Planowanie i zakładanie sadu oraz zabiegi pielęgnacyjne upraw sadowniczych
PLANSZA INTERAKTYWNA
Spis treści
Przygotowanie terenu i gleby pod uprawę roślin sadowniczychPrzygotowanie terenu i gleby pod uprawę roślin sadowniczych
Sadzenie roślin i zakładanie upraw sadowniczychSadzenie roślin i zakładanie upraw sadowniczych
Zabiegi pielęgnacyjne wykonywane w uprawach roślin sadowniczychZabiegi pielęgnacyjne wykonywane w uprawach roślin sadowniczych
Sposoby cięcia i formowania oraz regulowanie wzrostu i owocowania roślin sadowniczychSposoby cięcia i formowania oraz regulowanie wzrostu i owocowania roślin sadowniczych
1. Przygotowanie terenu i gleby pod uprawę roślin sadowniczych
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
2. Sadzenie roślin i zakładanie upraw sadowniczych
Dobór odpowiednich odmian roślin sadowniczych
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
3. Zabiegi pielęgnacyjne wykonywane w uprawach roślin sadowniczych
Systemy nawadniania
Ilustracja przedstawia systemy nawadniania drzew. W dwóch rzędach widoczne są po trzy drzewa bez liści. Przy ziemi rosną zielone rośliny. Drzewa w górnym rzędzie nawadniane są od dołu. Z lewej strony widoczny jest kran, od którego odchodzi rura koloru żółtego połączona z szarym paskiem na wysokości trawnika. Między drzewami znajdują się dwie pionowe rurki, od których odchodzą półokrągłe linie symbolizujące pryskającą wodę. Drzewa w dolnym rzędzie nawadniane są od góry. Kran z rurą koloru żółtego znajduje się tym razem z prawej strony. Odchodzi od niej pionowo w górę szary pasek, który załamuje się pod kątem prostym i biegnie w lewo na wysokości ostatnich gałęzi drzew. Na tym pasku w dwóch miejscach umieszczone są dwie pionowe rurki, od których odchodzą półokrągłe linie symbolizujące pryskającą wodę. Oprócz tego grafika zawiera dwa punkty z opisami.
Punkt pierwszy. Deszczowanie podkoronowe. Zraszacz umieszczony jest na przewodzie rozprowadzającym, który znajduje się na powierzchni gruntu.
Punkt drugi. Deszczowanie nadkoronowe. Zraszacz umieszczony jest na przewodzie rozprowadzającym, który znajduje się nad koronami drzew. Taki system nawadniania służy do ochrony przed przymrozkami wiosną.
Ilustracja przedstawia zestaw krótkich i długich rur w kolorze szarym z niebieskimi zaworami. Po lewej stronie widoczne są dwa filtry. Mają kształt zaokrąglonych butli. Po prawej znajduje się dziesięć cienkich rurek położonych poziomo i równolegle do siebie i odchodzących do szerszej pionowej rury. Na grafice znajdują się też punkty zawierające opisy.
Punkt pierwszy. Pompa. Pompuje wodę ze zbiornika do przewodów rozprowadzających, a potem do emiterów.
Punkt drugi. Zawór zwrotny. Zapewnia przepływ cieczy w jednym kierunku.
Punkt trzeci. Zestaw filtrów piaskowych. Służą do oczyszczenia wody.
Punkt czwarty. Dozownik nawozów. Pozwala na tłoczenie nawozów do systemu nawadniania w określonych proporcjach.
Punkt piąty. Filtr dyskowy lub siatkowy. Zapobiega zatykaniu się przewodów doprowadzających, rozprowadzających i emiterów.
Punkt szósty. Przewód doprowadzający. Doprowadza wodę do przewodu rozprowadzającego.
Punkt siódmy. Przewód rozprowadzający. Przewodzi wodę do emiterów.
Punkt ósmy. Kolektor. Inaczej rozdzielacz. Odpowiada za rozdzielenie przewodu rozprowadzającego i skierowanie wody do odpowiednich emiterów.
Punkt dziewiąty. Emitery. Rozprowadzają wodę na całej powierzchni ogrodu.
Nawożenie
Grafika przedstawia dwa drzewka w różnym stadium rozwoju. Po lewej widoczne jest małe drzewko z trzema gałązkami i czterema listkami. Pod drzewkiem, przy konarach, znajdują się kolorowe kółka z literami P, K, N, Ca i Mg oznaczającymi składniki mineralne. Drzewko po prawej jest o wiele większe, ma kilkanaście gałęzi i dużo liści. Przy korzeniach znajdują się te same składniki mineralne, natomiast są one też zaznaczone między liśćmi. Tutaj występują takie oznaczenia składników mineralnych jak: N, K, P, Fe, Mg, Zn, Cu i B. Oprócz tego na grafice znajdują się dwa punkty z opisami.
Punkt pierwszy.
Nawożenie doglebowe. To podstawowy sposób dostarczania roślinom sadowniczym składników pokarmowych. Dawki nawozów ustala się na podstawie analizy chemicznej gleby. Analizę podłoża wykonuje się przed założeniem sadu, a także w już rosnącym sadzie co trzy‑cztery lata. Badanie przed założeniem uprawy pozwala przygotować odpowiednio pole. Wówczas możliwe jest jeszcze wprowadzenie nawozów do głębszych warstw gleby. Podczas prowadzenia sadu analizuje się również skład chemiczny zawiązków owocowych, owoców oraz liści. Wpływ na efekty stosowanego nawożenia ma odczyn gleby (pH). W przypadku pH pięć i pół zostaje ograniczona przyswajalność przez rośliny makroskładników; przy poziomie pH siedem i dwie dziesiąte ograniczona zostaje przyswajalność mikroskładników oraz może dojść do uwsteczniania magnezu i żelaza w formy nieprzyswajalne dla roślin. Na pobieranie składników mineralnych wraz z wodą ma również wpływ stosunek potasu do magnezu w glebie – gdy jest niewłaściwy, zaburzona zostaje gospodarka wodna roślin.
Punkt drugi.
Nawożenie dolistne. Polega na dostarczaniu składników pokarmowych bezpośrednio na liście roślin uprawnych. To szybki i efektywny sposób nawożenia – efektywność wynosi blisko sto procent, gdy liście całkiem zasłaniają glebę. W przypadku niektórych składników (np. fosforu) czas, w jakim docierają z gleby do korzeni, jest bardzo długi – wówczas można zastosować nawożenie dolistne, które od razu wnika do komórek rośliny, szybko uzupełniając niedobory. Na wyłączne dokarmianie dolistne można sobie pozwolić jedynie w tych sadach, w których jest dużo składników pokarmowych w glebie i są one w dobrych proporcjach. Nawóz można stosować w każdej fazie rozwojowej. Należy unikać pełnego słońca i deszczu, optymalną porą podawania nawozu dolistnego jest wieczór.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
4. Sposoby cięcia i formowania oraz regulowanie wzrostu i owocowania roślin sadowniczych
Terminy cięcia
Miesiąc | Drzewo | |
---|---|---|
jabłoń | grusza | |
styczeń | Można już ciąć drzewa wysokopienne i półpienne z koronami kulistymi oraz drzewa niskopienne. | |
luty | W przypadku koron kolistych główny okres cięcia formującego, odnawiającego i odmładzającego. | |
marzec | Zakończyć wszystkie zabiegi cięcia formującego i odnawiającego z koroną piramidalną, wrzecionową i szpalerową. | |
kwiecień | ||
maj | ||
czerwiec | U drzew z koroną wrzecionową już w stanie zielnym usuwa się pionowe wilki wzdłuż przewodnika. | |
lipiec | Korona szpalerowa: skrócić nad 2 liśćmi nowe pionowe pędy, które wyrosły po czerwcowym cięciu. | |
sierpień | Korona wrzecionowa – można usuwać nieowocujące długopędy. Grusze z koroną szpalerową: jak w lipcu. | |
wrzesień | Kontynuacja i zakończenie cięcia. | |
październik | ||
listopad | U drzew bardzo silnie rosnących z koroną wrzecionową można jednostronnie przyciąć korzenie. | |
grudzień | Dni bezmroźne: cięcie zimowe drzew wysoko-, pół- i niskopiennych z koroną kolistą. |
Miesiąc | Drzewo | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
śliwa | czereśnia | wiśnia | brzoskwinia | nektaryna | morela | |
styczeń | W dni bez mrozu cięcie drzew wysokopiennych i półpiennych z koroną kolistą i niskopiennych (tak jak u gruszy i jabłoni). Starsze gałęzie usuwa się zawsze z pozostawieniem czopu. | |||||
luty | Kontynuować cięcie. | Korona piramidalna: cięcie formujące i odnawiające. | Najlepiej ciąć w okresie kwitnienia. | |||
marzec | Zakończyć wszystkie zabiegi cięcia formującego i odnawiającego z koroną piramidalną. | Kontynuacja i zakończenie zabiegów z lutego. | ||||
kwiecień | Cięcie po rozpoczęciu wegetacji. | |||||
maj | Od połowy miesiąca u drzew jeszcze w stanie zielnym wyrywać pionowe wilki rosnące wzdłuż przewodnika. Można już teraz wykonać cięcie formujące i odnawiające. Pędy konkurencyjne dla przewodnika i konarów głównych można usuwać już w stanie zielnym. | Od połowy maja – korony wrzecionowate: cięcie formujące i odnawiające. Odchodzące pionowe pędy wzdłuż przewodnika usuwa się w stanie zielnym. Usunąć pędy konkurencyjne dla przewodnika i gałązek owoconośnych. Wieloletnie boczne gałęzie owoconośne można przyciąć do niższych rozgałęzień. | Kontynuacja cięcia. | |||
czerwiec | Dalsze wyrywanie wilków pionowych wzdłuż przewodnika, w stanie zielnym. Kontynuacja odnawiania i formowania. | U drzew z koroną wrzecionową kontynuacja i zakończenie zabiegów formujących i odnawiających. | Nowe pędy pionowe można skrócić nad ok. 8. liściem. | |||
lipiec | Gdy owoce dojrzewają wcześnie: po zbiorze można wykonać cięcie formujące i odnawiające. | |||||
sierpień | U wszystkich drzew po zbiorze można wykonać cięcie formujące. U drzew z koroną wrzecionową skrócić nad 2–4 pąkami pędy roczne wyrastające na gałęziach owoconośnych. | U wszystkich drzew po zbiorze można wykonać cięcie formujące. | U wszystkich drzew po zbiorze można wykonać cięcie formujące. | |||
wrzesień | Kontynuacja i zakończenie cięcia. | Kontynuacja i zakończenie cięcia. | ||||
październik | ||||||
listopad | ||||||
grudzień |
Rodzaje cięć
Grafika przedstawia cztery rodzaje cięć drzew. Drzewa rozmieszczone są po dwa w dwóch rzędach. W górnym rzędzie drzewa mają pień i gałęzie w kolorze jasnobrązowym, są bez liści. Wokół gałęzi poprowadzona jest nieregularna czarna linia symbolizująca koronę drzewa. Na obu drzewach w różnych miejscach zaznaczono linię cięcia cienkimi czerwonymi paskami. W drugim rzędzie drzewo po lewej ma pień i gałęzie koloru jasnobrązowego, w połowie gałęzi znajdują się czerwone kreski, od nich gałęzie mają jaśniejszy odcień. Drzewo po prawej oprócz obrysu korony zrobionego nieregularną czarną linią ma też owalny zarys wykonany czerwoną przerywaną linią. Dodatkowo na zewnątrz obrysu znajduje się sześć czerwonych strzałek skierowanych ku środkowi drzewa. Na grafice znajdują się też cztery punkty z opisem, po jednym przy każdym drzewie.
Punkt pierwszy. Drzewo w górnym rzędzie po lewej.
Cięcie sanitarne. Polega na wycięciu uszkodzonych, chorych lub martwych pędów.
Punkt drugi. Drzewo w górnym rzędzie po prawej.
Cięcie korygujące. Polega na usunięciu konkurencyjnych pędów, które dominują, przez co zaburzają prawidłowy rozwój korony, oraz tych, które powodują jej deformację, czyli pędów krzyżujących się i obcierających, które mogą stać się źródłem infekcji.
Punkt trzeci. Drzewo w dolnym rzędzie po lewej.
Cięcie odmładzające. Polega na wycinaniu starszych pędów w celu pobudzenia drzew do zagęszczenia przez wytwarzanie nowych silnych pędów wyrastających z pąków śpiących.
Punkt czwarty. Drzewo w dolnym rzędzie po prawej.
Cięcie formujące. Polega na nadaniu kształtu koronie.
Formowanie koron
Grafika przedstawia formowanie koron drzew. Sześć zestawów drzew rozmieszczonych jest po trzy w dwóch rzędach. Drzewa mają pnie i gałęzie w kolorze jasnobrązowym, nie mają liści. Przy ziemi obrastają je zielone rośliny. Górny rząd drzew. Drzewo po lewej ma najdłuższe gałęzie na dole, zwężają się one ku górze w formę trójkąta. Tuż obok, po jego lewej stronie, stoi białoszary pień bez gałęzi. Drzewa po środku to trzy cieniutkie drzewa z krótkimi, równej długości gałązkami. Drzewo po prawej ma gałęzie rosnące w bok w różnych kierunkach. Dolny rząd drzew. Drzewo po lewej ma gałęzie różnej długości, ale kierujące się ku górze. W trzech miejscach zaznaczone są czerwone linie i strzałki skierowane w dół. Drzewa po środku to dwa drzewa. Pierwsze to dwa pionowe cienkie pnie obok siebie, na jednym są malutkie gałązki. Obok znajduje się pień drzewa, do którego przymocowano poziomo drewnianą belkę. Od niej po lewej i prawej stronie pnia odchodzą pnie porośnięte drobnymi gałązkami. Drzewo po prawej ma dwie grupy gałęzi, które odchodzą na lewą i prawą stronę pnia. W kilkunastu miejscach zaznaczone są krótkie czerwone linie. Na grafice znajduje się też sześć punktów z opisem, po jednym przy każdym drzewie.
Punkt pierwszy. Drzewo w górnym rzędzie po lewej.
Korona wrzecionowa. Ma kształt choinki (stożka, piramidy) o wysokości trzech–czterech metrów. Składa się z przewodnika, poziomych, lekko skośnych odgałęzień, najdłuższych u podstawy korony (od ośmiu dziesiątych do dwóch metrów), położonej od siedmiu dziesiątych do metra nad ziemią. To najpopularniejsza forma korony w sadach intensywnych z drzewkami zaszczepionymi na podkładkach słabo rosnących. Najczęściej prowadzi się w ten sposób korony jabłoni, gruszy, śliwy i czereśni. Korona wrzecionowa umożliwia gęste sadzenie drzew i równomierne oświetlenie gałęzi.
Punkt drugi. Drzewo w górnym rzędzie po środku.
Korona superwrzecionowa. Wariant korony wrzecionowej, bez wyraźnego piętra dolnego. Jest stosowana przy większym zagęszczeniu drzew w sadzie.
Punkt trzeci. Drzewo w górnym rzędzie po prawej.
Korona osiowa. Ma kształt kolumny. Składa się z krótkiego (około półmetrowego) pnia, który przechodzi w długi (trzy–cztery metry), silny przewodnik. Na nim są gęsto osadzone jedno–trzyletnie gałązki owoconośne. Ten kształt korony stosuje się u jabłoni, zwłaszcza owocujących na pędach jednorocznych.
Punkt czwarty. Drzewo w dolnym rzędzie po lewej.
Korona prawie naturalna. Składa się z przewodnika dominującego nad pozostałymi konarami oraz kilkunastu gałęzi szkieletowych, równomiernie rozmieszczonych, wyrastających z pnia pod szerokim kątem. W przekroju poziomym korona ta jest prawie kolista. Przez cztery do sześciu lat niemal się nie zmienia naturalnego pokroju drzewa. Pierwsze silniejsze cięcie wykonuje się po pierwszym obfitym owocowaniu. Formowana jest m.in. u wiśni, czereśni i śliw.
Punkt piąty. Drzewo w dolnym rzędzie po środku.
Korona szpalerowa. Drzewo o koronie szpalerowej ma konary rosnące tylko w płaszczyźnie rzędu. Zwykle są osadzone na przewodniku co trzydzieści do pięćdziesięciu cm, tworząc z nim kąt od czterdziestu pięciu do 90 stopni (optymalnie 60 stopni). Szpaler pozwala na znaczne zagęszczenie drzew, nawet silnie rosnących. Formowanie korony polega na nagięciu pędów do poziomo rozmieszczonych drutów.
Punkt szósty. Drzewo w dolnym rzędzie po prawej.
Korona kotłowa. Składa się z pięciu konarów wyrastających z jednego miejsca na pniu, tworzących kształt kotła (pucharu, wazy). Nie ma przewodnika – jest on wycinany nad trzecim lub czwartym pędem bocznym drzewka dwuletniego lub silnie rozgałęzionego jednorocznego okulanta. Koronę kotłową najczęściej formuje się u brzoskwiń i moreli, rzadziej jabłoni. Kształt ten zapewnia bardzo dobre nasłonecznienie.