Incydent w Faszodzie. Francusko‑brytyjska rywalizacja
o kolonie w Afryce

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Po przeprowadzonej lekcji uczeń:

• zna dzieje Afryki do połowy XIX wieku,

• zna przyczyny kolonizacji Afryki,

• zna dzieje francusko‑brytyjskiej rywalizacji o wpływy w Egipcie,

• wie, czym był incydent w Faszodzie,

• wymienia francuskie i brytyjskie kolonie w Afryce powstałe na początku XX wieku,

• zna innych europejskich kolonizatorów Czarnego Lądu.

b) Umiejętności

Uczeń:

• analizuje przyczyny europejskiej kolonizacji Afryki w XIX wieku,

• wskazuje na mapie państwa, które w przeszłości były terytoriami kolonialnymi Francji i Wielkiej Brytanii.

2. Metoda i forma pracy

Opowiadanie: nauczyciel zarysowuje historię incydentu w Faszodzie.

Metoda podająca: nauczyciel przedstawia przebieg kolonizacji Afryki w 2. połowie XIX wieku.

Metoda praktyczna: uczniowie pracują przy mapie.

3. Środki dydaktyczne

Mapa Afryki z początku XX wieku.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel w barwny sposób odmalowuje przebieg incydentu w Faszodzie (1898). Mówi
o wyścigu Francji i Wielkiej Brytanii w podporządkowywaniu sobie kolejnych terytoriów
w Afryce. Pokazuje na mapie obszary kolonizowane przez obydwa mocarstwa, wskazuje na kierunki podbojów. Uczniowie dostrzegają nieuchronność zderzenia się dwóch żywiołów kolonizacyjnych. Nauczyciel odnajduje na mapie przybliżone położenie miejscowości Faszoda, w której spotkały się francuskie oddziały kpt. Marchanda i Brytyjczycy pod dowództwem gen. Kitchenera. Finał incydentu, który rozbudził wielkie emocje po obydwu stronach Kanału La Manche, zostanie dopowiedziany na zakończenie zajęć.

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wymienia nieliczne kolonie europejskie istniejące w Afryce na początku
   2. połowy XIX wieku. Zapowiada rychłe rozpoczęcie wyścigu mocarstw o ziemie Czarnego Lądu. Uczniowie odpowiadają na pytania o przyczyny kolonizacji
   w Afryce.

2. Nauczyciel przedstawia francusko‑brytyjską rywalizację o wpływy w Egipcie. Pyta uczniów, jaki był powód szczególnego zainteresowania mocarstw Państwem Faraonów. Nauczyciel mówi o strategicznym znaczeniu Kanału Sueskiego.

3. Nauczyciel zarysowuje przebieg europejskiej kolonizacji Afryki. Uczniowie śledzą na mapie procesy podporządkowywania przez Francję i Wielką Brytanię kolejnych obszarów Czarnego Lądu.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel dopowiada koniec historii incydentu w Faszodzie. Mówi o Afryce na początku XX wieku jako kontynencie prawie całkowicie skolonizowanym przez państwa europejskie. Wymienia dwa niepodległe w tym okresie kraje afrykańskie: Etiopię i Liberię. Pokazuje dane obrazujące wielkość obszarów Czarnego Lądu podporządkowanych europejskim metropoliom.

5. Bibliografia

1. Curtis P., Historia Afryki, przekł. M. Jannasz, wstęp W. Jagielski, Marabut,
   Gdańsk 2000.

2. Dobrzycki W., Historia stosunków międzynarodowych w czasach nowożytnych,
   1815‑1945, Scholar, Warszawa 1996.

3. Pajewski J., Historia powszechna, 1871‑1918, wyd. 6, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Znajdź informacje o dowolnym kraju afrykańskim, który w czasach kolonialnej zależności podlegał administracji Wielkiej Brytanii lub Francji. Wypisz wiadomości dotyczące daty
i okoliczności uzyskania niepodległości, zanotuj najważniejsze fakty z zakresu polityki, gospodarki i życia społecznego od momentu powstania państwa do czasów współczesnych.

Na podstawie sporządzonych przez siebie notatek przygotuj dłuższą wypowiedź ustną.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Lekcja jest poświecona procesom kolonizacji Afryki, które osiągnęły swoje apogeum
w ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku. Scenariusz omawia wyścig o nowe terytoria, którego głównymi uczestnikami były Wielka Brytania i Francja.

Zajęcia mają przede wszystkim charakter poznawczy. Zadaniem nauczyciela jest przedstawienie ważnego momentu w dziejach Afryki w sposób interesujący i pozwalający uczniom lepiej zrozumieć współczesność Czarnego Lądu.