Przeczytaj
Współcześnie na świecie występuje ok. 9350 gatunków ptaków. Ich kończyny przednie w procesie ewolucji przekształcone zostały w skrzydła, a ciało pokryte jest piórami.
Skrzydła
![Grafika przedstawia budowę skrzydła ptaka. Składa się ona z długiej, masywnej kości ramiennej, kości promieniowej oraz cienkiej kości łokcia. Pomiędzy kością promieniową a kością śródręcza znajduje się krótki palec I. Za kością śródręcza znajduje się krótki palec II oraz zdecydowanie dłuższy, ostro zakończony palec III.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RTTu87WmDMaUM/1645090623/1jApVP2Xl9yqRCbjwwgGKFuOmk8mqNgN.png)
Skrzydła ptaków są przekształconymi kończynami przednimi. Mieszczące się na nich pióra pokrywowe, zwłaszcza lotkilotki, odpowiednio rozpostarte za pomocą mięśni skórnych, tworzą rozległe płaszczyzny nośne. Skrzydła są wprawiane w ruch za pomocą bardzo silnych mięśni piersiowych, których miejscem przyczepu jest grzebień kostny znajdujący się na mostku. Mają go grzebieniowcegrzebieniowce, czyli wszystkie ptaki latające i wtórnie nielotne, których nielotność powstała przez redukcję skrzydeł, np. pingwiny (Sphenisciformes).
Pióra
Upierzenie u ptaków tworzy warstwę chroniącą organizm przed utratą ciepła i wilgocią oraz wpływa na zmniejszenie właściwej masy ciała. Pióra konturowe decydują o ogólnym wyglądzie ptaka (ubarwienie, kształt), a ich poszczególne rodzaje pełnią specyficzne funkcje. Lotki i sterówkisterówki tworzą powierzchnię nośną i umożliwiają sterowanie lotem. Składają się z osi, której dolna, krótka część osadzona w skórze zwana jest dutką, a górna, długa część – stosiną, oraz z płaskiej chorągiewki odchodzącej od stosiny. Pióra puchowe, będące typem piór konturowych stanowią główną warstwę izolacyjną. Pióra pokrywowe występują na całym ciele jako warstwa zewnętrzna. U niektórych ptaków występują ponadto inne typy piór, np. pióra szczeciniaste, nitkowate czy ozdobne. Upierzenie podlega czasowej wymianiewymianie, która przebiega w różnym czasie w zależności od gatunku.
![Grafika przedstawia budowę ptasich piór. Pióro składa się z trzech głównych elementów: długiej, cienkiej stosiny zakończonej ostrą dutką oraz chorągiewki, znajdującej się na całej długości stosiny. Chorągiewka składa się z promieni, z których odchodzą niemal prostopadle promyki. Na promykach znajdują się krótkie haczyki, które zapewniają trwałość konstrukcji chorągiewki. Pióra możemy w zależności od ich budowy podzielić na pióra puchowe, pokrywowe oraz sterówki i lotki. Sterówki i lotki posiadają długie chorągiewki. Różnią się natomiast ich ułożeniem. Sterówki posiadają chorągiewkę ułożoną symetrycznie w stosunku do stosiny, natomiast w lotkach jest ona ułożona asymetrycznie. Pióra pokrywowe są zdecydowanie krótsze od sterówek i lotek. Natomiast pióra pokrywowe posiadają jedynie dutkę oraz promienie. Wyglądem przypominają wachlarze.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R18zOoJ6aCnLY/1645090625/1yUgZ6oc5qckgJnKEKAwDbRmC3Vx2fDu.png)
Lot
Wznoszenie się
Pod naporem powietrza od dołu skrzydła nastawiają się podobnie jak śmigła wiatraka w stosunku do prądu powietrza, co powoduje ruch postępowy.
Lot czynny i lot bierny
Wyróżniamy dwa podstawowe typy lotu ptaków: lot czynny i lot bierny. Lot czynny polega na aktywnej pracy mięśni piersiowych poruszających skrzydłami, natomiast lot bierny wykorzystuje prądy powietrzne, dzięki czemu skrzydła mogą pozostać nieruchome.
- Nazwa kategorii: [bold]LOT PTAKÓW[/bold]
- Nazwa kategorii: Czynny
- Nazwa kategorii: Lot wiosłujący (lot czynny zwykły)
- Nazwa kategorii: Lot furkoczący
- Nazwa kategorii: Lot trzepoczący Koniec elementów należących do kategorii Czynny
- Nazwa kategorii: Bierny
- Nazwa kategorii: Lot szybowcowy
- Nazwa kategorii: Lot ślizgowy Koniec elementów należących do kategorii Bierny
- Elementy należące do kategorii [bold]LOT PTAKÓW[/bold]
- Elementy należące do kategorii Czynny
- Elementy należące do kategorii Bierny
Rodzaje lotu czynnego
Lot wiosłujący (lot czynny zwykły)
Typowy dla większości ptaków. Zamachy skrzydeł są stosunkowo wolne (przeciętnie kilka na sekundę) i miarowe. Podczas lotu ptak rytmicznie uderza skrzydłami z pozycji górno‑tylnej ku dołowi, przy jednoczesnym zamachu w przód.
Lot furkoczący
Rodzaj lotu czynnego polegającego na szybkim (nawet do 70 razy na sekundę) poruszaniu skrzydłami. Lot ten umożliwia niektórym ptakom (np. kolibrom – Trochilinae) zawisanie w powietrzu.
Lot trzepoczący
Rodzaj lotu podobny do lotu furkoczącego, jednak dotyczy ptaków większych od kolibrów, np. wróblowatych (Passeridae).
![Grafika przedstawia kolibra w locie. Jest to niewielki ptak o ciemnie zabarwionych piórach na brzuchu oraz jaskrawych, niebiesko-zielonych piórach na grzbiecie. Posiada on długi, cienki dziób. Jego skrzydła mają silnie rozwinięte lotki pierwszorzędne oraz słabo rozwinięte lotki drugorzędne.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RuTXa5by5X8Uw/1645090630/2TNLr2xo6x9B5vlyTwHVyhyWbfnV5GqA.jpg)
Rodzaje lotu biernego
Lot ślizgowy
Rodzaj lotu biernego, ale poprzedzonego lotem czynnym. Niektórym ptakom wystarczą dwie serie uderzeń skrzydłami, by przejść do lotu ślizgowego, w którego efekcie wodują (np. łabędzie – Cygnus lub kaczki – Anatinae).
Lot szybowcowy
Lot charakterystyczny dla dużych ptaków drapieżnych, bocianów (Ciconiidae), albatrosów (Diomedeidae) lub petreli (Thalassoica). Skrzydła są nieruchome, szeroko rozpostarte i ustawiane pod odpowiednim kątem.
![Grafika przedstawia mewę w locie. Ma ona krępy tułów o długich skrzydłach oraz dużą głowę z mocnym prostym dziobem. Jej upierzenie ma jasną barwę, z domieszką czarnego na końcach skrzydeł.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1ETqr9a6KJyf/1645090633/2lAsf8MY4r3F7045hIbeEqIbUHnOG2Ir.jpg)
Prędkość lotu i wędrówki ptaków
Prędkość lotu może być bardzo różna: do najszybszych ptaków należą sokoły wędrowne (Falco peregrinus), osiągające prędkość ponad 300 km/h, oraz niektóre kolibry, które latają z prędkością do 120 km/h.
![Grafika przedstawia sokoła wędrownego. Jest to ptak o krępej sylwetce, silnej budowie ciała z długimi, ostro zakończonymi skrzydłami i masywną głową. Dziób krótki. Jego skrzydła są stalowoszare, o ciemnym, poprzecznym prążkowaniu.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R12bZZxIY20fr/1645090633/1htCsHs8eSPNQI3dsvoFJ8qtSmebst3e.jpg)
Ptaki w czasie wędrówek mogą pokonywać setki kilometrów bez lądowania – dzięki specjalnej budowie układu oddechowego, zapewniającej stały dopływ tlenu do mięśni w warunkach lotu. Największe odległości ptaki pokonują w czasie sezonowych wędrówek, np. rybitwa popielata (Sterna paradisaea) – do 40 tys. km (wyjątkowo do 50 tys. km), a spośród gatunków krajowych bocian biały (Ciconia ciconia) – do 10 tys. km (w czasie doby do 200 km).
![Grafika przedstawia dwie rybitwy popielate. Jedna z nich stoi na drewnianym słupie, natomiast druga przelatuje nad nią, trzymając w dziobie rybę. Stojący ptak ma znacznie wystający ogon poza skrzydła. Ptaki te posiadają czerwony dziób i nogi oraz jasne upierzenie. Jedynie wierzch ich głowy oraz końcówki skrzydeł mają czarną barwę.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RV33TNOR6MlsA/1645090634/1GFy8B8lz3QqNnmcIaP4FZ9N2J4WJcbP.jpg)
Słownik
ptaki mające na mostku grzebień kostny — miejsce przyczepu mięśni poruszających skrzydła; do grzebieniowców należą wszystkie żyjące ptaki latające i wtórnie nielotne, których nielotność powstała przez redukcję skrzydeł (pingwiny); pozostałe ptaki nielotne należą do bezgrzebieniowców (strusie, nandu, kiwi, emu)
duże pióra osadzone na tylnych krawędziach skrzydeł ptaków; zwiększają powierzchnię nośną skrzydeł; dzięki żaluzjowemu układowi powietrze zostaje zatrzymane pod skrzydłami przy ich ruchu w dół, a jest przepuszczane przy ruchu w górę
okresowa wymiana upierzenia u ptaków
rodzaj piór konturowych występujących w ogonie ptaków; rozpostarte tworzą płat sterowy, którego ustawienie jest regulowane przez mięśnie ptaka