SCENARIUSZ ZAJĘĆ „CO ŻYJE W OCEANIE?”

Przyroda, II etap edukacyjny

Temat: Co żyje w oceanie?

Treści kształcenia

Podstawa programowa: Punkt (12.3) [uczeń] charakteryzuje wybrane organizmy oceanu, opisując ich przystosowania w budowie zewnętrznej do życia na różnej głębokości.

Cele zoperacjonalizowane

Nabywane umiejętności

Kompetencje kluczowe

• Porozumiewanie się w języku ojczystym.

• Umiejętność uczenia się.

Etapy lekcji

1. Wstęp:

Pogadanka na temat oceanów jako największego środowiska życia na Ziemi (zajmującego trzy czwarte jej powierzchni), zamieszkałego przez wiele różnorodnych organizmów.

2. Przebieg zajęć:

Uczniowie dokonują obserwacji.

Instrukcja przeprowadzenia obserwacji:

1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska: Decydujący wpływ na życie w oceanie ma dostępność światła, które wpływa na takie czynniki, jak temperatura, barwa wody, energia do życia oraz ilość procesów fotosyntezy. Ilość i charakter światła zmienia się wraz z głębokością, co decyduje o piętrowym rozmieszczeniu roślin i wpływa na zróżnicowanie i rozmieszczenie zwierząt.

2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem doświadczenia jest obserwacja zjawiska stopniowego pochłaniania światła i energii cieplnej docierających do powierzchni wody.

3. Sposób przygotowania ćwiczenia (czas, miejsce itd.): Pokaz prowadzony jest podczas zajęć lekcyjnych przez nauczyciela. Uczniowie dokonują obserwacji, wyciągając wnioski. Wybrani uczniowie uczestniczą w pokazie. Potrzebne sprzęty – głębokie, duże naczynie z wodą (np. akwarium), źródło światła o małym natężeniu, żarówka o małej mocy, czarny papier, atrament.

4. Sposób przeprowadzenia ćwiczenia: Nauczyciel dodaje małą ilość atramentu do dużego, wysokiego naczynia napełnionego przed lekcją wodą. Przysłania okna w klasie, by zmniejszyć dostępność światła dziennego. Przy niewystarczającym zaciemnieniu sali lekcyjnej, osłania trzy z czterech ścian naczynia czarnym papierem. Wskazany uczeń zapala źródło światła z żarówką o małej mocy nad zbiornikiem, jak na rysunku. Światło rozprasza się w wodzie. Uczniowie obserwują i oceniają stopień oświetlenia wszystkich warstw wody w zbiorniku. Kolejny uczeń ostrożnie umieszcza rękę między żarówką a taflą wody. Żarówka, tak jak Słońce, jest źródłem ciepła.

5.Inne informacje, np. analiza obserwacji, sposób wyciągania wniosków, karta pracy, drzewka decyzyjne, formularze itd.: W doświadczeniu żarówka nad akwarium, tak jak Słońce nad oceanem, pełni rolę źródła światła i energii. Nie wszystkie warstwy wody oświetlone są równomiernie. Do warstw głębiej położonych dociera znacznie mniej światła. Woda bliżej powierzchni jest lepiej oświetlona i ogrzana. Panują w niej lepsze warunki do życia.

Po przeprowadzonym pokazie, na podstawie planszy „Strefy życia w oceanie”, nauczyciel przedstawia strefy życia w oceanie, warunkowane głębokością i odległością od brzegu:

1. strefę przybrzeżną, w której światło dociera aż do dna;

2. strefę otwartej toni, w której najlepiej oświetlona jest górna warstwa;

3. strefę denną, do której światło nie dociera.

Posługując się zdjęciem „Plankton”, nauczyciel przedstawia żyjący w każdej ze stref plankton - zespół drobnych organizmów swobodnie unoszonych przez wodę, będący pokarmem dla wielu większych organizmów.

Uczniowie wspólnie z nauczycielem prowadzą dyskusję na temat przystosowania organizmów do życia w każdej z wymienionych stref oraz panujących w niej warunków.

1. Strefa przybrzeżna:

- najbardziej bogata w organizmy,

- najlepiej oświetlona,

- o najwyższej temperaturze,

- o najmniejszym głębokości i ciśnieniu wody.

- Występujące tu organizmy:

- glony;

- chełbie – zwrócenie uwagi na osiadłą postać polipa i unoszonej przez prądy morskie meduzy, wyposażonej w komórki parzydełkowe i ciałka brzeżne (prezentacja zdjęć „Polip” i „Meduza”);

- ukwiały – jaskrawo ubarwione, z licznymi komórkami parzydełkowymi (prezentacja zdjęcia „Ukwiał”);

- koralowce – żyjące pojedynczo lub w koloniach tworzących rafę.

2. Strefa otwartej toni:

- najlepiej oświetlona i ogrzana jest jej górna warstwa,

- wraz ze wzrostem głębokości pogarszają się warunki życia – spada nasłonecznienie, temperatura, wzrasta ciśnienie wody,

- zamieszkała przez zwierzęta aktywnie pływające – głównie różnorodne ryby.

Nauczyciel przedstawia zdjęcie „Ryba”, zadając uczniom pytanie o przystosowanie ryb do życia w środowisku wodnym. Uzupełniając odpowiedzi uczniów, omawia:

- opływowy kształt ciała,

- boczne spłaszczenie ciała,

- pokrycie skóry śluzem i łuskami,

- ochronne ubarwienie,

- obecność płetw,

- obecność skrzeli,

- obecność linii bocznej,

- pęcherz pławny.

Nauczyciel zwraca też uwagę uczniów na żyjące w toni wodnej oceaniczne ssaki – wieloryby, walenie, sejwale i inne. Omawia ich wtórne przystosowania do życia w wodzie:

- duże rozmiary,

- opływowy kształt ciała,

- chroniącą przed wyziębieniem skórę,

- przekształcenie kończyn w płetwy.

3. Strefa denna:

Nauczyciel przedstawia prezentację multimedialną „Cechy organizmów głębinowych” oraz zdjęcia z zestawu „Fauna mórz i oceanów”.

3. Podsumowanie:

Podsumowując informacje zdobyte na lekcji, uczniowie nazywają ocean najbogatszym środowiskiem życia, wymieniają trzy strefy życia w oceanie, określają światło słoneczne jako najważniejszy czynnik warunkujący zróżnicowanie na strefy.

Zadanie domowe:

1. Wymień i krótko scharakteryzuj strefy życia w oceanie.

2. Podaj przykłady ssaków żyjących w oceanie.

Środki dydaktyczne

• Materiały multimedialne: prezentacja „Cechy organizmów głębinowych”.

• Zestaw zdjęć „Fauna mórz i oceanów”.

• Plansza „Strefy życia w oceanie”.

• Zdjęcia: „Plankton”, „Polip”, „Meduza”, „Ukwiał”, „Ryba”.

• Głębokie naczynie z wodą, źródło światła z żarówką małej mocy, czarny papier, atrament.

Metody nauczania

• Pogadanka.

• Dyskusja.

• Obserwacja.

Formy pracy

• System klasowo‑lekcyjny.

• Praca zbiorowa.

Zadanie dla chętnych

Na podstawie encyklopedii wyjaśnij pojęcie bioluminescencja.

R1Pf7KpDcRqn3