1)

wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne zachodzące w organizmie człowieka;  (0)

2)

wykazuje związki między strukturą i funkcją na różnych poziomach złożoności organizmu;  (0)

3)

objaśnia funkcjonowanie organizmu człowieka na poszczególnych etapach ontogenezy.  (0)

1)

planuje działania prozdrowotne;  (0)

2)

rozumie znaczenie badań profilaktycznych i rozpoznaje sytuacje wymagające konsultacji lekarskiej;  (0)

3)

rozumie znaczenie poradnictwa genetycznego i transplantologii;  (0)

4)

dostrzega znaczenie osiągnięć współczesnej nauki w profilaktyce zdrowia;  (0)

5)

rozumie zagrożenia wynikające ze stosowania środków dopingujących i psychoaktywnych.  (0)

1)

określa problem badawczy, formułuje hipotezy, planuje i przeprowadza oraz dokumentuje obserwacje i proste doświadczenia biologiczne;  (0)

2)

określa warunki doświadczenia, rozróżnia próbę kontrolną i badawczą;  (0)

3)

opracowuje, analizuje i interpretuje wyniki badań oraz formułuje wnioski;  (0)

4)

przeprowadza celowe obserwacje mikroskopowe i makroskopowe.  (0)

1)

wykorzystuje różnorodne źródła i metody pozyskiwania informacji;  (0)

2)

odczytuje, analizuje, interpretuje i przetwarza informacje tekstowe, graficzne, liczbowe;  (0)

3)

odróżnia fakty od opinii;  (0)

4)

objaśnia i komentuje informacje, posługując się terminologią biologiczną;  (0)

5)

odnosi się krytycznie do informacji pozyskanych z różnych źródeł, w tym internetowych.  (0)

1)

interpretuje informacje i wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe między procesami i zjawiskami, formułuje wnioski;  (0)

2)

przedstawia opinie i argumenty związane z omawianymi zagadnieniami biologicznymi;  (0)

3)

wyjaśnia zależności między organizmami oraz między organizmem a środowiskiem;  (0)

4)

wykazuje, że różnorodność organizmów jest wynikiem procesów ewolucyjnych.  (0)

1)

objaśnia zasadność ochrony przyrody;  (0)

2)

prezentuje postawę szacunku wobec wszystkich istot żywych oraz odpowiedzialnego i świadomego korzystania z dóbr przyrody;  (0)

3)

rozumie zasady zrównoważonego rozwoju.  (0)

1)

rozpoznaje, pod mikroskopem, na mikrofotografii, rysunku lub na schemacie, elementy budowy komórki eukariotycznej;  (0)

2)

przedstawia budowę i funkcje błony biologicznej, rybosomów, mitochondriów i jądra komórkowego;  (0)

3)

przedstawia organizację materiału genetycznego w jądrze komórkowym;  (0)

4)

określa znaczenie podziałów komórkowych w rozmnażaniu i funkcjonowaniu organizmu człowieka.  (0)

1)

przedstawia charakterystyczne cechy budowy i rolę enzymów;  (0)

2)

przedstawia wpływ czynników fizycznych i chemicznych na aktywność enzymu; planuje i przeprowadza doświadczenie badające wpływ temperatury na aktywność wybranych enzymów (katalaza);  (0)

3)

wyróżnia substraty i produkty oddychania komórkowego; przedstawia znaczenie oddychania komórkowego w pozyskiwaniu energii użytecznej biologicznie;  (0)

4)

wyróżnia substraty i produkty fermentacji mleczanowej oraz określa warunki jej przebiegu.  (0)

1)

wyjaśnia pojęcie genu;  (0)

2)

rozróżnia kod genetyczny od informacji genetycznej; przedstawia cechy kodu genetycznego;  (0)

3)

opisuje przebieg ekspresji informacji genetycznej; przedstawia istotę regulacji ekspresji genów;  (0)

4)

przedstawia znaczenie badań Mendla w odkryciu podstawowych praw dziedziczenia cech;  (0)

5)

zapisuje i analizuje krzyżówki (w tym krzyżówki testowe) oraz określa prawdopodobieństwo wystąpienia określonych genotypów i fenotypów oraz stosunek fenotypowy w pokoleniach potomnych, w tym cech warunkowanych przez allele wielokrotne;  (0)

6)

przedstawia dziedziczenie jednogenowe i dwugenowe (dominacja pełna, dominacja niepełna, kodominacja);  (0)

7)

przedstawia determinację płci u człowieka oraz dziedziczenie płci i cech sprzężonych z płcią;  (0)

8)

analizuje rodowody i na ich podstawie ustala sposób dziedziczenia danej cechy.  (0)

1)

opisuje zmienność jako różnorodność fenotypową osobników w populacji;  (0)

2)

przedstawia typy zmienności: środowiskowa i genetyczna (rekombinacyjna i mutacyjna);  (0)

3)

przedstawia źródła zmienności rekombinacyjnej;  (0)

4)

określa przyczyny i skutki mutacji genowych oraz aberracji chromosomowych;  (0)

5)

określa, na podstawie analizy rodowodu lub kariotypu, podłoże genetyczne chorób człowieka (albinizm, pląsawica Huntingtona, hemofilia, daltonizm, zespół Klinefeltera, zespół Turnera, zespół Downa);  (0)

6)

przedstawia transformację nowotworową komórek jako następstwo uszkodzenia genów;  (0)

7)

przedstawia historię myśli ewolucyjnej;  (0)

8)

przedstawia podstawowe źródła wiedzy o mechanizmach i przebiegu ewolucji;  (0)

9)

wyjaśnia mechanizm działania doboru naturalnego; wykazuje, że dzięki doborowi naturalnemu organizmy zyskują nowe cechy adaptacyjne; wyjaśnia, dlaczego mimo działania doboru naturalnego w populacji ludzkiej utrzymują się allele warunkujące choroby genetyczne;  (0)

10)

określa warunki, w jakich zachodzi dryf genetyczny;  (0)

11)

przedstawia gatunek jako izolowaną pulę genową;  (0)

12)

przedstawia istotę mechanizmów powstawania gatunków;  (0)

13)

porządkuje chronologicznie wydarzenia z historii życia na Ziemi; wykazuje, że zmiany warunków środowiskowych miały wpływ na przebieg ewolucji;  (0)

14)

porządkuje chronologicznie formy kopalne człowiekowatych, wskazując na ich cechy charakterystyczne;  (0)

15)

przedstawia podobieństwa między człowiekiem i innymi naczelnymi;  (0)

16)

przedstawia cechy odróżniające człowieka od małp człekokształtnych.  (0)

1)

rozróżnia biotechnologię tradycyjną i molekularną;  (0)

2)

przedstawia współczesne zastosowania metod biotechnologii tradycyjnej w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym, rolnictwie, biodegradacji i oczyszczaniu ścieków;  (0)

3)

wyjaśnia, czym jest organizm transgeniczny i GMO;  (0)

4)

przedstawia potencjalne korzyści i zagrożenia wynikające z zastosowania organizmów modyfikowanych genetycznie w rolnictwie, przemyśle, medycynie i badaniach naukowych; podaje przykłady produktów otrzymanych z wykorzystaniem modyfikowanych genetycznie organizmów;  (0)

5)

opisuje klonowanie organizmów i przedstawia znaczenie tego procesu;  (0)

6)

przedstawia przykłady zastosowania komórek macierzystych w medycynie;  (0)

7)

przedstawia sytuacje, w których zasadne jest korzystanie z poradnictwa genetycznego;  (0)

8)

wyjaśnia istotę terapii genowej;  (0)

9)

przedstawia szanse i zagrożenia wynikające z zastosowań biotechnologii molekularnej;  (0)

10)

dyskutuje o problemach społecznych i etycznych związanych z rozwojem biotechnologii molekularnej oraz formułuje własne opinie w tym zakresie.  (0)

1)

rozróżnia czynniki biotyczne i abiotyczne oddziałujące na organizmy;  (0)

2)

przedstawia elementy niszy ekologicznej organizmu; rozróżnia niszę ekologiczną od siedliska;  (0)

3)

wyjaśnia, czym jest tolerancja ekologiczna;  (0)

4)

wykazuje znaczenie organizmów o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej w bioindykacji; planuje i przeprowadza doświadczenie mające na celu zbadanie zakresu tolerancji ekologicznej w odniesieniu do wybranego czynnika środowiska;  (0)

5)

charakteryzuje populację, określając jej cechy (liczebność, zagęszczenie, struktura przestrzenna, wiekowa i płciowa); dokonuje obserwacji cech populacji wybranego gatunku;  (0)

6)

wyjaśnia znaczenie zależności nieantagonistycznych (mutualizm obligatoryjny i fakultatywny, komensalizm) w ekosystemie i podaje ich przykłady;  (0)

7)

przedstawia skutki konkurencji wewnątrzgatunkowej i międzygatunkowej;  (0)

8)

planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące oddziaływania antagonistyczne między osobnikami wybranych gatunków;  (0)

9)

przedstawia zmiany liczebności populacji w układzie zjadający i zjadany;  (0)

10)

przedstawia adaptacje drapieżników, pasożytów i roślinożerców do zdobywania pokarmu;  (0)

11)

przedstawia obronne adaptacje ofiar drapieżników, żywicieli pasożytów oraz zjadanych roślin;  (0)

12)

określa zależności pokarmowe w ekosystemie, na podstawie analizy fragmentów sieci pokarmowych; przedstawia zależności pokarmowe w biocenozie w postaci łańcuchów pokarmowych;  (0)

13)

przedstawia przepływ energii i obieg materii w ekosystemie;  (0)

14)

przedstawia sukcesję jako proces przemiany ekosystemu w czasie skutkujący zmianą składu gatunkowego.  (0)

1)

przedstawia typy różnorodności biologicznej: genetyczną, gatunkową i ekosystemową;  (0)

2)

wymienia główne czynniki geograficzne kształtujące różnorodność gatunkową i ekosystemową Ziemi (klimat, ukształtowanie powierzchni); podaje przykłady miejsc charakteryzujących się szczególnym bogactwem gatunkowym;  (0)

3)

wyjaśnia związek między rozmieszczeniem biomów a warunkami klimatycznymi na kuli ziemskiej;  (0)

4)

wykazuje wpływ działalności człowieka na różnorodność biologiczną;  (0)

5)

wyjaśnia znaczenie restytucji i reintrodukcji gatunków dla zachowania różnorodności biologicznej; podaje przykłady restytuowanych gatunków;  (0)

6)

uzasadnia konieczność zachowania tradycyjnych odmian roślin i tradycyjnych ras zwierząt dla zachowania różnorodności genetycznej;  (0)

7)

uzasadnia konieczność stosowania różnych form ochrony przyrody, w tym Natura 2000;  (0)

8)

uzasadnia konieczność współpracy międzynarodowej: CITES, Konwencja z dnia 25 października 1993 r. o Różnorodności Biologicznej (Dz.Urz. UE L 309, str. 3), Agenda 21, dla ochrony różnorodności biologicznej;  (0)

9)

przedstawia istotę zrównoważonego rozwoju.  (0)