Klasycyzm muzyczny. Cechy stylistyczne epoki

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Zapoznanie uczniów z historią muzyki klasycyzmu i jej przedstawicielami. Wskazanie nowego stylu w muzyce – homofonii – zarówno w teorii, jak i w praktyce. Na podstawie twórczości klasyków z Wiednia wyjaśnienie pojęcia forma sonatowa oraz przedstawienie jej budowy i konstrukcji. Kształtowanie percepcji i estetycznych przeżyć muzycznych poprzez wysłuchanie wybranych utworów.

b) Umiejętności

- Uczeń potrafi wskazać przedstawicieli klasycyzmu wiedeńskiego;

- uczeń potrafi wskazać cechy stylistyczne epoki klasycyzmu na podstawie wybranych utworów;

- uczeń potrafi wyjaśnić pojęcie polifonii i homofonii;

- uczeń potrafi wskazać różnice między homofonią i polifonią;

- uczeń potrafi wyjaśnić, na czym polega cykl sonatowy;

- uczeń potrafi wymienić gatunki muzyki instrumentalnej, w których pojawia się budowa sonatowa.

2. Metoda i forma pracy

Wykład z elementami pogadanki. Słuchanie wybranych utworów muzycznych.

3. Środki dydaktyczne

1. podręcznik: W. Panek, Świat muzyki…

2. magnetofon, odtwarzacz płyt CD.

3. nagrania:

• W. A. Mozart, serenada Eine kleine Nachtmusik KV 525,

• L. van Beethoven, IX Symfonia d‑moll, cz. IV – Finale: Allegro assai.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

- sprawdzenie obecności,

- powtórzenie wiadomości z ostatnich trzech lekcji poprzez odpytanie dwóch wybranych osób.

(5 min.)

b) Faza realizacyjna

1. Zapoznanie uczniów z trzema ważnymi twórcami epoki klasycyzmu: Wolfgangiem Amadeuszem Mozartem, Ludwikiem van Beethovenem i Józefem Haydnem, oraz wskazanie stolicy rozkwitu muzyki tej epoki (metodą wykładu).

2. Percepcja serenady W. A. Mozarta Eine kleine Nachtmusik, KV 525. Pogadanka na temat cech stylistycznych tego utworu. Uczniowie notują:

I. Klasycyzm w muzyce obejmuje drugą połowę wieku XVIII i początek wieku XIX. Przedstawicielami epoki klasycyzmu są: Józef Haydn (1732 – 1809), W. A. Mozart (1756 – 1791), Ludwik van Beethoven (1770 – 1827).

Poprzez działalność tych trzech kompozytorów w Wiedniu, nazwano ich „klasykami wiedeńskimi”.

Kompozytorzy ci dążyli do równowagi formy i treści, wykształcili tzw. formę sonatową, zwaną również cyklem sonatowym lub allegrem sonatowym.

II. Forma sonatowa – budowa pojedynczego utworu lub jakiegoś ustępu utworu cyklicznego, której istotą są dwa tematy i technika przetworzeniowa.

Konstrukcja trzyczęściowa.

a) Ekspozycja – kompozytor przedstawia tu tematy, czyli krótkie, zwarte melodie.

b) Przetworzenie – wcześniejsze tematy ulegają tu przekształceniom.

c) Repryza – kompozytor wraca do tematów pierwotnych z ekspozycji.

Taką budowę miały duże utwory instrumentalne takie, jak: sonata, symfonia, uwertura, koncert.

III. Symfonia – duża forma muzyki orkiestrowej, ukształtowana przez klasyków wiedeńskich, oparta na trzyczęściowej budowie sonatowej.

3. Słuchamy: L. van Beethoven IX Symfonia d‑moll, cz. IV, Finale: Allegro assai. Uczniowie wskazują charakterystyczne cechy stylistyczne.

IV. Techniki kompozytorskie:

• monofonia – jednogłosowa technika kompozytorska – bez podłoża harmonicznego.

• homofonia – wielogłosowa technika kompozytorska. Głos pierwszoplanowy rozwijany jest na tle akompaniamentu innych instrumentów. Związana z muzyką instrumentalną.

• polifonia – wielogłosowa technika kompozytorska. Linie melodyczne prowadzone są równoważnie, we wszystkich głosach jednocześnie.

(35 min.)

c) Faza podsumowująca

Utrwalenie tematu lekcji – karta pracy ucznia.

(5 min)

5. Bibliografia

Panek W., Świat muzyki. Podręcznik dla klas 1‑3 gimnazjum, WSiP, Warszawa 2004.

Wójcik D., ABC form muzycznych, Musica Iagellonica, Kraków 1999.

6. Załączniki

a)Karta pracy ucznia

Podsumowanie wiadomości z zakresu form i technik muzycznych klasycyzmu.

b) Zadanie domowe

Zapoznaj się w domu z życiem i twórczością W. A Mozarta i sporządź krótką notatkę na ten temat.