Argumentum: Wspomnienia Hircjusza - Alezja

Scenariusz lekcji: Wspomnienia Hircjusza - Alezja.

1. Cele lekcji

a) Wiadomości (cel dydaktyczny): uczeń wie, jak wygląda supinum i participum perfecti passivi; uczeń wie, jak należy tłumaczyć tekst „Alezja”;

b) Umiejętności (cel kształcący): uczeń potrafi rozpoznać i określić formy gramatyczne w tekście, a także sam je utworzyć;

c) Cel wychowawczy: uczeń poznając tekst mówiący o wydarzeniach opisanych w pamiętnikach Cezara, dowiaduje się o przeszłości historycznej słynnego wodza; dzięki temu zaś uczy się poszanowania dla historii i kultury antycznej;

2. Typ lekcji

gramatyczno‑tłumaczeniowa

3. Metoda i forma pracy

• bezpośrednie: powitanie i pożegnanie uczniów, zapisanie numeru lekcji na tablicy;

• pośrednie: tłumaczenie tekstu; wykonywanie ćwiczeń dotyczących nowego materiału gramatycznego;

• metoda podająca: podaję wiadomości dotyczące participium i supinum; podaję nowe, nieznane słownictwo; zapisuję na tablicy zdania z supinum;

• metoda problemowa: po otrzymaniu informacji na temat supinum, uczniowie sami potrafią utworzyć p.p.p. wiedząc, że ma ono zakończenia takie jak przymiotniki I i II deklinacji;

4. Środki dydaktyczne

Wojciech Mohort‑Kopaczyński, Teodozja Wikarjakówna, Disce Latine, Warszawa‑Poznań 1999, PWN.

5. Przebieg lekcji

Faza przygotowawcza

► Czynności wstępne (2min.): Witam uczniów po łacinie: Salvete! Sedete! Sprawdzam listę obecności, zapisuję numer, który podają mi uczniowie po łacinie i temat lekcji na tablicy.

► Sprawdzenie pracy domowej (8 min.): Pytam jedną osobę z tłumaczenia tekstu Brytania. Proszę o określenie wybranych form gramatycznych.

Tekst:

Iulia: - Pueri milites esse in animo habent, avuncule.

Heri in amphitheatro fuerunt.

Pugnas viserunt.

Marcus: - Noli nos deridere, Iulia!

Iulia: - Nonne fuistis?

Septimus: - Bis tantum fuimus.

Marcus: - Tu, Iulia, numquam viros comprehendes!

Hirtius: - Nolite litigare,

Si aliquid de bello Gallico cognoscere desideratis.

Septimus: - Iulia dixit te in Asia stipendia merere.

Hirtius: - Nunc. Ante sub Caesare in Gallia stipendia merui.

Marcus: - Hercle! Tu re vera in Gallia fuisti?

Hirtius: - Fui.

Septimus: - Nonne legio tua in Britannia pugnavit?

Hirtius: - Pugnavit, certe.

Marcus: - Et virtutem Brtannorum non laudabis?

Hirtius: - Minime!

Postquam copiae nostrae prope litus insulae fuerunt,

Britanni terga dederunt

Et silvas petiverunt.

Marcus: - Britannos tamen vincere non potuistis…

Hirtius: - Pugnavimus post, sed…

Potius de Alesia vobis narrabo!

b) Faza realizacyjna

► Wprowadzenie nowego materiału (10 min. ):

Krok I:

Podaję wiadomości na temat czwartej formy czasownika (supinum) oraz participium perfecti passivi:

In tabula:

I amo, amare, amavi, amatum- kochać

Amatum- supinum na –um – aby pokochać

Puellam amatum veni. Przyszedłem, żeby pokochać łacinę.

II video, videre, visi, visum

Uczniowie wskazuja supinum i tłumaczą zdanie:

Romam visum veni. Przyszedłem, aby zobaczyć Rzym.

III vinco, vincere, vici, victum

Hostem victum veni. Przyszedłem, aby pokonać wroga.

IV audio, audire, audivi, auditum

Carmen auditum veni. Przyszedłem, aby posłuchać pieśni.

Proszę o przetłumaczenie na łac. Zdania: Żołnierze przybyli, aby uwolnić Cezara. Jeden z uczniów zapisuje na tablicy:

Milites Caesarem liberatum venerunt.

Krok II:

Następnie mówię, że participium perf. pass. tworzymy przez zamianę zakończenia supinum –um na końcówki znane uczniom z odmiany przymiotnika (proszę o podanie przymiotnika bonus dla trzech rodzajów: bonus, a, um) Zapisuję końcówki na tablicy*: -us, -a, -um* i proszę wybranych uczniów o utworzenie participium od podanych uprzednio czasowników:

amatus, a, um- pokochany, a, e; ten, który został pokochany

visus, a, um- zobaczony, a, e;

victus, a, um- zwyciężony, a, e

auditus, a, um- usłyszany, a, e

Pytam uczniów, jak według nich będziemy odmieniać participium perfect passivi

Odpowiedź poprawna: Tak jak przymiotnik bonus, a, um, czyli wg deklinacji I i II. Proszę ochotnika o odmianę jednego z participiów.

Proszę o dopasowanie form od part. perf. pass. amatus, a, um do rzeczowników:

Puer amatus puerum amatum

Puella amata puellae amatae

Mare amatum maria amata

Mówię, że part. perf. pass. dopasowujemy do rodzaju liczby i przypadka rzeczownika (tak jak przymiotnik).

► Ćwiczenie sprawności i nawyków (20 min. ):

Krok I:

Tłumaczymy tekst „ Alezja” :

Hirtius: - Ecce Galli bellum cum Romanis gerere cogitaverunt.

Caesar,

Postquam ex captivis consilia eorum cognovit,

Castra ad Gergoviam posita movit

Et terras meridianas petivit.

Marcus: - Gergoviam itaque oppugnavistis et non expugnavistis?

Cur?

Hirtius: - Si interpellas,

Ego tacebo!

Galli,

Postquam id cognoverunt,

Copias nostras per insidias in silvis paratas invadere cogitaverunt.

Vercingetorx, vir magis superbus, quam belli peritus,

Credidit

Milites suos legions Romanas vincere posse.

Stultus! Mox suos pugna victos videre potuit.

Vercingetorix cum reliquis militibus terga dedit.

Et Alesiam petivit.

Legati eius in varias civitates Galliae missi auxilia Alesiae oppugnatae rogaverunt.

Frustra! Mox Alesiam expugnatam vidimus.

• Et Vercingetorix? – rogat Iulia.

• Is ferrum suum Caesari dedit et dixit:

“ Habe, vicisti!” – respondet Hirtius et addit –

de bello in Gallia gesto haec igitur.

Objaśniam nieznane słownictwo*: cogito, are, avi, atum* 1- mysleć. Podaję znaną sentencję Kartezjusza: Cogito ergo sum.

Podczas tłumaczenia uczniowie objaśniają formy part. perf. pass. występujące w tekście.

Zwracam też uwagę i proszę o określenie i objaśnienie konstrukcji accusativus cum infinitivo, która występuje w tekście.

Krok II:

Przechodzimy do ćwiczeń: 1/105 a następnie robimy zdanie 1 z polecenia 2/105:

1/105: Uzupełnij (w razie potrzeby sprawdź w słowniku brakujące formy podstawowe czasowników):

Proszę jednego z uczniów, by napisał tłumaczenie na tablicy:

Przyjaciele pozdrawiają uwolnionego Archiasza.

Amici liberatum Archiam salutant.

c) Faza podsumowująca

► Podsumowanie i utrwalenie nowego materiału ( 2 min.): Pytam uczniów, czy wszystko jasne? Pytam uczniów, czy coś jest niejasne. Proszę o podanie supinum oraz utworzenie p.p.p. od czaswnika duco, ducere (III)

► Zadanie i objaśnienie pracy domowej ( 2 min.): Jako pracę domową mają zadane ćw. 2/106 wszystkie pozostałe przykłady.

► Pożegnanie (1 min.): Żegnam uczniów po łacinie: Valete carissimi dscipuli et carissimae discipulae!

6. Bibliografia

Wojciech Mohort‑Kopaczyński, Teodozja Wikarjakówna, Disce Latine, Warszawa 1997, PWN.

7. Załącznik

Zadanie domowe

Ćw. 2/106:

Przetłumacz na język łaciński:

2. Postumus czeka na wysłany z Azji list.

3. Zwyciężony gladiator upadł na ziemię.

4. Niewolnik napełnia puchary przyniesionym winem.

5. Żadne miasto nie wspomogło oblężonej Alezji.

6. Zwyciężony Wercyngetoryks oddał swój miecz Cezarowi.

7. Julię zachwycają pokazane w sklepie jubilera klejnoty.

8. Ozdobione palmami Forum cieszy mieszkańców Rzymu.

9. Gracz zmęczony zabawą odpoczywa.

10. Oto pojawiają się zaproszeni na ucztę biesiadnicy.

11. Złodziej złapany w łaźni krzyczy.