Powtórzenie wiadomości przed klasówką – antonimy, synonimy i homonimy i neologizmy

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna definicje: antonimu, synonimu, homonimu i neologizmu.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• tworzyć synonimy, antonimy, neologizmy,

• zinterpretować neologizmy artystyczne.

2. Metoda i forma pracy

Praca indywidualna, pogadanka.

3. Środki dydaktyczne

Przygotowane przez nauczyciela karty pracy.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel krótką pogadanką wprowadza uczniów w tematykę zajęć.

b) Faza realizacyjna

1. Wybrany uczeń przypomina wiadomości na temat antonimów. Zapisujemy na tablicy przykłady antonimów. Zadaniem uczniów jest zdecydowanie, czy są poprawne. Przy każdym przykładzie należy uzasadnić odpowiedź:

mędrzec – głupiec, walka – niepokój, ładny – ohydny

wróg – opiekun, melodyjny – dźwięczny, świeży – stary

powrotny – bezpowrotny, bliski – daleki

2. Prosimy, aby uczniowie wykonali polecenia znajdujące się na kartach pracy dotyczące antonimów.

3. W tym czasie nauczyciel zapisuje na tablicy hasła z reklam i graffiti. Zadaniem uczniów jest wskazać, jakie zjawiska językowe występują w tych przykładach:

Jestem przegrana. Kaseta.

Nastrój się na lepszy nastrój.

Nie pisz Credo na parkanie.

Calpol – mamy syrop na gorączkę (reklama syropu dla dzieci).

4. Następnie przypominamy wiadomości o homonimach. Aby utrwalić te treści, wykonujemy ćwiczenia umieszczone na kartach pracy (załącznik 1).

5. Następnie przypominamy wiadomości na temat synonimów. W celu lepszego zapamiętania tych informacji prosimy o wykonanie ćwiczeń znajdujących się w kartach pracy.

6. Po tym zadaniu krótko przypominamy różnice między wyrazami pochodnymi i bliskoznacznymi. W celu utrwalenia wiadomości uzupełniamy tabelkę zamieszczoną na tablicy.

7. Następnie przypominamy, czym jest neologizm i co oznacza pojęcie „neologizm artystyczny”. Po wyjaśnieniach przystępujemy do próby interpretacji neologizmów artystycznych umieszczonych w wierszu Bolesława Leśmiana „Przyśpiew” (załącznik 2).

5. Bibliografia

Z. Czarniecka‑Rodzik, Język polski. Gramatyka. Podręcznik dla gimnazjum, Prószyński i S‑ka*,* Warszawa 2000.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

załącznik 1.

1. Dopisz antonimy do podanych wyrazów:

głupio, łagodnie, smutno, przyjęty, bohaterstwo, kochać, szyć, spaść, zapamiętany

.................................................................................................................

Jakie to części mowy?

2. Stosując antonimy, napisz po dwa zdania – jedno przeczące drugiemu – na temat: dzisiejszej pogody, oglądania telewizji.

3. Jak prawidłowo powinny brzmieć podane frazeologizmy? Popraw je, zastępując błędne wyrazy antonimami:

Odlewać oliwy od ognia. – .............................................

Przelewać z pełnego w puste. – .....................................

Mieć za krótki język. – ..................................................

Byś ósmym paskudztwem świata. – ..............................

Wyważać zamknięte drzwi. – ........................................

4. Udowodnij, że te wyrazy mogą występować jako homonimy (ułóż odpowiednie zdania):

babka, boks, staw, rola, kula, państwo, ruda, zawód, granat, bujać, wieża, celny, rakieta, piła.

5. Dopisz do tego wyrazu jak najwięcej synonimów. Wyciągnij wnioski.

PRZYKRY

6. Dopisz rzeczowniki, które mogą być określane przez podane synonimy:

wielki, niebotyczny, niebagatelny, solidny, wybujały, ciężki, pokaźny

załącznik 2.

Interpretacja neologizmów w wierszu Bolesława Leśmiana „Przyśpiew”:

Wkosmacona w kwiat płytki,

Łeb ująwszy w dwie chwytki,

Pszczołą, nim ją porwie lot,

W słońcu myje się jak kot –

I do naga z odwianych skrzydeł się rozbiera.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak