Najbardziej przydatne z punktu widzenia sadownika są drzewka tworzące małe korony, wcześnie owocujące i wydające obfite plony. Dlatego wytwarza się podkładki o odpowiednich parametrach. Idealna podkładka cechuje się słabym wzrostem, dużą odpornością na mróz, choroby i szkodniki, dobrym zrastaniem się ze zrazem i łatwością rozmnożenia.

RTWoWyloUAsEa

Zdjęcie przedstawia sad. Po środku znajduje się szeroka alejka porosnięta niską trawą, a po bokach rosną drzewka jabłoni. Drzewka rosnące z lewej stronie alejki rodzą inne owoce niż te rosnące z prawej. Te z prawej są rumiane, dojrzałe, a te z lewej żółtozielone.

Drzewo owocowe rosnące w warunkach naturalnych składa się z: systemu korzeniowego, szyjki korzeniowej, pnia przechodzącego w przewodnik, konarów, odgałęzień 1., 2. i 3. rzędu oraz najcieńszych gałązek, na których zawiązują się owoce.

Krzew owocowy składa się z systemu korzeniowego, szyjki korzeniowej, pędów szkieletowych, pędów kilkuletnich odchodzących od szkieletowych i z pędów jednorocznych.

Ze względu na budowę owoców rośliny sadownicze dzielimy na: ziarnkowe (jabłoń, grusza, pigwa), pestkowe (wiśnia, czereśnia, śliwa, brzoskwinia, morela) i jagodowe (porzeczki, agrest, maliny, aronia, borówka wysoka, winorośl, jeżyna, żurawina).

Podkładki generatywne produkuje się z nasion pochodzących z plantacji zakwalifikowanych w tym celu (sadów nasiennych). Aby zapewnić sobie stały dostęp do nasion wysokiej jakości, należy założyć matecznik składający się tylko z drzew zakwalifikowanych jako elitarne: zdrowych, plennych i odpornych na mróz.

Z drzew ziarnkowych owoce zbiera się wówczas, gdy dojrzeją, a nasiona wtedy, kiedy są brązowe. Owoce należy rozdrobnić, a powstałą z nich miazgę przepłukać wodą. Dojrzałe nasiona są cięższe i opadają na dno naczynia, zaś miąższ unosi się wyżej. Nasiona oddziela się od miąższu za pomocą sit.

Owoce drzew pestkowych natomiast zbiera się, zanim dojrzeją – kiedy są zarumienione. Owoce układa się w zaciemnionym miejscu w warstwę o grubości około 10 cm. Należy poczekać, aż owoce zmiękną, ale nie można dopuścić do ich gnicia ani fermentacji. Miękkie owoce miażdży się lub rozdrabnia i przepłukuje wodą na sitach.

Nasiona powinny być dokładnie oczyszczone, aby nie zawierały resztek miąższu. Po oczyszczeniu nasion należy je szybko wysuszyć. Wilgotność nasion ziarnkowych nie powinna przekraczać 15%, a nasion pestkowych – 18%. Aby przechowywać nasiona dłużej, należy suszyć je do uzyskania wilgotności od 6% do 10%.

Należy pamiętać, że do skiełkowania nasiona drzew owocowych wymagają długiego okresu dojrzewania posprzętnego, czyli stratyfikacji (80–150 dni).

Odkłady

Podkładki wegetatywne najczęściej otrzymuje się przez odkłady poziome lub pionowe.

Odkłady poziome

Do odkładów poziomych stosuje się jednoroczne rośliny mateczne.

Jeśli pędy główne roślin ziarnkowych są zbyt wyrośnięte, skraca się je o 15–20 cm, zaś w przerośniętych pędach bocznych zostawia się 2–3 oczka. Rośliny mateczne drzew pestkowych przycina się słabiej, o 2‑3 cm. Przed rozpoczęciem wegetacji, wczesną wiosną, przygina się pęd poziomo, kładąc go w wykopanym wcześniej rowku o głębokości 8 cm i unieruchamiając np. za pomocą metalowych kulek i spinek. Aby łatwiej było nagiąć pędy, rośliny mateczne można sadzić skośnie, pod kątem 45°. Z przygiętych pędów wyrastają nowe. Kiedy osiągną długość 12–15 cm, należy je obsypać ziemią i dalej postępować tak jak z odkładami pionowymi.

RCqYoWjk7FmQh

Rysunek przedstawia kolejne etapy produkcji podkładek wegetatywnych metodą odkładów poziomych. W jego pierwszej części widać dwa niewielkie drzewka, z których każde ma po 4 oczka i jest u góry lekko przycięte. Druga część rysunku przedstawia pędy przygięte do ziemi w taki sposób, że są do jej powierzchni równoległe i znajdują się tuż pod nią. Aby utrzymać pędy w tej pozycji, zaczepia się je kulkami przypominającymi cienkie haczyki. Ich dolna część jest pionowa i długa, sięga w głąb ziemi, a górna część jest zagięta i obejmuje pędy. W trzeciej części ryciny widać tak samo ułożone rośliny oraz wyrastające z nich pionowo nowe rośliny. Nowych roślin jest pięć i mają po 2‑4 liście. Są to podkładki.

Odkłady pionowe (kopczykowanie)

Na dwa lata przed przystąpieniem do rozmnażania tą metodą zakłada się matecznik: rośliny mateczne sadzi się co 30–40 cm w rzędach oddalonych od siebie o co najmniej 120 cm. W drugim roku wegetacji, na wiosnę, rośliny przycina się „na czop” na wysokość ok. 3 cm nad ziemią, nad oczkiem. Kiedy wyrosną nowe pędy i osiągną długość ok. 15 cm, obsypuje się je ziemią, torfem lub trocinami do wysokości ok. 10 cm. Zabieg ten powtarza się jeszcze dwa razy, w miarę jak pędy rosną, do końca lipca. Jesienią kopczyki się rozgarnia i ukorzenione pędy odcina się od rośliny matecznej. Następnie ukorzenione sadzonki sadzi się w szkółce. Matecznik można wykorzystywać przez kilka lat.

Rju31Mn4CTIcc

Rysunek przedstawia kolejne etapy produkcji podkładek wegetatywnych metodą odkładów pionowych. Każdy z rysunków symbolizuje jeden z etapów produkcji. Na pierwszym obrazku widać niewielkie drzewko posadzone w zagłębieniu w gruncie. Jest to roślina mateczna zasadzona w pierwszym roku prowadzenia matecznika. Na drugim obrazku widać to samo drzewko, które zdążyło urosnąć mniej więcej o jedną trzecią i wypuścić kilka bocznych pędów. Jest to roślina mateczna w drugim roku wegetacji. Na kolejnym obrazku widać tę samą roślinę ściętą płasko bardzo nisko nad ziemią. Kolejny obrazek przedstawia 5 pędów wyrastających pionowo z rośliny matecznej. Pędy te wyrastają ze ściętego wcześniej rejonu pnia. Ostatni obrazek przedstawia pędy obsypane ziemią po osiągnięciu przez nie ok. 15 cm. Ziemia usypana wokół nasady pędów tworzy niewielki kopczyk przykrywający miejsca, w których pędy wyrastają z pnia rośliny matecznej.

Sadzonki

Niektóre podkładki efektywniej niż przez odkłady rozmnaża się metodą sadzonek, przeważnie zielnych (kilka odmian czereśni i grusz), lub odrostów korzeniowych (kilka odmian śliw oraz wiśni). 

Sadzonki zielne uzyskuje się z pędów jednorocznych pochodzących z roślin matecznych posadzonych tylko w tym celu. Pędy o długości do 60 cm ścina się od połowy czerwca do połowy lipca. Następnie tnie się je na odcinki długości ok. 15–18 cm, tak aby zawierały co najmniej dwa węzły. Dolne liście należy usunąć, a górne skrócić o połowę, jeśli są duże. Następnie pędy zanurza się w ukorzeniaczu i roztworze z witaminami i sadzi w mieszaninie perlitu i torfu co 7–14 cm, w rzędach oddalonych od siebie o 8–10 cm. Aby zapewnić sadzonkom dużą wilgotność, sadzi się je w szklarni z zamgławieniem lub w skrzynkach przykrytych folią. Można je również posadzić w gruncie w tunelach foliowych. Ukorzenione sadzonki wyjmuje się z podłoża w połowie października, sortuje i dołuje. Aby zabezpieczyć je przed niską temperaturą, przykrywa się je grubą warstwą suchego torfu.

RJmPTKVygQgXI

Zdjęcie przedstawia sadzonki drzewek owocowych i winorośli rosnące w rzędach w odkrytej szkółce sadowniczej. Rośliny posadzone są w metalowych rynnach nieco uniesionych nad ziemią. Z boków i u dołu rynien widoczne są gęsto i regularnie rozmieszczone otworki.

Sadzonki zdrewniałe (sztobry) pozyskuje się jesienią z drzew specjalnie posadzonych w tym celu. Zdrewniałe jednoroczne pędy tnie się na odcinki o długości 50–60 cm. Dolna część sadzonek powinna być ucięta pod oczkiem prostopadle, pod kątem 90°, a górna nad oczkiem, ukośnie, pod kątem 45°. Tak pozyskane sadzonki przechowuje się w dołowniku lub chłodni, a wczesną wiosną sadzi się w szkółce podkładek tak, aby nad powierzchnię gleby wystawały 1–2 pąki.

Sadzonki korzeniowe uzyskuje się z odrostów korzeniowych o grubości 4–5 cm, pociętych na odcinki długości 10–15 cm. Z sadzonkami korzeniowymi postępuje się tak samo jak ze zdrewniałymi.

Rozłogi

RkmFUlgjWnfDa1

Rysunek przedstawia rośliny z rozłogami. Na środku narysowane są dwie rośliny z rozwiniętymi liśćmi i gałęziami, po ich bokach wyrastają z ziemi mniejsze roślinki, słabo rozwinięte. Wszystkie połączone są pod ziemią jednym systemem rozgałęziających się korzeni.

Przez rozłogi (odrosty korzeniowe) rozmnażają się w sposób naturalny m.in. malina i jeżyna. Sadzonkę należy pobrać ręcznie: wbija się łopatę między roślinę mateczną a odrost tak, aby przeciąć łączący je korzeń.

Metoda in vitro

W celu wytworzenia większej liczby roślin można zastosować mikrorozmnażanie, czyli namnażanie materiału roślinnego w hodowli in vitro. Fragmenty tkanek umieszcza się w kontrolowanych, sterylnych warunkach na pożywce o określonym składzie. Kultury in vitro wykorzystuje się również do uwalniania porażonych roślin od patogenów, np. wirusów. Pobrane z zakażonych roślin wierzchołki wzrostu (merystemy z zaczątkami liści) o wielkości 0,2—0,8 mm nie zawierają patogenów lub zawierają śladowe ich ilości. Dzięki temu z wartościowej, ale zakażonej podkładki można uzyskać materiał wolny od patogenów, spełniający normy jakościowe.

R1THT14a93C0Y

Fotografia przedstawia szklarnię. Rosną w niej zielone, długie trawy. Nad roślinami widać rząd półokrągłych lamp o potężnych kloszach, które emitują przytłumione, niebieskawe światło.

Podział roślin

Przez podział można rozmnażać jagodę kamczacką oraz poziomkę. Najlepiej dzielić karpę młodych i rozrośniętych krzewów. Po wykopaniu karpę rozrywa się lub rozcina nożem na kilka mniejszych części, z których każda musi mieć korzenie. Korzenie można skrócić.

Szczepienie

Szczepienie to sztuczne połączenie podkładki i zraza odmiany szlachetnej (in. uprawnej), w wyniku którego oba organizmy roślinne zrastają się w jeden nowy organizm, zwany szczepem. Celem szczepienia jest otrzymanie szlachetnej odmiany o pożądanych właściwościach (plennej, odpornej na mróz itd.).

RWnMSJpAlDbsh

Zdjęcie przedstawia zbliżenie miejsca szczepienia drzewa. Widoczne są liczne gałęzie odchodzące z grubszego pnia.

Okulizacja

Okulizacja to metoda wegetatywnego rozmnażania drzew i krzewów polegająca na przeszczepieniu samego oczka (pąka liściowego) lub oczka z niewielkim fragmentem pędu z odmiany szlachetnej na podkładkę. Jest to najczęściej stosowany rodzaj szczepienia w szkółkarstwie z uwagi na łatwość i termin wykonania (okulizację można przeprowadzić latem, kiedy w szkółce jest najmniej pracy). Drzewko otrzymane w wyniku okulizacji to okulant.

Miejsce na notatki