7. W jaki sposób zachować walory przyrodnicze “małej ojczyzny” i poprawić warunki życia lokalnej społeczności?
Każdy z nas ma własną małą ojczyznę, miejsce szczególnie ważne, z którym jest emocjonalnie związany. Nic więc dziwnego, że chcielibyśmy i powinniśmy o nią dbać, żeby warunki życia były w niej jak najlepsze. Żeby podjąć właściwe działania, musimy jednak wiedzieć, co decyduje o warunkach życia w konkretnej przestrzeni, którą określamy mianem małej ojczyzny, jakie czynniki wpływają na jego jakość i jakie zagrożenia powodują, że komfort przebywania w tej przestrzeni obniża się.
Rozpoznasz na podstawie własnych obserwacji terenowych i innych źródeł informacji walory i zagrożenia środowiska przyrodniczego, kulturowego i społecznego swojej małej ojczyzny.
Zaprojektujesz działania służące zachowaniu walorów środowiska geograficznego (przyrodniczego i kulturowego) oraz poprawie warunków życia lokalnej społeczności.
Przedstawisz w formie prezentacji multimedialnej (lub w innej formie, np. plakatu, filmu, wystawy fotograficznej) opracowany projekt działań i rozpowszechnisz go.
Na jakość życia w przestrzeni określanej mianem małej ojczyzny mają wpływ bardzo różne czynniki. Oprócz osobistych emocji, doświadczeń czy wspomnień istotny jest stan otaczającej przestrzeni, w tym m.in. przyroda, obecność ciekawych obiektów przyrodniczych i kulturowych, atrakcyjność krajobrazu, występowanie różnorodnych zagrożeń naturalnych i antropogenicznychantropogenicznych, zagospodarowanie terenu, poziom rozwoju gospodarczego oraz związany z nim wzrost zamożności mieszkańców. Większość tych czynników jest silnie związana z zagospodarowaniem terenu, które może przynosić zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki dla jakości życia w małej ojczyźnie.
Na sposób zagospodarowania naszej małej ojczyzny my, jako indywidualni jej mieszkańcy, nie mamy znaczącego wpływu, jest on bowiem efektem końcowym różnych działań regulowanych przez przepisy prawa, na przykład wynikających z opracowanych przez specjalistów planów przestrzennego zagospodarowania. W opracowaniu koncepcji zagospodarowania terenu bierze udział wiele osób. Obok urzędników są to eksperci z różnych dziedzin naukowych, np. planiści przestrzenniplaniści przestrzenni, urbaniściurbaniści, geografowie, ekonomiści. Na szczęście także mieszkańcy mogą brać udział w konsultacjach społecznych i zgłaszać swoje uwagi do planów przestrzennego zagospodarowaniaplanów przestrzennego zagospodarowania i innych opracowań określających sposób zagospodarowania terenu.
Podstawą podejmowania działań służących zagospodarowaniu terenu i ustalaniu kierunków jego rozwoju powinny być cechy przyrodnicze i kulturowe środowiska geograficznego. Wynika to z faktu, że obowiązującą dziś zasadą jest zasada rozwoju zrównoważonego. Celem tak pojętego rozwoju jest zapewnienie zaspokojenia potrzeb nie tylko obecnych mieszkańców, ale także przyszłych pokoleń. W praktyce oznacza to, że rozwój społeczny i gospodarczy danego obszaru nie może odbywać się kosztem środowiska przyrodniczego, to znaczy polegać na nadmiernej, rabunkowej eksploatacji zasobów przyrody i powodować jego niszczenia. Istotą rozwoju zrównoważonego jest więc szukanie pewnego kompromisu pomiędzy realizacją celów gospodarczych, społecznych i ochrony przyrody w taki sposób, aby gospodarować efektywnie, czyli maksymalizując korzyści i minimalizując straty.
W praktyce oznacza to, że np.:
żyzne gleby powinny być przeznaczane pod zagospodarowanie rolnicze, co ograniczy konieczność stosowania nawozów sztucznych powodujących zanieczyszczenie gleb oraz wód powierzchniowych i podziemnych;
tereny nachylone, w obrębie których występują intensywne procesy erozyjne i osuwiskowe, powinny być wyłączone z zabudowy i zagospodarowania rolniczego, gdyż takie ich zagospodarowanie powoduje zagrożenie dla gleb i stabilności gruntu, a w konsekwencji prowadzi do ich niszczenia;
tereny podmokłe powinny być wyłączone z zabudowy, gdyż zagraża to podtopieniem piwnic i fundamentów, i przeznaczane na inne formy zagospodarowania, dla których zwiększona wilgotność podłoża nie stwarza ograniczeń (np. wykorzystanie pod łąki i pastwiska);
tereny zanieczyszczone powinny być wyłączone z produkcji rolniczej, grozi to bowiem skażeniem żywności i wprowadzeniem zanieczyszczeń do łańcucha pokarmowego, mogą być natomiast zalesione;
tereny o dużych walorach przyrodniczych, w których występują np. naturalne zbiorowiska roślinne, cenne gatunki roślin i zwierząt lub unikatowe formy geologiczne, powinny być wyłączone z zagospodarowania i objęte różnymi formami ochrony przyrody (np. parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty itp.);
tereny o dużej wartości kulturowej, w których występują obiekty zabytkowe i obiekty ważne dla utrwalania historii i tradycji regionu, powinny być objęte ochroną, a ich zagospodarowanie prowadzone w sposób niezagrażający ich istnieniu.
Możliwości zrównoważonego gospodarowania w przestrzeni jest bardzo wiele. Dlatego planiści przestrzenniplaniści przestrzenni przed podjęciem decyzji o zagospodarowaniu terenu analizują szczegółowo środowisko przyrodnicze, starając się, zgodnie z zasadą rozwoju zrównoważonego, wskazać najkorzystniejszy kierunek zagospodarowania, który nie przyczyni się do niszczenia środowiska, a jednocześnie pozwoli na realizację działań zapewniających rozwój gospodarczy i odpowiednie warunki życia dla mieszkańców.
Niemal każde wprowadzenie znaczących zmian w użytkowaniu gruntów lub dotyczących nieruchomości, np. budowa nowego budynku, wymaga uzyskania specjalnych pozwoleń. Projekt budynku musi być na przykład zgodny z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (jeżeli plan jest uchwalony na danym obszarze). W przypadku niezgodności pozwolenie na budowę nie zostanie wydane. Nie można także przeznaczać na cele nierolnicze żyznych gleb.
Dbałość o odpowiednie zagospodarowanie terenu oraz jego jakość i rozwój jest obowiązkiem władz, nie oznacza to jednak, że ty, twoi rówieśnicy, koledzy czy twoja rodzina nie możecie nic zrobić dla zachowania walorów środowiska geograficznego (przyrodniczego i kulturowego) oraz poprawy warunków życia społeczności swojej małej ojczyzny. Warto w tym celu przygotować plan działań, których rezultaty można przedstawić w postaci np. prezentacji multimedialnej, plakatu, filmu czy wystawy fotograficznej. Pamiętaj, żeby rozpowszechnić swój plan. Poinformuj o nim nie tylko klasę, znajomych i sąsiadów, lecz także władze lokalne. Możesz w tym celu przeprowadzić w klasie „burzę mózgów”, pozwalającą wyłonić ciekawe pomysły, a następnie zorganizować debatę, podczas której zostałyby one ocenione przez jej uczestników. Dobrym pomysłem jest zaproszenie na taką debatę przedstawiciela władz lokalnych. Warto też zachęcać rodzinę i innych mieszkańców do czynnego udziału w konsultacjach społecznych dotyczących koncepcji zagospodarowania terenu i zgłaszania do nich uwag. To przecież mieszkańcy małej ojczyzny najlepiej wiedzą, jakie są potrzeby w zakresie ochrony i zachowania walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz poprawy warunków życia społeczności.
Mieszkańcy czujący współodpowiedzialność za stan i rozwój ich małej ojczyzny mogą organizować się oraz samodzielnie inicjować i podejmować różnorodne działania służące realizacji różnych celów bez impulsu ze strony władz i niezależnie od instytucji państwowych. W ten sposób mogą wpływać m.in. na poprawę warunków życia i zachowanie walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego. Społeczeństwo, którego obywatele świadomie uczestniczą w życiu publicznym, nazywane jest społeczeństwem obywatelskim.
Plan działań
Określ, jaki teren i dlaczego nazywasz małą ojczyzną.
Określ walory środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz krajobrazukrajobrazu tego terenu.
Wymień obiekty przyrodnicze (np. rzeki, jeziora, szczyty skałki, głazy narzutowe, zbiorowiska roślinne, bagna itp.) i kulturowe (np. zabytki oraz inne obiekty stanowiące o jego wartości historycznej – zamki, pałace, kościoły, budynki o ciekawej architekturze itp.) stanowiące o jego wartości i wyjątkowości.
Na podstawie obserwacji i pomiarów terenowych oraz informacji uzyskanych z różnych źródeł oceń stan tych obiektów i miejsc, a następnie wymień aktualne i potencjalne jego zagrożenia związane z procesami naturalnymi i/lub działalnością człowieka.
Oceń atrakcyjność przyrodniczą, turystyczną, gospodarczą analizowanego terenu, biorąc pod uwagę jego cechy przyrodnicze i kulturowe.
Oceń warunki życia mieszkańców na tym terenie, uwzględniając problemy powodowane zarówno przez procesy naturalne (np. zagrożenie powodzią, powstawanie osuwisk, częste występowanie suszy itp.), jak i spowodowane działalnością człowieka (np. słabo rozwinięta infrastruktura, brak dostępu do niektórych usług, zanieczyszczenie środowiska itp.). Przeprowadź w tym celu ankietę lub wywiady z mieszkańcami. Przedstaw swoją małą ojczyznę jako miejsce atrakcyjne do zamieszkania.
Podsumuj uzyskane informacje dotyczące cech środowiska przyrodniczego, kulturowego, krajobrazu i warunków życia mieszkańców twojej małej ojczyzny, przypisując je do jednej z czterech grup:
I – mocne strony: cechy pozytywne, stanowiące atut, przewagę, zaletę;
II – słabe strony: cechy negatywne, stanowiące słabość, barierę, wadę;
III – szanse: cechy stwarzające szansę korzystnej zmiany;
IV – zagrożenia: cechy stwarzające ryzyko niekorzystnej zmiany.
Zaproponuj konkretne działania na rzecz zachowania i ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu twojej małej ojczyzny oraz działania, które mogą poprawić warunki życia mieszkańców. Określ osoby lub instytucje odpowiedzialne za wykonanie sformułowanych przez ciebie zadań.
Zaprezentuj na forum klasy rezultaty swoich działań i przemyśleń. Skonfrontuj je z opiniami kolegów i ewentualnie innych mieszkańców terenu małej ojczyzny.
Weź aktywny udział w „burzy mózgów” lub debacie, która pozwoli na wyłonienie najważniejszych problemów dotyczących stanu środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu twojej małej ojczyzny, warunków życia jej mieszkańców oraz niezbędnych działań służących poprawie tego stanu. Zaproś do udziału w niej przedstawicieli władz lokalnych, a wyniki przedstaw w postaci np. prezentacji multimedialnej, plakatu, filmu, wystawy fotograficznej itp.
Przykład projektu działań służących zachowaniu walorów środowiska geograficznego (przyrodniczego i kulturowego) oraz poprawie warunków życia lokalnej społeczności znajdziesz w prezentacji multimedialnej.
Zastanów się i opisz, w jaki sposób możesz polepszyć jakość środowiska naturalnego twojej małej ojczyzny.
Za pomocą dostępnych źródeł wiedzy zdobądź informacje na temat rewitalizacji. Podaj przykład obiektu objętego rewitalizacją. Zastanów się, czy w twojej okolicy występuje obszar możliwy do rewitalizacji – jeśli tak, zaproponuj jej przebieg.
Indeks górny Murzynowo – szanse i zagrożenia – prezentacja multimedialna Indeks górny koniecMurzynowo – szanse i zagrożenia – prezentacja multimedialna 1
Projektowanie działań służących zachowaniu walorów środowiska geograficznego (przyrodniczego, życia i kulturowego) oraz poprawie warunków lokalnej społeczności
Określenie terenu, który nazywany jest małą ojczyzną
Murzynowo – położenie wsi
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Jeśli korzystałeś z innych materiałów dotyczących małej ojczyzny, na pewno poznałeś już środowisko przyrodnicze i kulturowe oraz atrakcyjność niewielkiej nadwiślańskiej wsi Murzynowo położonej niedaleko Płocka, w gminie Brudzeń Duży, na prawym, wysokim brzegu Wisły.
Walory środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu oraz ich zagrożenia
Obszarami o największych walorach przyrodniczych są dolina Skrwy Prawej, objęta ochroną w granicach Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego, oraz dolina Wisły i jej otoczenie, chroniona w Nadwiślańskim Obszarze Chronionego Krajobrazu
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Do głównych walorów środowiska przyrodniczego terenu wsi Murzynowo należą: urozmaicone ukształtowanie terenu, zróżnicowana roślinność leśna, łąkowa i polna oraz sąsiedztwo Jeziora Włocławskiego, zbiornika zaporowego na Wiśle i doliny Skrwy Prawej.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Rzeźba jest urozmaicona, pełna wzniesień, kotlinek, skarp i załomów. Występują tu zarówno rozległe równiny, jak i strome, wysokie zbocza doliny Wisły, w obrębie których pojawiają się głębokie wąwozy, osuwiska, obrywy i zapadliska.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Strome stoki porastają liściaste, iglaste i mieszane lasy. Choć ich powierzchnia w granicach wsi nie jest duża, są one miejscem występowania wielu gatunków roślin i zwierząt i charakteryzują się dużą różnorodnością biologiczną. Zapewniają także łączność ekologiczną między doliną Skrwy Prawej a doliną Wisły.
Niewielkie powierzchnie leśne rozproszone na obszarze wsi, rozdzielone polami ornymi, ułatwiają migrację zwierząt.
Walory środowiska kulturowego
W części wsi położonej nad Jeziorem Włocławskim przetrwały jeszcze ślady dawnych mieszkańców
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. W najstarszej części wsi, położonej nad brzegiem Wisły, pozostały nieliczne ślady dawnych mieszkańców, którzy swoje życie związali z rzeką – stare, drewniane domy, pozostałości dawnych zabudowań gospodarczych, drewniane i murowane kapliczki, łodzie oraz sprzęty i narzędzia używane w gospodarstwach.
Muzeum etnograficzne prezentuje eksponaty dokumentujące życie, zwyczaje i zajęcia dawnych mieszkańców Murzynowa
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. W jednym z drewnianych domów mieści się Muzeum wsi nadwiślańskiej im. Stanisława Murzynowskiego. W jego wnętrzu zgromadzono eksponaty obrazujące zajęcia dawnych mieszkańców, przede wszystkim związane z Wisłą, m.in. różne przedmioty wykorzystywane przy połowie ryb.
Rozległe malownicze widoki i piękne krajobrazy to charakterystyczne cechy Murzynowa.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Murzynowo charakteryzuje się także pięknym krajobrazem. Z krawędzi wysokiej, kilkudziesięciometrowej skarpy roztaczają się malownicze panoramiczne widoki na dolinę Wisły i lasy Gostynińsko‑Włocławskiego Parku Krajobrazowego. Pobocza dróg i miedze porastają szpalery wierzb głowiastych, będących charakterystycznym elementem krajobrazu Mazowsza.
Zagrożenia środowiska i krajobrazu
W krajobrazie Murzynowa zaczynają dominować obiekty niedostosowane pod względem formy architektonicznej i układu przestrzennego do otaczającego je krajobrazu i lokalnej tradycji.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Niestety w ostatnich latach środowisko wsi Murzynowo, a zwłaszcza jej piękny, malowniczy krajobraz, ulega niekorzystnym zmianom. Głównym zagrożeniem jest rozwój nowoczesnej zabudowy jednorodzinnej, niedostosowanej pod względem formy architektonicznej i układu przestrzennego do otaczającego ją krajobrazu i lokalnej tradycji. Usytuowanie zabudowy przy krawędzi zbocza doliny Wisły powoduje przesłonięcie atrakcyjnych panoram.
Atrakcyjność Murzynowa
Walory przyrodnicze i kulturowe powodują, że teren wsi Murzynowo jest atrakcyjny dla różnych form gospodarczego wykorzystania, co umożliwia jego różnorodne zagospodarowanie dla rolnictwa, turystyki i rekreacji, zabudowy.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Walory przyrodnicze i kulturowe powodują, że teren wsi Murzynowo jest atrakcyjny dla różnych form gospodarczego wykorzystania. Dla rolnictwa najbardziej przydatne są równinne tereny o żyznych glebach. W miejscach bardziej wilgotnych i podmokłych, sąsiadujących z Wisłą i Skrwą Prawą, mogą powstawać łąki i pastwiska. Pod zabudowę najlepiej nadają się równinne tereny o głębiej zalegających wodach podziemnych. Natomiast rozwojowi turystyki i rekreacji sprzyja sąsiedztwo Wisły, obecność lasów, atrakcyjny krajobraz oraz występowanie cennych obiektów kulturowych.
Teren Murzynowa przecinają liczne drogi gruntowe wykorzystywane przez turystów jako szlaki rowerowe i piesze.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Cechy środowiska i krajobrazu sprawiają, że teren wsi Murzynowo charakteryzuje się dużą atrakcyjnością turystyczną. Wiosną i latem przybywają tu liczni turyści piesi i rowerowi, chcący podziwiać rozległe panoramy doliny Wisły, wędrować przez wąwozy i wierzbowe aleje, poznawać ciekawe formy terenu i występującą tu roślinność.
Skrwa Prawa i Jezioro Włocławskie sprzyjają rozwojowi turystyki wodnej, kajakarstwa i żeglarstwa.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Jezioro Włocławskie oraz ujście Skrwy Prawej, mające charakter dużego rozlewiska, stanowi dużą atrakcję dla osób uprawiających turystykę wodną, zwłaszcza kajakarstwo i żeglarstwo. Przygotowano dla nich marinę przy ujściu Skrwy Prawej, a wzdłuż brzegu także niewielkie plaże, miejsca wypoczynku, kładki i pomosty.
Do Murzynowa coraz częściej przenoszą się mieszkańcy Płocka oraz innych dużych miast.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Murzynowo jest także miejscem atrakcyjnym pod względem osadniczym. Od kilku lat przenoszą się tu mieszkańcy Płocka, którzy opuścili zanieczyszczone i zatłoczone miasto i w Murzynowie odnaleźli spokój i ciszę. Coraz częściej powstają tu także domy letniskowe, tzw. „drugie domy” mieszkańców miast bardziej odległych od Murzynowa.
Niektóre zagrożenia środowiska Murzynowa ograniczają możliwości zagospodarowania terenu.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Mimo dobrych warunków środowiska mieszkańcy Murzynowa zmagają się z licznymi trudnościami, powodowanymi zarówno przez procesy przyrodnicze, jak i działalność człowieka, dając temu wyraz w ankietach i wywiadach. Do czynników skutkujących pogorszeniem warunków życia na obszarze Murzynowa zaliczają oni m.in. małą żyzność gleb, ich podatność na erozję, duże nachylenie terenu i związane z tym procesy osuwiskowe, okresowe podtopienia czy też obawę przed zanieczyszczeniami napływającymi wraz z powietrzem znad kombinatu ORLEN w Płocku lub dopływającymi z wodami Wisły. Utrudnieniem jest także brak usług, w tym sklepów, powodujący konieczność zaopatrywania się w niezbędne produkty w sąsiednich miejscowościach.
Ocena warunków życia w Murzynowie i możliwość rozwoju gospodarczego wsi
Analiza SWOT
Analiza SWOT to metoda służąca do porządkowania i analizy informacji. Pozwala wykorzystać zgromadzone informacje do opracowania strategii i dziłania opartej na mocnych stronach i szansach, przy jednoczesnym eliminowaniu bądź ograniczaniu słabych stron i zagrożeń.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Ocena warunków życia w Murzynowie i możliwości rozwoju gospodarczego wsi została przeprowadzona poprzez przypisanie zebranych informacji do poszczególnych grup czynników, wśród których wydzielono: cechy wewnętrzne, związane ze środowiskiem przyrodniczym i kulturowym terenu oraz działalnością człowieka prowadzoną na obszarze wsi; w tym: mocne strony, czyli cechy pozytywne, stanowiące atut, przewagę bądź zaletę, i słabe strony, czyli cechy negatywne, stanowiące słabość, barierę lub wadę; cechy zewnętrzne, związane z procesami i zjawiskami zachodzącymi w otoczeniu wsi Murzynowo, wśród których wyróżniono szanse stwarzające możliwość korzystnej zmiany oraz zagrożenia stwarzające ryzyko niekorzystnej zmiany. Taka metoda oceny, nazywana analizą SWOT, jest powszechnie stosowana w celu usystematyzowania informacji o danym terenie i określenia konkretnych działań, które mogą poprawić warunki życia na danym obszarze.
Mocne strony
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Do mocnych stron zaliczają się przede wszystkim te cechy obszaru, które stanowią o jego wartości przyrodniczej i kulturowej. Należą do nich m.in. duże walory przyrodnicze terenu objętego ochroną w granicach Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego i Nadwiślańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, urozmaicone ukształtowanie powierzchni, atrakcyjny krajobraz, występowanie cennych obiektów kulturowych dokumentujących życie dawnych mieszkańców (w tym muzeum etnograficznego) oraz brak znaczących źródeł zanieczyszczeń środowiska. Cechy te wpływają pozytywnie na możliwość rozwoju turystyki i rekreacji oraz stanowią zachętę do osiedlania się na tym terenie. Do mocnych stron należy zaliczyć także dużą aktywność mieszkańców Murzynowa w dbaniu o swoją małą ojczyznę, czego przykładem może być działalność koła gospodyń wiejskich, inicjującego np. akcję sprzątania wsi.
Słabe strony
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Do słabych stron należą te cechy obszaru, które pogarszają warunki życia i gospodarowania. Są to m.in. mało żyzne, podatne na erozję wodną i wietrzną gleby, utrudniające rozwój rolnictwa, oraz występujące lokalnie duże nachylenie terenu i związane z nim zagrożenie osuwiskami, stwarzające ograniczenia dla zabudowy i uprawy. Lokalnie występujące dzikie wysypiska i wylewiska odpadów płynnych przyczyniają się do zanieczyszczenia środowiska i obniżenia estetyki krajobrazu. Z kolei brak sklepów czy warsztatów powoduje konieczność zaopatrywania się w niezbędne produkty i usługi w sąsiednich miejscowościach. Ponadto istniejąca na terenie wsi nowa, niedostosowana do otoczenia i tradycji zabudowa powoduje niekorzystne przekształcenie krajobrazu.
Szanse
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Szanse poprawy warunków życia i gospodarowania na obszarze Murzynowa są związane głównie z dobrą dostępnością komunikacyjną wsi oraz jej bliskim położeniem względem Płocka, dużych kompleksów leśnych Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego, Jeziora Włocławskiego i ujścia Skrwy Prawej. Cechy te sprawiają, że Murzynowo ma szansę stać się miejscowością atrakcyjną pod względem turystycznym i osadniczym, co przyczynić się może do wzrostu dochodów zarówno mieszkańców, jak i gminy. Napływ turystów i nowych mieszkańców może wymusić także rozwój usług na obszarze wsi oraz powstanie nowych firm.
Zagrożenia
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Zagrożenia dla warunków życia i rozwoju gospodarczego na obszarze Murzynowa są związane m.in. z napływem nowych mieszkańców, niezwiązanych emocjonalnie z tym obszarem. Skutkować to może zmianami stylu życia w małej ojczyźnie, ograniczeniem rolniczego wykorzystania terenu czy wprowadzaniem nowej zabudowy, niedostosowanej pod względem architektonicznym do tradycji i krajobrazu wiejskiego, co pogłębi występujące już niekorzystne jego zmiany. Skutkiem tych procesów może być także zanieczyszczenie środowiska wskutek m.in. zwiększonej produkcji odpadów i ścieków, powstawanie dzikich wysypisk i wylewisk oraz uwalniania pyłów i gazów z kominów. Do zagrożeń zaliczyć należy także napływ zanieczyszczonego powietrza znad kombinatu ORLEN w Płocku oraz dopływ zanieczyszczeń z wodami Wisły, co utrudnia ich bytowe, gospodarcze i rekreacyjne wykorzystanie.
Działania na rzecz ochrony środowiska, poprawy warunków życia w Murzynowie i możliwości rozwoju gospodarczego wsi
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Poprawa warunków życia w Murzynowie i możliwości rozwoju gospodarczego wsi polega na podejmowaniu różnorodnych działań służących zachowaniu mocnych stron i wykorzystaniu szans oraz ograniczaniu słabych stron i przeciwdziałaniu zagrożeniom. Działania te powinny być prowadzone zarówno przez mieszkańców, jak i władze lokalne oraz współpracujące z nimi różne instytucje i organizacje.
Plan przestrzennego zagospodarowania określa w sposób szczegółowy przeznaczenie terenów oraz sposoby ich zagospodarowania i zabudowy.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Głównym zadaniem władz lokalnych, wpływającym na ochronę środowiska przyrodniczego i kulturowego, warunki życia w Murzynowie oraz rozwój gospodarczy wsi, jest tworzenie planów przestrzennego zagospodarowania. Muszą się w nich znaleźć ustalenia dotyczące ochrony przyrody, środowiska i krajobrazu, określające m.in. szczegółowe zasady zabudowy i użytkowania terenu, w tym np. usytuowanie budynków, ich formę architektoniczną i zagospodarowanie obejścia, a także wprowadzania zadrzewień i roślinności przydomowej.
Władze lokalne powinny zapewnić mieszkańcom ulgi i dofinasowania działań proekologicznych, przyczynia się to bowiem do poprawy stanu środowiska przyrodniczego.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Ważnym zadaniem władz lokalnych i współpracujących z nimi instytucji (np. Inspekcji Ochrony Środowiska) jest także kontrola stanu zanieczyszczenia środowiska i w razie potrzeby wprowadzanie ograniczeń, np. w korzystaniu z palenisk w okresach występowania największego zanieczyszczenia powietrza. Władze lokalne mogą także zapewnić mieszkańcom ulgi i dofinansowanie działań proekologicznych, np. wymiany starych pieców węglowych na nowoczesne lub montowania paneli słonecznych do produkcji energii. Powinny także zapewnić prawidłową organizację segregacji odpadów oraz upowszechniać wiedzę o zrównoważonych metodach uprawy ziemi.
Jednym z kierunków rozwoju Murzynowa może stać się turystyka i rekreacja.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Ważne jest również zwiększenie dostępności usług dla mieszkańców Murzynowa oraz wyposażenie terenu w odpowiednią infrastrukturę drogową, kanalizacyjną, wodociągową, a także jego zagospodarowanie turystyczne – tworzenie szlaków, miejsc wypoczynkowych i biwakowych, punktów widokowych itp. Dziś takie miejsca są urządzane głównie przez osoby prywatne. Istotne jest też zachęcanie mieszkańców do tworzenia bazy noclegowej dla turystów w postaci gospodarstw agroturystycznych.
Zajęcia edukacyjne dla uczniów szkoły podstawowej w Mazowieckim Ośrodku Geograficznym Wydziale Geografii i Uniwersytetu Warszawskiego w ramach Projektu „Mazowsze przez pryzmat lokalnych ojczyzn - edukacja młodzieży w zakresie oceny zasobów i walorów środowiska geograficznego i działań służących zrównoważonemu rozwojowi w lokalnej i regionalnej skali przestrzennej”, rok 2018.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Istotnym zadaniem jest także inicjowanie przez władze i prowadzenie akcji informacyjnej na temat potrzeb ochrony przyrody i ograniczania wpływu działalności człowieka na środowisko oraz finansowanie i prowadzenie działalności edukacyjnej propagującej wartość małej ojczyzny. Przykładem może służyć współpraca władz gminy z Wydziałem Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego. Na terenie Murzynowa znajduje się Mazowiecki Ośrodek Geograficzny będący stacją terenową Wydziału, w którym prowadzone są zajęcia dydaktyczne i prace badawcze obejmujące teren wsi.
Ochronie środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz poprawie życia w Murzynowie służą także działania podejmowane przez mieszkańców.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Ochronie środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz poprawie warunków życia w Murzynowie mogą służyć także na pozór mało istotne działania podejmowane przez mieszkańców. Należą do nich m.in. dbałość o stan środowiska przyrodniczego i ograniczenie produkcji zanieczyszczeń w gospodarstwie, np. poprzez segregowanie odpadów, niewywożenie ich na dzikie wysypiska, oszczędność wody, zachowanie w prawidłowym stanie urządzeń kanalizacyjnych i sanitarnych (szamba), zakładanie przydomowych „żywych” oczyszczalni ścieków, wykorzystywanie w domowych piecach paliw dobrej jakości czy stosowanie technologii proekologicznych do produkcji energii.
Stan budynków, obejść i obiektów małej architektury jest świadectwem zaangażowania mieszkańców Murzynowa w dbanie o swoją małą ojczyznę.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Mieszkańcy Murzynowa, przekonani o wartości swojej małej ojczyzny, z reguły wykazują dużą aktywność w kwestii ochrony przyrody i krajobrazu oraz zachowywania śladów dawnej historii. Przejawem tego jest dbałość o stan budynków i obejść oraz o obiekty małej architektury, np. kapliczki. Dbając o stan przyrody i krajobrazu, ograniczają wycinanie drzew, chronią symboliczne dla mazowieckiego krajobrazu wierzby głowiaste czy też wprowadzają zadrzewienia śródpolne i zakładają ogrody przydomowe.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P6c7yQOUS
Treść nagrania. Mimo podejmowania różnorodnych działań, służących ochronie środowiska przyrodniczego i kulturowego, poprawie warunków życia w Murzynowie i rozwojowi gospodarczemu wsi, nie wszystkim problemom uda się zapobiegać. Nie jest bowiem możliwe np. trwałe zwiększenie żyzności gleb, zniwelowanie stromego stoku czy zahamowanie napływu zanieczyszczeń z wodami Wisły i z powietrzem znad Płocka.
Indeks górny źródło: Gromar sp. z o. o., licencja: CC BY‑SA 3.0 Indeks górny koniecźródło: Gromar sp. z o. o., licencja: CC BY‑SA 3.0
Na podstawie prezentacji multimedialnej opisz jedną, pozytywnie wpływającą na atrakcyjność Murzynowa zmianę, która będzie szansą dla tej wsi.
Określ problemy związane ze stanem środowiska przyrodniczego i kulturowego występujące w twojej małej ojczyźnie, a następnie zaproponuj sposoby ich rozwiązania.
Podsumowanie
Zachowanie walorów środowiska geograficznego (przyrodniczego i kulturowego) małej ojczyzny oraz poprawa warunków życia lokalnej społeczności zależy od przyjętej koncepcji rozwoju oraz zagospodarowania terenu zawartych w dokumentach określających warunki zabudowy i inne zasady planowania przestrzennego.
Obowiązującą zasadą jest zasada rozwoju zrównoważonego, zakładająca zapewnienie zaspokojenia potrzeb nie tylko obecnych mieszkańców, ale także przyszłych pokoleń.
Mieszkańcy mogą uczestniczyć w planowaniu zagospodarowania terenu poprzez udział w konsultacjach społecznych i własne inicjatywy niezależne od zakresu działania instytucji państwowych i władz.
Podejmowane działania mające na celu zachowanie walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego małej ojczyzny oraz poprawę warunków życia lokalnej społeczności muszą być zgodne z zakresem i rodzajem występujących problemów i zagrożeń.
Słownik
zmieniony wskutek działalności człowieka
wszelkiego rodzaju obiekty oraz urządzenia turystyczne, które mają na celu zaspokajanie potrzeb turystów; należą do niej baza noclegowa, baza gastronomiczna, obiekty sportowe i szlaki piesze, rowerowe i in.
widok otoczenia będący efektem określonej struktury komponentów środowiska przyrodniczego i procesów w nim zachodzących oraz działalności antropogenicznej
niewielkie obiekty budowlane, do których zaliczają się m.in. obiekty kultu religijnego (kapliczki, krzyże przydrożne, figury), obiekty architektury ogrodowej (posągi, wodotryski, pergole) i obiekty użytkowe służące rekreacji codziennej (piaskownice, huśtawki, ławki, śmietniki, trzepaki itp.)
plan określający przeznaczenie terenów oraz sposoby ich zagospodarowania i zabudowy
specjalista projektujący, w jaki sposób rozmieszczone będą w przestrzeni poszczególne elementy spełniające podstawowe funkcje, takie jak funkcja mieszkaniowa, produkcyjna, wypoczynkowa i komunikacyjna
działania, których celem jest efektywne wykorzystanie przestrzeni, godzące interesy różnych jej użytkowników oraz realizujące cele społeczne i gospodarcze
specjalista zajmujący się projektowaniem rozmieszczenia elementów spełniających poszczególne funkcje (mieszkaniową, produkcyjną, wypoczynkową, komunikacyjną) w przestrzeni zurbanizowanej (miejskiej), pod kątem zaspokajania wszystkich potrzeb osób ją zamieszkujących i użytkujących
czynniki będące efektem działalności człowieka, wpływające niekorzystnie na stan środowiska przyrodniczego i kulturowego
Ćwiczenia
Uszereguj etapy działań służących zachowaniu walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz poprawie warunków życia lokalnej społeczności w kolejności ich wykonywania:
Wybierz prawidłowe zakończenie zdania.
Zrównoważony rozwój polega na:
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń.
Zaznacz działania, które ty, jako mieszkaniec małej ojczyzny, możesz podjąć w celu ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego.
Dopasuj działania służące poprawie warunków życia mieszkańców oraz zachowaniu walorów przyrodniczych i kulturowych małej ojczyzny do zakresu kompetencji władz lokalnych lub społeczeństwa.
Podaj sposoby, jakimi możesz rozpowszechnić swój plan działań koniecznych dla zachowania walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego małej ojczyzny oraz poprawy warunków życia lokalnej społeczności.
Przeczytaj tekst i określ, czy zgadzasz się z zawartymi w nim stwierdzeniami. Odpowiedź uzasadnij.
Krajobraz może być źródłem informacji o relacjach łączących mieszkańców i ich stosunku do małej ojczyzny. Jeśli są oni zaangażowani w życie społeczne i emocjonalnie związani z małą ojczyzną, dbają o jej jakość i kształtują otaczającą przestrzeń z poszanowaniem przyrody, kultury, tradycji i historii. W krajobrazie obecne są charakterystyczne „znaki” – tradycyjne formy architektoniczne, utrwalony podział gruntów i przebieg dróg, zadrzewienia gatunkami rodzimymi, charakterystyczne dla regionu obiekty małej architektury itp. Krajobraz jest kształtowany z dbałością o estetykę i ład przestrzenny. Jeśli natomiast relacje społeczne są zaburzone, a mieszkańcy nie wykazują potrzeby wspólnoty, integracji i dbałości o wspólną przestrzeń, odbija się to nieuchronnie na jakości otaczającego krajobrazu. Każdy z nich kształtuje bowiem swe otoczenie (dom, ogród, siedlisko) według własnych gustów i możliwości, nie biorąc pod uwagę faktu, że jest ono fragmentem większej przestrzeni. Dlatego w krajobrazie panuje chaos przestrzenny, pojawiają się przypadkowe, niedostosowane do cech regionu formy architektoniczne i inne elementy świadczące wyraźnie o braku związków mieszkańców z miejscem życia, którego w tym przypadku nie można nazwać małą ojczyzną.
Korzystając z różnych źródeł, w tym obserwacji terenowych, zdobądź informacje o swojej małej ojczyźnie, następnie posegreguj je i wpisz do tabeli. Na ich podstawie określ niezbędne działania służące zachowaniu walorów środowiska geograficznego (przyrodniczego i kulturowego) oraz poprawie warunków życia lokalnej społeczności; określ także, kto odpowiada za ich realizację .
MOCNE STRONY Cechy pozytywne, stanowiące atut, przewagę, zaletę Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. | SŁABE STRONY Cechy negatywne, stanowiące słabość, barierę, wadę Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. |
|---|---|
SZANSE Cechy stwarzające szansę korzystnej zmiany Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. | ZAGROŻENIA Cechy stwarzające ryzyko niekorzystnej zmiany Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. |
Działania służące zachowaniu walorów środowiska geograficznego (przyrodniczego i kulturowego) oraz poprawie warunków życia lokalnej społeczności Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. | Odpowiedzialny za realizację Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. |
|---|