Liczba ludności Polski na tle Europy i świata
Scenariusz lekcji – Liczba ludności Polski na tle Europy i świata
do zapamiętania:
liczba ludności Polski,
obecny przyrost naturalny Polski,
pojęcia: przyrost naturalny, wyż demograficzny, echo wyżu demograficznego.
do zrozumienia
przyczyny zmian liczby ludności Polski,
skutki „starzenia się społeczeństwa”.
czytania wykresów.
Metoda i forma pracy
„burza mózgów”,
praca z wykresem.
Środki dydaktyczne
schemat – liczba ludności na tle państw Europy w 2003 r.,
schemat – zmiany liczby ludności w Polsce.
sprawdzenie listy obecności,
podanie tematu lekcji.
Ilu mieszkańców ma Polska?
- ok. 39 mln.
Czy jest to dużo? Jak myślicie, które europejskie kraje mają więcej mieszkańców?
- średnio, więcej ludności mają np. Niemcy, Wielka Brytania, Hiszpania, Włochy, Francja, Ukraina, Rosja.
Spójrzcie na wykres (schemat – Liczba ludności na tle...). Wynika z niego, że Polska jest na 8. miejscu w Europie pod względem liczby ludności. Na świecie zajmujemy obecnie 29. miejsce.
Liczba ludności zmienia się jednak na przestrzeni lat. Kolejny wykres (schemat – Zmiany liczby ludności w Polsce) przedstawia zmiany liczby ludności w Polsce w ostatnich 70 latach. Przyjrzyjcie się początkowi tego wykresu. Z jakim wydarzeniem historycznym można je powiązać?
- II wojna światowa.
Jak widać w tym czasie zmniejszyła się liczba ludności Polski. Biorąc pod uwagę okres powojenny i zaraz po wojnie, spróbujcie wyjaśnić przyczyny spadku liczby ludności.
- duża liczba osób zginęła w czasie walk, w obozach koncentracyjnych, wiele osób wyemigrowało (dobrowolnie lub przymusowo), duża część ludności nie wróciła z emigracji, w okresie wojennym mniej ludzi się rodziło, zmieniły się granice oraz obszar Polski i jednocześnie liczba ludności.
W okresie powojennym, głównie w latach 1950 – 55 nastąpił znaczący wzrost przyrostu naturalnego. Niech ktoś przypomni co to jest przyrost naturalny?
- różnica między liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów.
Zgadza się, w tamtym okresie wskaźnik przyrostu naturalnego wynosił ok. 20‰. Ludność urodzoną w tym okresie nazywa się pokoleniem „wyżu demograficznego”. Zastanówcie się dlaczego akurat wtedy nastąpił wzrost urodzeń?
- po wojnie nastąpił okres odbudowy zniszczeń, powrotów w rodzinne strony, po kilku latach nastąpiła stabilizacja, która wiązała się z zakładaniem rodzin i tym samym narodzinami dzieci i wzrostem przyrostu naturalnego.
Kolejnym okresem zwiększonego przyrostu naturalnego był przełom lat 70. i 80. Z czego to wynika?
- w dorosłe życie weszły i założyły rodziny osoby z wyżu demograficznego.
Zgadza się, dlatego też to pokolenie określa się jako „echo wyżu demograficznego”.
Spójrzcie ponownie na wykres zmian liczby ludności w Polsce. Od lat 90. utrzymuje się w miarę stała liczba ludności, zmniejszył się też przyrost naturalny nawet do 0,0‰. Co może być tego powodem?
- zmiana systemu politycznego, zmiana modelu rodziny na rodzice + jedno dziecko, zmiana życiowych priorytetów – najpierw kariera, a potem rodzina, zwiększony dostęp do środków antykoncepcyjnych.
Niski poziom przyrostu naturalnego lub nawet ubytek naturalny są tendencją w całej Europie. Wiąże się z tym proces zwany „starzeniem się społeczeństwa”. Na czym on polega?
- „starzenie się społeczeństwa” to zwiększanie się liczby ludzi powyżej 65 roku życia w stosunku do liczby młodych ludzi, którzy nie ukończyli jeszcze 18 lat.
Jakie mogą być tego skutki społeczne?
- wzrostu wydatków funduszu emerytalnego, zmniejszenie się liczby osób utrzymujących fundusz emerytalny – problemy finansowe systemów emerytalno‑rentowych; zwiększy się zatrudnienie w służbie zdrowie; zmniejszy się zapotrzebowanie na nauczycieli, zmniejszy się liczba przedszkoli, szkół.
Łoś E., Witek‑Nowakowska A., 2003, Wędrówki geograficzne. Podręcznik dla klasy III gimnazjum, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa
schemat – liczba ludności na tle państw Europy w 2003 r.
schemat – zmiany liczby ludności w Polsce.