17. Turystyczne walory Polski

Wycieczka wirtualna po Zamku Królewskim w Warszawie. Po rozpoczęciu pojawiają się trzy plansze z poniższym tekstem: „Trzydzieści jeden lat — tyle zaledwie (w dwa tysiące piętnastym roku) liczy sobie Zamek Królewski w Warszawie — Muzeum. Rezydencja Królów i Rzeczypospolitej (taka jest od dwa tysiące czternastego roku jego oficjalna nazwa). To chyba najmłodsza rezydencja królewska w Europie — wszystko przez wydarzenia ostatniej wojny, podczas której zamek został całkowicie zniszczony, oraz ociąganie się władz komunistycznych z jego odbudową. Rekonstrukcja zamku wysadzonego przez Niemców we wrześniu tysiąc dziewięćset czterdziestego czwartego roku ruszyła dopiero w tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym pierwszym roku, po licznych perturbacjach — władzom PRL‑u nie w smak było odbudowywanie rezydencji królewskiej. Po wydarzeniach grudnia tysiąc dziewięćset siedemdziesiątego roku na Wybrzeżu nowy pierwszy sekretarz PZPR Edward Gierek szukał sposobu na ocieplenie wizerunku partii. Miała temu posłużyć decyzja o rozpoczęciu odbudowy zamku ze środków społecznych - został on odbudowany wyłącznie z darów społecznych, nie przeznaczono na rekonstrukcję obiektu nawet złotówki z budżetu państwa. Wcześniej, przez niemal 30 lat, był tu zabetonowany plac, obok którego “przycupnęła" pętla autobusowa. Komuniści mieli różne pomysły na zagospodarowanie tego terenu — jednym z nich była budowa ludowej hali widowiskowej. Na szczęście wcześniej podobne plany mieli okupujący Warszawę hitlerowcy, więc komuniści, w obawie przed niewygodnymi porównaniami, odstąpili od realizacji tego absurdalnego pomysłu. Ostatecznie zamek w dzisiejszej formie został udostępniony zwiedzającym w tysiąc dziewięćset osiemdziesiątym czwartym roku. Jednak historia rezydencji — najpierw książęcej, a następnie królewskiej — stojącej w tym miejscu jest znacznie dłuższa. Rozpoczyna się już pod koniec trzynastego wieku, kiedy stanął tu drewniany dwór książęcy służący za mieszkanie książętom mazowieckim (Mazowsze do tysiąc pięćset dwudziestego szóstego roku nie było częścią królestwa polskiego, a jedynie jego lennem). W połowie czternastego wieku książę Trojden Pierwszy wybudował na skarpie wiślanej pierwszą murowaną budowlę, wieżę Grodzką, która do dziś (choć zaledwie zrekonstruowana, jak niemal cały obiekt) jest częścią zamku. Następnie, już około tysiąc czterysta dziesiątego roku, książę Janusz Pierwszy Starszy dobudował do niej... Ale żeby to wyraźniej zobaczyć, wejdźmy na zamkowy dziedziniec...”. Po zamknięciu planszy z powyższymi informacjami na ekranie ukazuje się panorama Zamku wykonana z znajdującym się przed nim Placu Zamkowym. Za pomocą myszki lub przycisków nawigacyjnych u dołu ekranu można przesuwać widok panoramy. Początkowy ekran przedstawia Zamek Królewski. Jego mury i dach są czerwone, z przodu posiada dwie wieże, na jednej z nich zamontowano złoty zegar. Obracając widok panoramy w prawo w oddali znajduje się Stadion Narodowy, a dalej dzwonnica z tarasem widokowym kościoła Świętej Anny. Następnie panorama placu, na drugim planie rzędy kolorowych kamienic, a pośrodku Kolumna Zygmunta Trzeciego Wazy. Na placu zgromadzeni ludzie. Na budynku Zamku Królewskiego naniesiono trzy strzałki, które umożliwiają przejście do poszczególnych części budowli – dziedzińca, klatki schodowej i kaplicy. Po kliknięciu i przejściu na dziedziniec, ukazuje się jego panorama. Każdy z boków ma około pięćdziesięciu metrów długości, plac wyłożony kostką. Wewnętrzne ściany zamku z licznymi oknami, poszczególne ściany reprezentują różne style architektoniczne. Dodano również poniższy opis dziedzińca, dostępny po kliknięciu na odpowiedni przycisk u dołu ekranu: „Ponieważ zamek jest rekonstrukcją, aby lepiej zobrazować zwiedzającym jego dzieje, rekonstruktorzy zaprezentowali na dziedzińcu etapy jego rozwoju i poszczególnych przebudów, jakim był poddany na przestrzeni wieków. Najstarsze skrzydło zamkowe –ceglane, zbudowane w stylu gotyckim – nazywane jest curia major i wystawione zostało przez księcia Janusza Pierwszego Starszego około tysiąc czterysta dziesiątego roku. Mieściło ono na pierwszym piętrze (tzw. piano nobile) pokoje książęce. Na parterze znajdowały się pomieszczenia gospodarcze, które z czasem przekształciły się w salę, gdzie obradował sejmik ziemski mazowiecki. Miało to niezwykle istotne znaczenie nie tylko dla dalszych dziejów zamku, ale także dla samej Warszawy, a nawet Rzeczypospolitej. Kolejną rozbudowę zamku przeprowadził już król Zygmunt August, dobudowując fragment obejmujący trzy okna na lewo od części gotyckiej. Za panowania tego władcy, w tysiąc pięćset sześćdziesiątym dziewiątym roku, zawiązując unię polsko‑litewską w Lublinie, zadecydowano, że sejmy nowego państwa Rzeczypospolitej Obojga Narodów będą odbywać się w Warszawie, właśnie na zamku. To był jeden z powodów, dla których po pożarze zamku na Wawelu król Zygmunt Trzeci Waza zdecydował się na przeniesienie swojej siedziby z Krakowa do Warszawy w tysiąc pięćset dziewięćdziesiątym szóstym roku. Władca ten, rozbudowując zamek na swoją rezydencję, nadał mu obecny pięciokątny kształt i dość oszczędną barokową formę (pomalowane na pomarańczowo skrzydła). Prace budowlane prowadzone pod okiem najwyższej klasy włoskich architektów: Mateo Castellego, Giovanniego Trevano, Paola de la Corte i Giacoma Rodondo trwały kilkanaście lat. Rodzina królewska wprowadziła się do zamku w tysiąc sześćset jedenastym roku. Oficjalnie rezydencję nazwano Zamkiem Króla i Rzeczypospolitej, ponieważ budowla nie była prywatną własnością monarchy, tylko państwa – tu oprócz króla siedzibę miały parlament i urzędy państwowe oraz grodzkie. Kolejnej wielkiej przebudowy dokonali w osiemnastym wieku władcy z dynastii saskiej: August Drugi Mocny i August Trzeci Sas. Pracę tę powierzono architektom sprowadzonym z Drezna, w tym wybitnemu twórcy epoki późnego baroku Gaetano Chiaveriemu. Jednak od czasu dewastacji, jakie dotknęły zamek w trakcie potopu szwedzkiego, kolejni królowie niechętnie przebywali na zamku, więc wystawiali sobie w Warszawie prywatne rezydencje. Zmieniło się to dopiero za rządów ostatniego monarchy Stanisława Augusta Poniatowskiego, który po pożarze zamku w tysiąc siedemset sześćdziesiątym dziewiątym roku go przebudował – pracami kierowali Jakub Fontana, Dominik Merlini i Jan Chrystian Kamsetzer – i ponownie uczynił z niego rezydencję królewską. W trakcie rozbiorów dawna siedziba polskich królów ulegała kolejnym przebudowom – co nie zostało już uwzględnione w czasie rekonstrukcji. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zamek stał się siedzibą urzędów państwowych, w tym oficjalną siedzibą Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Aż nadszedł feralny wrzesień tysiąc dziewięćset trzydziestego dziewiątego roku. Tajny pakt zawarty pomiędzy Hitlerem a Stalinem zakładał, że Niemcy do siedemnastego września zdobędą Warszawę, dając Związkowi Sowieckiemu pretekst – jako że nastąpił rozkład państwa polskiego, skoro jego stolica została zdobyta – do zajęcia wschodnich terenów Polski. Führer osobiście przyjechał obserwować wkroczenie swoich wojsk do Warszawy. Ale zdobyć tego dnia stolicy Niemcom się nie udało. Wściekły wódz Trzeciej Rzeszy podobno sam wydał rozkaz zbombardowania zamku pociskami zapalającymi wystrzelonymi przez artylerię dalekiego zasięgu. Zamek stanął w płomieniach, a zegar zamkowy zatrzymał się na godzinie jedenastej piętnaście. Po kapitulacji Niemcy wywieźli z zamku wszystko, co miało jakąkolwiek wartość, a w fundamentach już w tysiąc dziewięćset trzydziestym dziewiątym roku nawiercili dziesięć tysięcy. otworów na dynamit, przygotowując w ten sposób mury do wysadzenia. Powstrzymali się od tego jedynie w obawie, że podmuch po eksplozji zniesie pobliski most, potrzebny m.in. do przemieszczania wojsk. W trakcie powstania warszawskiego nic już jednak nie mogło uchronić zamku przed losem, jaki przeznaczyli mu najeźdźcy. We wrześniu tysiąc dziewięćset czterdziestym czwartym roku Zamek Królewski przestał istnieć. Na ponowne otwarcie czekał 40 lat. Dzisiaj możemy przespacerować się po zrekonstruowanych apartamentach królewskich, zwiedzić pomieszczenia parlamentu Pierwszej Rzeczypospolitej, a także obejrzeć galerię dzieł sztuki. Zapraszamy!” Podobnie jak wcześniej, na panoramie umieszczono przyciski umożliwiające przejście do innych miejsc – klatki schodowej i Biblioteki Królewskiej. Przechodząc do Klatki Schodowej ukazuje się panorama wykonana pośrodku schodów. Dominują jasne kolory – biały i kremowy. Na schodach położono granatowy dywan ze złotymi pasami po bokach. Na ścianach płaskorzeźby z motywami roślinnymi. Po kliknięciu na ikonę z opisem wyświetla się poniższy tekst: „Michał Korybut Wiśniowiecki planował wybudowanie w Warszawie prywatnej rezydencji, nie zdążył, ponieważ panował zaledwie cztery lata. Jan Trzeci Sobieski mieszkał na co dzień w Wilanowie, a kiedy zjeżdżał do Warszawy, zatrzymywał się w wystawionym przez siebie pałacu w Marywilu. Wettinowie – August Drugi Mocny i August Trzeci Sas – rezydowali w Pałacu Saskim. Sejm łożył pieniądze jedynie na utrzymanie w zamku pomieszczeń parlamentarnych, nie przejmując się apartamentami królewskimi, a władcy nie zamierzali inwestować z prywatnej kiesy w niszczejące wnętrza. Tym bardziej że tron był elekcyjny i zamkowe sale dziedziczył nowo wybrany przez szlachtę następca, a nie dynastyczny dziedzic, więc były to pieniądze wyrzucone w błoto. Dlatego królowie panujący po potopie szwedzkim woleli inwestować środki w prywatne pałace. Podobnym tropem poszedł również obrany na tron w roku tysiąc siedemset sześćdziesiątym czwartym Stanisław August Poniatowski, który postanowił urządzić sobie rezydencję w zamku mieszczącym się w podwarszawskim Ujazdowie. Jednak pożar, który strawił w tysiąc siedemset sześćdziesiątym dziewiątym roku południowe skrzydło Zamku Królewskiego, w którym za czasów Wazów znajdował się gigantyczny teatr, mogący pomieścić blisko tysiąc widzów, sprawił, że król zmienił plany. Zdecydował o przebudowie zamku i umieszczeniu w nim swojej oficjalnej rezydencji. Jako pierwsza powstała zaprojektowana przez Jakuba Fontanę klatka schodowa z elementami nowego, dopiero torującego sobie drogę w warszawskiej architekturze stylu – klasycyzmu. Było to główne wejście do apartamentów królewskich. Dziś wydaje się ono usytuowane z boku, ale należy pamiętać, że plac Zamkowy powstał dopiero około tysiąc osiemset osiemnastym roku. Wcześniej na jego miejscu znajdowała się ciasna ulica ze stajniami, warsztatami i innymi pomieszczeniami gospodarczymi. Na schodach klatki schodowej za czasów króla stali gwardziści, prezentujący broń i trzymający pochodnie oświetlające pomieszczenie. Drugim miejscem, do którego można przejść z dziedzińca jest Biblioteka Królewska. Jej podłoga wyłożona jest białymi i czarnymi kwadratowymi płytkami, pod sufitem znajdują się płaskorzeźby, wisi duży kryształowy żyrandol, pod ścianami ciemne masywne kolumny. Na ścianach umieszczono liczne mapy, w centralnym miejscu panoramy zawieszona jest mapa świata. Pośrodku podłużnej sali w szklanych gablotach umieszczono arkusze z mapami i rycinami, szczegóły nie są dostępne w prezentowanym widoku. Po kliknięciu na ikonę z opisem wyświetla się poniższy tekst: „Ten zbudowany od podstaw gmach doklejony niejako do zamku za czasów ostatniego króla różni się architekturą od pozostałych zabudowań zamkowych. Dlatego Niemcy w tysiąc dziewięćset czterdziestym czwartym roku, kiedy szykowali się do wysadzenia rezydencji królów polskich, błędnie zakwalifikowali go jako część sąsiadującego z zamkiem pałacu Pod Blachą i oszczędzili, nie wysadzając w powietrze. Z tego powodu jest to jedyne oryginalne pałacowe wnętrze. Klasycystyczne wnętrze biblioteki mieściło ogromny księgozbiór składający się z szesnastu tysięcy tomów. Po śmierci króla jego spadkobierca umieścił tu również ponad siedemdziesiąt jeden tysięcy rycin ze zbiorów Stanisława Augusta. W czasie rozbiorów księgozbiór królewski został wywieziony do Rosji i do dziś do Polski nie powrócił”. Trzecim miejscem, do którego można przejść klikając na bryłę Zamku na panoramie wykonanej na Placu Zamkowym jest Kaplica Mała. Poprzedza ją większe od niej pomieszczenie z białymi ścianami ze złotymi zdobieniami, Kaplica znajduje się nieco w głębi, jest wąska i ma długość kilku metrów. Po bokach duże zielono‑szare kolumny, pośrodku niewielki ołtarz. Po lewej stronie znajduje się przycisk z lupą, po kliknięciu w który pojawia się fotografia czarnej kwadratowej urny na złotych orłach i złotym napisem „Serce Tadeusza Kościuszki”. Po kliknięciu w ikonę z opisem pojawia się poniższy tekst: „Król był władcą głęboko wierzącym, choć nie dewotem. Dlatego urządził sobie – w Wieży Grodzkiej – prywatną kaplicę. Było to miejsce służące codziennej modlitwie. Tu także w Wielki Czwartek odbywał się obrządek obmywania przez króla nóg starcom, co było symbolem pokory władcy. W kaplicy przechowywane są regalia królewskie: berło Stanisława Augusta wykonane z kryształu górskiego, miecz koronacyjny i łańcuch Orderu Orła Białego. W prezbiterium, po lewej stronie, znajduje się urna z sercem Tadeusza Kościuszki. Z Kaplicy można przejść do Przedpokoju Senatorskiego – Sali Canaletta. Średniej wielkości pomieszczenie, którego ściany niemal w całości pokryte są dziełami malarza umieszczonymi w złotych ramach. Po kliknięciu na ikonę z opisem wyświetla się poniższy tekst: „Weduta to obraz, którego bohaterem jest architektura. Najczęściej miejska. Przed wiekami najwybitniejsi wedutyści pochodzili z Wenecji. W czasach, w których nie było aparatów fotograficznych, kiedy w podróży nie można było zrobić sobie selfie ani nawet przywieźć z niej widokówki, jedyną pamiątką z wyjazdu był obraz. Wenecja była najważniejszym punktem podróży każdego osiemnastowiecznego obieżyświata, dlatego mówimy o weneckiej szkole weduty. Jej przedstawicielem był Bernardo Bellotto zwany Canalettem. Malarz zatrudniony na dworze Stanisława Augusta był autorem dwudziestu trzech wedut, które umieszczono w tej sali nazywanej czasem Prospektową, a które posłużyły m.in. jako wzór przy odbudowie części Warszawy zniszczonej w trakcie drugiej wojny światowej. Było to pomieszczenie, w którym oczekiwali na audiencję najwyżsi dostojnicy państwowi. Piastowali oni najczęściej również godność senatorską, stąd nazwa tej sali. Notable oczekujący na posłuchanie u króla, spoglądając na ściany, mieli znajdować ważne przesłanie od władcy. Dlatego weduty Canaletta nie są jedynie zbiorem przypadkowych widoczków, tylko starannie wyselekcjonowanymi pejzażami miejskimi, podporządkowanymi koncepcji ideowej króla. Przede wszystkim na czterech obrazach przedstawiono pałac w Wilanowie, ponieważ jego dawny właściciel Jan Trzeci Sobieski był władcą, na którym Stanisław August starał się wzorować. Marzył o tym, aby dorównać mu popularnością, co nigdy się nie udało, ponieważ wśród szlachty, a szczególnie magnaterii, król pochodzący z nie najwyższego rodu, wyniesiony na tron przez carycę Katarzynę Wielką, nie był specjalnie lubiany. Stąd jego kompleks i dlatego na obrazach przedstawione są pałace należące do skoligaconej z nim możnej rodziny Czartoryskich, m.in. Wilanów. Ponadto weduty przypominały, że ojciec króla, Stanisław, pełnił najwyższą godność w państwie – kasztelana krakowskiego. Dlatego prezentowano na nich warszawskie pałace innych krakowskich kasztelanów. Kolejnym elementem są kościoły i klasztory fundowane przez wielkich poprzedników króla, który sam pragnął ufundować ogromny kościół w Ujazdowie. Galerię wieńczy wielki obraz przedstawiający, niestety sfałszowaną, propagandową wersję elekcji Stanisława Augusta”. Z Sali Canaletta można przejść do Pokoju Audiencjonalnego Starego oraz, podobnie jak z Klatki Schodowej, do Sali Gwardii Konnej Koronnej – pokoju Oficerskiego. Jest to pomieszczenie o wielkości kilkudziesięciu metrów kwadratowych, większe od poprzedniego. Dominują jasne kolory, na ścianach płaskorzeźby, ozdobne kolumny, podłoga wyłożona białymi, czarnymi i szarymi płytami. Po kliknięciu w ikonę z opisem wyświetla się poniższy tekst: „Polski ceremoniał dworski przewidywał, że aby dostać się na audiencję do króla, należało przejść przez trzy poprzedzające salę audiencjonalną paradne antykamery. Pierwszą z nich była Sala Gwardii Konnej Koronnej. Oczywiście nie wszyscy goście dostępowali zaszczytu przyjęcia przez samego króla. Część z nich, tych mniej znaczących, kończyło swoją wizytę już na tym pomieszczeniu. Inni w kolejnej sali, jeszcze inni w następnej, a jedynie najbardziej znamienici goście docierali przed królewskie oblicze, dlatego następujące po sobie antykamery były coraz bardziej bogato dekorowane. Ale już nawet w tej skromnie wyposażonej sali, która była pierwszym warszawskim wnętrzem zaprojektowanym w stylu klasycystycznym, gość mógł zasięgnąć informacji na temat polityki króla. W supraportach (czyli przestrzeniach nad drzwiami) widzimy sceny z Owidiusza: to putta (mali, nadzy chłopcy), pomocnicy bogini miłości Wenus, bawią się bronią, którą pozostawił śpiący bóg wojny Mars. Był to jasny sygnał, że król jest władcą miłującym pokój. W sali tej możemy również zobaczyć, w jaki sposób rekonstruowano zamek. Obok wejścia do pomieszczenia – na lewo od żyrandola – na ścianie znajduje się kapitel (czyli głowica) pilastra. Jest ona wyraźnie ciemniejsza od pozostałych. To oryginalny element zamkowy uratowany z pożaru w tysiąc dziewięćset trzydziestym dziewiątym roku. Na jego wzór w czasie odbudowy odtworzono pozostałe. Właśnie tak rekonstruowano wszystkie zamkowe elementy dekoracyjne. Drugą antykamerą był pokój oficerski – o znacznie bogatszym wyposażeniu niż Sala Gwardii Konnej Koronnej. Przebywali w nim oficerowie Gwardii Konnej Koronnej. Pełnili oni funkcję adiutantów na dworze Stanisława Augusta.” Drugim pomieszczeniem, do którego można przejść z Sali Canaletta jest Pokój Audiencjonalny Stary. Po kliknięciu na ikonę z opisem pojawia się tekst: „Sala ta, do czasu urządzenia nowej sali tronowej, służyła królowi do przyjmowania audiencji, dlatego dekoracja tego pomieszczenia była dla władcy niezwykle istotna. Nie chodziło jedynie o wartości estetyczne – co oczywiście też było ważne – ale także o zaprezentowanie programu polityczno‑społeczno‑gospodarczego władcy. Król powierzył pracę swojemu ulubionemu artyście i przyjacielowi Marcello Bacciarellemu. Na owalnych obrazach przedstawiono alegorię czterech cnót, którym Stanisław August Poniatowski, jako monarcha Rzeczypospolitej Obojga Narodów, chciał hołdować: Siły (Męstwa), Mądrości (Roztropności), Wiary (Pobożności) i Sprawiedliwości. Natomiast na plafonie zaprezentowano program ekonomiczny króla, czyli dziedziny gospodarki, a także sztuki, których rozwój władca zamierzał wspierać. Patrząc od lewej, są to: rzeźba – symbolizowana przez kobietę z dłutem. Za nią następuje kobieta w brązowej sukni trzymająca w dłoni węgielnicę, atrybut architektury. Malarstwo wyobrażone jest przez damę z paletą. Dalej zaprezentowano personifikację rolnictwa w osobach dwóch dam ze snopami zboża. Dlaczego dwóch? Ponieważ w momencie malowania plafonu ścierały się na dworze królewskim dwie koncepcje: czy w gospodarce król powinien postawić na rolnictwo, czy na rzemiosło. Ostatecznie wygrała pierwsza opcja i kobieta symbolizująca rzemiosło została przemalowana. Postać z lirą u stóp przedstawia literaturę i muzykę. Nad nią symbol nauki – starzec z globusem. Poczet postaci zamykają dwaj orientalni kupcy w turbanach, personifikacja handlu. Nad całością unosi się spersonifikowany geniusz Rzeczypospolitej. Dzisiaj ta symbolika wydaje nam się skomplikowana, jednak dla wykształconych elit doby oświecenia, które odwiedzały króla, była ona jasna i przejrzysta. Podejmowany na audiencji gość czytał owe alegorie z łatwością, z jaką współcześnie czyta się komiks, i w lot chwytał przesłanie, jakie kierował do niego król”. Początkowy widok panoramy ustawiony jest na królewski tron, nad którym wisi baldachim. Liczne obrazy w złotych ramach, pozłacane meble, czerwone tkaniny na ścianach. Obrazy w owalnych ramach tuż pod sufitem przedstawiające alegorie cnót zostały dodatkowo opisane. Informacje można przeczytać po kliknięciu na odpowiednią ikonę na każdym z nich. Kolejno są to. Wiara - wyobrażona przez kadzielnicę i świętą księgę, a także uduchowiony wyraz twarzy postaci. Sprawiedliwość – symbolizuje ją waga szalkowa, atrybut greckiej bogini Temidy. Siła – przedstawiona w postaci ze Starego Testamentu, Samsona walczącego z lwem. Mądrość – wyrażona w dialogu starego Arystotelesa z młodym Aleksandrem Wielkim. Wiekowy mędrzec trzyma w ręku wędzidło, którym kiełzna porywy młodości niedoświadczonego Aleksandra. Kolejne pomieszczenie to Sypialnia. Po kliknięciu w ikonę z opisem wyświetla się poniższy tekst: „Drzewo cisowe, jako wiecznie zielone, przez wieki uchodziło w świecie za symbol trwałości władzy królewskiej. Dlatego Stanisław August Poniatowski wymarzył sobie, że boazerię we własnej sypialni sporządzi właśnie z tego gatunku drewna. Problem polegał na tym, że od czasów króla Władysława Jagiełły wycięcie drzewa cisowego dla celów innych niż wojskowe karane było na Litwie gardłem, czyli śmiercią. Cis jest rośliną trującą i dlatego chętnie się go pozbywano z okolic domów, natomiast służył również do wyrobu łuków, z których słynęła armia litewska, stąd królewska ochrona tego drzewa. Stanisław August postawił jednak na swoim i dziś możemy podziwiać wspaniałą cisową dekorację jego sypialni. Do prywatnych apartamentów królewskich dostęp mieli jedynie wybrańcy – najbliższa rodzina, wskazani urzędnicy, służba. Chociaż wiadomo, że rankiem czwartego listopada tysiąc siedemset siedemdziesiątego pierwszego roku, po cudownym ocaleniu z porwania zorganizowanego przez konfederatów barskich, Stanisław August Poniatowski przyjmował ambasadorów obcych państw, prezentując im rany i siniaki, jakich nabawił się w trakcie nocnych wydarzeń, leżąc w… łóżku. A nasz ostatni władca sypiał w łożu typu tureckiego, które miało oparcie z trzech stron. Łoże prezentowane aktualnie nie jest niestety oryginalnym meblem królewskim, a jedynie współczesną rekonstrukcją wykonaną na podstawie zachowanych opisów. Autentyczna za to jest królewska pościel. Drzwi znajdujące się po bokach łóżka nie prowadziły do łazienki. Tej król w zamku nie posiadał, co nie znaczy, że nie dbał o higienę. Przeciwnie, zażywał kąpieli w cynowej wannie, którą służba codziennie wnosiła do sypialni”. Początkowy widok panoramy ustawiony jest na królewskie łoże z baldachimem. Jest ciemnozielonego koloru ze złotymi zdobieniami. Pośrodku pomieszczenie niewielki stolik, krzesła. Na ścianach lustra i obrazy w złotych ramach, dwa kominki. Kolejnymi pomieszczeniami są Garderoba i Gabinet. Po kliknięciu w ikonę z opisem wyświetla się poniższy tekst: „Oba te pomieszczenia urządzane dla króla nie zostały do końca zrealizowane za jego życia. Współczesna rekonstrukcja nawiązuje do planów z tysiąc siedemset dziewięćdziesiątego drugiego roku autorstwa Jana Chrystiana Kamsetzera. Widzimy więc te sale takimi, jakimi chciał je widzieć król, a nie takimi jak w rzeczywistości wyglądały za życia monarchy”. Panorama umieszczona między pomieszczeniami, na ścianach liczne obrazy w złotych ramach, dwa duże kominki, ogromne lustra, gabloty z książkami, żyrandole. Następnym pomieszczeniem jest Sala Tronowa. Po kliknięciu w ikonę z opisem wyświetla się poniższy tekst: „Król był pomazańcem bożym, dlatego podczas oficjalnych audiencji był oddzielony od publiczności i zasiadał na specjalnie podwyższonym tronie. Jedynie nieliczni, jak nuncjusz apostolski czy książę kurlandzki mieli prawo zasiadać w obecności króla, ale tylko na określony czas, na niewielkich stołeczkach. Nuncjusz miał również przywilej stawiania stopy na jednym ze stopni tronu pod baldachimem, który symbolizował niebo i podkreślał boskie pochodzenie władzy królewskiej. Fotel był tylko jednym z elementów tronu – poza siedzeniem składały się na niego właśnie baldachim, czyli podniebie, podwyższenie –zazwyczaj w kształcie stopni – oraz zaplecek. Wyszywane srebrnymi nićmi orły na zaplecku zostały w tysiąc dziewięćset trzydziestym dziewiątym roku w bezpardonowy sposób zerwane przez Niemców i zrabowane. Jeden z nich odnalazł się w tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątym pierwszym roku w Stanach Zjednoczonych i odzyskany posłużył jako wzór do rekonstrukcji pozostałych osiemdziesięciu pięciu. Obok Sali Tronowej znajduje się kameralny pokoik służący królowi jako gabinet konferencyjny. Podłoga wyłożona jest unikatową mozaiką parkietową wykonaną z trzynastu gatunków drewna”. Początkowy widok panoramy ustawiony jest na królewski tron. Ustawiony na podwyższeniu, za nim wyszywane orły, tron posiada złote zdobienia, nad nim baldachim. Całość w kolorze intensywnie czerwonym. Bogate, złote zdobienia na ścianach, po bokach tronu lustra w złotych ramach, dwa żyrandole. Pomieszczenie dość małe, o długości około dziesięciu metrów. Na jednej z dekoracji w postaci czerwonego materiału na ścianie w złotym obramowaniu umieszczono ikonę z lupą, po kliknięciu wyświetla się powiększenie fragmentu dekoracji i poniższe objaśnienie: „W tym miejscu widać, w jaki sposób rekonstruowano dekorację zamkową. Ciemniejsze fragmenty zdobienia uratowano w tysiąc dziewięćset trzydziestym dziewiątym roku przed pożarem. Na ich podstawie odtworzono, starając się zachować osiemnastowieczne metody, resztę – to te jaśniejsze fragmenty”. Kolejnym pomieszczeniem jest Sala Rycerska. Po kliknięciu w ikonę z opisem wyświetla się poniższy tekst: „Był to najważniejszy przedpokój przed nową salą tronową. Sala została urządzona jako mały panteon narodowy. W owalnych portretach i popiersiach zostali przedstawieni najwybitniejsi synowie narodu: wodzowie, naukowcy, mężowie stanu. Wokół sali, pod sufitem, zapisano łaciński cytat z „Eneidy” Wergiliusza wychwalający ludzi służących ojczyźnie. Posąg przedstawiający Sławę dmącą w trąbę symbolizuje chwałę bohaterów, a Saturn dźwigający globus, w którym znajduje się rotacyjny mechanizm zegarowy, wieczną pamięć o wielkich mężach. Na ścianach znajdują się ogromne obrazy przedstawiające sześć najważniejszych – w opinii Stanisława Augusta Poniatowskiego – wydarzeń z historii Polski”. Na białych ścianach ze złotymi zdobieniami zawieszono sześć dużych obrazów. Umieszczono na nich ikony, po najechaniu na nie myszką wyświetlane są dodatkowe informacje o poszczególnych obrazach. Pierwszy: Jan Trzeci Sobieski pod Wiedniem. Obraz jest apoteozą Lwa Lechistanu, na którym Poniatowski starał się wzorować. Ale ponownie, mimo że władca przedstawiony jest na tle pola bitwy, to jednak nie w czasie walki, ale już po niej. Po raz kolejny najważniejsze nie jest samo starcie, tylko geniusz królewski, który doprowadził do zwycięstwa, a po nim do rychłego nastania pokoju. Obraz drugi. Podpisanie pokoju chocimskiego w obecności przyszłego króla Władysława Czwartego. Kolejny obraz wpisujący się w symbolikę władcy pokojowego, kończącego wojny, podpisującego traktaty pokojowe. Obraz trzeci. Podpisanie unii polsko‑litewskiej przez Zygmunta Augusta. Król Zygmunt August pokazuje na dwa splatające się ze sobą sztandary. Na jednym jest zaprezentowana litewska Pogoń, na drugim polski Orzeł Biały. Obraz czwarty. Hołd pruski składany Zygmuntowi Staremu. Pokonanie Zakonu Krzyżackiego pokazane jest nie w chwili bitewnego triumfu, tylko hołdu ustanawiającego pokój. Obraz piąty. Odnowienie Akademii Krakowskiej przez Władysława Jagiełłę. Król pokazał tutaj, że jest władcą miłującym pokój i naukę. Większości Polaków Jagiełło kojarzy się ze zwycięską bitwą pod Grunwaldem, tymczasem dla Poniatowskiego ważniejszym wydarzeniem związanym z tym władcą była opieka nad najstarszym polskim uniwersytetem. Obraz szósty. Nadanie statutów wiślickich przez Kazimierza Wielkiego. Obraz ten podkreślał przywiązanie Poniatowskiego do prawa i sprawiedliwości. Ale przedstawia również króla troszczącego się o wszystkie stany w narodzie, także pospólstwo, co nawiązuje do filozofii oświecenia. Z Sali Rycerskiej można przejść do Pokoju Marmurowego i Sali Wielkiej (Balowej). W Pokoju Marmurowym podłoga jest w biało‑czarną kratę, ściany koloru ciemnozielonego z przebitkami szarości. Nad sufitem niewielkie portrety w złotych ramach, płaskorzeźby. Po kliknięciu w ikonę z opisem wyświetla się poniższy tekst: „Niewiele miejsc w zamkowych wnętrzach przypomina dzisiaj okres jego świetności z czasów, kiedy zamieszkiwali go władcy z dynastii Wazów. Jedyne pomieszczenie, w którym zachowano wiele z dekoracji okresu wazowskiego, to właśnie barokowy Pokój Marmurowy, zawierający portrety królów polskich autorstwa Marcella Bacciarellego. Wcześniej wisiały tu portrety władców do czasów Władysława Czwartego. Stanisław August nakazał swojemu nadwornemu malarzowi ponowne sportretowanie królów i uzupełnienie ich o wizerunki monarchów, którzy nastąpili również po Władysławie Czwartym. Nad drzwiami w specjalnych kartuszach zostali wyróżnieni władcy, których Poniatowski cenił szczególnie: Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło, Zygmunt Stary, Władysław Czwarty i oczywiście Jan Trzeci Sobieski. Centralne miejsce w pomieszczeniu zajmuje pokaźnych rozmiarów portret reprezentacyjny Stanisława Augusta Poniatowskiego w stroju koronacyjnym. Na suficie znajduje się plafon przedstawiający Sławę z rogiem obfitości i koroną z gwiazd, którą trzyma nad głowami wszystkich królów, w szczególności nad samym Stanisławem Augustem, którego portret wznoszony jest przez trzy skrzydlate putta”. Z Pokoju Marmurowego można przejść do Pokoju Żółtego. Pośrodku okrągły nakryty stół, na ścianach portrety. Po kliknięciu w ikonę z opisem wyświetla się poniższy tekst: „Było to jedno z pierwszych wnętrz zamkowych urządzonych przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Klasycystyczne wnętrze było obite adamaszkiem w biało‑żółte pasy. Pokoju używano jako jadalni, gdzie m.in. organizowano obiady czwartkowe, dlatego na ścianach wisi 27 portretów uczestników tych zebrań”. Kolejnym pomieszczeniem jest Pokój Zielony. Na ścianach pejzaże, pośrodku niewielki okrągły stolik. Pod ścianami krzesła, mała ławka, kominek, lustro. Po kliknięciu w ikonę z opisem wyświetla się poniższy tekst: „Pomieszczenie to służyło królowi jako miejsce nieoficjalnych spotkań z ministrami i innymi urzędnikami wysokiej rangi. Ściany wybite były zielonym adamaszkiem, stąd nazwa pokoju”. Drugim pomieszczeniem, do którego można przejść z Sali Rycerskiej jest Sala Wielka (Balowa). Z pomieszczenia zaprezentowany jest również widok na ogrody królewskie za oknem. Po kliknięciu w ikonę z opisem wyświetla się poniższy tekst: „Jest to największa i najbardziej bogato udekorowana sala zamku, której ozdobą są trzydzieści dwie stiukowe kolumny. W Sali odbywały się bale, koncerty, ale także audiencje, wystawiano tu przedstawienia teatralne. Przy paradnych drzwiach znajdują się posągi Apolla z twarzą króla i bogini Minerwy, która ma rysy Katarzyny Wielkiej. Nad drzwiami widnieje medalion z popiersiem Stanisława Augusta z alegoriami sprawiedliwości i pokoju oraz z wypisanymi po bokach dewizami nadawanych przez króla orderów Orła Białego i św. Stanisława. Na suficie znajduje się rekonstrukcja plafonu autorstwa Marcella Bacciarellego „Rozwikłanie chaosu”, pokazująca najważniejszego rzymskiego boga Jowisza, wprowadzającego ład we wszechświecie. Dzieło to w swojej symbolice pokazuje porządkującą rolę władzy królewskiej w społeczeństwie”. Ostatnim pomieszczeniem jest Sala Rady. Ściany mają kolor czerwony, rozwieszono na nich duże portrety. Pośrodku królewski tron. Po kliknięciu w ikonę z opisem wyświetla się poniższy tekst: „Sala Rady. Była to sala, w której miała swoje posiedzenia Rada Nieustająca, pierwsza instytucja rządowa w państwie polskim. W jej skład wchodził król oraz po 18 posłów i senatorów. Na ścianach wiszą portrety działaczy Sejmu Czteroletniego”.

Wycieczka wirtualna po Łazienkach Królewskich w Warszawie. Na pierwszym slajdzie na beżowym tle po lewej stronie tekst: Zakup przez Stanisława Antoniego Poniatowskiego terenów, na których w przyszłości miała stanąć wspaniała letnia rezydencja króla, odbył się w atmosferze skandalu. Szlachta w obawie przed wzmocnieniem władzy królewskiej wprowadziła prawo zabraniające monarchom, w trakcie zasiadania na tronie, zakupu prywatnych posiadłości (jedynym, który nic sobie z tego przepisu nie robił, był Jan Trzeci Sobieski). Ojciec przyszłego króla posiadał wprawdzie pałac przy Krakowskim Przedmieściu, ale Stanisław Antoni Poniatowski herbu Ciołek uznał tę rezydencję za przestarzałą i niewystarczająco reprezentacyjną. Dlatego, kiedy wiedział już, że z pomocą Katarzyny Wielkiej zostanie wyniesiony na tron Polski, w pośpiechu dokonał transakcji zakupu posiadłości w Ujazdowie. Pragnął urządzić swoją rezydencję w dawnym zamku, wybudowanym jeszcze przez Zygmunta Trzeciego Wazę dla swojego syna. Był to kolejny kamyczek do ogródka niepopularnego wśród szlachty króla. Tereny Łazienek były miejscem jednego z najstarszych osadnictw na obszarze dzisiejszej Warszawy. To tu, na skarpie wiślanej, stanął gród Jazdów, zniszczony w trzynastym wieku podczas najazdów Litwinów. W siedemnastym wieku okolica należała do jednego z najbogatszych Polaków — Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, właściciela Zamku Ujazdowskiego, który na terenach łowieckich u stóp rezydencji urządził sobie ogromną, położoną na wyspie łaźnię w kształcie groty. Stąd właśnie nazwa dzisiejszego kompleksu. Król Stanisław August po zakupie tych terenów i nieudanej próbie przebudowy zamku skupił się na stworzeniu romantycznego parku u podnóża skarpy. Łaźnię Lubomirskiego przebudował na piękny, usytuowany na wyspie, pałac klasycystyczny, wystawił również wiele innych budowli. Była to prywatna, rozbudowywana aż do ostatniego rozbioru, letnia rezydencja króla, w której między innymi odbywały się słynne obiady czwartkowe. Obecnie Łazienki Królewskie stanowią siedemdziesięciosześciohektarowy kompleks, na który składają się cztery ogrody: Królewski, Belwederski, Modernistyczny i Chiński. Znajduje się tu kilkanaście wzniesionych jeszcze w czasach królewskich, ale i później, budowli, pomników i posągów. To nie tylko muzeum, ale również tereny wystaw, koncertów, imprez plenerowych, rekreacji. O Łazienkach mówi się, że są „najszczęśliwszym miejscem Warszawy". Po prawej stornie na planszy obok tekstu przedstawiona jest mapa Łazienek. W przestrzeni parku oznaczone pinezkami obiekty, które przedstawione są na kolejnych panoramach. Po zapoznaniu się ze slajdami użytkownikowi wyświetlana jest panorama Pałacu na Wyspie, będącego najważniejszym i centralnym miejscem Łazienek. Obraz panoramy obraca się o 360 stopni. U dołu ekranu przyciski nawigacyjne, poglądowa mapa przedstawianego terenu, a także opis aktualnie wybranej panoramy. Panorama Pałacu na wodzie przedstawia fasadę okazałego pałacu w stylu klasycystycznym. Przed budynkiem duży plac, zegar słoneczny, a dalej staw. Na fasadzie budynku, nad wejściem ikona lupy. Po kliknięciu wyświetla się okno z dodatkowymi informacjami na temat inskrypcji umieszczonej nad wejściem oraz jej fotografia. Tekst opisu: Inskrypcja nad wejściem do Pałacu na Wyspie. Napis jest rebusem, najprawdopodobniej stworzonym jeszcze ze czasów Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, budowniczego, pierwszego właściciela Łaźni, pawilonu, który dał początek dzisiejszemu Pałacowi na Wyspie. Łacińską sentencję należy czytać nie jak normalne zdanie, słowo po słowie, a naprzemiennie drugą linijkę z trzecią: haec domus, odit tristias, amat pacem, fundit balnea, commendat rura, et q tat probos. W tłumaczeniu na język polski oznacza to: Ten dom nienawidzi smutku, kocha pokój, ofiarowuje kąpiel, zaleca życie sielskie i życzy sobie gościć ludzi poczciwych. Na panoramie umieszczono interaktywne strzałki, które umożliwiają przejście do kolejnych elementów komponentu przedstawiających panoramy pozostałych obiektów na terenie Łazienek. Po kliknięciu na strzałkę umieszczoną na Pałacu, przedstawione jest wnętrze pałacu w postaci rotundy. Okazałe wnętrze z posągami i ozdobnymi kolumnami. Dookoła rotundy rozlokowano wejścia do innych pomieszczeń pałacu, są to: pokój Bachusa, pokój kąpielowy, Sala Balowa, Sala Salomona, jadalnia. Po drugiej stronie stawu, pośrodku którego znajduje się Pałac na Wyspie, znajduje się okazały pomnik króla Jana Trzeciego Sobieskiego. Przed pomnikiem aleja parku. Przed fasadą Pałacu, na prawym brzegu stawu, umieszczono amfiteatr. Między kamienną przestrzenią widowni a sceną znajduje się woda, ponieważ scena jest otoczona stawem. Na prawo od Pałacu na Wyspie wykonano trzy panoramy w przestrzeni okolicznego parku. Pierwsza z nich przedstawia popiersie Piotra Wysockiego stojące na cokole wzdłuż jednej z alejek. Druga prezentuje budynek podchorążówki. Trzecia budynek Pałacu Myślewickiego. Na budynku pałacu umieszczono trzy strzałki, które kierują do panoram przedstawiających wnętrza Pałacu – salon, sypialnię i pokój krajobrazowy. W przestrzeni parku na lewo od Pałacu na Wodzie wykonano kolejne panoramy. Najbliżej pałacu położone są dwie panoramy przedstawiające Biały domek. Pierwsza z nich została wykonana obok zegara słonecznego położonego obok budynku. Druga przed budynkiem, w przestrzeni parkowej. Na Białym domku umieszczono strzałki kierujące do panoram przedstawiających jego wnętrza – sypialnię, pokój bawialny, jadalnię. Kolejną z panoram jest panorama przedstawiająca pomnik Fryderyka Chopina, a kolejna prezentuje pomnik Henryka Sienkiewicza stojący nieopodal. Trzy ostatnie panoramy prezentują kolejno – kolumnę z orłem, budynek (i wnętrze) Starej Oranżerii oraz wnętrze Teatru Królewskiego.

Wycieczka wirtualna niemieckiego obozu zagłady Auschwitz‑Birkenau. Tekst w oknie po otwarciu multimedium: Auschwitz‑Birkenau. Dwudziestego stycznia tysiąc dziewięćset czterdziestego drugiego roku w willi przy Große Wannsee w Berlinie zebrało się piętnastu przedstawicieli najważniejszych urzędów państwowych Trzeciej Rzeszy, którzy pod przewodnictwem Reinharda Heydricha radzili, w jaki sposób wprowadzić w życie kwestię “ostatecznego rozwiązania europejskiej kwestii żydowskiej". Dyskusja dotyczyła jedynie detali technicznych, ponieważ sama decyzja podjęta została już wcześniej przez Adolfa Hitlera. Ustalono makabryczny plan i wkrótce hitlerowska machina śmierci, której przerażającym symbolem stał się obóz w Auschwitz, mająca na celu eksterminację jedenastu milionów europejskich Żydów, ruszyła pełną parą. W całej Europie ładowano Żydów do bydlęcych wagonów i formowano transporty, których przeznaczeniem były komory gazowe obozów zagłady. Auschwitz‑Birkenau był największym z nich. Tu też w komorach gazowych, celach śmierci, pod ścianą straceń, na placach apelowych i podczas eksperymentów pseudomedycznych straciła życie największa liczba ludzi. Utworzony w tysiąc dziewięćset czterdziestym roku KL Auschwitz stał się w tysiąc dziewięćset czterdziestym drugim roku jedynym w swoim rodzaju połączeniem klasycznego obozu koncentracyjnego, nastawionego na katorżniczą, prowadzącą do wyniszczenia pracę więźniów, z obozem zagłady przeznaczonym do eksterminacji narodu żydowskiego, w którym osiemdziesiąt procent przywożonych w transportach ludzi szło bezpośrednio do niosących śmierć przez uduszenie komór gazowych — w ten sposób życie zakończyło co najmniej dziewięćset tysięcy z miliona stu tysięcy zamordowanych tu mężczyzn, kobiet i dzieci. Decyzję o utworzeniu obozu koncentracyjnego na włączonych do Trzeciej Rzeszy terenach dawnych koszar wojskowych w Oświęcimiu podjął dwudziestego siódmego kwietnia tysiąc dziewięćset czterdziestego roku szef SS Heinrich Himmler. Wkrótce trafili tu pierwsi polscy więźniowie polityczni. Początkowo było ich około ośmiu tysięcy. Liczba ta szybko zaczęła rosnąć. Oprócz Polaków więziono tu również radzieckich jeńców wojennych, Romów, Żydów, a także przedstawicieli innych narodowości. Konieczne stało się rozbudowanie i podzielenie obozu na Auschwitz Jeden, Auschwitz Dwa (Birkenau) - największy, to tu wymordowano większość ofiar – i Auschwitz Trzy (Monowitz) — skupiał podobozy przemysłowe pracujące głównie na potrzeby koncernu farbiarskiego — oraz czterdzieści pomniejszych podobozów. W barakach Auschwitz więziono i zaganiano do morderczej pracy przekraczającej ludzkie siły jednocześnie ponad dwieście tysięcy ludzi różnej narodowości — od połowy tysiąc dziewięćset czterdziestego drugiego roku więcej niż połowę stanowili Żydzi. Nad główną obozową bramą umieszczono napis, który stał się ponurym symbolem obozu "Arbeit macht frei", co oznacza “Praca czyni wolnym". Idącym do niewolniczej, morderczej pracy więźniom, którzy przechodzili pod tym memento, towarzyszyły dźwięki skocznej muzyki wygrywanej przez obozową orkiestrę. Według najnowszych badań spośród miliona trzystu tysięcy osób, które trafiły do obozu, życie straciło milion sto tysięcy. Na tę niewyobrażalną liczbę składało się około dziewięćset sześćdziesiąt tysięcy Żydów (najliczniejszą grupę — ponad czterystu tysięcy stanowili wywiezieni do Auschwitz od kwietnia do sierpnia tysiąc dziewięćset czterdziestego czwartego roku Żydzi węgierscy), siedemdziesiąt pięć tysięcy Polaków, ponad dwadzieścia tysięcy Romów, piętnaście tysięcy radzieckich jeńców i piętnaście tysięcy przedstawicieli innych narodowości. W styczniu tysiąc dziewięćset czterdziestego piątego roku naziści ewakuowali obóz, organizując tak zwane marsze śmierci. Dwudziestego siódmego stycznia tysiąc dziewięćset czterdziestego piątego roku Armia Czerwona wyzwoliła Auschwitz. W tysiąc dziewięćset czterdziestym siódmym roku urządzono tu muzeum, a w tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym dziewiątym roku ,,Auschwitz‑Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady" został — jako jedyny obóz koncentracyjny — wpisany na światową Listę dziedzictwa UNESCO.

Wirtualna wycieczka po okolicach Zamku Królewskiego w Pieskowej Skale. Po uruchomieniu panoramy wyświetla się plansza z poniższym tekstem: „Pieskowa Skała. Zamek Królewski w Pieskowej Skale — jeden z najbardziej imponujących i najlepiej zachowanych obiektów na Szlaku Orlich Gniazd. Posadowiony na wysokiej, kilkudziesięciometrowej skale wznoszącej się nad malowniczą Doliną Prądnika. W pobliżu znajduje się słynna Maczuga Herkulesa (wapienny ostaniec krasowy). Jest to obszar Ojcowskiego Parku Narodowego”. Obok powyższego tekstu, po prawej stronie planszy umieszczono fotografię przedstawiającą widok na omawiany zamek. Zdjęcie wykonane jest u podnóża skały, na której wzniesiono budowlę. Zbocze pokryte jest zieloną trawą, w jego dolnej części odkryte białe skały. Zamek posiada zwartą bryłę, białe mury, na których znajduje się kilka linii okien. Z prawej strony dołączona wieża z kopułą. Na kolejnej planszy wyświetla się dalsza część tekstu: „Zamek w Pieskowej Skale, podobnie jak inne “Orle Gniazda", wzniesiony został w czternastym wieku. Przez stulecia doznawał różnych zniszczeń, jednak zawsze był odbudowywany, między innymi w szesnastym wieku przebudowano go ze stylu gotyckiego na renesansowy. Po drugiej wojnie światowej stał się własnością skarbu państwa i po kolejnych renowacjach umieszczono tam część zbiorów sztuki z Zamku Królewskiego na Wawelu. Urokliwe mury i otoczenie zamku często wykorzystywane były w filmach i serialach, np. „Stawka większa niż życie" (tysiąc dziewięćset sześćdziesiąty ósmy rok), „Janosik" (tysiąc dziewięćset siedemdziesiąty czwarty rok), “Pierścień i Róża" (tysiąc dziewięćset osiemdziesiąty szósty rok), „Ogniem i Mieczem" (tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiąty dziewiąty rok)”. Po zamknięciu planszy z powyższymi informacjami na ekranie ukazuje się panorama okolicy w pobliżu zamku. Wykonana jest tuż pod Maczugą Herkulesa. Za pomocą myszki lub przycisków nawigacyjnych u dołu ekranu można przesuwać widok panoramy. Początkowy ekran przedstawia podstawę wspomnianej Maczugi. Jest to skała o wysokości około dwudziestu pięciu metrów o biało‑szarej barwie. Gdzieniegdzie porastają ją znikome ilości roślin, głównie traw. Maczuga stoi na poziomej skale, przypominającej cokół. Skała posiada ostre krawędzie o nieregularnym kształcie. Obracając panoramę w prawo na ekranie ukazuje się widok na położoną niżej drogę, a także na zbocze biegnące za nią, pokryte gęstym lasem. Następnie, w oddali zabudowania Zamku i zbocze pokryte drzewami za Maczugą. Na panoramie umieszczono dwa przyciski umożliwiające przejście do kolejnych części wirtualnego spaceru. Można przełączyć się na widok drogi położonej u podnóża skały, na której wznosi się maczuga lub na widok Zamku. Po wybraniu widoku drogi, Maczuga przedstawiona jest z innej perspektywy, ukazany jest również widok na drogę asfaltową biegnącą poniżej. Panorama wyświetlana po wyborze widoku Zamku wykonana została nieco bliżej zabudowań zamkowych. Pozwala to na zaprezentowanie z dystansu Maczugi, z tego miejsca bez trudu można rozpoznać jej charakterystyczny kształt. Po prawej stronie w dole biegnie droga, po lewej i prawej wzgórza pokryte lasem. Na Maczudze umieszczono ikonę, po najechaniu na nią wyświetlany jest tekst: „Maczuga Herkulesa - okazały ostaniec wapienny, mierzący 25 metrów wysokości, stoi na dwunastometrowej terasie skalnej zwanej Fortepianem”. Druga ikona umieszczona jest w pobliżu drogi biegnącej poniżej, po najechaniu na nią wyświetla się tekst: „Dolina Prądnika – dolina rzeczna wyżłobiona przez rzekę Prądnik w skałach wapiennych Wyżyny Krakowsko‑Częstochowskiej pochodzących z górnej jury i kredy; biegnie przez cały obszar Ojcowskiego Parku Narodowego”.

Wycieczka wirtualna po zamku w Ogrodzieńcu. Na pierwszym slajdzie na beżowym tle po lewej stronie umieszczono tekst: Ruiny tego zamku rycerskiego znajdują się we wsi Podzamcze, która przylega do miasteczka Ogrodzieniec leżącego około 10 kilometrów na wschód od Zawiercia. Zamek posadowiono na najwyższym wzniesieniu Jury Krakowsko Częstochowskiej, to jest Górze Zamkowej o wysokości pięciuset czterech metrów nad poziomem morza. Zaliczał się on do największych „Orlich Gniazd" - mimo iż do dziś zachowały się tylko jego ruiny, to i tak robią imponujące wrażenie, górując nad okolicą. Zamek pochodzi z czternastego wieku, choć pierwsze umocnienia terenu datowane są na wiek dwunasty. Jego lata świetności trwały do połowy siedemnastego wieku, kiedy to w czasie “potopu" szwedzkiego zamek został zdobyty i znacznie zniszczony. Częściowo go odbudowano, jednak na początku osiemnastego wieku duży pożar ponownie zniszczył budowlę i zaczęła ona popadać w ruinę. Dopiero po drugiej wojnie światowej zabezpieczono mury przed dalszą dewastacją i w tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym trzecim roku udostępniono do zwiedzania. Ze względu na malownicze położenie pośród wapiennych skał, a także znaczne rozmiary całej budowli jest ona często wykorzystywana do imprez plenerowych. Stanowiła też tło dla wielu filmów, na przykład „Zemsty" (dwa tysiące pierwszy rok), czy serialu „Janosik" (tysiąc dziewięćset siedemdziesiąty czwarty rok). Na prawo obok tekstu przedstawiona jest dziewiętnastowieczny rysunek Napoleona Ordy przedstawiający zamek. Budynek położony na wzgórzu, u podnóża drewniane zabudowania wiejskie. Kolejną prezentowaną fotografią jest zdjęcie zamku, odpowiadające panoramie, która wyświetlana jest po zamknięciu okna. Opis panoramy. Na szczycie wzniesienia znajdują się ruiny Zamku Ogrodzieniec. Zbocza wzniesienia pokryte krótko przyciętą trawą, która gdzieniegdzie jest wyschnięta. Ścieżki dla pieszych na pierwszym planie wysypane drobnymi białymi kamieniami. Ścieżki otaczają owalnie ruiny zamku wykonanego z białego wapienia. Ściany zamku wkomponowane są w skały, budynek ma zwartą, masywną bryłę. Dobrze zachowane trzy wieże to najwyższe części zamku. Wieże w kształcie walca, na jednej z nich wisi flaga Polski. Na lewo od zamku długi biały mur, dalej drzewa. Na prawo od zamku, w na drugim planie u podnóża wzniesienia, widoczne zabudowania współczesnego małego miasteczka. Po obróceniu widoku panoramy ukazane są białe, wapienne skały wystające z ziemi na kilka lub kilkanaście metrów. Pomiędzy nimi trawa.

Wycieczka wirtualna po zamku w Chęcinach. Na pierwszym slajdzie na beżowym tle po lewej stronie tekst: Zamek w Chęcinach położony jest na wysokim wzgórzu, dzięki czemu pięknie prezentuje się z daleka. Początki istnienia budowli przypadają prawdopodobnie na rządy Wacława Drugiego (koniec trzynastego wieku). Wiadomo, że na początku czternastego wieku zamek już istniał. Odbyło się tu kilka zjazdów rycerstwa polskiego, uważanych za pierwsze w historii Polski sejmy. Ulokowanie zamku na wzgórzu wymusiło podłużny kształt twierdzy, z dwiema umieszczonymi w szeregu basztami. Położenie na szczycie wysokiej skały, w ówczesnym centrum kraju, nadało mu opinię twierdzy niezdobytej, przez co służyła ona jako skarbiec w czasach wojen. Faktycznie, przez ćwierć wieku nikomu nie udało się zdobyć zamku. W piętnastym wieku twierdzę rozbudowano. Tak powstał tak zwany zamek dolny z trzecią, prostokątną wieżą, co stworzyło charakterystyczną, znaną do dziś sylwetkę budowli. Długotrwałe wojny w połowie siedemnastego wieku przyniosły zniszczenie i powolny upadek twierdzy, zaś w dziewiętnastym wieku znaczną część murów rozebrano na rozkaz zaborców. Po zakończeniu drugiej wojny światowej ruiny zamku zabezpieczono. Pierwotnie na teren twierdzy wchodziło się od strony wschodniej — dzisiaj głównym wejściem jest brama w zamku dolnym. Dopiero stamtąd można dostać się na teren zamku górnego, gdzie zachowały się murowane elementy budynków gospodarczych. Na wschodniej wieży urządzono punkt widokowy, z którego można podziwiać panoramę zamku, Chęcin oraz Gór Świętokrzyskich. Na slajdach obok tekstu wyświetlane są grafiki. Na pierwszym z nich znajduje się dziewiętnastowieczna litografia autorstwa Napoleona Ordy przedstawiająca omawiany zamek. Budynek znajduje się na wzniesieniu, u podnóża drzewa i zabudowania gospodarskie. Na drugim slajdzie fotografia zamku wykonana z lotu ptaka. Z budynku pozostały mury obronne oraz dwie wieże pośrodku. Na trzecim slajdzie widok na zamek wykonany u podnóża wzniesienia, na którym jest położony. Po zapoznaniu się ze slajdami użytkownikowi wyświetlana jest panorama wykonana na wieży wschodniej zamku. Obraz obraca się o 360 stopni. U dołu ekranu przyciski nawigacyjne, poglądowa mapa przedstawianego zamku. Na wieży ustawione lunety do obserwacji panoramy terenu wokół zamku. Widok na niewielkie miasteczko Chęciny położone w pobliżu zamku, a dalej na horyzoncie przedmieście Kielc. Dookoła teren dość płaski rolniczy, pola uprawne, lasy. Przedstawione są pozostałe zabudowania zamkowe, muzy i druga z wież. Umieszczono na niej dymek, po najechaniu myszką wyświetlany jest dodatkowy opis o treści: Pierwotnie na dwie wysokie wieże nie można było się dostać od dziedzińca. Wchodziło się do nich z drewnianych ganków, które można było spalić, by udaremnić wrogowi dotarcie na szczyt. Druga z dostępnych panoram została wykonana za wieżami, jest to tak zwany zamek dolny. Po bokach mury obronne, w środku teren z alejkami i trawą. Gdzieniegdzie grupki turystów. Trzecia z panoram wykonana na szczycie baszty czworokątnej. Widok podobny do znanego z baszty wschodniej.

Wycieczka wirtualna po klasztorze w Jędrzejowie. Po uruchomieniu panoramy wyświetlany jest tekst w oknie o treści: Opactwo leży około 40 kilometrów na południowy zachód od Kielc. Składa się z kościoła i klasztoru. Zostało założone w tysiąc sto czterdziestym roku przez pierwszy zakon cystersów w Polsce. Przy opactwie powstała osada, która z czasem rozrosła się do rozmiarów miasta. Jędrzejów prawa miejskie otrzymał w tysiąc dwieście siedemdziesiątym pierwszym roku, choć pod koniec dziewiętnastego wieku na krótko je stracił; dziś miasto liczy ponad piętnaście tysięcy mieszkańców. Kościół i klasztor zaliczają się do architektury późnoromańskiej z elementami gotyckimi i późniejszymi. Szczególnie cenną częścią opactwa jest wirydarz, czyli ogród zamknięty ze wszystkich stron murami klasztoru. Wyświetlane są również zdjęcia budynku opactwa. Następnie wyświetlana jest panorama wykonana obok budynku kościoła. Dostępne są również trzy kolejne, przedstawiające nawę boczną, wnętrze kościoła i wirydarz. Na panoramie zrealizowanej wewnątrz kościoła umieszczono kilka dymków z dodatkowymi informacjami. Dymek obok relikwiarza Wincentego Kadłubka: Relikwiarz błogosławionego Wincentego Kadłubka – tu znajdują się jego szczątki. Zostały złożone w 1223 roku. Wincenty Kadłubek był biskupem krakowskim, uczonym i historykiem dziejów Polski, związanym z kancelarią Kazimierza Sprawiedliwego. Jest autorem Kroniki Polskiej, błogosławionym został w 1764 r. Kaplica, w której znajduje się relikwiarz, pochodzi z 1733 roku, wyposażenie jej wnętrza – z drugiej połowy XVIII wieku. Piękne freski, które zdobią sklepienie są dziełem Andrzeja Radwańskiego. Dymek na jednej ze ścian kościoła: Wnętrze kościoła oraz przyległy doń północny krużganek klasztorny zdobią wspaniałe barokowe polichromie, dzieło Andrzeja Radwańskiego z lat 1734‑1739. Dymek obok ołtarza głównego: Ołtarz główny – poświęcony Najświętszej Marii Pannie Wniebowziętej. Powstał około roku 1731, a jego autorem jest Antoni Frączkiewicz. Na uwagę zasługuje tabernakulum – wybitne dzieło sztuki złotniczej wykonane przez Kaspra Ksawerego Stipeldeya w Augsburgu około 1766 roku. Dymek na organach: Barokowe organy – mają niepowtarzalne brzmienie. Pierwotne organy powstały w 1633 roku. Obecny instrument pochodzi z lat 1745‑1760. Skonstruowany został przez organmistrza Józefa Sitarskiego wspólnie z Ignacym Foglerem z Warszawy. Organy posiadają bogatą dekorację opartą o Księgę Psalmów Starego Testamentu. Zachowały się w swej dawnej postaci i posiadają unikalne rozwiązania techniczne. Instrument ma 42 głosy, 4 manuały (klawiatury ręczne) oraz pedał (klawiaturę nożną). Corocznie odbywa się tu Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej. Dymek umieszczony w przestrzeni wirydarza: Wirydarz – ogród umieszczony wewnątrz murów klasztornych, był przewidziany regułą m. in. cystersów, jako nieodłączna część każdego klasztoru. Dymek umieszczony na ścianie nawy bocznej: Cela błogosławionego Wincentego Kadłubka przy klasztorze cystersów w Jędrzejowie – w 1217 roku Kadłubek zrezygnował z biskupstwa krakowskiego i rozpoczął życie zakonne. Spędził tu ostatnie pięć lat swojego życia.

Wycieczka wirtualna po klasztorze w Wąchocku. Po uruchomieniu multimedium wyświetla się plansza o treści: Klasztor. Co to jest? Dla każdego mnicha zarówno w średniowieczu, jak i dziś najważniejsza była i jest modlitwa. Dlatego zakonnicy: benedyktyni, cystersi, franciszkanie czy dominikanie całe życie spędzali w klasztorach, gdzie pod jednym dachem mogli modlić się, pracować i spać. Klasztor był dla nich zarówno domem, jak i miejscem kontaktu z Bogiem. Teoretycznie zatem średniowieczny zakonnik nie musiał ruszać się poza klasztorne mury. Tu miał wszystko, czego potrzebował do życia doczesnego i wiecznego, na które musiał zasłużyć modlitwą, ubóstwem i pracą. Klasztor można zatem porównać do dość skomplikowanego, samowystarczalnego organizmu, takiego minimiasteczka. Głównym budynkiem był kościół, tu modlili się zarówno mnisi, jak i goście z zewnątrz. Po modlitwie zakonnicy szli do pracy. Tę rozdzielono im w wirydarzu. Sala zebrań nazywana była kapitularzem, tu mnisi omawiali najważniejsze sprawy swojego zgromadzenia. Ponieważ jednym z najpilniejszych zadań średniowiecznych zakonników było przepisywanie ksiąg — pracę tę wykonywali w skryptorium. Posiłki spożywali w refektarzu, spali w dormitorium. Oprócz tych pomieszczeń w klasztorze znajdowała się także kuchnia, pralnia, łaźnia i piekarnia. Wśród budynków klasztornych były również stajnie, obory, spichlerze, a także hotel dla gości, szpital i cmentarz. W ogrodach zakonnicy hodowali owoce i warzywa, często również utrzymywali własne stawy, by hodować ryby, które mogli jeść w dni postne... Pierwszą z wyświetlanych panoram jest panorama zrealizowana przy furcie klasztornej. Prezentuje cały budynek z zewnątrz wraz terenem przed nim pokrytym kostką brukową lub trawą oraz muzy otaczające klasztor. Obraz obraca się o 360 stopni. U dołu ekranu przyciski nawigacyjne, opis wybranej panoramy. Opis pierwszej panoramy: Klasztor. Dla każdego mnicha, zarówno w średniowieczu, jak i dziś najważniejsza była i jest modlitwa. Dlatego zakonnicy: benedyktyni, cystersi, franciszkanie czy dominikanie całe życie spędzali w klasztorach, gdzie pod jednym dachem mogli modlić się, pracować i spać. Klasztor był dla nich zarówno domem, jak i miejscem kontaktu z Bogiem. Teoretycznie zatem średniowieczny zakonnik nie musiał ruszać się poza klasztorne mury. Tu miał wszystko, czego potrzebował do życia doczesnego i wiecznego, na które musiał zasłużyć modlitwą, ubóstwem i pracą. Klasztor można zatem porównać do dość skomplikowanego, samowystarczalnego organizmu, takiego minimiasteczka. Głównym budynkiem był kościół, tu modlili się zarówno mnisi, jak i goście z zewnątrz. Po modlitwie zakonnicy szli do pracy. Tę rozdzielano im w wirydarzu. Sala zebrań nazywana była kapitularzem, tu mnisi omawiali najważniejsze sprawy swojego zgromadzenia. Ponieważ jednym z najpilniejszych zadań średniowiecznych zakonników było przepisywanie ksiąg – pracę tę wykonywali w skryptorium. Posiłki spożywali w refektarzu, spali w dormitorium. Oprócz tych pomieszczeń w klasztorze znajdowała się także kuchnia, pralnia, łaźnia i piekarnia. Wśród budynków klasztornych były również stajnie, obory, spichlerze a także hotel dla gości, szpital i cmentarz. W ogrodach zakonnicy hodowali owoce i warzywa, często również utrzymywali własne stawy, by hodować ryby, które mogli jeść w dni postne. Klasztorem kierował opat, przełożony wszystkich zakonników. Miał do pomocy przeora, który rozdzielał obowiązki i doglądał spraw codziennych. Szafarz dbał o dobra zakonne, czyli zarówno o wyżywienie, jak i środki do jego zakupu. Pomagał mu skarbnik, który rozporządzał klasztorną kasą. Niezwykle ważną funkcję pełnili kantor i lektor. Pierwszy intonował śpiew w czasie mszy i modlitw, drugi czytał święte teksty w trakcie posiłków, tak by zakonnicy nie marnowali czasu na czcze pogaduszki. Być może dziś nie zdajemy sobie sprawy, jak wiele zawdzięczamy średniowiecznym klasztorom. To tu powstawały księgi i krzewiła się nauka. Tu zapisywano muzykę i powoływano pierwsze szkoły. W klasztorach rodziła się medycyna – mnisi robili przecież lekarstwa, tu doskonalono uprawy ziemi i roślin. Słowem właśnie w najmniejszych nawet klasztorach powstawała europejska kultura i sztuka, której spoiwem i łącznikiem był wspólny język – łacina. Kolejną z panoram jest panorama zrealizowana we wnętrzu kościoła. Opis panoramy: Kościół. Świątynie przyklasztorne to centra życia duchowego mnichów. Tu zakonnicy modlili się i słuchali mszy. Tu brali udział we wszystkich ceremoniach religijnych. Tu wreszcie odbywały się ich śluby zakonne i msze pogrzebowe. Ale kościoły te nie służyły wyłącznie zakonnikom. Na nabożeństwa przybywali wierni z najbliższych okolic, a niektóre klasztory były tak znane, że pielgrzymowali do nich pątnicy z całej Europy. Często w średniowieczu zdarzało się, że fundator, czyli np. książę ziemi, na której znajdował się klasztor, umiłował go sobie i tu też pragnął być pochowany po śmierci. Miał wtedy zapewnione modły zakonników za swoją duszę. Do dziś zachowało się wiele wspaniałych nagrobków fundatorów czy dobroczyńców średniowiecznych klasztorów. Jeśli z kolei książę miał wiele dzieci, mógł oddać niektóre z nich do klasztoru. Bywało, że jego córki zostawały przeoryszami w żeńskich klasztorach, a synowie – przeorami w męskich. Następna panorama to panorama przedstawiająca klasztorne krużganki. Opis panoramy: Krużganki. To serce klasztoru, sam środek zakonnego świata. Wszystkie inne pomieszczenia znajdowały się dookoła niego. Tu też mieściła się studnia, skąd zakonnicy czerpali wodę (z czasem wyparta przez fontannę czy ozdobną sadzawkę), i ogrody, gdzie mogli modlić się w ciszy i pod gołym niebem. Dookoła wirydarza biegły krużganki, czyli kryty ganek wsparty kolumnami. W wielu klasztorach krużganki zamieniano w prawdziwe działa sztuki, kolumienki były rzeźbione, a kapitele pełne scen rodzajowych. Na co dzień to właśnie w wirydarzu i krużgankach koncentrowało się życie wspólnoty: rozdzielano tu pracę, wykonywano różne zajęcia, w trakcie uroczystości religijnych krużgankami prowadzono powolne procesje. Również tu, w lavatorium, czyli czymś w rodzaju umywalek, mnisi myli ręce przed posiłkiem. Kolejna panorama przedstawia refektarz. Opis panoramy: Refektarz. Refektarze pełniły rolę zakonnych stołówek. Ponieważ były to często największe sale w całym kompleksie klasztornym, zdarzało się, że odbywały się tu zebrania, podczas których omawiano ważne sprawy. Refektarze, o ile było to możliwe, znajdowały się pośrodku opactwa, blisko krużganków i wirydarza. Chodziło o to, by o oznaczonej porze mnisi jak najszybciej przybyli na posiłek. Wydawaniem posiłków kierował refectorarius. Dbał o to, by mnisi nie zapomnieli umyć rąk przed jedzeniem, strofował spóźnialskich i wydawał komendę do jedzenia. W zimie rozstawiał świeczniki, latem starał się o muchołapki oraz wycieraczki, by mnisi nie wnosili do środka kurzu i błota. Dbał również o dobry nastrój i miłą atmosferę, rzucał na podłogę kwiaty, miętę i koper. Ze specjalnych skrzyń wydawał zakonnikom serwety i łyżki. Noże mnisi mieli własne, nosili je przytroczone do pasa. To właśnie mnisi w klasztorach jako pierwsi wprowadzili zasady dobrego zachowania się przy stole. Posiłek zaczynał się punktualnie o wyznaczonej porze, do stołu zakonnicy zasiadali po umyciu rąk i w ciszy. Nie rozglądali się na boki, nie plotkowali. Aby utrzymać nabożne skupienie, wybrany mnich, zwany lektorem, zza specjalnego pulpitu czytał im święte teksty. Benedyktyni do dziś słuchają wybranych fragmentów reguły, co pozwala im nie zapomnieć o zasadach panujących w zgromadzeniu. Następna z panoram wykonana jest w karcerze. Opis panoramy: Karcer. Najłagodniejszą karą w zakonie, np. za stłuczenie naczynia, było pochylenie głowy w pokorze. Kara ta miała nazwę „satysfakcja”. Nieco cięższą karą było klęczenie, np. na środku refektarza, lub dotknięcie palcem ziemi. Jeszcze cięższą był nakaz klęczenia u drzwi refektarza, gdy wchodzili doń lub zeń wychodzili inni bracia, lub całowanie ich po nogach. Była też kara przymusowego postu, życia o chlebie i wodzie lub zupełnie bez jedzenia, ewentualnie ukarany mnich mógł zjeść tylko to, co rzucił mu na posadzkę inny zakonnik. Srogą karą była chłosta, a do najcięższych należało skazanie na odosobnienie. Zamykanie winowajcy w karcerze, czyli małym, zamykanym z zewnątrz więzieniu, często odbywało się z użyciem siły. Ukarany w ten sposób mnich przebywał tam aż do momentu, „gdy porzuci dumę, uzna swój błąd i pokornie przyrzeknie poprawę. Kolejna z panoram zrealizowana jest w przestrzeni kapitularza. Opis panoramy: Kapitularz. To pomieszczenie, w którym zbierała się cała wspólnota mnichów. Z reguły kapitularz mieścił się we wschodniej części klasztoru. Chodziło o to, by z rana – a wtedy odbywały się zgromadzenia – wpadały przez okna pierwsze promienie słońca. W kapitularzach rodziła się klasztorna demokracja. Choć życiem mnichów kierowały ustalone reguły, mogli tu omawiać wszystkie swoje problemy i rozstrzygać spory. To tu mnisi słuchali lektur. Tu odczytywano zarządzenia, nad którymi mogli dyskutować. Gdy umierał przełożony, w tym miejscu wybierano jego następcę. Również tu mogli wyznać swoje grzechy i prosić wspólnotę o przebaczenie. Jest takie powiedzenie, że ściany mają uszy. Ściany kapitularzy musiały mieć je dość duże. To właśnie w kapitularzu – jedynym pomieszczeniu w całym kompleksie – mnisi mogli na głos i jawnie skarżyć się na współbraci. Przedostatnia z panoram zrealizowana we fraterni. Opis panoramy: Fraternia. Było to pomieszczenie pod dachem, gdzie zakonnicy oddawali się pracy. W wielu klasztorach pomieszczenia te nazywano po prostu skryptoriami, bo przepisywanie dokumentów i ksiąg było najważniejszym zadaniem mnichów przez setki lat. Jeden z wybitnych średniowiecznych duchownych uznał, że kopiowanie tekstów było najużyteczniejszym zajęciem mnichów. Pozwalało bowiem, jak napisał: „wypiekać niebiański chleb duszy”. Chodziło o to, że mnich, który godzinami pracowicie przepisywał księgi, zyskiwał szczególne łaski Boga. Dziś kopiowanie tekstów to tylko jedno kliknięcie w komputerze, 800 lat temu przepisanie jednej księgi mogło trwać rok, dwa, a nawet dłużej. W skryptorium panowała absolutna cisza, by pracujący mnisi nie rozpraszali się i nie popełniali błędów. Błąd, czyli napisanie złej litery atramentem na pergaminie, był dla zakonnika wielkim kłopotem. Gumkę do ścierania wymyślono znacznie później. Ostatnia z panoram przedstawia ogrody klasztorne.

Wycieczka wirtualna po Synagodze w Tykocinie. Po uruchomieniu multimedium wyświetlana jest plansza z poniższym tekstem. Judaizm. Synagoga jest miejscem modlitwy i spotkań religijnych. Nie jest świątynią - te Żydzi mieli jedynie trzy i wszystkie stały w jednym miejscu - na Wzgórzu Świątynnym w Jerozolimie. Pozostałością po ostatniej jest Ściana Płaczu. Zatem synagoga nie jest miejscem świętym, choć pełni również funkcje sakralne. Słowo “synagoga" ma pochodzenie greckie. Oznacza „zgromadzenie ludzi". Być może pierwsze synagogi powstały właśnie jako formy żydowskiego oporu przed kulturą grecką już w trzecim lub drugim wieku przed naszą erą. Żydzi mieli się w nich modlić i czytać Pismo Święte i w ten sposób przeciwstawiać się atrakcyjnej kulturze greckiej, czyli hellenizacji. Naukowcy nie są jednak co do tego zgodni. Istnieje również teoria, która mówi o tym, że pierwsze synagogi powstały podczas niewoli babilońskiej po to, by ludzie mogli kultywować wiarę ojców i własne obyczaje. Na przełomie starej i nowej ery synagogi istniały już w rozwiniętej formie jako miejsca, gdzie gromadziła się wspólnota żydowska. Po zniszczeniu przez Rzymian Trzeciej świątyni w Jerozolimie w siedemdziesiątym roku naszej ery synagoga stała się najważniejszą instytucją judaizmu. Tu Żydzi studiowali Biblię i omawiali pisma talmudyczne. Tu odbywało się nauczanie (synagoga pełniła również rolę szkoły) i tu Żydzi spotykali się, by rozstrzygać problemy społeczności. Tu również odbywały się wszystkie żydowskie uroczystości. W języku polskim obok nazwy “synagoga" funkcjonowało również określenie „bożnica". Synagoga w Tykocinie jest jedną z najstarszych zachowanych w Polsce i drugą co do wielkości. Została wzniesiona w tysiąc sześćset dwunastym roku na miejscu starszej, drewnianej. Pełniła wiele funkcji. Żydzi przychodzili do synagogi, aby się modlić oraz studiować Torę i Talmud. Pod jej dachem odbywały się także zwykłe zgromadzenia, tu miała swoją siedzibę gmina żydowska, a zatem mieściły się tu również kancelaria, archiwum i pomieszczenia sądów rabinackich. W wieży znalazło również miejsce więzienie. Następnie przedstawiona jest panorama wykonana przed synagogą. Obraz obraca się o 360 stopni. U dołu ekranu przyciski nawigacyjne. Kolejna z panoram zrealizowana wewnątrz synagogi. W poszczególnych miejscach panoramy umieszczono dodatkowo dymki z uzupełniającymi objaśnieniami. Poniżej treść dymków. Dymek pierwszy. Bima. Centralne miejsce synagogi. Jest to podium, na którym znajduje się pulpit do czytania Tory. Dymek drugi. Modlitwa końcowa w święto Jom Kipur (Sądny Dzień): „I przeciągnął Bóg przed jego oblicze (Mojżesza) i zawołał: »Bóg jest wieczny i nieskończony, litościwy i łaskawy, pobłażliwy, pełen łaski i prawdy. On zachowuje łaskę dla tysięcy, przebacza, oczyszcza i uwalnia od winy, grzechu, wykroczeń«. Ten werset ufundował Rabi Samuel Juził, syn Rabi Cwi Hirsza, niech ten Sprawiedliwy (mąż) będzie wspomniany z błogosławieństwem, wraz z jego dzieckiem, niech świeci jego imię ( w roku 1763). Dymek trzeci. Modlitwa poranna („Szachrit”) w pierwszym dniu święta Sukkot i podczas niektórych innych świąt: „A gdy (święta szafa) spoczęła na ziemi (Mojżesz) powiedział: przywróć spokój wśród tysięcy Izraelitów. O Boże! objaw się w Twoim miejscu odpoczynku! Ty i święta szafa Twojej mocarnej Tory. Niech Twoi kapłani nałożą szaty sprawiedliwości, a Twoi wierni niech się radują, śpiewając. Z woli Twojego niewolnika Dawida, nie odrzucaj błagań Twojego pomazańca! Dałem wam dobrą naukę (Torę), nie opuszczajcie jej. Jest ona źródłem życia dla tych, którzy przy niej mocno trwają, a ci, którzy ją (bezgranicznie) popierają, są szczęśliwi. O Boże! przyjm nas na powrót do siebie, a powrócimy, spraw odnowienie naszych dni, tak jak niegdyś”. (za: www. bialystok. jewish. org. pl). Dymek czwarty. Menora. Wielki siedmioramienny świecznik , którego prototyp znajdował się w Świątyni Jerozolimskiej. Uważana jest za symbol Izraela . O tym, jak miała być wykonana pierwsza, złota menora Mojżesza – umieszczona potem w Świątyni – mówi Księga Wyjścia: „Zrobisz ten świecznik ze szczerego złota. Z tej samej bryły wykujesz świecznik wraz z jego podstawą i jego trzonem; jego kielichy, pąki i kwiaty będą z jednej bryły. Sześć ramion będzie wychodzić z jego boków; trzy ramiona świecznika z jednego jego boku i trzy ramiona świecznika z drugiego jego boku. Trzy kielichy kształtu kwiatów migdałowych z pąkami i kwiatami będą na jednym ramieniu, i trzy kielichy z pąkami i kwiatami kształtu kwiatów migdałowych – na drugim ramieniu. Tak będzie na sześciu ramionach wychodzących ze świecznika. Dymek piąty. Aron ha‑kodesz„Święta skrzynia” to miejsce, gdzie w synagodze przechowywana jest Tora – zwój pergaminowy z tekstem pierwszych pięciu ksiąg Starego Testamentu. Umiejscowiony jest na wschodniej ścianie synagogi, zwróconej ku Jerozolimie. Zazwyczaj jest to bogato zdobione miejsce, zawsze w centralnej części ściany. Aron ha‑kodesz przesłonięty jest zdobioną zasłoną, zwaną parochetem , której zadaniem było oddzielenie sfery sacrum od sfery profanum. Parochet w Świątyni Jerozolimskiej zasłaniał miejsce, gdzie przechowywana była Arka Przymierza , z tablicami zawierającymi 10 przykazań. Przed II wojną światową synagoga w Tykocinie słynęła z pięknych parochetów. Dymek szósty. Ner tamid (czyli Wieczne Światło) To lampka, która pali się nad miejscem gdzie przechowywana jest Tora. Symbolizuje boską wszechmoc i jej wieczność. Powinna palić się bez przerwy, bez względu na to, czy w synagodze ktoś się znajduje, czy nie. Dymek siódmy. Polichromie. Znajdują się w Sali Wielkiej , czyli sali mężczyzn. Pochodzą z XVII i XVIII wieku. Udało się je uratować i dziś są wspaniałym przykładem malarskiego dopełnienia wnętrza. Zawierają teksty modlitw w języku hebrajskim i aramejskim. Litery pisane były pędzlem, teksty obramowane są malowanymi tablicami, zdobionymi ornamentami roślinnymi i zwierzęcymi. Dymek ósmy. Modlitwa odmawiana w pierwszym dniu święta Sukkot podczas obrządku błogosławienia tzw. „Kohanim”: „O Panie świata, ja należę do Ciebie i moje sny należą do Ciebie. Miałem sen, ale nie wiem co on oznacza. Niech się spełni wola Twoja Panie, Boże mój i moich przodków: Spraw, aby wszystkie moje sny spełniły się dla dobra mojego i wszystkich Izraelitów. Moje sny, które dotyczyły zarówno mnie, jak i innych, oraz sny, które mieli inni, a dotyczyły mnie. Jeżeli są korzystne, pokrzep i wzmocnij je, a niech się spełnią wobec mnie i wobec nich, jak sny Józefa Hacadik (Józefa Sprawiedliwego). A jeśli wymagają leczenia, wylecz tak, jak wyleczyłeś Ezechiela, króla Judy, z jego chorób i jak proroka Miriam z jej trądu i jak Nasmona z jego trądu i jak gorzką wodę z Mory, zamienioną w wodę słodką przez naszego nauczyciela Mojżesza, i jak złą wodę z Jerycho, przekształconą w wodę dobrą przez proroka Eliszę, i tak jak przekształciłeś przekleństwa złoczyńcy Bilama w błogosławieństwa, tak też spełń wszystkie moje sny dla dobra mojego i wszystkich Izraelitów, abyś mnie chronił, był dla mnie życzliwy i miłościwy. AMEN. Dymek dziewiąty. Tora (Pięcioksiąg)Pierwszych pięć ksiąg Starego Testamentu to fundament judaizmu . To również – jako tekst spisany na zwoju pergaminowym – centralny przedmiot nie tylko w synagodze, ale również w każdej gminie żydowskiej. To centrum życia żydowskiego. Wszystko, co działo się w każdym żydowskim miasteczku, działo się niejako wokół Tory. Tora i Talmud (czyli komentarze do Pięcioksięgu) były punktami odniesienia żydowskiego życia. Na Torze opierają się modlitwy, nakazy i zakazy oraz cały system wiary. Tekst Tory spisany był na białym zwoju jagnięcej skóry, zwiniętym na dwóch wałkach. Te – zwane ejc chaim – wykonane były z drewna. Zwój przechowywany był w specjalnej sukience z jedwabiu lub aksamitu. Ta zaś była ukoronowana. Dymek dziesiąty. Jad Przedmiot liturgiczny przechowywany z Torą w Aron ha‑kodesz – wskaźnik zakończony dłonią z wyciągniętym palcem wskazującym. Jad służył lektorowi do śledzenia tekstu Tory w trakcie śpiewnej recytacji. Lektor nie mógł pomagać sobie ręką, ponieważ wedle tradycji świętego zwoju nie wolno bezpośrednio dotykać. Wykonany był z drewna lub srebra, często inkrustowany kamieniami szlachetnymi czy kością słoniową. Dymek jedenasty. Modlitwa przedobiednia w pierwszym dniu święta Rosh Hashana (Nowy Rok) zwana „Musaf Lerosz haszana” „Bądź wola Twoja, Boże nasz i naszych przodków, aby to błogosławieństwo, którym kazałeś pobłogosławić Twój naród Izraela, było bez skazy, aby nie było win żadnych skrupułów oraz winy, zarówno dziś, jak i na wieki. Uczyniliśmy to, co nam kazałeś, uczyń więc dla nas to, co nam obiecałeś. Spojrzyj z Twojego świętego miejsca, gdzie przebywasz, z niebios i pobłogosław Twój naród Izraela oraz ziemię, którą nam dałeś, tak jak obficie obdzieliłeś naszych przodków ziemią, płynącą mlekiem i miodem”. Kolejna z panoram zrealizowana w przestrzeni babińca. Umieszczono dodatkowo na niej dwa opisy. Opis pierwszy. Babiniec. Część synagogi oddzielona od sali mężczyzn, gdzie w trakcie modłów mogły przebywać kobiety . Babińce pojawiły się masowo w synagogach dopiero w średniowieczu. Dostawiano je obok sali głównej albo umieszczano na piętrze. Opis drugi. Strój modlitewny Żydów. Do XV wieku Żydzi nie wyróżniali się strojem. Wprawdzie na Drzwiach Gnieźnieńskich przedstawieni są w charakterystycznych czapkach, ale – prawdopodobnie – twórcom tego zabytku chodziło o to, aby w jakikolwiek sposób ich wyróżnić. Być może ich tradycyjny strój, czyli czarne bekiety i chałaty oraz charakterystyczne uczesanie (długie brody i pejsy) – pojawiły się dopiero w XVI wieku. Dla chasydów taki strój jest do dziś zewnętrznym wyrazem przywiązania do tradycji. Głównym elementem stroju modlitewnego (przedmioty te mężczyźni nakładali do porannej modlitwy) są: – tefilin na głowie i lewym przedramieniu (filakterie) . To dwie niewielkie szkatułki skórzane lub metalowe w kształcie sześcianu. W środku umieszcza się zwitki pergaminu z wypisanymi ręcznie cytatami z Biblii. Do podstawy pudełeczek przymocowane są skórzane rzemienie – za ich pomocą mężczyźni, po ukończeniu 13. roku życia, w trakcie porannej modlitwy przywiązywali szkatułki do czoła i lewego przedramienia. Zwyczaj ten wynikał z nakazów biblijnych. – talit, tałes – szal lub chusta modlitewna, szyta z białej materii z poprzecznymi pasami w kolorze niebieskim symbolizującymi niebo. Najważniejszym elementem tałesu są małe frędzle, zwane cycesami . Zwyczaj noszenia tej chusty z frędzlami wiązał się z nakazem biblijnym. Podczas nakładania chusty Żydzi błogosławili Boga, który uświęcił swój lud przykazaniami i polecił mu „okrywać się cycesami”. Żydzi ortodoksyjni nosili cycesy na co dzień.

Wycieczka wirtualna po Parku Etnograficznym Tokarnia. Po uruchomieniu multimedium wyświetla się plansza ze zdjęciem zabudowań skansenu oraz poniższym tekstem: Park Etnograficzny (skansen) w Tokarni to główny obiekt Muzeum Wsi Kieleckiej. Znajduje się on około dwudziestu kilometrów na południe od Kielc, przy drodze numer siedem do Krakowa. Zgromadzono tam liczne zabytki regionalnej kultury ludowej, w tym zabudowania wiejskiej architektury drewnianej — chaty wraz z zagrodami, dwór, kościół, dzwonnicę, stodołę, młocarnię, wiatrak, spichlerz, kuźnię i inne. We wnętrzach znajdują się dawne przedmioty codziennego użytku, oryginalne narzędzia rzemieślnicze, a także prace artystów ludowych. Na terenie Parku Etnograficznego cyklicznie odbywają się różne imprezy plenerowe promujące kulturę regionalną Ziemi Kieleckiej, jak np. Rodzinne Niedziele w Skansenie, Dzień Dziecka w Skansenie, Wytopki Ołowiu, Świętokrzyski Zlot Motocykli, Festiwal Filmów Niezwykłych i inne. Następnie wyświetlana jest panorama zrealizowana w centrum skansenu, na płaskim placu pokrytym trawą ulokowanym między drewnianymi zabudowaniami. Na wybranych budynkach umieszczono dymki, po najechaniu na które pojawiają się dodatkowe opisy. Dymek na dzwonnicy: Dwukondygnacyjna dzwonnica z Kazimierzy Wielkiej zbudowana została w 1848 roku; pierwotnie znajdowały się w niej aż trzy kilkusetkilogramowe dzwony – obecnie jest tam kopia jednego dzwonu. Dymek na młocarni: Dworska młocarnia z Ogonowic urządzona została w dawnej stodole; wewnątrz znajdują się XIX‑wieczne urządzenia młócące. Dymek na stodole: Drewniana stodoła plebańska z Suchedniowa pochodzi z 1863 roku, a do skansenu trafiła w 1984 roku. Dymek na plebanii: Kryta gontem, drewniana plebania z Goźlic pochodzi z 1768 roku i jest jedyną tego typu budowlą zachowaną w regionie. Dymek na kościele: Kościół. Modrzewiowy kościół szpitalny p. w. Matki Bożej Pocieszenia, wzniesiony w 1763 roku w Rogowie, a w 1997 roku przeniesiony do skansenu; w kościele nadal odprawiane są msze święte. W multimedium dostępne są również inne panoramy, prezentujące pozostałe części skansenu. Panorama zagrody okólnej. Opis panoramy: Zagroda okólna" "Zamknięta zagroda okólna z Kaliny Małej składa się z chałupy, stajni, chlewu, obory i wozowni, które to połączone zabudowania zamykają wewnątrz czworoboczne podwórko. Panorama zagrody ze Ślężan. Opis panoramy: Zagroda ze Ślężan" "Kryta strzechą zagroda ze Ślężan zbudowana została na przełomie XVIII i XIX wieku; na podwórzu znajduje się m. in. studnia z żurawiem. Panorama organistówki. Opis panoramy: Organistówka" "Dom organisty z Bielin w Górach Świętokrzyskich został wzniesiony prawdopodobnie w połowie XIX wieku. Muzeum zakupiło budynek od Wacława Kolasy. Drewniany obiekt zbudowano w konstrukcji węgłowej, o ścianach szalowanych ozdobnie deskami. Budynek nakrywa naczółkowy dach kryty gontem. Wewnątrz domu znajdują się pomieszczenia w układzie dwutraktowym z centralną, przelotową sienią. W każdej z izb wybudowano piece połączone z usytuowanym centralnie tzw. „kominem cyrklowym”. Pod względem architektonicznym uwagę przykuwają dwa ganki, o szczytach zdobionych dekoracyjnie wyciętymi listwami, kratownicami i sylwetkami ptaków. W organistówce urządzono wystawę prezentującą małomiasteczkową dziewiętnastowieczną aptekę oraz wnętrza zamieszkiwane przez znaną rodzinę aptekarską Górbielów z Suchedniowa. W dwóch pomieszczeniach organistówki zaaranżowano salę ekspedycyjną i laboratorium apteczne. Meble apteczne (repositoria), w których przechowywano leki, pochodzą z nieistniejącej już apteki w Busku Zdroju. Na regałach umieszczono szklane flasze i słoje, porcelanowe pojemniki, syfony, metalowe i drewniane puszki na zioła i minerały. Flasze, w których niegdyś przechowywano środki odurzające – „Narcotica” – oznaczano czarnymi szyldzikami z czerwoną obwódką i białym napisem. Pojemniki z truciznami – „Venena” lub „Tabula A” – posiadały szyldziki czarne z białymi napisami. Leki o silnym działaniu, z grupy „Tabula B”, oznaczano białymi szyldzikami z obwódką i napisem w kolorze czerwonym. Najliczniejszą grupę leków stanowiły te o słabym działaniu, z grupy „Tabula C”. Przechowywano je w pojemnikach z białymi szyldzikami, z obwódką i napisem czarnym. W aptece znajdują się też tekturowe i szklane opakowania po lekach oraz wyrobach spożywczych i kosmetycznych takich jak: mydła, kremy do różowienia policzków, proszki do zębów, wina lecznicze, musztardy, wódki odświeżające i inne. Panorama wnętrza organistówki. Opis panoramy: W organistówce urządzono wystawę prezentującą małomiasteczkową dziewiętnastowieczną aptekę oraz wnętrza zamieszkiwane przez znaną rodzinę aptekarską Górbielów z Suchedniowa. Panorama wnętrza apteki. Opis panoramy: Meble apteczne (repositoria), w których przechowywano leki, pochodzą z nieistniejącej już apteki w Busku Zdroju. Na regałach umieszczono szklane flasze i słoje, porcelanowe pojemniki, syfony, metalowe i drewniane puszki na zioła i minerały. Flasze, w których niegdyś przechowywano środki odurzające – „Narcotica” – oznaczano czarnymi szyldzikami z czerwoną obwódką i białym napisem. Pojemniki z truciznami – „Venena” lub „Tabula A” – posiadały szyldziki czarne z białymi napisami. Leki o silnym działaniu, z grupy „Tabula B”, oznaczano białymi szyldzikami z obwódką i napisem w kolorze czerwonym. Najliczniejszą grupę leków stanowiły te o słabym działaniu, z grupy „Tabula C”. Przechowywano je w pojemnikach z białymi szyldzikami, z obwódką i napisem czarnym. W aptece znajdują się też tekturowe i szklane opakowania po lekach oraz wyrobach spożywczych i kosmetycznych takich jak: mydła, kremy do różowienia policzków, proszki do zębów, wina lecznicze, musztardy, wódki odświeżające i inne. Obecność syfonów i szklanych flasz przypomina o powszechnej sprzedaży przez apteki lemoniad i wód mineralnych. W sali ekspedycyjnej stoi stół (tzw. menza), służący do wydawania lekarstw. Na nim umieszczono wagę szalkową, naczynie na pijawki oraz pulpit z księgą do wpisywania wydawanych recept. Zaprezentowano też oryginalne chorągiewki receptowe, litografowane, z apteki w Oksie, kserokopie chorągiewek i sygnatur w kształcie kopert z apteki Saskiego w Kielcach oraz różnego rodzaju etykietki z apteki w Busku. Panorama przestrzeni wokół wiatraków. Opis panoramy: Wiatraki" "Podstawę konstrukcyjną wiatraka słupowego stanowi pionowy „sztymber”, umocowany w skrzyżowanych belkach, wzmocniony dodatkowo sześcioma „zastrzałami” – tzw. „kozłami”. Potocznie całą konstrukcję nazywano „kozłem” – stąd pochodzi nazwa młynów tego typu. Pionową oś wiatraka obejmuje „siodło”, na którym wspierają się „pojazdy” – dwie ważne konstrukcyjnie ruchome belki, między którymi mocowano dyszel. Cały budynek o konstrukcji słupowo‑ryglowej, szalowanej deskami obracano w kierunku wiatru za pomocą liny i kołowrotu, nakładanego na dębowe słupki, wkopane w pobliżu budowli. W górnej, szczytowej partii dachu, ozdobnie ułożone odeskowanie, układa się w motyw krzyża. Mechanizm wiatraka słupowego, składa się z trzech zespołów: napędowego, transmisyjnego i roboczego. Przemiał odbywał się w dzięki kamieniom młyńskim zabezpieczonych drewnianą osłoną – tzw. „łubem”. Stamtąd „mlewo” – przemielona substancja – przemieszczało się do odsiewacza cylindrycznego, gdzie następowało jego czyszczenie i segregacja. Uzyskanie dobrej jakości mąki z żyta wymagało przynajmniej czterokrotnego przemiału. „Koźlak” z Dębna posiada sprawne, zachowane niemal w całości, oryginalne wyposażenie i mechanizmy. Na każdym z dwóch drewnianych wiatraków umieszczono po jednym dymku z dodatkowymi informacjami. Dymek pierwszy. Drewniany wiatrak z Grzymałkowa to klasyczny ośmioboczny wiatrak typu holenderskiego. Został zbudowany w 1932 roku we wsi Pakuły, a po 16 latach został przeniesiony do Grzymałkowa. W 1978 roku został rozebrany i przechowany w muzealnym magazynie do roku 2006, kiedy to ponownie postawiono go już na terenie Muzeum Wsi Kieleckiej. Dymek drugi. Wiatrak z Dębna pochodzi z roku 1880, to typ tak zwanego „koźlaka” – najstarszego rodzaju europejskich wiatraków. Charakteryzował się koniecznością ustawiania go do wiatru. Odbywało się to poprzez obracanie na centralnym słupie – „koźle”, na którym cała konstrukcja była wsparta.

Wirtualna wycieczka po Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Wyświetlana jest panorama prezentująca rynek galicyjski. Obraz obraca się o 360 stopni. U dołu ekranu przyciski nawigacyjne. Opis panoramy: Rynek Galicyjski. Rekonstrukcja typowego małego podkarpackiego miasteczka z II połowy XIX w. i początków XX w. W okresie tym wykształcił się zubożony typ szczytowego, drewnianego domu mieszczańskiego, z podcieniami wokół rynku i w ważniejszych ciągach ulicznych. Na projekt składa się 26 drewnianych obiektów kubaturowych, zgrupowanych w formie małego rynku. Dookoła brukowanego rynku stoją drewniane budynki. Niektóre z nich posiadają podpisy, są to: apteka, urząd pocztowy z Brzozowa, zakład szewski, remiza strażacka z Golcowej. Druga z panoram przedstawia przestrzeń przed wygódką. Opis panoramy: Wygódka. Rynek Galicyjski Rekonstrukcja obejmowała również odtworzenie funkcjonujących obejść, ogródków i np. wygódek, czyli wiejskich toalet. Kolejna panorama przedstawia synagogę z Połańca. Opis panoramy: Synagoga z Połańca" Rynek Galicyjski Rekonstrukcja - roboty budowlane są wykonywane ręcznie, tradycyjnymi metodami. Budowniczowie korzystają m. in. z siekier, strugów, pił. Na odtworzenie obiektu potrzeba m. in. ok. 150 m sześc. drewna jodłowego. Synagoga będzie miała 22 m długości i 11 m szerokości; jest budynkiem dwukondygnacyjnym. Czterospadowy dach zostanie pokryty gontem. Powstaje przy Rynku Galicyjskim w pobliżu kościoła katolickiego i cerkwi greckokatolickiej. Rekonstruowana budowla istniała już w pierwszej połowie XVIII w. Była kilkakrotnie remontowana; zniszczeniu uległa w czasie II wojny światowej. Następna z panoram przedstawia kościół z Bączala Dolnego oraz kilka drewnianych chałup i zagród. Opis panoramy: Kościół z Bączala Dolnego. Pogórze wschodnie W historycznej zabudowie południowej Polski, aż do Kalwarii Pacławskiej w miastach i wsiach zachowała się saska/frankońska tradycja budowy dużych domów przysłupowych i podcieniowych, jako podstawowej formy w urbanistyce. Dom przysłupowy, wąskotraktowy posiada często wsparte na słupach podcienia szczytowe. Kolejna panorama przedstawia cerkiew z Rosolina wraz budynkami dzwonnicy i kostnicy stojącymi obok. Opis panoramy: Cerkiew z Rosolina. Bojkowie. Zespół cerkiewny z Rosolina został zbudowany w latach 1750‑1751 i składa się z trzech obiektów: świątyni, dzwonnicy i kostnicy. Następna panorama przedstawia cerkiew z Ropek. Opis panoramy: Cerkiew z Ropek" Łemkowie Zespół Cekiewny z Ropek z 1801 roku z bramną dzwonnicą. Następna panorama zrealizowana jest pośród zagrody wielobudynkowej. Opis panoramy: Zagroda wielobudynkowa. Pogórze zachodnie. Pogórzanie była to duża grupa polska, zamieszkująca Pogórze i zachodnią część Dołów Jasielsko‑Sanockich. Podstawą jej gospodarki było rolnictwo, jednak mieszkańcy wielu miejscowości zajmowali się także rzemiosłem, głównie tkactwem. Budownictwo Pogórzan było zróżnicowane, szczególnie w obrębie grupy wschodniej i zachodniej. Przedstawiciele tej ostatniej budowali chałupy wąskie, jednotraktowe, z niskimi, czterospadowymi, krytymi słomą dachami. Popularne były także zagrody jednobudynkowe z oddzielnie stojącym domem mieszkalnym. Ostatnia panorama zatytułowana jest Sektor naftowy. Opis panoramy: Sektor naftowy. Ekspozycja przemysłu naftowego. Podkarpacie jest najstarszych ośrodkiem górnictwa naftowego na świecie, rafinerie oraz kopalnie ropy naftowej istniały tu już przed rokiem 1884. Rafinerie obsługiwały m. in. kopalnie ropy naftowej w Bóbrce, Grabownicy, Mokrem, Tokarni, Wańkowej, Ropience i Łodynie oraz wielu innych.

Po otwarciu multimedium plansza z tekstem: Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku. Muzeum Henryka Sienkiewicza znajduje się w Oblęgorku, wsi leżącej kilkanaście kilometrów na północny zachód od Kielc. Muzeum mieści się w dworku, który społeczeństwo polskie podarowało Henrykowi Sienkiewiczowi w tysiąc dziewięćsetnym roku. Był to dar wdzięczności z okazji dwudziestopięciolecia pracy literackiej. Zakup nieruchomości został sfinansowany ze zbiórek pieniędzy od Polaków we wszystkich trzech zaborach. Pisarz mieszkał i tworzył w Oblęgorku przez kilkanaście lat. W tym miejscu powstała między innymi znana powieść „W pustyni i w puszczy". Muzeum Henryka Sienkiewicza — jako oddział Muzeum Narodowego w Kielcach — utworzono w tysiąc dziewięćset pięćdziesiątym ósmym roku głównie za sprawą dzieci artysty, które przekazały państwu dworek i park oraz mnóstwo cennych pamiątek po ojcu. Obecnie mieści się tam atrakcyjna, nowoczesna, multimedialna wystawa biograficzno‑literacka poświęcona twórczości noblisty. Po zamknięciu okna prezentowane są dwie panoramy budynku muzeum od frontu i od strony ogrodu.

Wycieczka wirtualna po zamku w Olsztynie. Po otwarciu multimedium plansza z tekstem: Zamek królewski w Olsztynie. Jest to jeden z większych zamków na Szlaku Orlich Gniazd w Jurze Krakowsko‑Częstochowskiej. Posadowiono go na wapiennym wzgórzu, wykorzystując naturalne ukształtowanie terenu. Do budowy użyto głównie białych skał wapiennych, dzięki czemu zamek idealnie komponował się z otoczeniem. Pierwsze wzmianki dotyczące zamku pochodzą z początków czternastego wieku. Później był on rozbudowywany, szczególnie za panowania królów: Kazimierza Wielkiego, Władysławy Jagiełły i Kazimierza Czwartego Jagiellończyka. Lata największej świetności przypadają na szesnasty wiek, kiedy to na całość wielopoziomowej budowli składało się aż pięć dużych części — dwa przedzamcza i trzy zamki (górny, środkowy i dolny). Zamek cały czas pełnił ważną funkcję obronną i strategiczną, gdyż znajdował się blisko granicy Polski ze Śląskiem, który należał wówczas do Czechów bądź Habsburgów. U podnóża zamkowej góry rozwijała się osada targowa Olsztyn, która w tysiąc czterysta osiemdziesiątym ósmym roku uzyskała prawa miejskie. Jednak W tysiąc sześćset pięćdziesiątym szóstym roku podczas „potopu" szwedzkiego nastąpił upadek Olsztyna — zamek zrujnowano, a miasto spalono. Dzisiaj Olsztyn to duża wieś gminna z wielką atrakcją turystyczną, jaką są ruiny zamku. Wzgórze zamkowe wyraźnie góruje nad całą okolicą. Roztaczają się z niego piękne widoki na wyżynne krajobrazy Jury Krakowsko‑Częstochowskiej — lekko pofałdowany teren pokryty zielonymi lasami i łąkami z licznymi wapiennymi formami skalnymi. Oprócz naturalnych elementów krajobrazu widoczne są też obiekty antropogeniczne — zabudowania, drogi, pola uprawne. Obok tekstu dwie fotografie przedstawiające ruiny zamku z lotu ptaka oraz wzgórze, na którym jest usytuowany. Po zamknięciu okna panorama ruin zamku położonego na niewielkim wzgórzu. Pozostałości murów, oraz dwudziestometrowa wieża cylindryczna, tak zwany stołp – najwyższy obiekt zamku; zachowane fragmenty zamku górnego oraz położone w oddali na horyzoncie wapienne formy skalne w krajobrazie jury krakowsko‑częstochowskiej, a także zabudowanie miasteczka. Dodatkowo zaprezentowano dwie inne panoramy z miejsca położonego u podnóża wieży oraz z wnętrza zamku (obecnie pozostałości murów i teren pokryty trawą).