E-materiały do kształcenia zawodowego

Monitorowanie poziomu zanieczyszczeń środowiska (powietrza, wód i gleb)

CHM.05. Ocena stanu środowiska, planowanie i realizacja zadań w ochronie środowiska - Technik ochrony środowiska 325511

Słownik pojęć dla e‑materiału

1

Poniżej zamieszczono słownik pojęć, występujących w lekcji „Monitorowanie poziomu zanieczyszczeń środowiska (powietrza, wód i gleb)”.
Pojęcia zostały uszeregowane w kolejności alfabetycznej.
Dodatkowo na koniec każdej definicji zamieszczono podświetloną na niebiesko nazwę multimedium, z której pochodzi pojęcie.
Kliknięcie na nazwę multimedium umożliwia przeniesienie do odpowiedniego materiału.

Analit
Analit

Roztwór oznaczany podczas procesu analitycznego np. miareczkowania.

Materiał multimedialny: SymulatorD19vXFHIKSymulator: Przeprowadzanie badań laboratoryjnych w celu oznaczenia zanieczyszczeń w próbkach wody.

Analiza miareczkowa
Analiza miareczkowa

Polega na stopniowym dodawaniu titrantaTitranttitranta, czyli roztworu o znanym stężeniu, do badanej próbki o znanej objętości, zwanej również analitemAnalitanalitem.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Aspirator butelkowy
Aspirator butelkowy

Przyrząd służący do pobierania próbek gazowych metodą aspiracyjnąMetoda aspiracyjnametodą aspiracyjną. Składa się z butelki, elastycznego węża zakończonego końcówką ssawną oraz systemu regulacji przepływu. Butelka jest wykonana z wytrzymałego materiału, takiego jak szkło lub plastik i wypełniona jest wodą, lub innym płynem umożliwiającym tworzenie podciśnienia. Końcówka ssawna jest umieszczana w miejscu, z którego chcemy pobrać próbkę gazu. Poprzez zasysanie powietrza przez końcówkę ssawną, powstaje różnica ciśnień, co powoduje przepływ gazu do butelki. Regulacja przepływu umożliwia kontrolowanie ilości gazu pobieranego w danym czasie.

R7a4WvqTgTQWi

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Aspiratory
Aspiratory

Przyrządy wykorzystywane w metodzie aspiracyjnejMetoda aspiracyjnametodzie aspiracyjnej. Są zbudowane z urządzenia wymuszającego przepływ gazu oraz pojemnika, który czasami wypełniony jest substancją absorbującą, która służy do wykrywania zanieczyszczeń.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Badania środowiska
Badania środowiska

Procesy mające na celu zbieranie szczegółowych informacji na temat pobranych próbek gleby, wody i powietrza.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Biomonitoring
Biomonitoring

Metoda oceny stanu jakości wód wykorzystująca organizmy żywe cechujące się wrażliwością na występowanie zanieczyszczeń, zwane bioindykatorami.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Biowskaźniki zanieczyszczenia
Biowskaźniki zanieczyszczenia

Występujące powszechnie i dostępne przez cały rok organizmy zwierzęce lub roślinne. Ich charakterystyczną cechą jest istnienie zależności pomiędzy stężeniem badanego zanieczyszczenia a ich parametrami fizjologicznymi lub zachowaniami, co pozwala zidentyfikować oraz określić poziom zanieczyszczenia. Zwane są również bioindykatorami.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Cylinder ze stali nierdzewnej
Cylinder ze stali nierdzewnej

Cylindryczne naczynie wykonane ze stali nierdzewnej o dużej wytrzymałości chemicznej i odporności na korozję. Przyrząd ten posiada szczelne zamknięcie oraz zawór, który umożliwia kontrolowane pobieranie próbek gazowych metodą izolacyjnąMetoda izolacyjnametodą izolacyjną.

R1TuhjdymUWS5

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Czerpak
Czerpak

Przyrząd służący do pobierania próbek wody. Składa się z długiego uchwytu zakończonego cylindrycznym pojemnikiem. Pojemnik czerpaka wykonany jest z materiałów niereagujących chemicznie z wodą, takich jak stal nierdzewna lub tworzywo sztuczne. Pojemniki czerpaka mogą posiadać zawór lub mechanizm zamykający, które umożliwiają kontrolowane pobieranie i przechowywanie próbki.

R3CkbCRNX7SAV

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Konduktometry
Konduktometry

Urządzenia służące do pomiaru przewodnictwa elektrycznego wody, co pozwala na określenie zawartości rozpuszczonych soli i minerałów w wodzie.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Laska glebowa Egnera
Laska glebowa Egnera

Narzędzie wykorzystywane do pobierania próbek gleby. Składa się z dwóch podstawowych elementów: długiego pręta i wyciągacza próbek. Pręt jest zazwyczaj wykonany z metalu, takiego jak stal nierdzewna i ma stopniowane oznaczenia na swojej długości, co ułatwia określenie głębokości pobrania próbki gleby. Wyciągacz próbek, umieszczony na końcu laski glebowej Egnera, jest zwykle cylindrycznym lub stożkowym kawałkiem metalu, który może być otwierany i zamykany.

RFTs2GPQiwVW8

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Lizymetr
Lizymetr

Przyrząd służący do pobierania próbek roztworów wodnych występujących w glebie. Zbudowany jest z metalowej rurki zakończonej porowatą powierzchnią, przez którą zasysana jest ciecz. Różnica ciśnień, która wymusza ruch wody z wnętrza gleby do pojemnika zbiorczego, zwykle osiągana jest dzięki użyciu pompy próżniowej lub pompy ręcznej.

R1eZsRm84TIwD

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Magnetometry
Magnetometry

Urządzenia służące do pomiarów podatności magnetycznej gleb, parametru, który pozwala na określenie stopnia zanieczyszczenia gleby metalami ciężkimi.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Metoda aspiracyjna
Metoda aspiracyjna

Metoda pobierania próbek gazowych wykorzystująca specjalne przyrządy do pobierania próbek oraz oznaczania występujących w nich zanieczyszczeń, zwane aspiratoramiAspiratoryaspiratorami. Przykładami urządzeń wykorzystywanych w metodach aspiracyjnych są strzykawki gazoszczelneStrzykawka gazoszczelnastrzykawki gazoszczelne oraz aspiratory butelkoweAspirator butelkowyaspiratory butelkowe.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Metody chromatograficzne
Metody chromatograficzne

Polegają na rozdzieleniu składników badanej substancji pomiędzy nieruchomą fazą stacjonarną a fazą ruchomą.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Metoda izolacyjna
Metoda izolacyjna

Metoda pobierania próbek gazowych, w której gaz pobierany jest do pojemnika np. szklanej butli próżniowej, pipety gazowejPipeta gazowapipety gazowej, tedlarowego workaWorek tedlarowytedlarowego worka lub cylindra ze stali nierdzewnejCylinder ze stali nierdzewnejcylindra ze stali nierdzewnej. Metoda ta pozwala na ograniczenie wpływu zewnętrznych czynników na właściwości i skład próbki gazowej.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Metoda Mohra
Metoda Mohra

Metoda oznaczania jonów chlorkowych, zwana również miareczkowaniem bezpośrednim. Polega ona na analizie roztworu zawierającego jony chlorkowe poprzez stopniowe dodawanie do niego roztworu azotanu (V) srebra (I). Wskaźnikiem używanym w tej metodzie jest chromian (VI) potasu.

Materiał multimedialny: SymulatorD19vXFHIKSymulator: Przeprowadzanie badań laboratoryjnych w celu oznaczenia zanieczyszczeń w próbkach wody.

Metoda sedymentacyjna
Metoda sedymentacyjna

Metoda pobierania próbek gazowych. Stosowana jest przede wszystkim do pomiarów opadu pyłu oraz czystości mikrobiologicznej powietrza. Polega ona na ekspozycji płytki PetriegoPłytka Petriegopłytki Petriego na opadające w powietrzu zanieczyszczenia.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Metody spektroskopowe
Metody spektroskopowe

Polegają na przepuszczaniu przez próbki różnych rodzajów promieniowania elektromagnetycznego, a następnie analizowaniu widm powstających w wyniku absorpcji, emisji i innych oddziaływań zachodzących między wiązką promieniowania a cząsteczkami występującymi w próbce.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Monitoring środowiskowy
Monitoring środowiskowy

Termin oznaczający ciągły i systematyczny proces zbierania danych oraz informacji umożliwiających ocenę aktualnego stanu badanego komponentu środowiska, a także monitorowanie zmian zachodzących w środowisku oraz trendów tych zmian.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

pH‑metry
pH‑metry

Urządzenia służące do pomiaru wartości pH wody.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Piezometry
Piezometry

Otwory wywiercone w ziemi w celu poboru próbek wody do analizy, charakteryzujące się niewielkimi średnicami, zwykle nieprzekraczającymi 10 cm.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Pipeta gazowa
Pipeta gazowa

Cienka, szklana lub plastikowa rurka zakończona stożkowym otworem na jednym końcu i wyposażona w pompkę na drugim końcu. Przyrząd ten umożliwia precyzyjne i kontrolowane pobieranie próbek gazowych metodą izolacyjnąMetoda izolacyjnametodą izolacyjną.

RW9lt0qoamiyc

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Płytka Petriego
Płytka Petriego

Naczynie w kształcie okrągłej podstawki wykonane z przeźroczystego szkła, wykorzystywane w metodzie sedymentacyjnejMetoda sedymentacyjnametodzie sedymentacyjnej.

R1cy1dIUpjBxu

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Próbnik
Próbnik

Przyrząd służący do pobierania próbek wody. Ma cylindryczny kształt i składa się z rury próbkującej oraz rączki. Rura próbkująca jest wykonana z materiałów niereagujących chemicznie z wodą, takich jak stal nierdzewna lub tworzywo sztuczne. Jest ona długa i węższa na końcu co ułatwia pionowe wprowadzenie próbnika do wody.

RZWR3zlj2Pp88

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Próbnik Garretta
Próbnik Garretta

Narzędzie wykorzystywane do pobierania próbek warstwy powierzchniowej wody. Składa się z metalowe siatki umieszczonej zwykle na prostokątnej ramie. Pobieranie próbki polega na włożeniu próbnika do wody, a następnie wyciągnięcie go w taki sposób, aby cienka warstwa filmu powierzchniowego wody osiadła na siatce.

R176N3uiW810x

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Próbnik Van Veen
Próbnik Van Veen

Narzędzie stosowane do pobierania próbek osadów dennych. Składa się z dwóch szczęk, wykonanych z metalu lub innego wytrzymałego materiału, który jest odporny na działanie wody i nie reaguje z pobieranymi próbkami.

R1Dt6QCe5n5G7

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Próbniki rurowe typu Shelby
Próbniki rurowe typu Shelby

Cienkościenne, cylindryczne rurki zakończone ostrym końcem, wykorzystywane do pobierania próbek gleby z głębszych warstw. Krawędź tnącą, umieszczona na jednym z końców, ułatwia wprowadzanie próbnika w ziemię. Drugi z końców rurki posiada otwory, które umożliwiają montaż głowicy napędowej. Próbniki rurowe typu Shelby są zazwyczaj wykonane ze stali nierdzewnej lub innego materiału, który jest odporny na działanie gleby i nie reaguje chemicznie z próbkami. Po zagłębieniu próbnik rurowy typu Shelby zostaje wyciągnięty, a znajdujące się wewnątrz ziemia zostaje przekazana do badań.

R8o2BC16Sf4Uc

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Sondy elektrooporowe
Sondy elektrooporowe

Urządzenia wykorzystywane w metodzie polegającej na wprowadzeniu prądu elektrycznego do gleby w celu pomiaru jej oporności elektrycznej, używane do badania zmian rozkładu zanieczyszczeń w przestrzeni i czasie.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Strzykawka gazoszczelna
Strzykawka gazoszczelna

Przyrząd umożliwiający precyzyjne i kontrolowane pobieranie próbek gazowych metodą aspiracyjnąMetoda aspiracyjnametodą aspiracyjną. Przyrząd ten składa się z trzonka, cylindra i tłoka. Cylindryczny cylinder strzykawki jest wykonany z materiałów o wysokiej jakości i ma doskonałą szczelność, aby zapobiegać wyciekowi gazu podczas pobierania próbki.

R13OKOZ7tXpsI

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Systemy typu „remote”
Systemy typu „remote”

Systemy zdalnego monitorowania powietrza wykrywające zanieczyszczenia w miejscu zagrożenia i wysyłają wyniki pomiarów na odległość.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Systemy typu „stand‑off”
Systemy typu „stand‑off”

Systemy zdalnego monitorowania powietrza wykrywające zanieczyszczenia na odległość.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Szklana butla gazowa
Szklana butla gazowa

Cylindryczne naczynie wykonane ze szkła o dużej wytrzymałości chemicznej, zaprojektowane do przechowywania i transportu próbek gazów w celu dalszej analizy. Naczynie to posiada odpowiednie zawory i złącza, umożliwiające pobieranie próbek gazowych metodą izolacyjnąMetoda izolacyjnametodą izolacyjną oraz dostęp do zawartości butli w kontrolowany sposób.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Szpachelka
Szpachelka

Płaskie, metalowe lub plastikowe narzędzie o ostrym końcu, wykorzystywane do pobierania gleby.

R1LMsMViyIGIF

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Teledetekcja
Teledetekcja

Grupa metod wykorzystujących zróżnicowane właściwości emisji, rozpraszania i odbijania promieniowania elektromagnetycznego przez różne substancje oraz obiekty, dzięki czemu można między innymi określić przestrzenny rozkład parametrów biologicznych i fizykochemicznych w badanym zbiorniku wodnym.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Titrant
Titrant

Roztwór o znanym stężeniu, dodawany za pomocą biurety do analituAnalitanalitu podczas miareczkowania.

Materiał multimedialny: SymulatorD19vXFHIKSymulator: Przeprowadzanie badań laboratoryjnych w celu oznaczenia zanieczyszczeń w próbkach wody.

Tlenomierze
Tlenomierze

Urządzenia służące do pomiaru stężenia tlenu w próbkach wody.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDESCoRuGSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.

Worek tedlarowy
Worek tedlarowy

Przyrząd służący do pobierania próbek gazowych metodą izolacyjnąMetoda izolacyjnametodą izolacyjną. Wykonany jest z materiału o nazwie tedlar, który wykazuje się odpornością na działanie wielu substancji chemicznych i ma niską zdolność do adsorpcji gazów. Worek może mieć różne rozmiary i kształty. Przyrząd ten wyposażony jest w zawór, przez który pobierane jest powietrze.

R6jShqoljyaco

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.

Zbiorniki wody opadowej
Zbiorniki wody opadowej

Zbiorniki, z których pobiera się próbki wody opadowej. Wykonane są z materiałów, które nie reagują chemicznie z wodą i nie wpływają na jej skład. Najczęściej stosowane materiały to tworzywa sztuczne, takie jak polipropylen (PP) lub polietylen (PE).

R1CFNwYBt0mYR

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćD3O5flMrFGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.