Czy Solon miał rację, mówiąc „Wiele zmyślają poeci”? – czyli o prawdzie mitów greckich

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna różne definicje mitu,

• streszcza treść wybranych mitów greckich.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• uogólniać znaczenia mitów i wskazywać ich uniwersalizm.

• wyjaśnić, na czym polega prawda mitu.

2. Metoda i forma pracy

Praca z tekstem

Heureza

Wykład

3. Środki dydaktyczne

Podręcznik z serii „Pamiętajcie o ogrodach…” cz. 1.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Wprowadzeniem do zajęć jest krótka rozmowa z uczniami na temat poznanych wcześniej mitów sumeryjskich. Następnie nauczyciel zapisuje temat lekcji na tablicy.

b) Faza realizacyjna

Główne punkty toku lekcji można ułożyć w podanym porządku:

1. Nauczyciel prowadzi wykład lub rozmowę (w zależności od wiedzy historycznej uczniów) o religijnych wyobrażeniach Greków.

   • Z jakich źródeł znamy wierzenia starożytnych Greków?

   • Co to jest mit? – uczniowie odpowiadają na to pytanie, odwołując się do wiedzy z gimnazjum.

2. Prowadzący uzupełnia tę wiedzę o etymologię słowa, definicję M. Eliadego.

3. Przedstawia więc mit jako:

• opowieść o narodzinach kosmosu, człowieka, o początkach zjawisk czy obyczajów;

• rodzaj próby mądrego rozumienia i opisania świata, poprzedzającej myślenie filozoficzne i naukowe;

• objawioną prawdę religijną, związaną z dawną religią;

• tworzywo, skarbnicę motywów artystycznych;

• opowieści ujawniające uniwersalne prawdy o człowieku i świecie.

4. Kolejny etap to rozmowa interpretacyjna o konkretnych mitach greckich. Proponuję rozpocząć od historii stworzenia świata według starożytnych Greków. W tym celu można wykorzystać poniższe polecenia:

Scharakteryzujcie grecki mit o stworzeniu świata. Z czego powstał świat, kim byli pierwsi bogowie, jaki był stosunek bogów do natury? Czym różni się ten krwawy obraz od wizji biblijnej?

5. Następne ćwiczenie to interpretacja fragmentu Teogonii Hezjoda (podręcznik, s. 73). Tutaj należy podkreślić rolę Erosa, czyli miłości jako siły sprawczej.

6. Kolejnym etapem jest interpretacja mitów o Dedalu i Ikarze, o Syzyfie i o Orfeuszu.

Uczniowie przedstawiają najpierw dosłowną treść mitów, a następnie proponują ich znaczenia uniwersalne w punktach, np.

• mit o Dedalu i Ikarze – dojrzałość i doświadczenie contra młodzieńczy idealizm;

• mit o Syzyfie – obraz tragicznej egzystencji człowieka;

• mit o Orfeuszu – archetyp artysty.

7. Nauczyciel przypomina motto lekcji – słowa Solona: „Wiele zmyślają poeci” i stawia prowokacyjne pytanie:

Czy mity kłamią?

Nauczyciel tak kieruje rozmową, by pojawił się wniosek, że mity nie były dla Greków Biblią, ale dziełem wyobraźni poetów przedstawiających prawdę w sposób niedosłowny, metaforyczny.

• Prawda mitu ma więc charakter moralny i estetyczny, dlatego też mitologię możemy uznać za rodzaj literatury alegorycznej.

• Nauczyciel powinien również zaznaczyć, iż mitologie J. Parandowskiego, Z. Kubiaka, W. Markowskiej i in. to w pewnym sensie streszczenia mitów zawartych w antycznych tragediach, eposach czy poematach lirycznych. W mitologiach tych autorów mamy do czynienia z różnymi wersjami mitów.

c) Faza podsumowująca

Podsumowanie ma formę rozmowy z uczniami, należy w niej podkreślić wieloznaczność mitu i jego znaczenie dla zbiorowości. Mitologizowanie – jako forma modyfikacji przeszłości – jest zjawiskiem występującym w różnych epokach.

5. Bibliografia

1. Makowiecki A. i in., „Pamiętajcie o ogrodach…”. Literatura – kultura – język, cz. 1, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, WSiP, Warszawa 2003.

2. Parandowski **J., Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Puls, Warszawa1992.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Wypisz i krótko scharakteryzuj, np. w postaci tabelki, przykłady mitów nowożytnych.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Lekcja przeznaczona jest dla klasy pierwszej liceum ogólnokształcącego z rozszerzonym programem języka polskiego.