E-materiały do kształcenia zawodowego

ADR – przewóz ładunków niebezpiecznych

Organizacja przewozów środkami transportu drogowego — Kierowca mechanik , Technik transportu drogowego

bg‑turquoise

Słownik pojęć dla e‑materiału

Słownik pojęć zawiera objaśnienia pojęć związanych z zagadnieniami omawianymi w niniejszym e‑materiale. Pojęcia uporządkowano alfabetycznie.

1
ADR
ADR

Accord européen relatif au transport international des marchandises dangereuses par route — oznacza Umowę europejską dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, włącznie z umowami specjalnymi, podpisaną przez wszystkie państwa biorące udział w przewozie

bęben
bęben

oznacza opakowanie cylindryczne o dnie płaskim lub wypukłym, wykonane z metalu, tektury, tworzywa sztucznego, sklejki lub z innego odpowiedniego materiału. Określenie to obejmuje opakowania o innych kształtach, np. opakowania okrągłe, ze stożkowatą szyjką lub opakowania w kształcie wiadra. Nie dotyczy natomiast beczki drewnianej i kanistra

butla
butla

oznacza transportowe naczynie ciśnieniowe o pojemności wodnej nie większej niż litrów

butla powlekana
butla powlekana

oznacza butlę przeznaczoną do przewozu LPG, o pojemności wodnej nie większej niż litrów, składającą się z wewnętrznej, spawanej pomalowanej butli stalowej z osłoną z komórkowego tworzywa sztucznego, która jest niezdejmowana i połączona z zewnętrzną powierzchnią butli stalowej

CARGO
CARGO

CARGO to inne określenie na ładunek

CMR
CMR

Convention relative au contrat de transport international de marchandises par route; CMR — oznacza Konwencję o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (Genewa, 19 maja 1956 r.), wraz ze zmianami

cysterna
cysterna

oznacza zbiornik wraz z jego wyposażeniem obsługowym i konstrukcyjnym. Określenie to użyte samodzielnie rozumiane jest jako kontener‑cysterna, cysterna przenośna, cysterna odejmowalna lub cysterna stała, zgodnie z definicjami zawartymi w niniejszym rozdziale, w tym cysterna stanowiąca element pojazdu‑baterii lub MEGC (patrz również cysterna odejmowalna, cysterna stała, cysterna przenośna oraz wieloelementowy kontener do gazu)

cysterna odejmowalna
cysterna odejmowalna

oznacza cysternę, inną niż cysterna stała, cysterna przenośna, kontener‑cysterna, element pojazdu‑baterii lub MEGC, o pojemności większej niż litrów, która nie jest zaprojektowana do przewozu materiałów bez ich rozładunku, a jej przenoszenie w normalnych warunkach odbywa się wyłącznie w stanie opróżnionym

cysterna przenośna
cysterna przenośna

oznacza cysternę multimodalną o pojemności większej niż litrów i wskazaną w instrukcji cysterny przenośnej (kod T) w kolumnie () w wykazie towarów

cysterna stała
cysterna stała

oznacza cysternę o pojemności większej niż litrów, która jest trwale połączona z pojazdem (staje się on w tym wypadku pojazdem‑cysterną) lub stanowi integralną część ramy takiego pojazdu

członek załogi pojazdu
członek załogi pojazdu

oznacza kierowcę lub osobę towarzyszącą kierowcy z przyczyn związanych z bezpieczeństwem, ochroną, szkoleniem lub czynnościami transportowymi

DPPL – duży pojemnik do przewozu luzem (ang. Intermediate Bulk Container)
DPPL – duży pojemnik do przewozu luzem (ang. Intermediate Bulk Container)

oznacza opakowanie przenośne, sztywne lub elastyczne, które:

  1. ma pojemność:

    • nie większą niż dla materiałów ciekłych i stałych grupy pakowania ,

    • nie większą niż dla materiałów stałych grupy pakowania , jeżeli są zapakowane do DPPL elastycznego, ze sztywnego tworzywa sztucznego, złożonego, tekturowego lub drewnianego,

    • nie większą niż dla materiałów stałych grupy pakowania , jeżeli są zapakowane do DPPL metalowego,

    • nie większą niż dla materiałów promieniotwórczych,

  2. jest wykonane w sposób umożliwiający manipulację zmechanizowaną,

  3. jest odporne na obciążenia występujące przy manipulowaniu i w przewozie, co powinno być potwierdzone badaniami podanymi w dziale ADR

DPPL złożony z naczyniem wewnętrznym z tworzywa sztucznego
DPPL złożony z naczyniem wewnętrznym z tworzywa sztucznego

oznacza DPPL składający się z elementu konstrukcyjnego w postaci sztywnej osłony zewnętrznej wokół naczynia wewnętrznego z tworzywa sztucznego oraz z wyposażenia obsługowego i urządzeń manipulacyjnych. Jest on tak wykonany, że po złożeniu naczynie wewnętrzne i osłona zewnętrzna tworzą nierozdzielną jednostkę, która jako całość będzie napełniana, składowana, przewożona i opróżniana.

UWAGA: Termin „tworzywo sztuczne”, użyte w odniesieniu do naczyń wewnętrznych DPPL złożonych, obejmuje również inne materiały polimeryczne, takie jak guma

gaz ziemny skroplony (LNG)
gaz ziemny skroplony (LNG)

oznacza gaz schłodzony skroplony składający się z gazu naturalnego o wysokiej zawartości metanu, przyporządkowany do UN (metan schłodzony ciekły lub gaz schłodzony ciekły o wysokiej zawartości metanu)

gaz ziemny sprężony (CNG)
gaz ziemny sprężony (CNG)

oznacza gaz sprężony składający się z gazu naturalnego o wysokiej zawartości metanu, przyporządkowany do UN (metan sprężony lub gaz sprężony o wysokiej zawartości metanu)

gaz skroplony węglowodorowy (LPG)
gaz skroplony węglowodorowy (LPG)

oznacza gaz skroplony pod niskim ciśnieniem, zawierający jeden lub więcej lekkich węglowodorów zaklasyfikowanych jako UN: , , , lub i który mieści w sobie głównie propan, propen, butan, izomery butanu, buten ze śladowymi ilościami innych gazów węglowodorowych.

UWAGA: Gazów palnych zaklasyfikowanych do innych numerów UN nie uznaje się za LPG

grupa pakowania
grupa pakowania

oznacza grupę, do której — dla celów pakowania — można zaliczyć materiały niebezpieczne odpowiednio do natężenia stwarzanego przez nie zagrożenia. Znaczenie grup pakowania, opisanych szczegółowo w części drugiej, jest następujące:

  • grupa pakowania : materiały stwarzające duże zagrożenie,

  • grupa pakowania : materiały stwarzające średnie zagrożenie,

  • grupa pakowania : materiały stwarzające małe zagrożenie.

UWAGA: Do grup pakowania zaliczone są również niektóre przedmioty zawierające materiały niebezpieczne

jednostka transportowa
jednostka transportowa

oznacza pojazd samochodowy bez przyczepy lub zespół pojazdów składający się z pojazdu samochodowego i dołączonej do niego przyczepy

jednostka transportowa CARGO
jednostka transportowa CARGO

oznacza pojazd drogowy, wagon, kontener, kontener‑cysternę, cysternę przenośną lub MEGC

kanister
kanister

oznacza opakowanie wykonane z metalu lub z tworzywa sztucznego, o przekroju prostokątnym lub wielokątnym, z jednym lub kilkoma otworami

kontener
kontener

oznacza urządzenie transportowe (nadwozie zdejmowane lub podobną konstrukcję):

  • trwałe, wystarczająco wytrzymałe, aby nadawało się do wielokrotnego użycia,

  • o specjalnej konstrukcji, ułatwiającej przewóz towarów za pomocą jednego lub kilku środków transportu bez ich przeładunku,

  • zawierające elementy ułatwiające mocowanie i manipulowanie, zwłaszcza przy przeładunku kontenera z jednego środka transportu na drugi,

  • zbudowane w sposób pozwalający na łatwy załadunek i rozładunek towarów,

  • o pojemności wewnętrznej nie mniejszej niż , z wyłączeniem kontenerów przeznaczonych do przewozu materiału promieniotwórczego.

UWAGA: Określenie „kontener” nie obejmuje zwykłych opakowań, DPPL, kontenerów‑cystern lub pojazdów. Jednakże do przewozu materiałów promieniotwórczych kontener może być używany jako opakowanie

kontener‑cysterna
kontener‑cysterna

oznacza urządzenie transportowe odpowiadające definicji kontenera, zawierające zbiornik wraz z wyposażeniem, w tym także wyposażeniem ułatwiającym przemieszczanie kontenera‑cysterny bez znaczącej zmiany jego pozycji poziomej, używany do przewozu gazów, materiałów ciekłych, sproszkowanych lub granulowanych, o pojemności większej niż (450 litrów) w przypadku, gdy jest on używany do przewozu gazów

kontener do przewozu luzem
kontener do przewozu luzem

oznacza urządzenie transportowe:

  • trwałe, wystarczająco wytrzymałe, aby nadawało się do wielokrotnego użycia,

  • o specjalnej konstrukcji ułatwiającej przewóz towarów za pomocą jednego lub kilku środków transportu bez ich przeładunku,

  • wyposażone w urządzenia ułatwiające manipulowanie,

  • o pojemności nie mniejszej niż .

Przykładami kontenerów do przewozu luzem są: kontenery, kontenery przybrzeżne do przewozu luzem, wózki, pojemniki, nadwozia wymienne, kontenery korytowe, kontenery na rolkach, przedziały ładunkowe pojazdów

kontener mały
kontener mały

oznacza kontener o pojemności wewnętrznej nie większej niż

kontener wielki
kontener wielki

oznacza:

  1. kontener, który nie odpowiada definicji kontenera małego,

  2. w rozumieniu przepisów CSC kontener o takich rozmiarach, że powierzchnia zawarta między czterema zewnętrznymi dolnymi narożami wynosi nie mniej niż:

    • (150 stóp kwadratowych),

    • (75 stóp kwadratowych), jeżeli wyposażony jest w górne naroża zaczepowe

ładunek całkowity
ładunek całkowity

oznacza ładunek pochodzący od jednego nadawcy, mającego wyłączne prawo do używania pojazdu lub kontenera wielkiego, a wszystkie czynności załadunkowe i rozładunkowe wykonywane są zgodnie z instrukcjami nadawcy lub odbiorcy

MEGC
MEGC

Multiple‑Element Gas Container — oznacza wieloelementowy kontener do gazu

multimodalny
multimodalny

multimodalność oznacza przewóz przez więcej niż jeden środek transportu

nadawca
nadawca

oznacza przedsiębiorstwo, które wysyła towary niebezpieczne, zarówno we własnym imieniu, jak i w imieniu osoby trzeciej. Jeżeli operacja transportowa odbywa się na podstawie umowy przewozu, to za nadawcę uważa się to przedsiębiorstwo, które jest nadawcą zgodnie z umową przewozu

napełniający
napełniający

oznacza przedsiębiorstwo, które napełnia towarami niebezpiecznymi cysterny (pojazdy‑cysterny, cysterny odejmowalne, pojazdy ze zbiornikiem odejmowalnym, cysterny przenośne lub kontenery‑cysterny) albo pojazdy, kontenery wielkie, kontenery małe do przewozu luzem, pojazdy‑baterie lub MEGC

nazwa techniczna
nazwa techniczna

oznacza uznaną nazwę chemiczną, uznaną nazwę biologiczną lub inną nazwę używaną aktualnie w publikacjach naukowo‑technicznych

numer UN
numer UN

oznacza czterocyfrowy numer identyfikacyjny materiału lub przedmiotu, pochodzący z Przepisów modelowych ONZ

odbiorca
odbiorca

oznacza odbiorcę zgodnie z umową przewozu. Jeżeli zgodnie z przepisami dotyczącymi umowy przewozu odbiorca wyznacza osobę trzecią, to osobę tę uważa się za odbiorcę w rozumieniu ADR. Jeżeli operacja transportowa odbywa się bez umowy przewozu, to za odbiorcę uważa się przedsiębiorstwo, które odbiera ładunek z towarami niebezpiecznymi po jego przybyciu

odpady
odpady

oznaczają materiały, roztwory, mieszaniny lub przedmioty, które nie są przewidziane do bezpośredniego zastosowania, ale są przewożone w celu ich utylizacji, składowania lub zniszczenia przez spalenie lub w inny sposób

okres używania
okres używania

oznacza, dla butli i zbiorników rurowych z kompozytów, okres dopuszczenia do używania butli lub zbiornika rurowego podany w latach

opakowanie
opakowanie

oznacza jedno lub więcej naczyń i inne elementy lub materiały konieczne do pełnienia przez te naczynia funkcji ochronnych i innych funkcji bezpieczeństwa

opakowanie kombinowane
opakowanie kombinowane

oznacza zestaw opakowań stosowany do celów przewozowych, składający się z jednego lub kilku opakowań wewnętrznych umieszczonych w opakowaniu zewnętrznym

opakowanie zbiorcze (OVERPACK)
opakowanie zbiorcze (OVERPACK)

oznacza opakowanie użyte (w przypadku materiału promieniotwórczego przez jednego nadawcę) w celu umieszczenia w nim jednej lub większej liczby sztuk przesyłek, zgrupowanych w jednostkę łatwiejszą do manipulowania i układania podczas przewozu. Przykładami opakowań zbiorczych są:

  1. płyta ładunkowa, taka jak paleta, na której umieszczono kilka sztuk przesyłek lub spiętrzono je i zabezpieczono za pomocą folii rozciągliwej, termokurczliwej lub taśmy albo w inny odpowiedni sposób,

  2. zewnętrzne opakowanie ochronne, takie jak skrzynia lub klatka

pakujący
pakujący

oznacza przedsiębiorstwo, które umieszcza towary niebezpieczne w opakowaniach z uwzględnieniem opakowań dużych i dużych pojemników do przewozu luzem (DPPL), a także — jeżeli jest to konieczne — przygotowuje sztuki przesyłek do przewozu

pojazd
pojazd

patrz pojazd‑bateria, pojazd‑cysterna, pojazd przykryty opończą i pojazd zamknięty

pojazd‑cysterna
pojazd‑cysterna

oznacza pojazd przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu cieczy, gazów, materiałów sproszkowanych lub granulowanych, zawierający jedną lub kilka cystern stałych. Poza właściwym pojazdem lub elementami układu jezdnego stosowanymi zamiast pojazdu pojazd‑cysterna zawiera jeden lub kilka zbiorników wraz z ich wyposażeniem i elementami łączącymi te zbiorniki z pojazdem lub z układem jezdnym

pojazd‑bateria
pojazd‑bateria

oznacza pojazd zawierający elementy połączone ze sobą kolektorem i przymocowane na stałe do tego pojazdu. Za elementy pojazdu‑baterii uważa się następujące elementy: butle, zbiorniki rurowe, wiązki butli (zwane też „ramami”), bębny ciśnieniowe, jak również cysterny, o pojemności większej niż litrów, przeznaczone do przewozu gazów

pojazd odkryty
pojazd odkryty

oznacza pojazd, którego podłoga nie ma żadnej nadbudowy lub jest zaopatrzona tylko w burty boczne i tylną

pojazd przykryty opończą
pojazd przykryty opończą

oznacza pojazd odkryty wyposażony w opończę do ochrony załadowanego towaru

pojazd zamknięty
pojazd zamknięty

oznacza pojazd z nadwoziem, które można zamknąć

przedsiębiorstwo
przedsiębiorstwo

oznacza osobę fizyczną lub prawną – niezależnie od tego, czy wykonuje ona działalność zarobkową, czy nie – stowarzyszenie lub grupę osób bez osobowości prawnej – niezależnie od tego, czy wykonują one działalność zarobkową, czy nie – organ posiadający osobowość prawną lub podległy organowi posiadającemu osobowość prawną

przesyłka
przesyłka

oznacza każdą sztukę lub sztuki przesyłek albo ładunek z towarami niebezpiecznymi przeznaczone przez nadawcę do przewozu

przewoźnik
przewoźnik

oznacza przedsiębiorstwo, które wykonuje operację transportową na podstawie umowy przewozu lub bez niej

przewóz luzem
przewóz luzem

oznacza przewóz nieopakowanych materiałów stałych lub przedmiotów w pojazdach, kontenerach lub kontenerach do przewozu luzem. Określenie to nie dotyczy towarów opakowanych oraz materiałów przewożonych w cysternach

rozładowca
rozładowca

oznacza przedsiębiorstwo, które:

  1. zdejmuje z pojazdu kontener, kontener do przewozu luzem, MEGC, kontener‑cysternę lub cysternę przenośną,

  2. (lub) rozładowuje z pojazdu lub kontenera zapakowane towary niebezpieczne, kontenery małe lub cysterny przenośne,

  3. (lub) opróżnia materiały niebezpieczne ze zbiornika (pojazdu‑cysterny, cysterny odejmowalnej, cysterny przenośnej lub kontenera‑cysterny), z pojazdu‑baterii, MEMU, MEGC, z pojazdu, kontenera wielkiego, kontenera małego do przewozu luzem lub kontenera do przewozu luzem

rozładunek
rozładunek

oznacza wszystkie działania wykonywane przez rozładowcę zgodnego z definicją rozładowcy

ruchoma jednostka do wytwarzania materiałów wybuchowych (MEMU)
ruchoma jednostka do wytwarzania materiałów wybuchowych (MEMU)

oznacza jednostkę lub pojazd z zamontowaną jednostką służące do wytwarzania materiałów wybuchowych z towarów niebezpiecznych, które nie są materiałami wybuchowymi i ładowania ich do otworów strzałowych. Jednostka taka składa się z cystern, kontenerów do przewozu luzem, aparatury do wytwarzania, pomp oraz związanego z nimi wyposażenia. MEMU może posiadać specjalne przedziały ładunkowe na materiały wybuchowe i przedmioty z materiałem wybuchowym w sztukach przesyłek

sztuka przesyłki
sztuka przesyłki

oznacza końcowy produkt operacji pakowania składający się z opakowania, opakowania dużego lub DPPL, wraz z jego zawartością, który jest przygotowany do wysyłki. Określenie to obejmuje naczynia do gazów zdefiniowanie w niniejszym rozdziale, jak również przedmioty, które ze względu na swój rozmiar, masę lub kształt mogą być przewożone bez opakowania albo w łożach, w klatkach lub w urządzeniach do manipulowania. Poza tym, że określenie to nie stosuje się do przewozu materiałów promieniotwórczych, nie stosuje się ono także do towarów przewożonych luzem oraz materiałów transportowanych w cysternach

środek transportu
środek transportu

oznacza, w przypadku przewozu drogowego lub kolejowego, pojazd drogowy lub wagon

temperatura zapłonu
temperatura zapłonu

oznacza najniższą temperaturę cieczy, w której jej para tworzy z powietrzem mieszaninę palną

użytkownik kontenera‑cysterny lub cysterny przenośnej
użytkownik kontenera‑cysterny lub cysterny przenośnej

oznacza przedsiębiorstwo, w imieniu którego kontener‑cysterna lub cysterna przenośna jest użytkowana

używanie wyłączne
używanie wyłączne

w odniesieniu do przewozu materiału promieniotwórczego oznacza używanie pojazdu lub kontenera wielkiego wyłącznie przez jednego nadawcę, przy czym wszystkie czynności załadunku, rozładunku i przewozu — początkowe, przejściowe i końcowe — wykonywane są zgodnie z instrukcjami nadawcy lub odbiorcy w przypadkach, gdy wymagają tego przepisy ADR

wieloelementowy kontener do gazu (MEGC)
wieloelementowy kontener do gazu (MEGC)

oznacza jednostkę składającą się z elementów połączonych ze sobą kolektorem i zamocowanych w ramie. Za elementy wieloelementowego kontenera do gazu uważa się następujące elementy: butle, zbiorniki rurowe, wiązki butli, bębny ciśnieniowe oraz cysterny przeznaczone do przewozu gazów o pojemności większej niż litrów

wyposażenie konstrukcyjne
wyposażenie konstrukcyjne

oznacza:

  1. w odniesieniu do pojazdu‑cysterny — wewnętrzne lub zewnętrzne wzmocnienia, zamocowania, elementy zabezpieczające lub stabilizujące zbiornika,

  2. w odniesieniu do kontenera‑cysterny — wewnętrzne lub zewnętrzne wzmocnienia, zamocowania, elementy zabezpieczające lub stabilizujące zbiornika,

  3. w odniesieniu do elementów pojazdów‑baterii lub MEGC — wewnętrzne lub zewnętrzne wzmocnienia, zamocowania, elementy zabezpieczające lub stabilizujące zbiornika lub naczynia,

  4. w odniesieniu do DPPL innych niż DPPL elastyczne — wzmocnienia, zamocowania, elementy manipulacyjne, zabezpieczające lub stabilizujące korpus (wraz z paletą‑podstawą dla DPPL złożonych z naczyniem wewnętrznym z tworzywa sztucznego)

wyposażenie obsługowe
wyposażenie obsługowe

oznacza:

  1. w odniesieniu do cystern — urządzenia służące do napełniania i opróżniania, urządzenia oddechowe, urządzenia zabezpieczające, urządzenia służące do ogrzewania oraz zapewniające izolację cieplną oraz urządzenia pomiarowe,

  2. w odniesieniu do elementów pojazdów‑baterii lub MEGC — urządzenia służące do napełniania i opróżniania, łącznie z kolektorem, urządzenia do zabezpieczenia, a także urządzenia pomiarowe,

  3. w odniesieniu do DPPL — urządzenia do napełniania i opróżniania, wyrównywania ciśnienia lub odpowietrzania, zabezpieczenia, ogrzewania i izolacji cieplnej, a także urządzenia pomiarowe

załadowca
załadowca

oznacza przedsiębiorstwo, które:

  1. ładuje zapakowane towary niebezpieczne, kontenery małe lub cysterny przenośne na pojazd lub do pojazdu lub kontenera,

  2. (lub) ładuje kontener, kontener do przewozu luzem, MEGC, kontener‑cysternę lub cysternę przenośną na pojazd

załadunek
załadunek

oznacza wszystkie działania wykonywane przez załadowcę zgodnego z definicją załadowcy