Infografika „Rodzaje lin wykorzystywanych w urządzeniach dźwigowych”

Multimedium ma formę grafiki, na której znajdują się interaktywne znaczniki z cyframi. Pod znacznikami kryje się treść na temat wybranego elementu grafiki. Po lewej stronie widoczny jest dźwig, wyciąg pionowy o kształcie prostopadłościanu i przezroczystych szybach. Widok na liny, na których utrzymuje się dźwig, jest powiększony we wnętrzu rysunku lupy, nachodzącej na liny.

1. Rdzeń
Rysunek w pierwszej lupce przedstawia warstwy liny.
Pod znacznikiem znajduje się pasek z nagraniem o tekście tożsamym z poniższym.
Liny stalowe zbudowane są z rdzenia i splotki wykonanej z pojedynczych drutów. Wykorzystywane są w różnego rodzaju urządzeniach dźwignicowych, ale również budowlanych (spychacze, wciągarki), transportowych, holowniczych i przemysłowych (ciągarki rur). Wielość zastosowań sprawia, że warto znać budowę, oznaczenia i podstawowe zasady doboru lin.

RDZEŃ
Rdzeń liny może być stalowy lub włókienny. O rodzaju zastosowanego materiału informują oznaczenia zgodne z PN‑EN 12385‑2.

NFC – angielskie natural fajber kor - rdzeń z włókien naturalnych,
SFC – angielskie syntetik fajber kor - rdzeń z włókien syntetycznych,
SPC – angielskie solid poli kor - rdzeń polimerowy,
WSC – angielskie wajer standard kor - rdzeń stalowy splotowy,
IWRC – angielskie indipendet wajer rołp kor - rdzeń stalowy splotowy (niezależna lina),
IWR – angielskie indipendet łajer rołp rdzeń stalowy konstrukcji 7 x 7,
IWS – angielskie indipendet łajer standard - rdzeń stalowy splotowy tej samej konstrukcji co lina.

Liny z rdzeniem stalowym stosuje się tam, gdzie niezbędna jest wytrzymałość na wysokie temperatury, dobrze znoszą także naciski poprzeczne i przeginanie. Liny z rdzeniem naturalnym lub syntetycznym będą natomiast lepiej współpracować z rowkiem koła linowego ze względu na większą elastyczność.

W tekst wpleciona jest ilustracja, znajdująca się w pierwszej lupce grafiki głównej z tą różnicą, że warstwy są opisane. W środku splotu znajduje się element opisany jako rdzeń. Dookoła rdzenia znajdują się splotki, a we wglębieniach splotek od zewnętrznej strony są druty w splotce o znacznie mniejszej średnicy niż splotki przylegające do rdzenia.

2. SPLOTKA – kierunek skręcenia
Rysunek w lupce drugiej przedstawia warstwy liny. Pod znacznikiem znajduje się pasek z nagraniem o tekście tożsamym z poniższym.

Splotka otaczająca rdzeń może być skręcona w prawą lub lewą stronę, stąd określenia: liny prawoskrętne i liny lewoskrętne. Druty splotki również mogą być skręcone w lewo lub prawo. Jeśli kierunek zwicia drutu w splotce jest ten sam co zwicia splotki, mówimy o linie współzwitej, jeśli przeciwny – przeciwzwitej.

O rodzaju zastosowanego splotu informują oznaczenia:
z – prawy kierunek skręcenia drutów w splotkach zewnętrznych,
s – lewy kierunek skręcenia drutów w splotkach zewnętrznych,
Z – prawy kierunek skręcenia liny,
S – lewy kierunek skręcenia liny;

sZ – lina przeciwzwita prawa,
zS – lina przeciwzwita lewa,
zZ – lina współzwita prawa,
sS – lina współzwita lewa.

Liny współzwite (splot Langa) są bardziej elastyczne i dobrze współpracują z rowkami półokrągłymi kół ciernych. Mają jednak tendencję do rozkręcania się i należy je zabezpieczać przed odkręcaniem.
Liny przeciwzwite są mniej elastyczne, ale wytrzymałe i  łatwiejsze w montażu. Łatwiej zdiagnozować ich uszkodzenie. Są stosowane w dźwigach elektrycznych ciernych.
Liny należy dobierać do urządzenia, uwzględniając kierunek skrętu, który musi być zgodny z kierunkami olinowania i bębnami.

W tekst wpleciona została ilustracja. Ilustracja przedstawia cztery sploty lin.
Pierwszy od lewej splot opisany jest jako es, jedna z lin oznaczona jest literą es. Obok znajduje się podpis lina sS. Drugi od lewej splot opisany jest jako es, jedna z lin oznaczona jest literą zet. Obok znajduje się podpis lina sZ. Trzeci od lewej splot opisany jest jako zet, jedna z lin oznaczona jest literą es. Obok znajduje się podpis lina sZ. Czwarty od lewej splot opisany jest jako zet, jedna z lin oznaczona jest literą zet. Obok znajduje się podpis lina zZ.

3. SPLOTKA – kierunek ułożenia

Ilustracja w lupce przedstawia splotkę. Widoczny jest okrąg otoczony przez dziesięć mniejszych okręgów, otoczonych przez dziewięć okręgów o wielkości okręgu środkowego. Pod znacznikiem kryje się treść:
Rodzaj opisany S‑Sil to okrąg otoczony przez dziesięć mniejszych okręgów, otoczonych przez dziewięć okręgów o wielkości okręgu środkowego.
Rodzaj W‑Warington to okrąg otoczony przez sześć okręgów o takiej samej średnicy, otoczonych przez dwanaście okręgów tego samego rozmiaru co okręgi środkowe oraz mniejszych. Większe i mniejsze okręgi w ostatniej warstwie ułożone są naprzemiennie.
Rodzaj opisany jako WS‑Warington Sil: okrąg otoczony przez siedem okręgów o mniejszej średnicy, otoczonych przez dwanaście okręgów tego samego rozmiaru oraz mniejszymi naprzemiennie. Ostatnia warstwa składa się z czternastu okręgów o wielkości okręgu środkowego.
Rodzaj opisany jako F‑Filer: okrąg otoczony sześcioma kołami o takiej samej wielkości. Kolejna warstwa to malutkie okręgi umiejscowione nad łączeniami okręgów drugiej warstwy. Ostatnia warstwa składa się z dwunastu okręgów o wielkości okręgu w środku konstrukcji.

Splotka otaczająca rdzeń może mieć różną konstrukcję, co ma wpływ na żywotność, wytrzymałość i elastyczność liny. Wyróżnia się kilka podstawowych typów splotki:

Splotka typu Seale – druty warstwy zewnętrznej jednakowej średnicy, większej niż warstw wewnętrznych.
Splotka typu Filler – druty cieńsze zastosowane jako wypełnienie dla wolnej przestrzeni między drutami grubszymi.
Splotka typu Warrington – w warstwie wewnętrznej druty grubsze, na zewnątrz kombinacja drutu cienkiego i grubego.
Splotka typu Warrington‑Seale – kombinacja splotki Warrington i Seale, druty warstwy zewnętrznej jednakowej średnicy, większej niż warstw wewnętrznych. Warstwa wewnętrzna o budowie splotki Warrington.

O typie splotki informują oznaczenia:
S – Seale,
F – Filler,
W – Warrington,
WS – Warringoton‑Seale.

Przykładowe oznaczenie liny: 8 x 19 W + IWRC To lina z 8 splotkami (19 drutów w splotce) typu Warrington z rdzeniem stalowym, splotowym.

4. DRUT – ułożenie
Ilustracja w lupce przedstawia trzy splotki, w środku których zaznaczone są druty. Na drucie splotki umieszczonej u góry znajduje sie czerwony punkt. Pod znacznikiem kryje się treść: Opis ilustracji: Ilustracja składa się z dwóch rysunków. Pierwszy przedstawia trzy splotki, na których końcach widoczne są znaki plus. Końcówki dwóch splotek opisane są cyfra jeden. Końcówka wierzchniej splotki opisana jest cyfrą dwa. Na wierzchniej splotce zaznaczone są dwa czerwone punkty opisane trójką. Drugi rysunek składa się z pięciu splotek. Końcówki trzech dolnych splotek o mniejszej średnicy oznaczone są cyfrą jeden. Końcówki dwóch górnych o większej średnicy oznaczone plusami, opisane są cyfrą dwa. W jednej z nich kolorem czerwonym oznaczony jest drut opisany cyfrą trzy.
Pod znacznikiem znajduje się pasek z nagraniem o tekście tożsamym z poniższym.
Druty w splotkach mogą być zwite krzyżowo, stykają się wówczas punktowo. Dzieje się tak, gdy różne są skoki zwicia poszczególnych warstw.
Druty zwite równolegle stykają się liniowo i przylegają do siebie na całej długości miejscem styku.

Ułożenie krzyżowe stosuje się w linach ogólnego zastosowania, poddawanych rozciąganiu, mogą to być np. liny stalowe 1 x 7, 6 x 19, 6 x 37 stosowane w masztach telewizyjnych, linkach hamulca itp. W urządzeniach dźwignicowych liny takie są praktycznie niespotykane, w maszynach starszej generacji zostały w dużym stopniu zastąpione linami o konstrukcji dwuzwitej o liniowym styku drutów.

5. DRUT – cynkowanie
W kolejnej z lupek znajduje się symbol cynku, tj. Zn, powyżej widoczny jest napis ZINC, a niżej liczba 30.
Pod znacznikiem znajduje się pasek z nagraniem o tekście tożsamym z poniższym.
Liny odporne na korozję są produkowane z drutów ocynkowanych, przy czym istotny jest rodzaj procesu (cynkowanie ogniowe lub elektrolityczne). Wpływ na odporność ma również smarowanie powierzchni – pokrycie ich smarem po zakończeniu produkcji stanowi dodatkowe zabezpieczenie przed niszczeniem. W zależności od przeznaczenia liny można użyć różnego smaru (poślizgowy, cierny).

O typie drutu informują oznaczenia:
U – drut niecynkowany
B – drut pokryty cynkiem klasy B
A – drut pokryty cynkiem klasy A
Poszczególne klasy ocynku różnią się od siebie grubością warstwy jaką pokryty jest drut. 6. SKOK LINY
Ilustracja w lupce przedstawia linę. Przez środek biegnie ułożona w zygzak linia od prawej części liny do lewej i z powrotem. Załamania są równej długości. Odległość między poprowadzoną linią a jej powrotem do tej samej strony linii opisana jest jako H.
Pod znacznikiem znajduje się pasek z nagraniem o tekście tożsamym z poniższym.
Skok liny to odległość, w jakiej ta sama splotka wykonuje obrót wokół rdzenia. Jest to istotny parametr wpływający na wytrzymałość. Im dłuższy skok liny, tym lina jest lżejsza oraz bardziej odkrętna.

7. Wytrzymałość na rozciąganie
Ilustracja w lupce przedstawia napis: niuton podzielić na milimetr kwadratowy. Pod znacznikiem znajduje się pasek z nagraniem o tekście tożsamym z poniższym.
Parametr wyrażany w niutonach na milimetr kwadratowy [N/mm2]. Zgodnie z normą PN‑EN 12385 producenci deklarują zgodność liny z jedną z trzech klas:
klasa lin 1770 – zakres dla drutów od 1570 do 1960 N/mm2
klasa liny 1960 – zakres dla drutów od 1770 do 2160 N/mm2
klasa liny 2160 – zakres dla drutów od 1960 do 2160 N/mm2

8. Średnica liny
Ilustracja w lupce przedstawia mozaikę ułożoną z różnej wielkości okręgów. Obok znajduje się punktor z cyfrą osiem.
Pod ósmym znacznikiem kryje się pasek odtwarzania z nagraniem zawierającym treść tożsamą z poniższą:
Średnica nominalna liny nigdy nie jest średnicą rzeczywistą. Można się o tym przekonać dokonując pomiaru średnicy liny przy pomocy suwmiarki. Rzeczywista średnica liny nie może jednak znacząco różnić się od średnicy nominalnej, a w przypadku lin windowych tolerancja jest mniejsza niż dla innych lin. Wynika to z konieczności dokładnego dopasowania liny do rowka koła ciernego dla optymalnej pracy urządzenia.

Zgodnie z EN 12385‑5 dla lin windowych obowiązują podane tolerancje:

Opis tabeli:
Konstrukcja liny: zastosowanie: liny nośne, liny ogranicznika; rodzaj rdzenia: włókienny; klasa liny: 6 x 19 - FC, 8 x 19 - FC; normalna średnica liny w milimetrach: poniżej lub równe 10; tolerancja średnicy liny w procentach normalnej średnicy liny: max obciążenie 6, minimalna: obciążona z 5% F min: 1, obciążona z 10% F min: 0.
Konstrukcja liny: zastosowanie: liny nośne, liny ogranicznika; rodzaj rdzenia: włókienny; klasa liny: 6 x 19 - FC, 8 x 19 - FC; normalna średnica liny w milimetrach: powyżej 10; tolerancja średnicy liny w procentach normalnej średnicy liny: max bez obciążenia 5, minimalna: obciążona z 5% F min: 1, obciążona z 10% F min: 0.
Konstrukcja liny: zastosowanie: liny nośne, liny ogranicznika; rodzaj rdzenia: stalowy; klasa liny: 6 x 19 - IWRC, 8 x 19 - IWRC, 9 x 19 - IWRC; normalna średnica liny w milimetrach: mniejsze lub równe 10 milimetrów; tolerancja średnicy liny w procentach normalnej średnicy liny: max bez obciążenia 3, minimalna: obciążona z 5% F min: 0, obciążona z 10% F min: -1.
Konstrukcja liny: zastosowanie: liny nośne, liny ogranicznika; rodzaj rdzenia: stalowy; klasa liny: 6 x 19 - IWRC, 8 x 19 - IWRC, 9 x 19 - IWRC; normalna średnica liny w milimetrach: powyżej 10 milimetrów; tolerancja średnicy liny w procentach normalnej średnicy liny: max bez obciążenia 2, minimalna: obciążona z 5% F min: 0, obciążona z 10% F min: -1.

Poniżej znajduje się ilustracja. Są to dwie liny, obok widoczne są ich średnice. Lina a ma średnicę 20 milimetrów. Obok niej jest oznaczenie: literka a oraz zielony znaczek czek. Lina be ma średnicę 18 i trzy dziesiąte milimetra. Obok niej jest oznaczenie: literka be oraz czerwony krzyżyk.

9. Sposób oznaczenia liny
Ilustracja w lupce przedstawia linę, przy której końcu widać dwie, prócz wierzchniej, wystające ze środka warstwy. Pod znacznikiem z cyfrą dziewięć kryje się pasek odtwarza z nagraniem o treści tożsamej z tekstem na dole oraz przedstawienie w sposób graficzny poniższych danych:
Wymiar: 12
Konstrukcja linia liczba drutów w splotce, typ splotki: 8x9 W
Konstrukcja rdzenia: -IWRC
Klasa wytrzymałości drutu: 1770
Cynkowanie drutu: U
Rodzaj i kierunek zwicia: sZ.

Każda lina opatrzona jest oznaczeniem opisującym parametry jej budowy. Grafika przedstawia przykładowe oznaczenie dla liny dźwigowej stalowej DRAKO 250T według normy PN‑EN 12385‑5. Średnica nominalna liny podawana jest w milimetrach i w tym wypadku wynosi 13 mm. Konstrukcję liny opisuje liczba splotek oraz liczba drutów w splotce, a duża litera symbolizuje typ splotki. W tym wypadku jest to W dla splotki typu Warrington. Oznaczenie IWRC opisuje rodzaj konstrukcji rdzenia. W tym przypadku jest to rdzeń stalowy w postaci niezależnej liny. Klasa wytrzymałości liny na rozciąganie wyrażona w MPa wynosi 1770. Litera U to informacja o rodzaju pokrycia drutu lub, jak w tym przypadku, o braku takiego pokrycia. W konstrukcji liny zastosowano drut nieocynkowany. Ostatnim przedstawionym parametrem jest kierunek zwicia liny – sZ, oznaczający linę przeciwzwitą prawą.

1. 9 x 26 WS - IWRC
   Ilustracja przedstawia trzy warstwy liny. Zewnętrzna warstwa złożona jest z dziewięciu splotów po dwadzieścia sześć drutów. Kolejna warstwa złożona jest z dziewięciu splotów po siedem drutów. Pośrodku znajduje się rdzeń.
   Przy ilustracji znajduje się znacznik. Pod znacznikiem kryje się pasek odtwarzania o treści tożsamej z poniższym tekstem:
   Lina stalowa DRAKO 300T zbudowana z 9 splotów typu Warrington‑Seale, w każdym znajduje się 26 drutów. Rdzeń stalowy wykonany w postaci niezależnej liny. Lina stosowana w dźwigach osobowo‑towarowych.

2. 8 x 19 S - FC
   Ilustracja przedstawia sploty ułożone w okręgu. Każdy ze splotów wkłada się z trzech warstw. W środku znajduje się rdzeń. Na kolejną warstwę składa się dziewięć drutów. Na zewnętrzną także 9 drutów.
   Przy ilustracji znajduje się znacznik. Pod znacznikiem kryje się pasek odtwarzania o treści tożsamej z poniższym tekstem:
   Lina stalowa zbudowana z 8 splotów typu Seale, 19 drutów w każdym. Rdzeń włókienny. Lina stosowana w dźwigach osobowo‑towarowych.

3. 8 x 19 W - FC
   Ilustracja przedstawia sploty ułożone w okręgu. Splotów jest osiem. Na każdy ze splotów składa się 19 drutów.
   Przy ilustracji znajduje się znacznik. Pod znacznikiem kryje się pasek odtwarzania o treści tożsamej z poniższym tekstem:
   Lina stalowa zbudowana z 8 splotów, o konstrukcji Warrington‑Seale. W każdym splocie znajduje się 19 drutów. Rdzeń włókienny. Lina stosowana w dźwigach osobowo‑towarowych.

4. 19 x 7 IWRC
   Ilustracja przedstawia trzy warstwy liny. W centrum znajduje się rdzeń złożony z jednego splotu siedmiu drutów. Środkową warstwe tworzy sześć splotów po siedem drutów. Zewnętrzną 12 splotów po siedem drutów.
   Przy ilustracji znajduje się znacznik. Pod znacznikiem kryje się pasek odtwarzania o treści tożsamej z poniższym tekstem:
   Lina stalowa zbudowana z 19 splotów, w każdym znajduje się 7 drutów. Rdzeń stalowy wykonany w postaci niezależnej liny. Lina wykorzystywana do podnoszenia, stosowana we wciągarkach i wciągnikach.

5. 6 x 7 WSC
   Ilustracja przedstawia siedem splotów po siedem drutów. Jeden umieszczony jest w centrum, pozostałe okalają go. Każdy ze splotów ma dwie warstwy. W centrum znajduje się pojedynczy drut, pozostałe szęść drutów okalają go.
   Przy ilustracji znajduje się znacznik. Pod znacznikiem kryje się pasek odtwarzania o treści tożsamej z poniższym tekstem:
   Lina stalowa zbudowana z 6 splotów, w każdym znajduje się 7 drutów tej samej średnicy, rdzeń stalowy. Stosowana jako lina wzmacniająca, do przenośników transportowych.

6. 6 x 19 FC
   Ilustracja przedstawia cześć skupisk drutów ułożonych w okręgu. Każde ze skupisk złożone jest z 19 drutów.
   Przy ilustracji znajduje się znacznik. Pod znacznikiem kryje się pasek odtwarzania o treści tożsamej z poniższym tekstem:
   Lina stalowa zbudowana z 6 splotów, w każdym znajduje się 19 drutów o tej samej średnicy. Rdzeń włókienny. Lina wykorzystywana do podnoszenia, stosowana we wciągarkach i wciągnikach.