E-materiały do kształcenia zawodowego

Zabiegi hodowlane oraz profilaktyka chorób ryb

RYB.02. Organizacja prac rybackich w akwakulturze i rybackim użytkowaniu wód śródlądowych
– technik rybactwa śródlądowego 314208

bg‑cyan

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
androgeneza
androgeneza

męska partenogeneza, rozwój zarodka zawierającego wyłącznie geny ojca; po zaplemnieniu w jądrze jaja zostaje zniszczona informacja genetyczna matki, w konsekwencji osobnik rozwijający się posiada jedynie geny ojca

erytrodermatoza CE
erytrodermatoza CE

bakteryjna choroba powłok zewnętrznych karpia wywołana przez Aeromonas species; chorobę tę najczęściej notuje się wiosną i jesienią, ale może występować przez cały rok; charakterystyczne w przebiegu tej choroby są zmiany na skórze w postaci wrzodów posocznicowych różnej wielkości i różnego kształtu lub rozległe przekrwienia skóry; wrzód posocznicowy powoduje głębokie zmiany niekiedy aż do tkanki mięśniowej, płetwy mogą się wystrzępiać

fenotyp
fenotyp

wygląd zewnętrzny osobnika uwarunkowany genotypemgenotypgenotypem, przykładem takiej zależności jest typ ułuszczenia karpia:

Genotyp

Fenotyp

Genotyp

Fenotyp

Genotyp

Fenotyp

SS, nn

pełnołuski

SS, Nn

lampasowy

SS, NN

śmierć

Ss, nn

pełnołuski

Ss, Nn

lampasowy

Ss, Nn

śmierć

ss, nn

lustrzeń

ss, nn

bezłuski

ss, nn

śmierć

genotyp
genotyp

ogół genów danego organizmu warunkujący utrzymanie jego właściwości dziedzicznych

gynogeneza
gynogeneza

żeńska partenogeneza (dzieworództwo), powstaje wówczas, gdy po zaplemnieniu jaja jądro plemnika jest eliminowane; w konsekwencji rozwijający się osobnik dysponuje jedynie genami matczynymi, jest haploidalny (ma połowę chromosomów)

heterozja
heterozja

wybujałość cech u mieszańców I pokolenia; potomkowie przewyższają swymi cechami użytkowymi pokolenie rodziców

hypofizacja
hypofizacja

iniekcja (zastrzyk) homogenatu (zawiesina roztartych cząstek w płynie fizjologicznym lub 0,6% roztworze NaCl) z przysadek mózgowych podawana tarlakom celem podniesienia poziomu zawartości hormonu gonadotropowego (GtH – hormony wpływające na strukturę i funkcję gonad) we krwi, przyspieszenia ostatniego etapu dojrzewania oocytów (komórki dające początek jajom) i sprowokowania owulacji (uwolnienia jaj)

kariotyp
kariotyp

kompletny zestaw chromosomów komórki somatycznejkomórki somatycznekomórki somatycznej organizmu, charakterystyczny dla danego gatunku

karp bezłuski (golec, skórzak)
karp bezłuski (golec, skórzak)

najczęściej karp pozbawiony łusek, nieregularnie mogą się pojawiać gdzieniegdzie na ciele ryby pojedyncze ich skupiska

karp lampasowy
karp lampasowy

podobny układem łusek do lustrzeniakarp lustrzeńlustrzenia, ale dodatkowo występują u niego pasy łusek wzdłuż każdej linii nabocznej

karp lustrzeń
karp lustrzeń

karp, który posiada na grzbiecie pasmo łusek; łuski występują również przy nasadach płetw i na ogonie, mogą też występować na krawędzi pokryw skrzelowych i w innych częściach ciała pojedynczo

karp pełnołuski
karp pełnołuski

karp, którego ciało jest całkowicie pokryte łuskami

komórki somatyczne
komórki somatyczne

komórki budujące dany organizm, organizm składa się z komórek somatycznych i komórek płciowych

kulorzęsek
kulorzęsek

pierwotniak Ichtiophtirius multifilis, pasożyt wywołujący chorobę (ichtioftiriozę) skóry, płetw i skrzeli, rzadziej jamy gębowej u wielu gatunków ryb (między innymi karpia i pstrąga), jest ona bardzo niebezpieczna w warunkach hodowlanych

pijawki rybie
pijawki rybie

pierścienice będące pasożytami zewnętrznymi skóry, mają cylindryczne ciało długości 3‑4 cm, przyczepiają się do ryby przyssawkami i wysysają krew; przy masowym zarażeniu ryby stają się bardzo osłabione i podatne na inne choroby

pleśniawka
pleśniawka

schorzenie zakaźne spowodowane przez grzyby z rodziny Saprolegniaceae; rozwój grzybni następuje przede wszystkim na uszkodzonych mechanicznie powłokach zewnętrznych ryb i na ikrze; początkowo grzybnia rozwija się jedynie na martwych ziarnach ikry, a w przypadku zaniedbania kąpieli profilaktycznych także na żywych

splewka karpiowa
splewka karpiowa

skorupiak, pasożyt zewnętrzny skóry, występuje w formie przylegającej, prawie przezroczystej płytki o średnicy około 5 mm; splewka żywi się krwią ryb, powodując ich osłabienie i niepokój, niebezpieczeństwo stanowi tu możliwość wystąpienia chorób zakaźnych

tarło sztuczne, wycieranie ryb
tarło sztuczne, wycieranie ryb

pozyskiwanie produktów płciowych (ikry i mlecza) od dojrzałych tarlaków, a następnie zapładnianie ikry oraz jej inkubacja w przeznaczonych do tego wylęgarniach w celu wyprodukowania materiału zarybieniowego

tasiemiec
tasiemiec

należy do płazińców, będących pasożytami wewnętrznymi jelita, mają one postać kilkunastocentymetrowych białych robaków płaskich, pasożytując zabierają rybie ważne substancje pokarmowe; ryby tracą na wadze, mają wytrzeszcz oczu i typowy spiczasty grzbiet; najbardziej na działanie tych pasożytów narażone są ryby młode

tetraploidy karpia
tetraploidy karpia

osobniki o poczwórnej liczbie chromosomów; można je uzyskać poprzez poddanie zapłodnionej komórki jajowej szokom podczas I podziału mejotycznego; takie osobniki nie znalazły bezpośredniego zastosowania w produkcji ryb, lecz kojarzone z osobnikami diploidalnymi (z podwójną ilością chromosomów) są wykorzystywane do uzyskiwania triploidówtriploidy karpiatriploidów

triploidy karpia
triploidy karpia

osobniki o potrójnej liczbie chromosomów; uzyskuje się je poprzez poddanie zapłodnionej ikry szokom termicznym tuż przed lub w trakcie II podziału mejotycznego; u takich osobników obserwuje się zahamowanie rozwoju gonad, niemożliwe jest zatem rozmnażanie, na które organizm wydatkowałby energię; dzięki temu wzrost takich organizmów jest szybszy, a jakość ich mięsa lepsza, bo organizm może więcej energii przeznaczyć na te procesy

wiosenna wiremia karpia (SVC)
wiosenna wiremia karpia (SVC)

zaraźliwa choroba wywołana wirusem Rhabdovirus carpio, pierwsze objawy występują wiosną, gdy temperatura wody podniesie się powyżej 13°C; początkowo ryby przestają pobierać karmę, gromadzą się przy dopływie, ich skóra ciemnieje, a z przewodu pokarmowego wydostają się pasemka śluzu; potem przebywają przy brzegach, na płyciznach, są słabe, mają obrzęki i przekrwienia, a oczy i odbyt są wysadzone, na skrzelach obserwuje się wybroczyny; chorobę cechuje często ostry przebieg i śnięcia

wirusowa krwotoczna posocznica (VHS)
wirusowa krwotoczna posocznica (VHS)

wirusowa krwotoczna posocznica jest zaraźliwą chorobą ryb łososiowatych wywołaną przez wirus Egtved; ryby młode (mające od 3 miesięcy do roku) zarażają się głównie wiosną, wirus dostaje się przez skrzela i z krwią rozprzestrzenia się po organizmie; atakuje on nerki, śledzionę i wątrobę i niszczy komórki krwiotwórcze, ryby mają anemię; w przebiegu choroby widoczne są wybroczyny w mięśniach, na pęcherzu pławnym i tkance łącznej oraz na otrzewnej; pojawiają się obrzęki narządów wewnętrznych; rybom spada apetyt, poruszają się powoli ruchem spiralnym, mają blade skrzela i wysadzone oczy; wiele ryb ginie