Monitorowanie poziomu zanieczyszczeń środowiska (powietrza, wód i gleb)
CHM.05. Ocena stanu środowiska, planowanie i realizacja zadań w ochronie środowiska - Technik ochrony środowiska 325511
Słownik pojęć dla e‑materiału
Poniżej zamieszczono słownik pojęć, występujących w lekcji „Monitorowanie poziomu zanieczyszczeń środowiska (powietrza, wód i gleb)”.
Pojęcia zostały uszeregowane w kolejności alfabetycznej.
Dodatkowo na koniec każdej definicji zamieszczono podświetloną na niebiesko nazwę multimedium, z której pochodzi pojęcie.
Kliknięcie na nazwę multimedium umożliwia przeniesienie do odpowiedniego materiału.
Roztwór oznaczany podczas procesu analitycznego np. miareczkowania.
Materiał multimedialny: SymulatorSymulator: Przeprowadzanie badań laboratoryjnych w celu oznaczenia zanieczyszczeń w próbkach wody.
Polega na stopniowym dodawaniu titrantatitranta, czyli roztworu o znanym stężeniu, do badanej próbki o znanej objętości, zwanej również analitemanalitem.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Przyrząd służący do pobierania próbek gazowych metodą aspiracyjnąmetodą aspiracyjną. Składa się z butelki, elastycznego węża zakończonego końcówką ssawną oraz systemu regulacji przepływu. Butelka jest wykonana z wytrzymałego materiału, takiego jak szkło lub plastik i wypełniona jest wodą, lub innym płynem umożliwiającym tworzenie podciśnienia. Końcówka ssawna jest umieszczana w miejscu, z którego chcemy pobrać próbkę gazu. Poprzez zasysanie powietrza przez końcówkę ssawną, powstaje różnica ciśnień, co powoduje przepływ gazu do butelki. Regulacja przepływu umożliwia kontrolowanie ilości gazu pobieranego w danym czasie.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Przyrządy wykorzystywane w metodzie aspiracyjnejmetodzie aspiracyjnej. Są zbudowane z urządzenia wymuszającego przepływ gazu oraz pojemnika, który czasami wypełniony jest substancją absorbującą, która służy do wykrywania zanieczyszczeń.
Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Procesy mające na celu zbieranie szczegółowych informacji na temat pobranych próbek gleby, wody i powietrza.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Metoda oceny stanu jakości wód wykorzystująca organizmy żywe cechujące się wrażliwością na występowanie zanieczyszczeń, zwane bioindykatorami.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Występujące powszechnie i dostępne przez cały rok organizmy zwierzęce lub roślinne. Ich charakterystyczną cechą jest istnienie zależności pomiędzy stężeniem badanego zanieczyszczenia a ich parametrami fizjologicznymi lub zachowaniami, co pozwala zidentyfikować oraz określić poziom zanieczyszczenia. Zwane są również bioindykatorami.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Cylindryczne naczynie wykonane ze stali nierdzewnej o dużej wytrzymałości chemicznej i odporności na korozję. Przyrząd ten posiada szczelne zamknięcie oraz zawór, który umożliwia kontrolowane pobieranie próbek gazowych metodą izolacyjnąmetodą izolacyjną.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Przyrząd służący do pobierania próbek wody. Składa się z długiego uchwytu zakończonego cylindrycznym pojemnikiem. Pojemnik czerpaka wykonany jest z materiałów niereagujących chemicznie z wodą, takich jak stal nierdzewna lub tworzywo sztuczne. Pojemniki czerpaka mogą posiadać zawór lub mechanizm zamykający, które umożliwiają kontrolowane pobieranie i przechowywanie próbki.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Urządzenia służące do pomiaru przewodnictwa elektrycznego wody, co pozwala na określenie zawartości rozpuszczonych soli i minerałów w wodzie.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Narzędzie wykorzystywane do pobierania próbek gleby. Składa się z dwóch podstawowych elementów: długiego pręta i wyciągacza próbek. Pręt jest zazwyczaj wykonany z metalu, takiego jak stal nierdzewna i ma stopniowane oznaczenia na swojej długości, co ułatwia określenie głębokości pobrania próbki gleby. Wyciągacz próbek, umieszczony na końcu laski glebowej Egnera, jest zwykle cylindrycznym lub stożkowym kawałkiem metalu, który może być otwierany i zamykany.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Przyrząd służący do pobierania próbek roztworów wodnych występujących w glebie. Zbudowany jest z metalowej rurki zakończonej porowatą powierzchnią, przez którą zasysana jest ciecz. Różnica ciśnień, która wymusza ruch wody z wnętrza gleby do pojemnika zbiorczego, zwykle osiągana jest dzięki użyciu pompy próżniowej lub pompy ręcznej.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Urządzenia służące do pomiarów podatności magnetycznej gleb, parametru, który pozwala na określenie stopnia zanieczyszczenia gleby metalami ciężkimi.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Metoda pobierania próbek gazowych wykorzystująca specjalne przyrządy do pobierania próbek oraz oznaczania występujących w nich zanieczyszczeń, zwane aspiratoramiaspiratorami. Przykładami urządzeń wykorzystywanych w metodach aspiracyjnych są strzykawki gazoszczelnestrzykawki gazoszczelne oraz aspiratory butelkoweaspiratory butelkowe.
Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Polegają na rozdzieleniu składników badanej substancji pomiędzy nieruchomą fazą stacjonarną a fazą ruchomą.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Metoda pobierania próbek gazowych, w której gaz pobierany jest do pojemnika np. szklanej butli próżniowej, pipety gazowejpipety gazowej, tedlarowego workatedlarowego worka lub cylindra ze stali nierdzewnejcylindra ze stali nierdzewnej. Metoda ta pozwala na ograniczenie wpływu zewnętrznych czynników na właściwości i skład próbki gazowej.
Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Metoda oznaczania jonów chlorkowych, zwana również miareczkowaniem bezpośrednim. Polega ona na analizie roztworu zawierającego jony chlorkowe poprzez stopniowe dodawanie do niego roztworu azotanu (V) srebra (I). Wskaźnikiem używanym w tej metodzie jest chromian (VI) potasu.
Materiał multimedialny: SymulatorSymulator: Przeprowadzanie badań laboratoryjnych w celu oznaczenia zanieczyszczeń w próbkach wody.
Metoda pobierania próbek gazowych. Stosowana jest przede wszystkim do pomiarów opadu pyłu oraz czystości mikrobiologicznej powietrza. Polega ona na ekspozycji płytki Petriegopłytki Petriego na opadające w powietrzu zanieczyszczenia.
Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Polegają na przepuszczaniu przez próbki różnych rodzajów promieniowania elektromagnetycznego, a następnie analizowaniu widm powstających w wyniku absorpcji, emisji i innych oddziaływań zachodzących między wiązką promieniowania a cząsteczkami występującymi w próbce.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Termin oznaczający ciągły i systematyczny proces zbierania danych oraz informacji umożliwiających ocenę aktualnego stanu badanego komponentu środowiska, a także monitorowanie zmian zachodzących w środowisku oraz trendów tych zmian.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Urządzenia służące do pomiaru wartości pH wody.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Otwory wywiercone w ziemi w celu poboru próbek wody do analizy, charakteryzujące się niewielkimi średnicami, zwykle nieprzekraczającymi 10 cm.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Cienka, szklana lub plastikowa rurka zakończona stożkowym otworem na jednym końcu i wyposażona w pompkę na drugim końcu. Przyrząd ten umożliwia precyzyjne i kontrolowane pobieranie próbek gazowych metodą izolacyjnąmetodą izolacyjną.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Naczynie w kształcie okrągłej podstawki wykonane z przeźroczystego szkła, wykorzystywane w metodzie sedymentacyjnejmetodzie sedymentacyjnej.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Przyrząd służący do pobierania próbek wody. Ma cylindryczny kształt i składa się z rury próbkującej oraz rączki. Rura próbkująca jest wykonana z materiałów niereagujących chemicznie z wodą, takich jak stal nierdzewna lub tworzywo sztuczne. Jest ona długa i węższa na końcu co ułatwia pionowe wprowadzenie próbnika do wody.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Narzędzie wykorzystywane do pobierania próbek warstwy powierzchniowej wody. Składa się z metalowe siatki umieszczonej zwykle na prostokątnej ramie. Pobieranie próbki polega na włożeniu próbnika do wody, a następnie wyciągnięcie go w taki sposób, aby cienka warstwa filmu powierzchniowego wody osiadła na siatce.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Narzędzie stosowane do pobierania próbek osadów dennych. Składa się z dwóch szczęk, wykonanych z metalu lub innego wytrzymałego materiału, który jest odporny na działanie wody i nie reaguje z pobieranymi próbkami.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Cienkościenne, cylindryczne rurki zakończone ostrym końcem, wykorzystywane do pobierania próbek gleby z głębszych warstw. Krawędź tnącą, umieszczona na jednym z końców, ułatwia wprowadzanie próbnika w ziemię. Drugi z końców rurki posiada otwory, które umożliwiają montaż głowicy napędowej. Próbniki rurowe typu Shelby są zazwyczaj wykonane ze stali nierdzewnej lub innego materiału, który jest odporny na działanie gleby i nie reaguje chemicznie z próbkami. Po zagłębieniu próbnik rurowy typu Shelby zostaje wyciągnięty, a znajdujące się wewnątrz ziemia zostaje przekazana do badań.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Urządzenia wykorzystywane w metodzie polegającej na wprowadzeniu prądu elektrycznego do gleby w celu pomiaru jej oporności elektrycznej, używane do badania zmian rozkładu zanieczyszczeń w przestrzeni i czasie.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Przyrząd umożliwiający precyzyjne i kontrolowane pobieranie próbek gazowych metodą aspiracyjnąmetodą aspiracyjną. Przyrząd ten składa się z trzonka, cylindra i tłoka. Cylindryczny cylinder strzykawki jest wykonany z materiałów o wysokiej jakości i ma doskonałą szczelność, aby zapobiegać wyciekowi gazu podczas pobierania próbki.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Systemy zdalnego monitorowania powietrza wykrywające zanieczyszczenia w miejscu zagrożenia i wysyłają wyniki pomiarów na odległość.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Systemy zdalnego monitorowania powietrza wykrywające zanieczyszczenia na odległość.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Cylindryczne naczynie wykonane ze szkła o dużej wytrzymałości chemicznej, zaprojektowane do przechowywania i transportu próbek gazów w celu dalszej analizy. Naczynie to posiada odpowiednie zawory i złącza, umożliwiające pobieranie próbek gazowych metodą izolacyjnąmetodą izolacyjną oraz dostęp do zawartości butli w kontrolowany sposób.
Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Płaskie, metalowe lub plastikowe narzędzie o ostrym końcu, wykorzystywane do pobierania gleby.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Grupa metod wykorzystujących zróżnicowane właściwości emisji, rozpraszania i odbijania promieniowania elektromagnetycznego przez różne substancje oraz obiekty, dzięki czemu można między innymi określić przestrzenny rozkład parametrów biologicznych i fizykochemicznych w badanym zbiorniku wodnym.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Urządzenia służące do pomiaru stężenia tlenu w próbkach wody.
Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweSekwencje filmowe: Metody badań procesów zachodzących w środowisku.
Przyrząd służący do pobierania próbek gazowych metodą izolacyjnąmetodą izolacyjną. Wykonany jest z materiału o nazwie tedlar, który wykazuje się odpornością na działanie wielu substancji chemicznych i ma niską zdolność do adsorpcji gazów. Worek może mieć różne rozmiary i kształty. Przyrząd ten wyposażony jest w zawór, przez który pobierane jest powietrze.

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.
Zbiorniki, z których pobiera się próbki wody opadowej. Wykonane są z materiałów, które nie reagują chemicznie z wodą i nie wpływają na jej skład. Najczęściej stosowane materiały to tworzywa sztuczne, takie jak polipropylen (PP) lub polietylen (PE).

Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Zasady pobierania próbek poszczególnych komponentów środowiska, wykonywanie oraz zabezpieczenie i przechowywanie z przeznaczeniem do badań laboratoryjnych.