Jaki pan jest, monsieur Molier?

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna biografię Moliera.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi pracować zespołowo,

• potrafi streszczać i segregować większy materiał informacyjny,

• potrafi rozwiązywać problemy w sposób twórczy,

• rozwija sprawność umysłową, kreatywność, przełamuje opory przed przedstawieniem własnych pomysłów,

• stosuje zasady pracy w grupie,

• potrafi stworzyć graficzny odnośnik biografii Moliera.

2. Metoda i forma pracy

Praca w grupach, wizualizacja, praca z tekstem

3. Środki dydaktyczne

Biografia Moliera

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i uświadamia im cele zajęć. Prosi, aby odgadli znaczenie słowa monsieur (franc. pan). Uczniowie odpowiadają na pytanie: Dlaczego nauczyciel użył takiego właśnie sformułowania w temacie, z czym to może być związane?

b) Faza realizacyjna

Nauczyciel dzieli klasę na 4 – 5 grup. W zespołach są wybierani liderzy, sprawozdawcy i lektorzy. Każda z grup otrzymuje obszerną biografię Moliera. Zadaniem grup jest dokładne przeczytanie, segregacja materiału, streszczenie go i stworzenie na jego podstawie biografii w taki sposób, aby pasowała ona do poszczególnych liter wyrazu Molier i aby zachowała kolejność chronologiczną (załącznik 1).

c) Faza podsumowująca

1. Uczniowie prezentują na forum lasy własne plakaty, następnie najlepszy plakat zostaje wywieszony w klasie na widocznym miejscu i przepisany w formie notatki do zeszytu.

2. Nauczyciel ewaluuje lekcje, prosząc uczniów, by wkleili do zeszytu odpowiednią buźkę oddającą ich wkład, nastrój i zaangażowanie w czasie lekcji (załącznik 2).

5. Bibliografia

1. Bobiński W., Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy II gimnazjum, WSiP, Warszawa 2000.

2. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, SFS, Kielce 2000.

3. Słownik frazeologiczny, PWN, Warszawa 2001.

4. Słownik pisarzy i lektur, Delta W‑Z, Warszawa 2003.

5. Słownik wyrazów bliskoznacznych, PWN, Warszawa 2000.

6. Załączniki

a) Materiał do pracy w grupach – biografia Moliera

Załącznik 1.

Jan Baptysta Poquelin – pseudonim Molier – urodził się 13 stycznia 1622 r. w Paryżu. Dzieciństwo – dzięki wpływowi wychowawczemu dziadka – upłynęło mu beztrosko. Zamiast przesiadywać w szkole, młody Jan Baptysta najchętniej spędzał całe dnie, oglądając przedstawienia licznych w tamtej epoce ulicznych teatrzyków. Tłumy publiczności ściągały wówczas do bud jarmarcznych na placu Dauphine obok Pont‑Neuf, gdzie znany kuglarz i szarlatan Tabarin co wieczór zabawiał wszystkich swoimi improwizowanymi dialogami. Oczarowany Jan Baptysta odmówił przejęcia po ojcu znakomitego zawodu tapicera i stanowiska dostawcy królewskiego – zupełnie nie interesowała go praca rzemieślnicza ani kariera dworska. Licząc na to, że syn dojrzeje do zmiany decyzji, ojciec oddał młodego Poquelina do kolegium w Clermont (obecnie Liceum Ludwika Wielkiego), jednej z najelegantszych w owych czasach szkół w Paryżu. Z pozoru edukacja młodzieńca przebiegała zadowalająco: słuchał potulnie wykładów filozoficznych, studiował prawo i zdobył dyplom w Orleanie, został nawet zaprzysiężony jako nadworny tapicer, członek szacownego cechu oraz uzyskał – przez protekcję ojca – na dworze Jego Królewskiej Mości stanowisko lokaja. Młody Poquelin był więc przygotowany zarówno – dzięki solidnym studiom humanistycznym – do wejścia w skład palestry i rozpoczęcia kariery prawniczej, jak i – dzięki wpływom ojca – do objęcia stanowiska w handlu i przy dworze. Tymczasem wrodzone powołanie dramatyczne oraz przyjaźń z aktorską rodziną Bejart (Magdalena Bejart, przyjaciółka Jana Baptysty, była już wówczas znaną aktorką) sprawiły, że Poquelin jedną decyzją zburzył swoje dotychczasowe życie. Mając dwadzieścia jeden lat, listownie zawiadomił ojca, że zrzeka się stanowiska królewskiego tapicera i postanawia wejść w spółkę z Bejartami oraz ich kilkoma przyjaciółmi i krewnymi, w celu założenia Illustre Theatre (Znakomitego Teatru). W tym celu domaga się od ojca wypłacenia wszystkich pieniędzy, jakie należą mu się ze schedy po zmarłej matce.

Początki Znakomitego Teatru były niezbyt udane. Trupa daremnie uganiała się za powodzeniem, przenosząc się z miejsca na miejsce. Długi, zaciągnięte na opłacenie aktorów, kupno dekoracji i kostiumów oraz wynajem sali, stale rosły. Wpływy nie wystarczały na utrzymanie zespołu. Na żądanie wierzycieli, Molier (takiego pseudonimu zaczął w tym czasie używać, by nie hańbić nazwiska rodowego) kilkakrotnie był nawet więziony, zwykle jednak ojciec wykupywał jego długi i wspierał finansowo w tarapatach, mimo że nie akceptował wyboru syna. Jednak Molier oraz jego wspólniczka i przyjaciółka, Magdalena, nie tracili siły ducha i wiary w przyszłe powodzenie ich przedsięwzięcia. Postanowili wyjechać z Paryża i spróbować swych sił objeżdżając południową Francję. Wędrówki objazdowego zespołu – w tumanach kurzu lub pod strugami deszczu, konno lub pieszo obok wozów wyładowanych kuframi z kostiumami i dekoracjami – trwały dwanaście lat. Pierwsze z tych lat były chude – nędza i głód sprawiły, że od zespołu odchodzili najmniej wytrwali. Po pewnym czasie jednak nastąpił przełom, zespół Bejart osiągnął rozgłos i pieniądze. Postanowiono zatem wrócić do Paryża i wynająć stałą siedzibę. Repertuar teatru stale się rozrastał, coraz mniej było w nim fars włoskich i przeróbek popularnych sztuk anonimowych autorów, coraz więcej oryginalnych pomysłów autorstwa Moliera. W 1658 r. Znakomity Teatr po powrocie do stolicy po raz pierwszy wystąpił przed królem.

Po wspaniałym powodzeniu (Pocieszne wykwintnisie – 1659) Ludwik XIV zaczął darzyć Moliera przyjaźnią. Zaważyło to w sposób decydujący na życiu i karierze młodego komediopisarza, bowiem dzięki królewskiemu poparciu mógł wypowiadać się w teatrze bardzo swobodnie – nie musiał zatem ostrzu swojego humoru i ironicznej obserwacji, stawiać barier narzucanych przez cenzurę i powszechnie przyjęty obyczaj. Odwaga i ostrość spojrzenia Moliera nieraz były przyczyną skandali i wpędzały go w kłopoty, niemniej pozycja dyrektora nadwornego teatru królewskiego pozwalała mu wychodzić cało z tych opresji. Po każdym nowym triumfie Moliera rosła liczba jego wrogów. Należeli do nich wykpieni „wykwintnisie” dworscy, aktorzy tragiczni, markizowie, zawistni pisarze (których nawet najbardziej oszczercze i obelżywe ataki Molier nonszalancko ignorował), bigoci fałszywi i prawdziwi, których oburzał Świętoszek i gorszył Don Juan (budzący jednocześnie niechęć libertynów), wzbogaceni parweniusze wywodzący się z mieszczaństwa, złota młodzież, szarlatani parający się medycyną. Każda kolejna premiera to nowy obiekt wyśmiewany i drażniony ostrym piórem Moliera, a zatem całe zastępy nowych wrogów. Sam przeciw wszystkim, ale świadomy życzliwości króla i wspierany przyjaźnią Boileau i La Fonaine'a, Molier dzielnie stawiał czoła przeciwnikom.

Najlepsze jego komedie to: Pocieszne wykwintnisie (1659), Szkoła żon (1662), Świętoszek (1664‑1669), Don Juan (1665), Mizantrop białogłowy (1672), Chory z urojenia (1673).

Molier nie przywiązywał wielkiej wagi do wątków swoich sztuk, zakończenia ich były sztuczne. Interesowały go wyłącznie charaktery ludzkie. Kiedy interwencje obrażonych arystokratów, rozpoznających siebie w postaciach komediowych, powodowały zawieszenie jakiegoś spektaklu (tak było np. z kilkakrotnie przerabianym Świętoszkiem), Molier walczył jak lew i nie wahał się skorzystać z protekcji samego króla. Jego celem była prawda psychologiczna kreślonych postaci. Bohaterowie jego komedii żyją w ówczesnym społeczeństwie, są przedstawicielami XVII wieku, ale obdarzeni są rysami powszechnymi, stanowią typy wieczne, uniwersalne.

Wśród zaciętych walk pisarz musiał dbać o zarobki swojej trupy i bawić króla. Był równocześnie dyrektorem teatru, aktorem, komediopisarzem, księgowym, inspicjentem, występował w sztukach własnych i cudzych, w baletach, w tragediach. W wirze nieustającej aktywności i gorączkowego życia, wśród ciągłych kłopotów i przepracowania, nękany licznymi rzeczywistymi i urojonymi chorobami, napisał w ciągu trzynastu czy czternastu lat około 30 sztuk, z których niejedna ma pięć pełnych aktów, a wiele należy do arcydzieł literatury.

W życiu osobistym Molier nie był szczęśliwy: ożenił się z Armandą Bejart, córką Magdaleny, młodszą od niego o dwadzieścia jeden lat. To niedobrane małżeństwo (Molier nawet kilkakrotnie wyprowadzał się z domu i powracał po dłuższych lub krótszych okresach separacji) zatruło mu życie, wypełniając je niepokojem i goryczą. Cierpiał głęboko, ale nie był sentymentalny, chociaż pełen powagi i skłonny do rozmyślań. Współcześni nazywali go „Kontemplatorem”. Bogate doświadczenia, skomplikowane życie uczuciowe i zawód, który sobie obrał, dały mu głęboką znajomość przywar, słabości i wad ludzkich.

Molier do śmierci zachował zdumiewającą energię i nie przerwał swej niezmordowanej aktywności. Zawsze od siebie wymagał więcej niż od innych, czasem – nadspodziewanie wiele. Wiemy z przekazów bezpośrednich świadków, jak ten niestrudzony artysta, mimo trawiącej go śmiertelnej choroby, zebrał resztki sił, aby jednak grać i pod maską śmiechu bohatersko ukrywał przed widzami pierwsze konwulsje agonii, które go chwyciły na scenie. Żaden lekarz nie chciał udzielić umierającemu medycznej pomocy, następnie zaś dwaj kolejno wezwani księża odmówili przygotowania go na śmierć – w ten sposób zemsta dosięgła autora Świętoszka. Wdowa musiała upaść do stóp króla w Saint‑Germain, aby uzyskać pozwolenie na pochowanie zwłok Moliera w poświęconej ziemi (jednak nie zezwolono na odprawienie mszy żałobnej). Na rozkaz arcybiskupa Paryża pogrzeb odbył się w nocy, bez udziału księży, 21 lutego 1673 roku, na cmentarzu Pere Lachaise. Oryginalna płyta na grobie pisarza uległa później zniszczeniu (obecnie – rekonstrukcja), a jego zwłoki prawdopodobnie zaginęły.

Sztuki Moliera umiały przedstawiać prawdziwe życie, ale umiały także i bawić. Pisarz konsekwentnie unikał smutnych wrażeń, jakie mogłyby pozostawiać pewne sytuacje, w których występują jego bohaterowie i wyolbrzymiał najdrobniejsze elementy komiczne, kryjące się w rzeczywistości. Z niej zresztą czerpał wszystkie efekty komiczne, nie uciekając się nigdy do dziwacznych pomysłów wyobraźni czy igraszek słownych.

Molier uprawiał wszystkie gatunki komiczne: od farsy, która nawiązywała do tradycji XV wieku, poprzez fantazyjne widowiska z elementami cudowności, po komedie obyczajowe i – najgłębsze w jego dorobku – komedie bohaterów.

b) Materiał do ewaluacji lekcji

Załącznik 2.

Wytnij odpowiednią buźkę i wklej do zeszytu.

R16h3hrWFvCVO

R1RKeufNFblEH

c) Notatki dla nauczyciela

Przykładowy wygląd biografii

d) Zadanie domowe

Znajdź w dostępnych ci źródłach okoliczności powstania Skąpca Moliera

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak