E-materiały do kształcenia zawodowego
Serwis, eksploatacja i konserwacja
BUD.09. Wykonywanie robót związanych z budową, montażem i eksploatacją sieci oraz instalacji sanitarnych - Monter sieci i instalacji sanitarnych 712618 i Technik inżynierii sanitarnej 311218 oraz BUD.20. Organizacja robót związanych z budową, montażem i eksploatacją sieci oraz instalacji sanitarnych - Technik inżynierii sanitarnej 311218
bg‑green
Serwis, eksploatacja i konserwacja pomp ciepła
FILM INSTRUKTAŻOWY (TUTORIAL)
Spis treści
Serwis, eksploatacja i konserwacja urządzeń i instalacji sanitarnychSerwis, eksploatacja i konserwacja urządzeń i instalacji sanitarnych
Zasady pierwszego uruchomienia kotła gazowegoZasady pierwszego uruchomienia kotła gazowego
Zasady dokonywania przeglądów okresowych i czynności konserwacyjneZasady dokonywania przeglądów okresowych i czynności konserwacyjne
Zasady właściwej eksploatacji kotła gazowegoZasady właściwej eksploatacji kotła gazowego
1. Serwis, eksploatacja i konserwacja urządzeń i instalacji sanitarnych
Serwis, eksploatacja i konserwacja urządzeń i instalacji sanitarnych
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1XeFYHM1oZ7v
Serwis, eksploatacja i konserwacja urządzeń i instalacji sanitarnych
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.
Film instruktażowy pod tytułem "Serwis, eksploatacja i konserwacja urządzeń i instalacji sanitarnych".
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
2. Zasady pierwszego uruchomienia kotła gazowego
- Kocioł gazowy kondensacyjny wiszący
Rysunek przedstawia budowę kotła gazowego kondensacyjnego wiszącego. Pierwszego uruchomienia kotła po zakończeniu montażu dokonuje uprawniony instalator. Mówi o tym rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 roku w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci. - Sprawdzenie podłączeń kotła i otwarcie zaworów
Przed pierwszym uruchomieniem kotła gazowego należy upewnić się, czy przyłącza do niego zostały prawidłowo wykonane. Sposób montażu kotła również nie powinien budzić wątpliwości.
Jeśli montaż i wykonanie połączeń są zgodne ze sztuką i dokumentacją techniczną urządzenia, można przystąpić do otwarcia zaworów. W pierwszej kolejności otwiera się kurek gazowy, a następnie zawory serwisowe. - Kontrola ciśnienia instalacji
Do kontroli ciśnienia w instalacji służy manometr wbudowany w kocioł gazowy. W czasie pracy kotła ciśnienie powinno wynosić od 1 do 2 barów. Jeśli jest niewystarczające, wodę w instalacji należy uzupełnić, posługując się zaworem zimnej wody, ewentualnie zespołem napełniającym. Warto też poinstruować użytkowników instalacji co do sposobu, w jaki należy uzupełniać braki wody w instalacji. - Podłączenie kotła do zasilania
Jeśli kabel sieciowy jest podłączony w kotle, wystarczy podłączyć przewód zasilający do uziemionego gniazda.
Przy tej okazji można również skontrolować, czy kabel sieciowy podłączony jest do odpowiedniego wyłącznika (bezpiecznika) znajdującego się na pokrywie sterownika kotła. Połączenie powinno być wykonane zgodnie z instrukcją montażową. - Włączenie kotła
Włączenia kotła dokonuje się przełącznikiem umieszczonym na obudowie. Po ustawieniu go w pozycji załączenia wyświetlacz na piecu podświetla się i pokazuje temperaturę kotła. - Odpowietrzenie kotła
Przed pierwszym uruchomieniem kotła należy go odpowietrzyć od strony instalacji grzewczej i gazowej. Urządzenia posiadające automatyczny odpowietrznik nie będą wymagały podejmowania szczególnych działań. Pompa układu grzewczego samodzielnie załączy się i wyłączy w krótkich odstępach czasu. W trakcie odpowietrzania słyszalny będzie charakterystyczny syk powietrza. W przypadku gdy w instalacji są odpowietrzniki ręczne, konieczne może być otwarcie zaworu odpowietrzającego na kotle lub w instalacji. - Napełnienie syfonu
Napełnienie syfonu w większości urządzeń dokonuje się automatycznie. Po włączeniu kotła uruchamia się specjalny program, w którym urządzenie pracuje z minimalną mocą grzewczą, by napełnić syfon kondensatu. - Wyregulowanie parametrów użytkowych kotła
Parametry pracy kotła ustawia się na sterowniku przy pomocy przycisków umieszczonych wraz z wyświetlaczem na obudowie. Umożliwiają one ustawienie temperatury wody użytkowej czy wody grzewczej lub wybór trybu automatycznego (na przykład eco). - Przeprowadzenie analizy spalin
Analiza spalin jest niezbędnym elementem przy pierwszym uruchomieniu kotła kondensacyjnego. W urządzeniach tych nie widać płomienia i nie można optycznie ustalić, czy spalanie przebiega prawidłowo. Analizy spalin można dokonać przy pomocy króćca do pomiaru spalin umieszczonego na rurze spalinowej, tuż nad kotłem. Należy umieścić w nim sondę analizatora spalin i na podstawie wyników wyświetlanych przez miernik sprawdzić zawartość CO i COIndeks dolny 2 w spalinach. Ta ostatnia nie powinna przekraczać 10%, w przeciwnym razie spalanie będzie niepełne i powstanie większa ilość sadzy. Spadek wartości COIndeks dolny 2 poniżej 9% również jest niewskazany i może skutkować brakiem mocy kotła. - Sprawdzenie szczelności komina
Czynnością poprzedzającą pierwsze uruchomienie jest optyczne sprawdzenie podłączenia komina. Uszczelki nie powinny być zagięte lub przycięte, muszą symetrycznie przylegać do przewodu powietrzno-spalinowego. Nieszczelności będą skutkować nieprawidłową pracą kotła.
Szczelność przewodu spalinowego można zbadać przy pomocy miernika, umieszczając sondę w króćcu pomiarowym do powietrza spalania.
Zasady pierwszego uruchomienia kotła gazowego
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY-SA 3.0.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
3. Zasady dokonywania przeglądów okresowych i czynności konserwacyjne
- Instalacja z zastosowaniem jednofunkcyjnego gazowego kotła
Schemat przedstawia instalację z zastosowaniem jednofunkcyjnego gazowego kotła kondensacyjnego 14 kW ze zintegrowanym wymiennikiem ciepła. W instalacji znajduje się obieg ładowania ciepłej wody użytkowej oraz dwa obiegi grzewcze: nisko- i wysokotemperaturowy. Kocioł wyposażony jest w zintegrowane fabrycznie naczynie wzbiorcze o pojemności 12 litrów oraz zintegrowany zawór 3-drogowy, automatyczne odpowietrzanie i zawór bezpieczeństwa z ciśnieniem załączania 3 bar. Za zapalanie palnika odpowiada zapalnik impulsowy w formie elektrody zapłonowej.
Zasobnik na c.w.u. o pojemności 200 litrów posiada wężownicę, która pozwala przenosić 30–40% maksymalnej mocy kotła. Przepływ w wężownicy wymusza pompa kotłowa.
Przy obiegach grzewczym i c.w.u. znajdują się naczynia wzbiorcze i armatura bezpieczeństwa. - Przeglądy i konserwacje – podstawa prawna
Sposób eksploatacji instalacji gazowej musi być zgodny z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 roku w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz.U. Nr 74/99, poz. 836). Dokument ten nakłada na użytkownika obowiązek korzystania z instalacji zgodnie z jej przeznaczeniem, ochrony instalacji przed uszkodzeniem, informowania zarządcy budynku i właściwych służb o wszelkich nieprawidłowościach w funkcjonowaniu instalacji gazowej, udostępniania lokalu służbom kontroli instalacji i urządzeń gazowych, przewodów i kanałów spalinowych oraz wentylacyjnych.
Zgodnie z ustawą – Prawo budowlane (Dz.U. Nr 89, poz. 414) coroczny przegląd instalacji gazowej należy do obowiązków właściciela lub zarządcy budynku. W trakcie przeglądu należy ocenić stan instalacji gazowej i przewodów kominowych. Kontrola instalacji gazowej ze szczególnym zwróceniem uwagi na jej szczelność powinna zostać zlecona osobom posiadającym kwalifikacje w zakresie dozoru. Doroczny przegląd przewodów kominowych i wentylacji wykonują osoby posiadające kwalifikacje mistrza w rzemiośle kominiarskim. Każda kontrola musi być potwierdzona protokołem zawierającym opis ewentualnych usterek i uchybień. Właściciel lub zarządca mają obowiązek bezzwłocznie takie usterki usunąć (art. 70 ustawy – Prawo budowlane).
Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 109 poz. 719) przewody wentylacyjne muszą być czyszczone co najmniej raz w roku.
Wszelkie czynności serwisowe i konserwacyjne przy instalacji gazowej i kotle gazowym należy powierzać osobom posiadającym certyfikaty E3, D3 zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 roku w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci. - Kontrola stanu przewodu spalinowego
Podczas każdego przeglądu okresowego należy sprawdzić drożność przewodu spalinowego. W kotłach z otwartą komorą spalania stan przewodu spalinowego można ocenić na podstawie zachowania płomienia na palniku. Jeśli pali się niespokojnie i migocze, może to wskazywać na piętrzenie się spalin.
Podczas przeglądu okresowego warto także dokonać pomiaru jakości spalin. W tym celu należy skorzystać z otworu do pomiaru spalin, usuwając z niego zaślepkę i wprowadzając w to miejsce przyrząd pomiarowy. Pomiar wykonuje się dwukrotnie, przy pełnym i niskim obciążeniu, sprawdzając zawartość tlenu. Otrzymaną wartość procentową tlenu w objętości gazów spalinowych należy porównać z wartościami zawartymi w dokumentacji technicznej dla urządzenia. - Kontrola szczelności instalacji gazowej
Wykonanie instalacji gazowej, jej przebudowa, remont lub wyłączenie z użytkowania na czas dłuższy niż pół roku wiąże się z koniecznością wykonania próby szczelności. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz.U. Nr 74/99, poz. 836) szczegółowo opisuje rodzaj manometru, jakiego należy użyć, oraz dopuszczalne ciśnienie czynnika próbnego. Instalacja, której szczelność potwierdzono protokołem, może być oddana do użytkowania, ale wymaga corocznej kontroli pozwalającej wykluczyć możliwość ulatniania się gazu. Dojść do tego może na skutek:- samoistnego rozszczelnienia instalacji gazowej, w szczególności na złączkach gwintowanych,
- uszkodzeń elementów instalacji na skutek korozji, naprężeń, zużycia, uszkodzeń mechanicznych mniej odpornych elementów, np. giętkich węży łączących urządzenie z instalacją,
- niedbałego lub nieprawidłowego wykonania instalacji,
- zatkania przewodów gazowych przez osady stałe.
- Czyszczenie komory spalania
W wyniku procesu spalania w kotle osadzają się zanieczyszczenia. Osad, jaki tworzą zgorzeliny np. na rurach wymiennika, może w skrajnych przypadkach blokować wylot spalin w stronę wyciągu kominowego. Dlatego czyszczenie komory spalania jest obowiązkowym punktem podczas okresowego przeglądu kotła gazowego, zarówno od strony spalania, jak i od strony, od której wymiennik omywa woda. Czyszczenie warto rozpocząć od usunięcia osadu na sucho, np. za pomocą miękkiej szczotki lub wyciora. Resztki osadu można usunąć odkurzaczem. Pozostałości czyści się gąbką lub szmatką, z użyciem wody i środka myjącego lub wody z octem. Wymiennik można opłukać bieżącą wodą. - Czyszczenie palnika
Palnik należy zdemontować i wyczyścić podobnie jak komorę spalania – przy użyciu szczotki lub gąbki oraz wody i środka myjącego. Jeśli czynność ta nie była wykonywana co roku, może okazać się konieczne użycie silniejszych środków czyszczących, w tym specjalistycznych środków do mycia wymiennika kotła gazowego. Po ich użyciu należy opłukać palnik wodą.
Przed montażem palnika warto wymienić uszczelkę, nawet jeśli dotychczas użytkowana nie zdradza śladów zużycia. Koszt jest niewielki, a nowa uszczelka dopasuje się do złącza i zmniejszy ryzyko wystąpienia nieszczelności. - Czyszczenie filtrów
Przy okazji czynności serwisowych warto sprawdzić stan filtrów siatkowych i separatora zanieczyszczeń. Zabrudzenie filtra zanieczyszczeniami odrywającymi się z wnętrza rur instalacji gazowej (takimi jak rdza, pakuły) może w skrajnych przypadkach skutkować zbyt niskim ciśnieniem gazu w kotle. Kocioł nie będzie wówczas pracował z pełną mocą. Może też dochodzić do zaniku płomienia lub problemów z zapłonem. Z tego powodu warto okresowo usuwać zanieczyszczenia zgromadzone na dnie lub na siatce filtra. W tym celu najpierw należy odciąć zaworem przepływ, a następnie odkręcić zawór spustowy na filtrze. Woda wypływająca pod ciśnieniem z instalacji opłucze filtr z zanieczyszczeń. - Kontrola odpływu kondensatu i czyszczenie syfonu
Czynności te dotyczą kotłów kondensacyjnych, w których syfon zbiera kondensat o kwaśnym odczynie. Aby sprawdzić, czy system odbierania i odprowadzania gromadzącego się w kotle kondensatu jest sprawny, można skorzystać z otworu rewizyjnego w przewodzie spalania. Wlanie do niego niewielkiej ilości wody przy otwartej komorze spalania pozwoli ocenić, czy system odbiera całość kondensatu i odprowadza go do kanalizacji.
Syfon do wyczyszczenia należy wykręcić, uważając, aby nie wylać zawartości. Zgromadzone na dnie zgorzeliny trzeba usunąć, a sam syfon opłukać. Przed ponownym montażem syfon należy napełnić wodą. - Sprawdzenie stanu pompy obiegowej
Pompa obiegowa ma za zadanie wymusić przepływ wody w instalacji. Prawidłowa praca jest ważna dla działania całego systemu. Dlatego warto okresowo wyczyścić filtr pompy obiegowej i jeśli to konieczne, dokonać jej regulacji. - Kontrola ciśnienia naczynia wzbiorczego
Naczynie wzbiorcze jest jednym z elementów odpowiadających za bezpieczeństwo systemu grzewczego, ponieważ stabilizuje ciśnienie w układzie. Kontroli ciśnienia dokonuje się na wyłączonej, zimnej instalacji po uprzednim odłączeniu naczynia wzbiorczego od systemu przy pomocy szybkozłączki i opróżnieniu go z wody. Ciśnienie w naczyniu wzbiorczym powinno być o 0,2–0,3 bara niższe niż ciśnienie instalacji grzewczej.
Zasady dokonywania przeglądów okresowych i czynności konserwacyjne
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY-SA 3.0.
- Zapewnienie prawidłowej wentylacji
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz.U. Nr 74/99, poz. 836) użytkownik urządzenia gazowego powinien eliminować możliwość wydzielania się tlenku węgla. Sprzyja temu zapewnienie sprawności systemu wentylacji nawiewnej w pomieszczeniu, w którym znajduje się kocioł z otwartą komorą spalania, lub też stosowanie kotłów z zamkniętą komorą spalania. Te ostatnie pobierają powietrze z zewnątrz i ich eksploatacja jest niezależna od powietrza znajdującego się w pomieszczeniu. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu przewodu powietrzno-spalinowego składającego się z dwóch niezależnych rur. Rura odprowadzająca spaliny jest szczelna i umieszczona wewnątrz rury doprowadzającej powietrze do kotła, co eliminuje ryzyko ulatniania się tlenku węgla lub innych niepożądanych gazów będących produktem ubocznym procesu spalania. Zaletą tego rozwiązania jest też wstępne ogrzewanie powietrza, które zanim trafi do komory spalania, podgrzewa się od opuszczających instalację spalin, a to przekłada się na wzrost sprawności procesu spalania. - Eliminacja zagrożenia zatrucia tlenkiem węgla
Bezbarwny i bezwonny tlenek węgla (czad) jest silnie trującym gazem i stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi. Podczas normalnej pracy kotła gazowego związek ten nie powinien być obecny w kotłowni. Pojawienie się tlenku węgla jest skutkiem niepełnego spalania, którego przyczyną może być:- za słaba wentylacja i brak ciągu w kanałach, które odprowadzają spaliny,
- nadmierna wentylacja, przeciągi, w wyniku których dochodzi do zjawiska płomienia urywanego,
- nieszczelność przewodu spalinowego,
- zużycie palnika, zanieczyszczenie otworów palnikowych.
- zapewnienie prawidłowej wentylacji i drożności kratek wentylacyjnych oraz otworów nawiewnych,
- zapewnienie prawidłowej wentylacji i drożności kratek wentylacyjnych oraz otworów nawiewnych,
- częste wietrzenie kotłowni, rozszczelnianie okien,
- stosowanie czujników tlenku węgla w sypialniach lub wszystkich pomieszczeniach w budynku.
- Napełnianie instalacji wodą
W instalacjach z kotłem gazowym ciśnienie wody kontrolowane jest za pomocą manometru umieszczonego na kotle lub w jego obudowie. Ciśnienie powinno mieścić się w zakresie od 1 do 2 barów. Jeśli jest niższe, instalację należy dopełnić wodą, korzystając z zaworu napełniającego przy kotle gazowym. Do zaworu podłącza się wężem przewód wody sieciowej i napełnia aż do momentu wskazania przez manometr prawidłowej wartości.
Podczas napełniania warto zadbać, aby strumień wody był minimalny, dzięki czemu powietrze, które dostanie się do instalacji, będzie mogło ją opuścić przez odpowietrzniki.
Do napełniania instalacji służą również specjalne zespoły napełniające, które pozwalają napełnić lub uzupełnić instalację, filtrując wodę, redukując jej ciśnienie i zapobiegając cofaniu się wody do instalacji.
Jeśli chodzi o parametry wody, warto zapoznać się ze wskazówkami producenta kotła w tym zakresie. Zalecenia dla wody, która trafia do instalacji, zwykle zawarte są w instrukcji montażowej i dotyczą twardości oraz odczynu pH wody. Jeśli odczyn ten wynosi poniżej 8, to będzie miał wpływ na pojawianie się korozji w układzie grzewczym. - Odpowietrzanie instalacji
Do zapowietrzania instalacji dochodzi podczas jej napełniania, poprzez kontakt wody z powietrzem w naczyniu wzbiorczym lub z powodu drobnych nieszczelności. Zapowietrzenie może objawiać się słabą pracą grzejników, trzaskami i bulgotami w instalacji oraz głośnym działaniem pomp. Długotrwałe zapowietrzenie instalacji może prowadzić do poważnych uszkodzeń, np. przyspieszonej korozji rur stalowych.
Podczas uzupełniania instalacji wodą warto robić to powoli, dbając o niskie ciśnienie wody. Instalację należy później odpowietrzyć wstępnie przy pomocy ręcznych zaworów odpowietrzających. Coraz częściej w instalacjach stosuje się zawory w wersji automatycznej, montowane na sprzęgle hydraulicznym, pionach czy rozdzielaczach ogrzewania podłogowego. Pozwalają one na usuwanie z instalacji powietrza w sposób ciągły. - Regulacja kotła gazowego
Aby pomieszczenia były optymalnie ogrzane, a woda użytkowa przygotowana do zadanej temperatury, należy wyregulować kocioł. Można tego dokonać ręcznie, ustawiając programator kotła na określone temperatury, dobrane do rodzaju instalacji grzewczej i oczekiwań użytkowników. Sterowanie można też powierzyć automatycznemu programatorowi, który otrzymuje informacje z czujników temperatury zainstalowanych na zewnątrz i wewnątrz, by dobrać optymalną temperaturę grzania.
Aby zwiększyć efektywność pracy kotła, wskazane jest zaprogramowanie pompy cyrkulacyjnej, tak aby włączała się w spodziewanych godzinach korzystania z wody użytkowej, np. rano, po południu i wieczorem. - Kontrola zaworu bezpieczeństwa
W instalacjach typu zamkniętego niezbędna jest okresowa kontrola zaworu bezpieczeństwa na naczyniu wzbiorczym. Czynność ta może być wykonana przez użytkownika i polega na przekręceniu pokrętła znajdującego się u góry zaworu, aż do wypłynięcia niewielkiej ilości wody. Brak wypływu wody jest sygnałem informującym o nieprawidłowym działaniu zaworu. W takiej sytuacji do naprawy instalacji grzewczej należy wezwać serwisanta.
Zasady właściwej eksploatacji kotła gazowego
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY-SA 3.0.