Związki średniowiecznego teatru z wyznacznikami epoki

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna pojęcia: dramat liturgiczny, misterium, intermedia, moralitet, mirakle, farsa,

• wymienia wyznaczniki epoki, m.in. teocentryzm, uniwersalizm, wzorce osobowe.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• odczytać alegoryczne znaczenia fragmentów sztuk,

• zinterpretować fragmenty dzieł teatralnych pod kątem zawartych w nich idei średniowiecznych.

2. Metoda i forma pracy

Praca z tekstem

Czytanie tekstów z podziałem na role

3. Środki dydaktyczne

Do przeprowadzenia lekcji są potrzebne podręczniki oraz fragmenty testów dramaturgicznych podane w bibliografii.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel wyjaśnia temat lekcji, a potem uczniowie czytają z podręcznika z serii „Pamiętajcie o ogrodach…”, cz. 1 rozdział Różne twarze średniowiecznego teatru i dramatu.

b) Faza realizacyjna

Zasadnicza część lekcji polega na przedstawieniu fragmentów form typowych dla średniowiecznego dramatu i teatru. Poprzedza się ją jednak pytaniami wprowadzającymi oraz podaniem informacji przez nauczyciela.

1. Z czym wiązało się powstanie antycznego teatru i dramatu greckiego, a z czym – średniowiecznego?

Uczniowie powinni zwrócić uwagę na podział na gatunki sakralne i świeckie w średniowieczu.

2. Nauczyciel przedstawia pokrótce genezę średniowiecznego teatru, mówiąc, że gatunki sakralne rozwinęły się z inscenizacji scen biblijnych, natomiast gatunki świeckie wyrastały z kultury jarmarcznej, z tradycji karnawałowej. Ponadto mówi o tym, że średniowiecze nie zna budynku teatralnego – kościół i plac miejski to miejsca, w których przedstawiano sztuki. Dodatkowo pokazuje reprodukcję przedstawiającą średniowieczne dekoracje. Uczniowie powinni zauważyć, że obok siebie przedstawiono wszystkie miejsca akcji. Scena miała bowiem charakter symultaniczny – wszystko działo się jednocześnie.

3. Po tym wykładzie proponuje odczytanie z podziałem na role Nawiedzenia Grobu (Visitatio Sepulcri) – przykładu dramatu liturgicznego.

Po lekturze przeprowadzona zostaje krótka charakterystyka sposobu przedstawienia tego „oficjum dramatycznego” – wygłaszany, a raczej śpiewany przez księży lub kleryków w świątyni.

4. Następne ćwiczenie to odczytanie z podziałem na role urywka z misterium wielkanocnego Historyja o Chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim Mikołaja z Wilkowiecka (z podręcznika „Barwy epok”). Nauczyciel zaznacza, że tekst pochodzi z renesansu, ale zapewne został oparty na średniowiecznym pierwowzorze. Niestety nie zachował się tekst żadnego średniowiecznego misterium.

Po lekturze prowadzi się krótką rozmowę na temat, jaką scenę przedstawia wybrany fragment?

c) Faza podsumowująca

Podsumowaniem zajęć jest dyskusja nad tym, jak dziś można by interesująco wystawić średniowieczny dramat.

5. Bibliografia

1. Bobiński W.i in., Barwy epok. Kultura i literatura. Podręcznik, cz. 1., wyd. czwarte zmienione, WSiP, Warszawa 2006.

2. Lewański J., Sceny średniowieczne wobec teatrów późniejszych, http://staropolska.gimnazjum.com.pl/sredniowiecze/dramat/Julian_Lewanski.html

3. Makowiecki A. i in., „Pamiętajcie o ogrodach…”. Literatura – kultura – język, cz. 1, Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, WSiP, Warszawa 2003.

4. Nawiedzenie Grobu, oprac. J. Lewański [w:] Dramaty staropolskie. Antologia, t. 1, Warszawa 1959, s. 99‑103, [za:]

http://staropolska.gimnazjum.com.pl/sredniowiecze/dramat/nawiedzenie_grobu.html

6. Załączniki

Zadanie domowe

Wykonaj pisemnie polecenie 4. ze strony 189 w podręczniku „Pamiętajcie o ogrodach…”, cz. 1 (czy średniowieczny teatr jest syntezą sztuk).

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Lekcja przeznaczona jest dla klasy pierwszej liceum ogólnokształcącego z rozszerzonym programem języka polskiego.

Przed realizacją tematu uczniowie powinni przeczytać tekst Juliana Lewańskiego Sceny średniowieczne wobec teatrów późniejszych.