E-materiały do kształcenia zawodowego

Anatomia z fizjologią i patologią

MED.14. Świadczenie usług medyczno‑pielęgnacyjnych i opiekuńczych osobie chorej i niesamodzielnej – Opiekun medyczny 532102

bg‑azure

Budowa tkanek narządów i układów organizmu człowieka

ATLAS INTERAKTYWNY

1

Spis treści

2

Budowa układów organizmu człowieka

RwZsDgMreANJx
Układy organizmu człowieka. Ilustracja interaktywna schematycznie przedstawia ciało ludzkie ze wszystkimi układami narządów warstwowo nałożonymi na siebie.
Na ilustracji są interaktywne nazwy układów, po wybraniu których ukazują się grafiki ze schematycznym przedstawieniem ich budowy.
  • Układ kostny. Szkielet człowieka, składający się z elementów takich jak czaszka, klatka piersiowa, miednica i kości kończyn.
  • Układ oddechowy składa się z górnych dróg oddechowych w rejonie głowy i szyi (jama nosowa, gardło), połączonych tchawicą z dwoma płucami położonymi w klatce piersiowej.
  • Układ mięśniowy składa się ze wszystkich mięśni ciała człowieka, takich jak mięśnie mimiczne twarzy, mięśnie klatki piersiowej i brzucha, czy mięśnie kończyn.
  • Układ trawienny składa się z jamy ustnej znajdującej się w rejonie głowy, połączonej przełykiem z żołądkiem znajdującym się w ramie brzusznej. Kolejnymi elementami układu są położone poniżej żołądka silnie poskręcane jelito cienkie i zakończone odbytem jelito grube. Do tego układu należą również gruczoły, takie jak ślinianki położone w jamie ustnej, wątroba położona w jamie brzusznej obok żołądka, pęcherzyk żółciowy położony za wątrobą czy trzustka położona pomiędzy żołądkiem a jelitami.
  • Układ nerwowy. składa się z mózgu położnego w rejonie głowy, centralnie położonego rdzenia kręgowego oraz odgałęziających się od rdzenia nerwów obwodowych w klatce piersiowej, jamie brzusznej i kończynach.
  • Układ dokrewny. składa się z położonych w rejonie głowy podwzgórza i przysadki mózgowej, położonej w rejonie szyi tarczycy, grasicy w centralnej części klatki piersiowej, nadnerczy i trzustki w górnej części jamy brzusznej oraz narządów płciowych (jajników u kobiet i jąder u mężczyzn) położonych w dolnej części jamy brzusznej.
  • Układ krążenia składa się z serca, położonego centralnie w klatce piersiowej, połączonego z rozgałęziającymi się na cały organizm naczyniami krwionośnymi, czyli tętnicami i żyłami. Grafika: Budowa serca. Serce jest owalną strukturą, zbudowaną z mięśnia sercowego, ze szczytu której wychodzą trzy duże naczynia krwionośne. Przechodząca pionowo po lewej stronie żyła główna, wychodząca z centralnej części serca aorta i zlokalizowany bardziej po prawej stronie pień płucny. Z aorty wychodzą lewa i prawa tętnica wieńcowa, które okalają serce na jego powierzchni, rozgałęziając się w jego dolnej części.
  • Układ moczowy i płciowy składa się z położonych w górnej części jamy brzusznej nerek, połączonych moczowodami z położonym w dolnej części jamy brzusznej pęcherzem, z którego mocz wyprowadzany jest na zewnątrz poprzez cewkę moczową. Do narządów płciowych zaliczamy położone w dolnej części jamy brzusznej jajniki, połączone jajowodami z centralnie położoną macicą zakończoną pochwą u kobiet. U mężczyzn, narządy płciowe stanowią jądra położne w worku mosznowym oraz prącie. Obie te struktury znajdują się poza dolną częścią jamy brzusznej, w rejonie lędźwiowym.
Układy organizmu człowieka
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.
3

Układ dokrewny

R17vGQAatkA8G
Układ dokrewny. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat lokalizacji gruczołów dokrewnych. Podwzgórze, szyszynka i przysadka znajdują się w mózgu. Tarczyca i przytarczyce są ulokowane pomiędzy szyją i klatką piersiową. Grasica znajduje się w klatce piersiowej, a trzustka i nadnercza (przylegające do górnej części nerek) w górnej części jamy brzusznej. Ponadto jajniki (u kobiet) są ulokowane w dolnej części jamy brzusznej, połączone z macicą za pomocą jajowodów. U mężczyzn jądra są położone poza jamą brzuszną, w worku mosznowym za prąciem.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się nazwy wskazanej struktury wraz z nagraniami tożsamymi z treścią.
  1. Szyszynka, przysadka, podwzgórze.
  2. Tarczyca.
  3. Grasica.
  4. Żołądek.
  5. Nadnercze.
  6. Nerka.
  7. Trzustka.
  8. Tkanka tłuszczowa.
  9. Jelito cienkie.
  10. Jajniki.
  11. Jądra.
W skład układu dokrewnego wchodzą gruczoły, do których należą między innymi: podwzgórze, przysadka, szyszynka, tarczyca, przytarczyce, trzustka w części dokrewnej, nadnercza, tkanka tłuszczowa, jajniki i jądra.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

4

Układ kostny

R6Tgc7hnENDsJ
Układ kostny. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat układu kostnego człowieka. Dwa szkielety ustawione przodem i tyłem. Na szkielecie ustawionym przodem zaznaczone są: kości twarzy, klatka piersiowa, kości kończyny górnej, miednica, kości kończyny dolnej. Na szkielecie ustawionym tyłem zaznaczone są kości czaszki, odcinki kręgosłupa, oraz ogólna budowa kości na przykładzie kości udowej.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się grafiki przedstawiające schematyczną budowę wskazanej struktury.
  1. Kości twarzy. Składają się od góry z: kości czołowej, oczodołu, kości sitowej na dnie oczodołu, kości nosowej pomiędzy oczodołami, jamy nosowej poniżej kości nosowej, kości jarzmowej po boku jamy nosowej, kości szczękowej poniżej jamy nosowej, oraz żuchwy złożonej z trzonu i gałęzi po bokach.
  2. Kości czaszki. Grafika przedstawia czaszkę z boku. Jej tylne części to od góry: sklepienie czaszki, kość ciemieniowa, kość skroniowa z wejściem do przewodu słuchowego w dolnej części, oraz kość potyliczna. Z przodu czaszki wyszczególniamy od góry: kość nosową, kość jarzmową z łukiem jarzmowym oraz żuchwę, połączoną z kością skroniową stawem skroniowo-żuchwowym.
  3. Kości kończyny górnej: Kończyna górna składa się od góry z: obręczy, w której skład wchodzą obojczyk i łopatka, ramienia zbudowanego z kości ramiennej, przedramienia złożonego z kości promieniowej i łokciowej, oraz ręki zbudowanej z nadgarstka, śródręcza i paliczków. Łopatka, poprzez panewkę otoczoną wyrostkiem kruczym i barkowym, łączy się z głową kości ramiennej. Po obu stronach głowy znajdują się dwa guzki: mniejszy i większy. Na dalszym końcu kości ramiennej znajdują się dwa nadkłykcie, czyli: przyśrodkowy zakończony bloczkiem i boczny zakończony główką, pomiędzy którymi znajduje się dół dziobiasty. Kość łokciowa na bliższym końcu posiada główkę, zakończoną wyrostkiem dziobiastym. Kość promieniowa na bliższym końcu posiada głowę. Na dalszych końcach kości promieniowej i łokciowej znajdują się wyrostki rylcowate. Pozycja kończyny górnej, w której kość łokciowa i promieniowa są skrzyżowane to położenie nawrócone zwane pronatio, a pozycja w której te kości ułożone są równolegle to położenie odwrócone znane jako supinatio.
  4. Klatka piersiowa. Jest od góry ograniczona z przodu przez podłużny obojczyk a z tyłu przez płaską łopatkę. Na środku, z przodu klatki piersiowej znajduje się mostek, który składa się od góry z: rękojeści, trzonu i wyrostka mieczykowatego. Po bokach klatka piersiowa jest otoczona od góry: siedmioma żebrami prawdziwymi łączącymi się bezpośrednio z mostkiem, trzema żebrami rzekomymi połączonymi przez chrząstkę żebrową żebra siódmego, oraz dwoma żebrami rzekomymi niepołączonymi z mostkiem.
  5. Odcinki kręgosłupa od góry: odcinek szyjny, odcinek piersiowy, odcinek krzyżowy, odcinek ogonowy.
  6. Miednica. Od przodu, w miednicy możemy wyszczególnić trójkątną, centralnie położoną kość krzyżową, otoczoną z dwóch stron talerzowatymi kośćmi biodrowymi. Wypustki kości biodrowej schodzą się z przodu tworząc kości łonowe, które są połączone na środku spojeniem łonowym. W dolnej części miednicy jest położona kolista kość kulszowa położona z tyłu. W tylnej części miednicy możemy wyszczególnić trójkątną, centralnie położoną kość krzyżową, otoczoną z dwóch stron talerzowatymi kośćmi biodrowymi. Wypustki kości biodrowej schodzą się z tyłu tworząc kości łonowe, które są połączone na środku wychodzącą z kości krzyżowej kością guziczną. W dolnej części miednicy jest położona kolista kość kulszowa położona z tyłu.
  7. Kości kończyny dolnej (od góry): kość udowa, rzepka, kość piszczelowa i kość strzałkowa, kości stępu, kości śródstopia, kości palców.
  8. Schematyczna budowa kości. Składa się z dwóch nasad na końcach pokrytych chrząstką nasadową oraz łączącego je podłużnego trzonu.
Do układu narządów ruchu należą: układ kostny, układ stawowo‑więzadłowy oraz układ mięśniowy. Wyróżnia się kości długie, płaskie i różnokształtne. Kości długie wchodzą w skład szkieletu kończyn. Zbudowane są z trzonu oraz nasad.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

5

Układ krążenia

R1Rc5QfETTuNR
Układ krążenia. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat układu krążenia. Centralnie ułożone serce, otoczone z jednej strony układem żylnym, a z drugiej tętniczym. Powyżej serca połączone naczynia żylne i tętnicze są zaliczone do krążenia płucnego, a poniżej do krążenia systemowego. W naczyniach zawierających krew nienatlenowaną wyróżniono (od góry): tętnie płucne, żyłę główną dolną oraz układ żylny. W naczyniach zawierających krew natlenowaną wyróżniono (od góry): żyły płucne, aortę, tętnice, tętniczki i naczynia kapilarne.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się nazwy lub opis procesów związanych z układem krążenia wraz z nagraniami tożsamymi z treścią, lub grafiki ze schematyczną budową wskazanej struktury.
  1. Układ krążenia składa się z dwóch układów: krążenia płucnego i krążenia systemowego.
  2. Drogę krwi z prawej komory do lewego przedsionka serca nazywamy krążeniem płucnym, inaczej małym. Odtlenowana krew z prawej komory poprzez tętnice płucne wpływa do płuc. Tętnice płucne rozgałęziają się do drobnych naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne. Następnie utlenowana krew poprzez system żył płucnych wraca do lewego przedsionka.
  3. Drogę z lewej komory do prawego przedsionka serca nazywamy krążeniem systemowym, inaczej dużym. Utlenowana krew dużą tętnicą zwaną aortą wypływa z lewej komory i tętnicami płynie do narządów i tkanek, zaopatrując je w tlen i substancje odżywcze. Odtlenowana krew z tkanek płynie żyłami do prawego przedsionka.
  4. Grafika schematycznnie przedstawiająca serce. Otoczone workiem osierdziowym, serce jest zbudowane z mięśnia sercowego. Składa się z lewej i prawej komory (podzielonych przegrodą), oraz lewego i prawego przedsionka. Krew wpływa do prawego przedsionka serca żyłą główną, jest wyprowadzana do prawej komory poprzez zastawkę trójdzielną, a następnie poprzez zastawkę pnia płucnego do gałęzi tętnic płucnych. Krew z płuc wraca do lewego przedsionka serca żyłami płucnymi. Następnie, przemieszcza się poprzez zastawkę mitralną do lewej komory, a z niej opuszcza serce poprzez aortę, na wejściu do której występuje zastawka aorty.
  5. Tętnice płucne.
  6. Żyły płucne.
  7. Aorta.
  8. Tętnice.
  9. Naczynia układu systemowego.
  10. Układ żylny.
  11. Żyła główna dolna.
Układ krążenia tworzą dwa układy: krążenia płucnego i krążenia systemowego. Naczynia, którymi płynie krew od serca do obwodu, to tętnice. Żyły to naczynia, którymi krew doprowadzana jest do serca.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

6

Układ mięśniowy

RiKPEOiaqd7cF
Układ mięśniowy. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat przykładowych grup układu mięśniowego ciała człowieka.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się grafiki przedstawiające schematyczną budowę wskazanej struktury.
  1. Przykładowe mięśnie klatki piersiowej i tylne mięśnie kończyny górnej, od góry: mostkowo-obojczykowo sutkowy, piersiowy większy, naramienny, dwugłowy ramienia, zębaty przedni, prosty brzucha, skośny zewnętrzny brzucha, ramienno-promieniowy, prostownik promieniowy długi nadgarstka.
  2. Przykładowe mięśnie przedniej grupy kończyny dolnej, od góry: przywodziciel długi, krawiecki, smukły, prosty uda, obszerny boczny, obszerny przyśrodkowy, brzuchaty łydki, płaszczkowaty, zginacz długi palców, piszczelowy przedni, prostownik długi palców.
  3. Przykładowe mięśnie grzbietu i tylne mięśnie kończyny górnej, od góry: płatowaty górny, dźwigacz łopatki, czworoboczny, naramienny, obły większy, równoległoboczny, trójgłowy ramienia, najszerszy grzbietu, ramienno-promieniowy, łokciowy, prostownik wspólny palców.
  4. Przykładowe mięśnie tylnej grupy kończyny dolnej, od góry: pośladkowy wielki, przywodziciel, dwugłowy uda, półbłoniasty, brzuchaty łydki. Zaznaczono również ścięgno Achillesa.
Mięśnie zbudowane są z włókien mięśniowych. Wyróżnia się trzy rodzaje włókien mięśniowych: mięśnie gładkie, poprzecznie prążkowane i mięsień sercowy.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

7

Układ moczowy

Rfh5ko7E1kkXE
Układ moczowy. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat budowy układu moczowego. Początek układu moczowego tworzą nerki, które znajdują się w przestrzeni pod żebrami i pod przeponą, w górnej części jamy brzusznej. Nerki są połączone z centralnie położonymi naczyniami krwionośnymi, czyli aortą i żyłą główną dolną poprzez poprzecznie biegnące żyły i tętnice nerkowe. W górnej części nerek leżą spłaszczone nadnercza. Z wewnętrznego brzegu nerek wychodzą podłużne moczowody. Moczowody biegną w dół, do położonego w rejonie miednicy, pęcherza, który znajduje się za macicą. Pęcherz jest workowatą strukturą, zakończoną w dolnej części cewką moczową.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się nazwy z nagraniami tożsamymi z treścią lub grafiki ze schematyczną budową wskazanej struktury.
  1. Grafika przedstawiająca nerkę. Podstawową jednostką czynnościową nerki jest nefron, który w powiększeniu jest strukturą złożoną z kłębuszka skręconych naczyń, z którego wychodzi silnie poskręcany przewód, zakończony większą prostą strukturą. Sama nerka jest otoczona torebką, wewnątrz której znajdują się jej warstwy, zewnętrzna kora i wewnętrzny rdzeń. Z kory wychodzą położone wokół piramidy, zakończone brodawkami. Przy każdej brodawce znajduje się pusta w środku struktura kielicha mniejszego. Kielichy mniejsze zbiegają się w łączące je kielichy większe, które z kolei łączą się w strukturę miedniczki nerkowej.
  2. Żebra.
  3. Przepona.
  4. Nadnercze.
  5. Żyła nerkowa.
  6. Tętnica nerkowa.
  7. Aorta.
  8. Żyła główna dolna.
  9. Miednica.
  10. Moczowód.
  11. Pęcherz moczowy.
  12. Cewka moczowa.
Układ moczowy składa się z dwóch nerek, moczowodów odprowadzających mocz z nerek do pęcherza moczowego i cewki moczowej. Nefron jest podstawową jednostką czynnościową nerki.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

8

Układ nerwowy

R14yPsDveTY1b
Układ nerwowy. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat budowy układu nerwowego. Układ ośrodkowy składa się z długiego rdzenia kręgowego i położonego powyżej niego mózgowia, do którego zaliczamy mózg (duża górna część, silnie pofałdowana), móżdżek (mała tylna część) oraz centralnie położony, przedłużony pień mózgu. W mózgu możemy wyróżnić korę czuciowo somatyczną położoną w górnej części, przednią korę ruchową oraz centralnie położone wzgórze. Elementy pnia mózgu to (od góry): układ siatkowaty, most i rdzeń przedłużony. Poniżej rdzenia przedłużonego znajduje się rdzeń kręgowy. Układ obwodowy składa się z nerwów wychodzących z układu ośrodkowego, zaopatrujących struktury takie jak: receptory bólu, temperatury ciepła i zimna, nacisku, rozciągania i dotyku w skórze, receptory tkanki łącznej, wrzeciona nerwowo-mięśniowe w mięśniach, oraz receptory czucia głębokiego w stawach.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się nazwy wskazanej struktury wraz z nagraniami tożsamymi z treścią.
  1. Kora czuciowo-somatyczna.
  2. Kora ruchowa.
  3. Wzgórze.
  4. Móżdżek.
  5. Układ siatkowaty.
  6. Most.
  7. Rdzeń przedłużony.
  8. Rdzeń kręgowy.
  9. Receptory bólu, temperatury ciepła i zimna.
  10. Receptory nacisku.
  11. Receptory dotyku.
  12. Stawy.
  13. Wrzeciono nerwowo-mięśniowe.
  14. Receptor tkanki łącznej.
Układ nerwowy anatomicznie dzieli się na ośrodkowy układ nerwowy i obwodowy układ nerwowy. W skład pierwszego z nich wchodzą mózgowie oraz rdzeń kręgowy. W mózgowiu wyróżnia się: mózg, pień mózgu i móżdżek.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

9

Układ oddechowy

R17dlIpYRszYE
Układ oddechowy. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat budowy układu oddechowego. Układ oddechowy rozpoczyna się jamą nosową, oddzieloną od jamy ustnej poprzez podniebienie twarde i miękkie. Następnie, poprzez gardło, które poprzez nagłośnie przechodzi w krtań i zbudowaną z chrząstek tchawicę. Następnie znajdują się oskrzela główne lewe i prawe doprowadzające wdychane powietrze do płuca lewego i prawego.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się nazwy z nagraniami tożsamymi z treścią lub grafiki ze schematyczną budową wskazanej struktury.
  1. Gardło.
  2. Nagłośnia.
  3. Krtań.
  4. Tchawica.
  5. Grafika przedstawiająca pęcherzyki płucne. W płucach oskrzela wielokrotnie się rozgałęziają, a na ich zakończeniach ulokowane są pęcherzyki płucne, połączone z oskrzelikami końcowymi poprzez oskrzeliki oddechowe, w strukturach zwanych gronami.
  6. Grafika przedstawiająca oskrzele. Wnętrza oskrzeli są pokryte śluzem, a ich powierzchnia jest zbudowana z komórek kubkowych i pokrytych rzęskami komórek urzęsionych. Pod nimi znajdują się komórki neuroendokrynne i komórki macierzyste.
W skład układu oddechowego wchodzą górne i dolne drogi oddechowe oraz płuca. Gronko płucne jest podstawową jednostką czynnościową płuc, w obrębie której odbywa się wymiana gazowa. Płuca znajdują się w klatce piersiowej. Klatka piersiowa zbudowana jest z części kostnej oraz części mięśniowej.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

10

Układ pokarmowy

R1cBvX5XEpEMI
Układ pokarmowy. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat budowy układu pokarmowego. Układ pokarmowy zaczyna się od przełyku, łączącego narządy znajdujące się jamie brzusznej z jamą ustną znajdującą się w rejonie głowy oraz żołądka znajdującego się w górnej części jamy brzusznej. Kolejnymi elementami układu są położone poniżej żołądka jelito cienkie i jelito grube. Jelito cienkie jest silnie poskręcane i zajmuje większą część dolnej jamy brzusznej. Jelito grube okrąża jelito cienkie, składając się z następujących części: kątnicy, okrężnicy wstępującej, zgięcia wątrobowego, poprzecznicy, zgięcia śledzionowego, okrężnicy zstępującej i okrężnicy esowatej. Do tego układu należą również gruczoły, takie jak wątroba, położona w jamie brzusznej obok żołądka, pęcherzyk żółciowy położony za wątrobą czy trzustka położona pomiędzy żołądkiem a jelitami.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się nazwy z nagraniami tożsamymi z treścią lub grafiki ze schematyczną budową wskazanej struktury.
  1. Grafika przedstawiająca żołądek. Żołądek jest zagiętą, pofałdowaną, workowatą strukturą. Przełyk wchodzi do jego górnej części, w miejscu wpustu. Na lewo od wpustu, w górnej części narządu znajduje się jego dno. Poniżej znajduje się trzon, naprzeciwko którego żołądek zagina się, tworząc wcięcie kątowe. W prawym dolnym rejonie żołądka znajduje się jama odźwiernikowa, zakończona odźwiernikiem zwężonym zwieraczem odźwiernika.
  2. Prawy płat wątroby.
  3. Lewy płat wątroby.
  4. Drogi żółciowe.
  5. Pęcherzyk żółciowy.
  6. Trzustka.
  7. Dwunastnica.
  8. Grafika przedstawiająca jelito cienkie zaczynające się położoną na jego górze prostą dwunastnicą, zakończoną zgięciem dwunastniczo-czczym. Następnymi częściami jelita cienkiego są: poskręcane jelito czcze i silnie poskręcane jelito kręte.
  9. Grafika przedstawiająca kątnicę, która jest pierwszym elementem jelita grubego. Na jej końcu znajduje się cienki i podłużny wyrostek robaczkowy, a sama struktura kątnicy jest pokryta rozszerzającymi się i zwężającymi haustracjami. W miejscu wejścia jelita cienkiego w dolnej części kątnicy znajduje się zastawka krętniczo-kątnicza.
  10. Okrężnica wstępująca.
  11. Zgięcie prawe (wątrobowe).
  12. Poprzecznica.
  13. Zgięcie lewe (śledzionowe).
  14. Okrężnica zstępująca.
  15. Okrężnica esowata.
  16. Odbyt.
Układ pokarmowy tworzą narządy jamiste, takie jak: jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie i grube, oraz narządy gruczołowe, jak: ślinianki, wątroba i trzustka. W budowie żołądka można wyróżnić: wpust, dno i trzon żołądka oraz część przedodźwiernikową i odźwiernik. Jelito cienkie składa się z dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego, i łączy się dalej z jelitem grubym. Jelito grube ma kilka odcinków, są to: kątnica, okrężnica wstępująca, okrężnica poprzeczna, okrężnica zstępująca, esica i odbytnica. Jelito grube kończy się odbytem.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

11

Układ płciowy

RsERFUdAhZACd
Układ płciowy. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat układu płciowego żeńskiego i męskiego.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się nazwy z nagraniami tożsamymi z treścią lub grafiki ze schematyczną budową wskazanej struktury.
Do narządów żeńskich należą położone w jamie brzusznej jajniki. Jajniki są połączone jajowodami z położoną pomiędzy odbytnicą a pęcherzem moczowym macicą. Macica przypomina zwężający się worek zakończony uchodzącą na zewnątrz, pomiędzy cewką moczową a odbytem, pochwą, powyżej wejścia do której znajduje się łechtaczka.
  1. Jajowód.
  2. Jajnik.
  3. Macica.
  4. Szyjka macicy.
  5. Pęcherz moczowy.
  6. Cewka moczowa.
  7. Pochwa.
  8. Odbytnica.
  9. Odbyt.
  10. Łechtaczka.
  11. Wargi sromowe mniejsze.
  12. Wargi sromowe większe.

Narządy męskie składają się z położonego w mosznie poza jamą brzuszną jądra i otaczającego je najądrza. Z najądrza wychodzi nasieniowód, który przebiega przed spojeniem łonowym i wnika do pęcherzyka nasiennego w rejonie pomiędzy jelitem grubym i pęcherzem. Z pęcherzyka uchodzi przewód ejakulacyjny, który przenika przez położny pod pęcherzem gruczoł krokowy, w którym łączy się z cewką moczową. Następnie łączy się z przewodem gruczołu opuszkowo-cewkowego ulokowanego w okolicach odbytu. Cewka moczowa biegnie poprzez położone poza jamą brzuszną prącie, a jej ujście znajduje się na końcówce prącia (w żołędzi), która jest otoczona napletkiem.
  1. Pęcherz moczowy.
  2. Pęcherzyk nasienny.
  3. Gruczoł krokowy.
  4. Gruczoł opuszkowo-cewkowy.
  5. Nasieniowód.
  6. Cewka moczowa.
  7. Jądro. Grafika przedstawia: schemat męskiego układu płciowego. Narządy męskie składają się z położonego w mosznie poza jamą brzuszną jądra i otaczającego je najądrza. W jądrze znajdują się podłużne, zbiegające się w środku kanaliki nasienne. Z najądrza wychodzi nasieniowód, który przebiega przed spojeniem łonowym i w rejonie pomiędzy jelitem grubym i pęcherzem wnika do pęcherzyka nasiennego. Z pęcherzyka uchodzi przewód ejakulacyjny, który przenika przez gruczoł krokowy położny pod pęcherzem, w którym łączy się z cewką moczową. Następnie łączy się z przewodem gruczołu opuszkowo-cewkowego, który jest ulokowany w okolicach odbytu. Cewka moczowa biegnie poprzez prącie położone poza jamą brzuszną.
  8. Prącie.
Do narządów płciowych człowieka należą gruczoły rozrodcze oraz drogi wyprowadzające wraz z gruczołami dodatkowymi. Narządy płciowe żeńskie składają się z narządów wewnętrznych (jajniki, jajowody, macica i pochwa) i narządów zewnętrznych. Ten sam podział dotyczy narządów płciowych męskich – wyróżnia się narządy wewnętrzne (jądra, gruczoł krokowy, pęcherzyki nasienne i drogi wyprowadzające nasienie) oraz narządy zewnętrzne.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

12

Budowa tkanek organizmu człowieka

13

Tkanka łączna

R1ARMiCKP4GTX
Tkanka łączna. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat ciała człowieka z zaznaczonymi organami zbudowanymi z poszczególnych rodzajów tkanki łącznej. Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się grafiki przedstawiające dany rodzaj tkanki.
  1. Tkanka łączna luźna. Grafika przedstawia przykładową tkanka luźna zlokalizowana w skórze właściwej w okolicy ramienia. Struktura tkanki złożona z wrzecionowatych włókien kolagenowych, łączących luźno ułożone komórki.
  2. Chrząstka. Grafika przedstawia przykładową chrząstkę zlokalizowaną na nasadzie kości ramiennej. Struktura tkanki złożona z nieregularnie ułożonych komórek z małymi jądrami, porozdzielanymi gdzieniegdzie macierzą zewnątrzkomórkową.
  3. Tkanka tłuszczowa. Grafika przedstawia przykładowa tkanka tłuszczowa zlokalizowana w górnej części jamy brzusznej. Struktura tkanki złożona z dużych, ciasno ułożonych komórek z małymi jądrami, zawierających również znacznej wielkości krople tłuszczu.
  4. Tkanka łączna włóknista. Grafika przedstawia przykładową tkankę luźną zlokalizowaną w ścięgnie mięśnia dwugłowego ramienia. Struktura tkanki złożona z wrzecionowatych, połączonych w wiązki włókien kolagenowych, łączących luźno ułożone komórki.
  5. Kość. Grafika przedstawia tkankę kostną na przykładzie kości łokciowej. Struktura tkanki złożona z komórek oraz macierzy zewnątrzkomórkowej ułożonych wokół centralnie zlokalizowanych kanałów.
  6. Krew. Grafika przedstawia przykładowa lokalizacja krwi w tętnicy biodrowej wspólnej. Struktura tkanki złożona z dużych krwinek białych z ziarnistościami i dużymi jądrami, spłaszczonych, bezjądrowych krwinek czerwonych oraz trombocytów, zawieszonych.
Tkanka łączna jest zróżnicowana pod względem budowy i czynności, ma za zadanie łączyć różne typy innych tkanek, zapewniać podporę narządom i ochraniać wrażliwe części organizmu.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

14

Tkanka mięśniowa

RgfTqa7YyGcRS
Tkanka mięśniowa. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat ciała człowieka z zaznaczonymi organami zbudowanymi z poszczególnych rodzajów tkanki mięśniowej.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się grafiki przedstawiające dany rodzaj tkanki.
  1. Serce jest zbudowane z tkanki poprzecznie prążkowanej serca. Grafika przedstawia rozgałęzione włókna mięśniowe z wieloma jądrami.
  2. Mięsień szkieletowy, na grafice mięsień dwugłowy ramienia jest zbudowany z tkanki poprzecznie prążkowanej szkieletowej. Grafika przedstawia gęsto ułożone, równoległe włókna mięśniowe z wieloma jądrami.
  3. Żołądek jest zbudowany z tkanki mięśniowej gładkiej. Grafika przedstawia luźno ułożone, nieregularne komórki z pojedynczymi jądrami, wyraźnie oddzielone od siebie.
Mięśnie zbudowane są z włókien mięśniowych. Wyróżnia się trzy rodzaje włókien mięśniowych: mięśnie gładkie, poprzecznie prążkowane i mięsień sercowy.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

15

Tkanka nabłonkowa

R52zYVUP6pWMw
Tkanka nabłonkowa. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat ciała człowieka z zaznaczonymi organami zbudowanymi z poszczególnych rodzajów tkanki nabłonkowej.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się grafiki przedstawiające dany rodzaj tkanki.
  1. W przełyku występuje nabłonek jednowarstwowy płaski. Grafika przedstawia jednowarstwową płaską warstwę komórek nabłonka z górną powierzchnia szczytową, położoną na dolnej tkance podstawnej. Te dwie struktury są rozdzielone błoną zwaną podstawną. W centralnych rejonach komórek znajdują się jądra komórkowe.
  2. W drogach oddechowych występuje nabłonek walcowaty. Grafika przedstawia jednowarstwową tkankę nabłonka o nieco pogrubionej powierzchni szczytowej i bardziej spłaszczonej tkance podstawnej.
  3. W pęcherzykach płucnych znajduje się nabłonek wielowarstwowy. Grafika przedstawia tkankę nabłonka złożoną z wielu warstw komórek. Na górze są one płaskie a niżej o bardziej regularnym kształcie, ze znacznej grubości tkanką podstawną.
  4. W nerkach znajduje się nabłonek sześcienny. Grafika przedstawia jednowarstwową tkankę nabłonka o bardzo pogrubionej powierzchni szczytowej i bardzo spłaszczonej tkance podstawnej.
  5. W jelitach znajduje się nabłonek rzęskowy. Grafika przedstawia wielowarstwową tkankę nabłonka złożoną z wnikających pomiędzy siebie, podłużnych komórek, z cienką warstwą postawną i charakterystycznymi włosowatymi rzęskami na górnej powierzchni.
Tkanka nabłonkowa może być zbudowana z jednej warstwy (nabłonek jednowarstwowy) lub wielu warstw komórek (nabłonek wielowarstwowy) i pełni różne funkcje w organizmie. Nabłonek ma funkcję ochronną, bierze udział w oddychaniu, wydalaniu i we wchłanianiu pokarmu.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

16

Tkanka nerwowa

R1AOoJP7IyQgx
Tkanka nerwowa. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schematycznie poszczególne rodzaje tkanki nerwowej.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się nazwy wskazanej struktury wraz z nagraniami tożsamymi z treścią.
  1. Dendryt. Grafika przedstawia podłużne wypustki rozgałęziające się na zewnątrz ciała komórki, stykające się z astrocytem.
  2. Ciało komórki. Grafika przedstawia rozległą strukturę zawierającą wewnątrz jądro komórkowe, z wieloma otaczającymi ją dendrytami oraz jedną wychodzącą z niej podłużną komórką nerwową.
  3. Komórka nerwowa. Grafika przedstawia podłużna strukturę otoczoną segmentowaną powłoką – komórką Schwanna, zakończona z jednej strony strukturą ciałem komórki, a z drugiej synapsą.
  4. Synapsy. Grafika przedstawia rozgałęzione, zwężające się ku końcom struktury, połączone z neuronem drugorzędowym.
  5. Neuron drugorzędowy. Grafika przedstawia symetryczne odbicie synapsy, stykające się z jej rozgałęzionym końcem.
  6. Astrocyt. Grafika przedstawia rozległą strukturę z centralnie położonym jądrem, otoczoną podłużnymi, rozgałęzionymi wypustkami, stykająca się z dendrytem.
  7. Mikroglej. Grafika przedstawia rozległą strukturę z małym, centralnie położonym jądrem, otoczoną bardzo rozległymi i rozgałęzionymi podłużnymi wypustkami.
  8. Oligodendrocyt. Grafika przedstawia małą strukturę otoczoną wypustkami komórek Schwanna.
  9. Glej. Grafika przedstawia bardzo małą strukturę otoczona wielokrotnie rozgałęzionymi wypustkami.
  10. Komórki Schwanna. Grafika przedstawia podłużne struktury otaczające komórkę nerwową na całej długości, z wypustkami otaczającymi oligodendrocyty.
  11. Komórki ependymalne. Grafika przedstawia trzy sąsiednio położone komórki o regularnym kształcie, z centralnie położnymi małymi jądrami oraz obustronnie wychodzącymi z obrysu każdej z nich silnie rozgałęzionymi wypustkami.
Poszczególne rodzaje tkanki znajdują się w ramkach przypisujących je do podkategorii. Dendryt, ciało komórki i komórka nerwowa są strukturami znajdującymi się w mózgu, Synapsy i neurony znajdują się w rdzeniu kręgowym, oligodendrocyty i komórki Schwanna są elementami neuronu, a astrocyty, mikroglej, glej i komórki ependymalne nie zostały przyporządkowane do żadnej z powyższych kategorii.
Podstawową jednostką układu nerwowego jest neuron. Neuron składa się z ciała komórkowego, od którego odchodzą dendryty oraz długiej wypustki zwanej aksonem. Miejsce kontaktu pomiędzy neuronami to synapsa.
Glej towarzyszy komórkom nerwowym i pełni wiele funkcji: szkieletową, obronną, tworzy osłonkę mielinową oraz pośredniczy w odżywianiu komórek nerwowych.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

17

Budowa narządów organizmu człowieka

18

Narząd powonienia

RhGbBsECQniYA
Narząd powonienia. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat budowy receptora węchowego. Zewnętrzną warstwą receptora węchowego jest nabłonek węchowy. Na jego zewnątrz znajduje się warstwa śluzu, w której zatopione są rozgałęzione włoski węchowe. Są one następnie połączone z podłużnymi komórkami węchowymi, pomiędzy którymi znajdują się komórki podporowe. W najgłębszej warstwie nabłonka znajduje się pojedynczy, półokrągły gruczoł Bowmanna, który wydziela śluz poprzez kanał pomiędzy komórkami podporowymi. Komórki węchowe schodzą się powyżej w rejonie opuszki węchowej, w której zatopione są wrzecionowate pasma węchowe zakończone rozgałęzionymi kłębuszkami komórek mitralnych.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się nazwy z nagraniami tożsamymi z treścią.
  1. Pasmo węchowe.
  2. Opuszka węchowa.
  3. Komórka mitralna.
  4. Kłębuszek.
  5. Komórki podporowe.
  6. Komórka węchowa.
  7. Włosek węchowy.
  8. Warstwa śluzu.
  9. Gruczoł Bowmanna.
W nabłonku węchowym znajdują się receptory węchowe, które na jednym swoim biegunie mają włoski węchowe, natomiast na drugim – wypustkę neuronalną. Z receptorów impuls nerwowy przekazywany jest do mózgowia.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

19

Narząd słuchu

R19TtqgqBJGNq
Narząd słuchu. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat budowy narządu słuchu. Narząd słuchy składa się na zewnątrz z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego, zakończonego błoną bębenkową. Za błoną bębenkową znajdują się kosteczki słuchowe, a poniżej nich ulokowana jest trąbka słuchowa. Za kosteczkami słuchowymi położony jest ślimak ze zwojem spiralnym, do którego prowadzi okienko okrągłe, kanały półkoliste, a dalej za nimi nerw słuchowy.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się nazwy z nagraniami tożsamymi z treścią.
  1. Przewód słuchowy.
  2. Błona bębenkowa.
  3. Młoteczek.
  4. Kowadełko.
  5. Strzemiączko.
  6. Zwój spiralny.
  7. Ślimak.
  8. Okienko okrągłe.
Narząd słuchu składa się z ucha zewnętrznego, błony bębenkowej, ucha środkowego, w którym znajduje się układ połączonych kosteczek słuchowych, oraz ucha wewnętrznego.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

20

Narząd smaku

R10Tu63efG9pv
Narząd smaku. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat budowy jamy ustnej, zębów i języka.
Na ilustracji jest punkt interaktywny, pod którym znajduje się grafika ze schematyczną budową wskazanej struktury.
Język. Schematyczny rysunek receptora smaku. W szczytowej części znajdują się otwory smakowe na górze, wypełnione włosowatymi pręcikami smakowymi. Poniżej ulokowane są podłużne komórki kubka smakowego, ułożone na zmianę z komórkami podporowymi. Wszystkie te komórki schodzą się w dolnej części receptora, z której wychodzą włókna nerwowe.
Kubki smakowe to receptory smaku, które na jednym krańcu mają otwór i pręcik smakowy, natomiast od drugiego ich krańca odchodzi włókno nerwowe przewodzące informacje do mózgowia.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

21

Narząd wzroku

R1PNb8BhPrdbg
Narząd wzroku. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat budowy gałki ocznej. Gałka oczna jest otoczona twardówką, naczyniówką i siatkówką. W jej wnętrzu znajduje się ciało szkliste, przez środek którego biegnie kanał ciała szklistego. Na tylnej części gałki ocznej znajduje się nerw wzrokowy, a powyżej niego plamka żółta. Przednia cześć gałki ocznej na zewnątrz otoczona jest rogówką, a w jej wnętrzu znajdują się kolejno: komora przednia, tęczówka (z otworem źrenicy w środku) i soczewka, utrzymywane w miejscu z góry i z dołu przez ciała rzęskowe.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się nazwy z nagraniami tożsamymi z treścią.
  1. Naczyniówka.
  2. Ciało rzęskowe.
  3. Soczewka.
  4. Komora tylna.
  5. Komora przednia.
  6. Rogówka.
  7. Ciało szkliste.
  8. Kanał ciała szklistego.
  9. Naczynia siatkówki.
  10. Twardówka.
  11. Nerw wzrokowy.
  12. Tarcza nerwu wzrokowego.
  13. Dołek środkowy.
  14. Siatkówka.
Narząd wzroku składa się z gałki ocznej, aparatu ochronnego oka i aparatu ruchowego oka. Gałka oczna z nerwem wzrokowym jest najważniejszą częścią tego narządu. Nerw wzrokowy łączy gałkę oczną z mózgowiem.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

22

Serce

R1ADIe0Z8n9Mf
Serce. Ilustracja interaktywna przedstawiająca schemat budowy serca. Serce składa się z czterech komór. Lewej i prawej komory, oraz lewego i prawego przedsionka. Krew wpływa do prawego przedsionka serca żyłą główną, jest wyprowadzana do prawej komory, a następnie tętnic płucnych. Krew z płuc wraca do lewego przedsionka serca żyłami płucnymi. Następnie, przemieszcza się do lewej komory, a z niej opuszcza serce poprzez aortę. Poniżej serca znajduje się tułów i kończyny dolne a powyżej głowa i kończyny górne.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się nazwy z nagraniami tożsamymi z treścią lub grafiki ze schematyczną budową wskazanej struktury.
  1. Grafika przedstawia schematyczną budowę ściany serca, składającą się z kilku warstw. Na zewnątrz znajduje się osierdzie ścienne a wewnątrz osierdzie trzewne. Obie te struktury są cienkie i płaskie, a pomiędzy nimi znajduje się pusta przestrzeń. Następny element ściany serca to warstwa mięśniowa. Jest ona dużo grubsza i złożona z regularnie ułożonych, podłużnych komórek. Ostatnią warstwą jest wsierdzie, cienka i płaska warstwa złożona z różnokształtnych komórek.
  2. Żyła główna górna.
  3. Prawy przedsionek.
  4. Zastawka tętnicy płucnej.
  5. Zastawka trójdzielna.
  6. Prawa komora.
  7. Żyła główna dolna.
  8. Aorta.
  9. Tętnica płucna.
  10. Żyły płucne.
  11. Lewy przedsionek.
  12. Zastawka mitralna.
  13. Zastawka aortalna.
  14. Warstwa mięśniowa.
Serce znajduje się w klatce piersiowej, w worku osierdziowym. Ściana serca składa się z trzech warstw: nasierdzia, warstwy mięśniowej i wsierdzia.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

23

Skóra

RVL8B1OSBr47B
Budowa ogólna skóry. Ilustracja interaktywna przedstawiająca przekrojowy schemat budowy skóry. Skóra składa się od zewnątrz z cienkiej, zewnętrznej warstwy naskórka, grubszej, zawierającej liczne struktury skóry właściwej oraz leżącej poniżej warstwy podskórnej, zawierające różnego rodzaju naczynia krwionośne i nerwy.
Na ilustracji są punkty interaktywne, pod którymi znajdują się grafiki z nazwą i schematyczną budową wskazanej struktury.
  1. Gruczoł potowy. Główna część gruczołu potowego, silnie poskręcany kanał unerwiony przez acetylocholinergiczne włókna współczulne, jest miejscem, w którym następuje pierwotne wydzielanie przesączu przez wyściełające go komórki. Gruczoł potowy zawiera również położony w skórze właściwej oraz w naskórku przewód wyprowadzający, zakończony porem na powierzchni skóry. Na długości przewodu wyprowadzającego następuje wchłanianie głównie jodów sodu i chloru.
  2. Ciało Merkela. Jest to położona w skórze właściwej, połączona z tkanką podskórną rozgałęziona struktura z nieregularnymi elementami końcowymi.
  3. Ciało Meissnera, odpowiedzialne za odczuwanie dotyku. Jest to położona w skórze właściwej, połączona z tkanką podskórną torebkowata struktura z silnie poskręcaną niciowatą strukturą wewnątrz.
  4. Wolne zakończenia nerwowe. Jest to położona w skórze właściwej, połączona z tkanką podskórną rozgałęziona struktura z cienkimi, ostrymi zakończeniami.
  5. Ciałka Ruffiniego, odpowiedzialne za odczuwanie rozciągania. Położona w tkance podskórnej, otwarta z obu boków torebkowata struktura z silnie rozgałęzionymi, niciowatymi strukturami wewnętrznymi z okrągłymi elementami końcowymi.
  6. Kolba Krausego.Położona w niższych warstwach skóry właściwej, połączona z tkanką podskórną torebkowata struktura z bardzo rozgałęzionymi, niciowatymi strukturami wewnętrznymi z okrągłymi zakończeniami.
Skóra zbudowana jest z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Dodatkowo w skład skóry wchodzą: gruczoły potowe i łojowe oraz włosy i paznokcie.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Powiązane ćwiczenia