Góry według Tetmajera
Tatry według Tetmajera.
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń:
zna cechy literatury Młodej Polski,
zna twórczość K. Przerwy Tetmajera;
zna pojęcie „synestezji”.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:
wskazać i nazwać środki stylistyczne w wierszu K. Przerwy Tetmajera, Widok ze Świnicy do Doliny Chochołowskiej,
wypowiedzieć się na temat walorów malarskich poezji młodopolskiej.
2. Metoda i forma pracy
Metoda podawcza, dyskusja, praca indywidualna ucznia, burza mózgów, wizualizacja.
3. Środki dydaktyczne
Teks liryczny (K. Przerwa Tetmajer, Widok ze Świnicy do Doliny Chochołowskiej), zdjęcia przedstawiające Tatry, mazaki, karton.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Zapoznanie uczniów z tematem lekcji. Zaprezentowanie zdjęć z widokiem Tatr. Burza mózgów na temat: “Z czym kojarzą Ci się góry?”.
b) Faza realizacyjna
Krótka charakterystyka Młodej Polski i twórczości Kazimierza Przerwy Tetmajera (Młoda Polska to epoka literacka, która zrodziła się pod koniec XIX wieku. Cechy charakterystyczne poezji młodopolskiej: częste posługiwanie się symbolem, nastrojowość, melancholia, zaduma, smutek, koncentracja na emocjach i uczuciach, nagromadzenie epitetów, neologizmy, ekspresja, rozbudowana składnia, synestezja - łączenie wszystkich zmysłów, fascynacja sztuką ludową, zwłaszcza folklorem tatrzańskim. Najbardziej znanym przedstawicielem Młodej Polski był Kazimierz Przerwa Tetmajer, żył w latach 1865‑1940, piewca góralszczyzny, patrzył na Tatry oczami malarza impresjonisty – utrwalał chwilowe wrażenie, subtelną grę świateł, ulotność i zmienność kolorów. W swoich wierszach często stosowa personifikację, antroporfizację – w ten sposób starał się odsłonić tajemnicę przyrody. Sławę przyniósł mu również zbiór opowiadań pt. Na skalnym Podhalu.).
Odczytanie wiersza Kazimierza Przerwy Tetmajera, Widok ze Świnicy do Doliny Chochołowskiej.
Zadanie uczniom pytania: „Jakie są wasze pierwsze odczucia po odczytaniu tego wiesza?”.
Proszę wypisać epitety (mgła przezrocza, senna zieleń, srębnotęczowy sznur, ciemnozielony głuchy smrekowy las, słoneczne skry, paszcza ciemna, niewysłowiony żal).
Zadajemy pytanie: „Czy któreś z tych epitetów was zaskakują, są szczególne, niezrozumiałe, dziwne?”. (Uczniowie za każdym razem wskazują przede wszystkim: senna zieleń, srebrzystoturkusowa cisza, głuchy las). Podkreślamy wskazane przez uczniów epitety.
Zadajemy pytanie: „Na czym polega ta inność, dziwność wskazanych epitetów?” (łącznie zjawisk z różnych dziedzin np. kolor i dźwięk).
Podajemy nazwę tego zjawiska – SYNESTEZJA (łączenie wrażeń różnego rodzaju np. barwne słyszenie).
Następnie prosimy uczniów o wypisanie z wiersza słownictwa związanego z górami (zbocza gór, potok, smrekowy las, głazy, rozłomy skał spiętrzone, dolina, szczyt, przepaść).
W drugiej kolumnie uczniowie mają za zadanie wypisać kolory, odcienie, grę świateł (np. zieleń, mgła przezrocza, potok się skrzy i mieni, srebnoteczowy, jasna pościel traw, ściana naga, szara, swietlane mgły, słoneczne skry).
Zadajemy uczniom pytanie: „Czy łatwo byłoby namalować obraz na podstawie tego wiersza? Dlaczego? (dużo szczegółów związanych z górami, eksplozja różnorodnych odcieni bar, gra świateł powoduje, że ten wiersz byłby świetnym obrazem malarskim).
c) Faza podsumowująca
Ten wiersz „atakuje” wszystkie nasze zmysły. Jakie wywołuje w was emocje? Czy podzielacie odczucia, o których mówi w wierszu Tetmajer (niewysłowiony żal)?
5. Bibliografia
Hutnikiewicz A., Młoda Polska, PWN, Warszawa 2000,
Przerwa‑Tetmajer K., Widok ze Świnicy do Doliny Chochołowskiej, [w:] T. Garsztka, Z. Grabowska, G. Olszewska, Z XX i XXI wieku, podręcznik do I klasy gimnazjum, Znak, Kraków 1999, s.171.
Zdjęcia przedstawiające Tatry www.tatry.pl
6. Załączniki
a) Zadanie domowe
Wypisz i spróbuj zinterpretować personifikacje, których dokonał Kazimierz Przerwa Tetmejer w swoim wierszu.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Jeśli zespól uczniów pracuje sprawnie, to można wypisywać kolory z tekstu na duży biały karton posługując się odpowiadającymi kolorystycznie mazakami, flamastrami lub kredkami (metoda wizualizacji).