Status prawny mniejszości narodowych

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• wymienia kilka praw mniejszości narodowych w świetle dokumentów prawa międzynarodowego,

• wymienia grupy narodowe i etniczne zamieszkują Polskę.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi szukać potrzebnych informacji na dany temat,

• dokonuje analizy tekstu źródłowego,

• dokonuje syntezy zdobytej wiedzy.

2. Metoda i forma pracy

Wykład, burza mózgów, działanie praktyczne, praca w grupach.

3. Środki dydaktyczne

Skopiowane fragmenty tekstu Prawa mniejszości narodowych, etnicznych i językowych, skopiowane fragmenty Konstytucji RP, aktualny Rocznik Statystyczny, kartki, papier pakowy, flamastry.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Na początku nauczyciel zwraca uwagę uczniów na to, że Polska w przeszłości zawsze była państwem wielonarodowościowym, w czym tkwiła jej potęga gospodarcza, polityczna i militarna
(status rzeczpospolitej szlacheckiej w Europie w wieku XV i XVI). Wielonarodowościowość
i wielokulturowość stała się codziennością i uświadomiła naszym przodkom konieczność stosowania zasad tolerancji w życiu publicznym. Było to zaczątkiem polskiej demokracji szlacheckiej.
Nauczyciel, odwołując się do historii, podkreśla główne myśli zawarte w traktacie Pawła Włodkowica. Traktat ten, pochodzący z XV w., w sposób rewolucyjny i na wskroś nowoczesny, tworzy klimat tolerancji względem innych nacji, ich zwyczajów i praw. Przypomina uczniom główne zasady konfederacji warszawskiej. Uczniowie wyszukują w podręcznikach do historii informacje na temat struktury narodowościowej II RP, analizują dane statystyczne i wyciągają wnioski. Pomocne we wnioskowaniu mogą być pytania:

• Jak myślisz, skąd wzięły się na ziemiach polskich różne narodowości?

• Jakie grupy narodowościowe były najliczniejsze?

• Czy z owej różnorakiej struktury narodowościowej mogły wynikać jakieś kłopoty dla nowo tworzącego się państwa?

• Czy z tej sytuacji państwo polskie mogło wyciągnąć jakieś korzyści?

Uczniowie przedstawiają przygotowane wcześniej informacje na temat mniejszości narodowych żyjących we współczesnej Polsce. Przeprowadzają podobną analizę jak w przypadku danych przedwojennych. Zastanawiają się nad tym, co stało się z różnorodnością narodowościową? Dlaczego doszło do takich zmian ilościowych?

b) Faza realizacyjna

Uczniowie wyobrażają sobie, że żyją w innym kraju. Metodą burzy mózgów proponują prawa, jakie powinni mieć zagwarantowane jako mniejszość narodowa w innym kraju.

W trakcie zgłaszania przez uczniów praw nauczyciel koryguje je i komentuje, zwracając uwagę uczniów na to, co stanowi prawo jednostki, a co interes państwa demokratycznego i że nie może między tymi dwoma interesami dojść do konfliktu. Nauczyciel zapisuje zgłaszane prawa na tablicy.

Uczniowie odszukują w skopiowanych fragmentach Konstytucji RP prawa gwarantowane mniejszościom narodowym w Polsce. Zapisują je na tablicy i wyjaśniają znaczenie tych praw,
a następnie porównują zapisy na tablicy.

Nauczyciel dzieli klasę na grupy i każdej grupie przydziela skopiowany fragment tekstu Status mniejszości narodowych w Polsce. Zadaniem grup jest zreferowanie przeczytanego tekstu i ułożenie słowniczka pojęć związanych z opisywaną tematyką. Na wykonanie zadania uczniowie mają
10 minut.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel rozdaje uczniom duże arkusze papieru, flamastry i poleca przygotowanie w tych samych grupach plakatów podsumowujących dzisiejszy temat lekcji. Uczniowie mogą wykorzystać na plakatach informacje o prawach mniejszości, o ich sytuacji społecznej i prawnej w Polsce wraz
z danymi liczbowymi i słowniczkiem pojęć.

5. Bibliografia

1. Bąkowski D., Historia 3. Podręcznik dla uczniów gimnazjum, Operon, Gdynia 2004.

2. Janusz G., Prawa mniejszości narodowych, etnicznych i językowych, w: Szkoła Praw Człowieka. Teksty wykładów. Zeszyt 5, Helsińska Fundacja Praw Człowieka,
   Warszawa 1998, s. 57‑67.

3. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej ze skorowidzem, red. K. Świerk‑Bożek, wyd. 3,
   stan prawny na dzień 1 października 2005, Zakamycze, Kraków 2005.

4. Pisma wybrane Pawła Włodkowica, pod red. L. Ehrlicha, t. 1‑3, PAX, Warszawa 1966‑1969.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Wyszukaj (w książce telefonicznej, w almanachu organizacji pozarządowych lub w innym źródle) nazwy i adresy stowarzyszeń, towarzystw i związków reprezentujących mniejszości narodowe zamieszkujące Polskę.

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Scenariusz przeznaczony jest dla klasy III gimnazjum. Przed planowaną lekcją uczniowie powinni przygotować informacje na temat mniejszości narodowych żyjących we współczesnej Polsce.

Niezbędne jest uwypuklenie tradycji polskiej tolerancji religijnej pamiętającej czasy Rzeczpospolitej Obojga Narodów i państwa wielonarodowościowego na przykładzie II RP, bez pomijania krzywd, jakich doznały inne narodowości od państwa polskiego. Konieczne jest wskazanie na pochodzenie takich wybitnych Polaków, jak: Janusz Korczak, Edyta Stein, Marek Edelman, Jan Brzechwa, Julian Tuwim, Roman Polański. Nie chodzi tu o budzenie niezdrowej sensacji, ale o wskazanie na wielowątkowość i wielowymiarowość tego, co składa się na polskie dziedzictwo narodowe.