Słownik pojęć dla e‑materiału

bg‑red

Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑materiału zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑materiału, w których zostały użyte.

Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w e‑materiale.

agregat skraplający

jednostka podłączona do systemów chłodniczych, np. w chłodniach lub mroźniach, obniżająca temperaturę; agregat skraplający jest zbudowany ze sprężarkisprężarkasprężarki i skraplaczaskraplaczskraplacza oraz odolejaczaodwadniaczodolejacza i zbiornika na czynnik chłodniczyczynnik chłodniczyczynnik chłodniczy, a także wyposażony w odpowiednie zawory

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

ciśnienie skraplania

wartość ciśnienia, przy którym w określonej temperaturze dochodzi do skraplania czynnika chłodzącegoczynnik chłodniczyczynnika chłodzącego

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

ciśnienie tłoczenia

ciśnienie, przy którym zachodzi kondensacja np. czynnika chłodzącegoczynnik chłodniczyczynnika chłodzącego

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

czynnik chłodniczy

związek chemiczny lub ich mieszanina będąca czynnikiem termodynamicznym uczestniczącym w wymianie ciepła w instalacji chłodniczej lub cieplnej

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

ekwiwalent CO

uniwersalna jednostka wyrażana w ppmv (częściach na milion objętości), służąca do pomiaru emisji gazów cieplarnianych, która odzwierciedla ich różny współczynnik ocieplenia globalnego (GWP). Określa stężenie dwutlenku węgla, którego emisja do atmosfery miałaby identyczny skutek jak dane stężenie porównywalnego gazu cieplarnianego

E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

dochłodzenie

różnica między temperaturą nasycenia cieczy przy danym ciśnieniu oraz temperaturą rzeczywistą czynnika opuszczającego skraplacz w punkcie pomiaru ciśnienia.

R8rVHyz5ThVYs

Grafika przedstawia dochłodzenie w układzie chłodniczym. Po lewej stronie rysunku znajduje się parownik w kształcie wydłużonego prostokąta. To w nim następuje parowanie czynnika chłodniczego, co zaznaczono szarym polem z ciemniejszymi kropkami. Przy parowniku mierzy się przegrzanie, które jest oznaczone na rysunku podpisem: Przegrzanie, 3‑5 kelwinów. Od parownika, przewodem skierowanym w prawą stronę, do sprężarki przedostaje się para zimna, co zaznaczono strzałką. Sprężarka jest przedstawiona za pomocą symbolu: koła z dwiema liniami przecinającymi je ukośnie. Od sprężarki w prawo, zgodnie z kierunkiem strzałki, przepływa sprężona para gorąca i trafia do skraplacza, który na rysunku oznaczony jest podobnie jak parownik: jako wydłużony prostokąt, w którym skraplanie przedstawione jest jako ciemne kropki na szarym tle. W skraplaczu mierzy się dochłodzenie, w miejscu, które na rysunku zostało oznaczone czerwoną obwódką i podpisem: Dochłodzenie 5‑7 kelwinów. Ze skraplacza, w lewo, zgodnie z kierunkiem strzałki czynnik chłodniczy w postaci ciekłej przepływa do zaworu rozprężnego. Zawór jest przedstawiony symbolem graficznym: prostokątem, który przecinają dwie ukośne linie. Przez zawór rozprężny czynnik chłodniczy z powrotem trafia do parownika i cykl chłodniczy powtarza się. — Dochłodzenie w układzie chłodniczym
Źródło: na podstawie: Joanna Skoneczna, Włodzimierz Ciesielczyk, *Analiza pracy pomp ciepła z czynnikiem roboczym R407C*, „Czasopismo Techniczne Politechniki Krakowskiej” 2009, nr 4, licencja: CC BY-SA 3.0.

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”

elementy rozprężne

w instalacji chłodniczej regulują przepływ czynnika chłodniczegoczynnik chłodniczyczynnika chłodniczego przez zaworyzawór rozprężnyzawory

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

elementy sterujące

na przykład sterowniki, które służą do regulacji temperatury, sterują wentylatorami, zaworami elektromagnetycznymi i rozprężnymizawór rozprężnyrozprężnymi oraz startem sprężarkisprężarkasprężarki; elektroniczne regulatory temperatury

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

falownik

urządzenie, które zamienia prąd stały na prąd zmienny i reguluje częstotliwość oraz wartość napięcia, zmieniając prędkość i moment obrotowy silnika

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

histereza

zjawisko zależności aktualnego stanu układu od stanów w poprzedzających chwilach; inaczej – opóźnienie w reakcji na czynnik zewnętrzny. W chłodnictwie parametr, który określa dopuszczalną różnicę między aktualną temperaturą (np. wody w agregacie wody lodowej lub temperaturą panującą w komorze chłodniczej) a aktualnym żądaniem temperaturowym. Po przekroczeniu tej różnicy temperatur urządzenie zostanie ponownie uruchomione, by osiągnąć wymaganą temperaturę, ustawioną na sterowniku.

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

komora chłodnicza

chłodzone pomieszczenie do magazynowania różnego rodzaju artykułów np. spożywczych

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

odkraplacz

inaczej separator kropel; urządzenie, które zmniejsza emisję szkodliwych substancji do środowiska, ale także ogranicza utratę niezbędnych do funkcjonowania urządzenia substancji chemicznych

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

odwadniacz

filtr powietrza, stosowany w instalacjach chłodniczych w celu osuszania powietrza

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

panel sterowniczy

urządzenie, za pośrednictwem którego użytkownik może kontrolować pracę układu chłodniczego

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

parownik

jeden z podstawowych elementów instalacji chłodniczej; wymiennikwymiennik ciepławymiennik, w którym ciepło jest pobierane z otoczenia, a czynnik chłodniczyczynnik chłodniczyczynnik chłodniczy odparowuje przy niskiej temperaturze. Odpowiada za pobieranie energii ze źródła i przekazywanie jej do czynnika roboczego (którym może być np. woda, roztwór glikolu)

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

pompa

urządzenie służące do wytworzenia różnicy ciśnień między stroną ssawną a tłoczną, wytworzone ciśnienie umożliwia transport czynnika chłodniczego w układzie

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

presostat

wyłącznik ciśnieniowy, który kontroluje poziom ciśnienia w układzie zamkniętym i odłącza napięcie w chwili, gdy ciśnienie osiągnie z góry ustaloną wartość, zabezpiecza układ przed niekontrolowanym wzrostem lub spadkiem ciśnienia

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

przegrzanie

różnica między temperaturą par nasyconych przy określonym ciśnieniu oraz temperaturą rzeczywistą pary czynnika chłodniczego opuszczającego parownik w punkcie pomiaru ciśnienia. Wartość parametru przegrzania wyraża się w kelwinach lub stopniach Celsjusza

R1Ih1eSXDqgz5

Grafika przedstawia przegrzanie w układzie chłodniczym. Po lewej stronie rysunku znajduje się parownik w kształcie wydłużonego prostokąta. To w nim następuje parowanie czynnika chłodniczego, co zaznaczono szarym polem z ciemniejszymi kropkami. Przy parowniku mierzy się przegrzanie, które jest oznaczone na rysunku podpisem: Przegrzanie, 3‑5 kelwinów i wskazane czerwoną otoczką. Od parownika, przewodem skierowanym w prawą stronę, do sprężarki przedostaje się para zimna, co zaznaczono strzałką. Sprężarka jest przedstawiona za pomocą symbolu: koła z dwiema liniami przecinającymi je ukośnie. Od sprężarki w prawo, zgodnie z kierunkiem strzałki, przepływa sprężona para gorąca i trafia do skraplacza, który na rysunku oznaczony jest podobnie jak parownik: jako wydłużony prostokąt, w którym skraplanie przedstawione jest jako ciemne kropki na szarym tle. W skraplaczu mierzy się dochłodzenie, w miejscu, które na rysunku zostało oznaczone podpisem: Dochłodzenie 5‑7 kelwinów. Ze skraplacza, w lewo, zgodnie z kierunkiem strzałki czynnik chłodniczy w postaci ciekłej przepływa do zaworu rozprężnego. Zawór jest przedstawiony symbolem graficznym: prostokątem, który przecinają dwie ukośne linie. Przez zawór rozprężny czynnik chłodniczy z powrotem trafia do parownika i cykl chłodniczy powtarza się. — Przegrzanie w układzie chłodniczym
Źródło: na podstawie: Joanna Skoneczna, Włodzimierz Ciesielczyk, *Analiza pracy pomp ciepła z czynnikiem roboczym R407C*, „Czasopismo Techniczne Politechniki Krakowskiej” 2009, nr 4, licencja: CC BY-SA 3.0.

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”

punkt rosy

temperatura, przy której wilgotność względna wynosi 100% i zaczyna się wykraplanie, czyli pozbywanie się nadmiaru wody z powietrza

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”

skraplacz

jeden z podstawowych elementów budowy instalacji chłodniczej; wymiennikwymiennik ciepławymiennik, w którym ciepło zostaje odzyskane do obiegu grzewczego, a czynnik chłodniczyczynnik chłodniczyczynnik chłodniczy przechodzi ze stanu gazowego w stan ciekły

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

spręż

inaczej: stosunek sprężania - wielkość charakteryzująca pracę sprężarki, wyrażająca się w stosunku ciśnienia tłocznego do ciśnienia ssawnego

E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

sprężarka

inaczej kompresor, jeden z podstawowych elementów budowy instalacji chłodniczej, napędzany silnikiem elektrycznym; zasysa i spręża parę pod wysokim ciśnieniem

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

sterownik

urządzenie, które na podstawie informacji otrzymanych z czujników dobiera odpowiednie ustawienia i reguluje pracę układu chłodniczego

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

temperatura otoczenia

inaczej temperatura pokojowa, zgodnie z ogólną definicją mieści się w zakresie od 15 do 25°C

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

temperatura parowania

temperatura, w której substancja przechodzi ze stanu ciekłego w stan gazowy (parę)

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

temperatura skraplania

temperatura, w której substancja przechodzi ze stanu gazowego w stan ciekły

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

temperatura termometru mokrego

temperatura mierzona przez termometr owinięty wilgotną gazą; wskazuje wartość temperatury w otoczeniu przyrządu, która spada w wyniku parowania wody z materiału. Różnica wskazań termometru suchego i mokrego pozwala wyliczyć wilgotność względną powietrza

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”

temperatura termometru suchego

temperatura otoczenia

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”

termodynamiczny zawór rozprężny (TZR)

automatyczny zawór dawkujący ciekły czynnik chłodzącyczynnik chłodniczyczynnik chłodzący dostający się do parownikaparownikparownika; element rozprężnyelementy rozprężneelement rozprężny instalacji chłodniczej

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

wilgotność względna

stosunek ilości wody zawartej w powietrzu do maksymalnej ilości, jaka mogłaby się w nim znaleźć w panującej temperaturze; wyrażana w procentach

wydajność chłodnicza

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”

strumień ciepła odbierany (np. w parownikuparownikparowniku) przez wrzący czynnik chłodniczyczynnik chłodniczyczynnik chłodniczy od środowiska chłodzonego, wyznaczana przez współczynnik wydajności chłodniczej, czyli stosunek mocy chłodniczej do mocy pobieranej przez urządzenie chłodnicze

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

wymiennik ciepła

urządzenie służące do wymiany ciepła między co najmniej dwoma płynami

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

zawór bezpieczeństwa

chroni układ przed uszkodzeniem z powodu zbyt wysokiego ciśnienia. Jeśli ciśnienie wzrośnie powyżej nastawionej wartości, zawór bezpieczeństwa otworzy się i wyrzuci czynnik na zewnątrz

R4kkaSxZMKLtO

Grafika przedstawia zawór bezpieczeństwa w kształcie metalowej tulei z dwoma gwintowanymi wejściami: na dole tulei i z boku. — Zawór bezpieczeństwa
Źródło: https://www.danfoss.com, licencja: CC BY-SA 3.0.

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

zawór rozprężny

jeden z podstawowych elementów budowy instalacji chłodniczej; umożliwia obniżenie ciśnienia cieczy przechodzącej od skraplaczaskraplaczskraplacza i regulację jej przepływu

RKSb0zIFLmrIw

Grafika przedstawia termostatyczny zawór rozprężny. Składa się on z metalowego korpusu w kształcie tulei z czterema gwintowanymi wyjściami, korpus ma kolor złoty. Pozostałe elementy to czujka w kształcie srebrnej tulejki, połączonej ze sprężyną oraz okrągłą membraną zamontowaną w górnej części korpusu zaworu. — Termostatyczny zawór rozprężny
Źródło: https://www.danfoss.com, licencja: CC BY-SA 3.0.

Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”DhnK04Uc3Film edukacyjny „Działanie układów automatyki chłodniczej”
E‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”DGyOWgMVOE‑book „Budowa układów automatyki chłodniczej”

Interaktywne materialy sprawdzające

Przewodnik dla nauczyciela

Słownik pojęć dla e‑materiału