Mikołaj II – ostatni car na tronie rosyjskim

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• potrafi wymienić najważniejsze przyczyny, które doprowadziły do rewolucji i upadku caratu,

• posiada ogólną wiedzę dotyczącą rozwoju ruchów rewolucyjnych w Rosji w okresie panowania Mikołaja II,

• zna genezę i konsekwencje rewolucji 1905 roku,

• wie, kim był Grigorij Rasputin,

• zna sylwetkę i okoliczności śmierci Mikołaja II.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi wskazać na czynniki stanowiące zarzewie wydarzeń rewolucyjnych,

• umie wyjaśnić, dlaczego dla nowej władzy tak istotne jest niszczenie symboli przypominających ancien regime,

• zauważa, że częstą przyczyną upadku rządzących jest fragmentaryczne wprowadzenie niezbędnych reform, co nie tylko nie spełnia oczekiwań społecznych, ale staje się sygnałem komunikującym słabość władzy,

• umie opowiadać o zmierzchu caratu w Rosji.

2. Metoda i forma pracy

Metoda podająca: nauczyciel przedstawia okoliczności śmierci Mikołaja II oraz obraz Rosji pod panowaniem ostatniego z carów.

Metoda problemowa: uczniowie zastanawiają się nad generalnymi przyczynami rewolucji.

3. Środki dydaktyczne

Portret przedstawiający Mikołaja II.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel w plastyczny sposób zarysowuje tragiczne okoliczności śmierci Mikołaja II. Opowiada o egzekucji rodziny carskiej w Jekaterynburgu i stawia pytanie, na które uczniowie spróbują odpowiedzieć pod koniec zajęć: Dlaczego bolszewicy rozstrzelali cara i jego najbliższych?

b) Faza realizacyjna

Uczniowie odpowiadają na pytanie o przyczyny, które doprowadzają do niezadowolenia społecznego i wybuchu rewolucji. Zastanawiają się, jakie czynniki odgrywają tu decydującą rolę: ekonomiczne, społeczne czy polityczne. Wskazują na okoliczności, które mogą stać się przysłowiową iskrą na beczkę prochu.

Nauczyciel przedstawia sylwetkę Mikołaja II. Mówi o roli cara w życiu politycznym kraju, jego pozycji społecznej i skandalach związanych z obecnością na dworze Grigorija Rasputina. Uczniowie oczami wyobraźni widzą zmierzch starego porządku chylącego się wobec nadciągającej burzy rewolucyjnych przemian. Nauczyciel opowiada o rosnących w siłę ugrupowaniach, które już wkrótce miały przejąć władzę.

Nauczyciel zarysowuje sytuację ekonomiczną i społeczną Rosji w okresie panowania Mikołaja II. Mówi m.in. o rządach Stołypina i dynamicznym rozwoju gospodarczym Rosji
w latach poprzedzających wybuch I wojny światowej.

c) Faza podsumowująca

W telegraficznym skrócie nauczyciel mówi o wydarzeniach, które zapoczątkował wybuch
I wojny światowej, a których tragicznym finałem była egzekucja rodziny carskiej
w Jekaterynburgu. Uczniowie odpowiadają na pytanie postawione na początku lekcji – dlaczego musieli zginąć?

5. Bibliografia

1. Bazylow L., Historia Rosji, wyd. 4 popr. i uzupeł., Ossolineum, Wrocław 2005.

2. Heller M., Historia imperium rosyjskiego, przekł. E. Melech, T. Kaczmarek, Książka
   i Wiedza, Warszawa 2000.

6. Załączniki

Zadanie domowe

„Nieudane samowładztwo przestaje być legalne” (Wasilij Kluczewski). W kontekście przytoczonych słów rosyjskiego historyka oraz w oparciu o wiadomości z lekcji, wypisz
w punktach najważniejsze przyczyny upadku caratu.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak