E-materiały do kształcenia zawodowego

Przewodnik po funkcjach oprogramowania DAW

AUD.09. Realizacja nagrań dźwiękowych - Technik realizacji nagrań 352123

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑zasobu zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑zasobu, w których zostały użyte.

Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli Ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w materiale w e‑zasobie.

1
automatyzacja (parametrów)
automatyzacja (parametrów)

Jest to zmiana parametrów w czasie. W cyfrowych stacjach roboczych zapis automatyzacji na ścieżkach można programować lub nagrywać za pomocą kontrolerów MIDI, jak np. ruchy tłumików wirtualnej konsolety.

aux
aux

Pomocnicza ścieżka sesji oprogramowania DAW, która jest wykorzystywana jako wirtualna szyna do obsługi  m.in. efektów pogłosowych.

barwa dźwięku
barwa dźwięku

Inaczej tembr. Cecha dźwięku pozwalająca odróżnić brzmienie różnych źródeł dźwięku o tej samej wysokości i natężeniu. Barwa zależy od kształtu fali dźwiękowej.

bufor programowy
bufor programowy

Jest to wielkość bloku danych, która aplikacji komputerowej wyznacza czas na przetworzenie porcji danych. Im większa wartość bufora, tym więcej czasu komputer będzie miał na realizację zadań i tym większe będzie opóźnienie od polecania do wygenerowania dźwięku. Mniejsze wartości bufora pozwalają ograniczyć opóźnienie kosztem większego wykorzystania mocy obliczeniowej CPU.

częstotliwość
częstotliwość

Określa liczbę cykli zjawiska okresowego występujących w jednostce czasu. Częstotliwość wyrażamy w Hz lub inaczej cyklach na sekundę, czyli 1 cykl na sekundę to 1 Hz.

częstotliwość próbkowania
częstotliwość próbkowania

Ang. sample rate. W świecie cyfrowego audio częstotliwość próbkowania określa liczbę próbek na sekundę, które są pobierane z analogowego sygnału ciągłego. W celu odtworzenia danej częstotliwości za pomocą dyskretnego zapisu cyfrowego, konieczne jest zastosowanie dwukrotnie większej częstotliwości próbkowania (np. przy częstotliwości próbkowania wynoszącej 44100 Hz można zapisać dźwięk o maksymalnej częstotliwości wynoszącej 22050 Hz).

DAW
DAW

Skrót od ang. Digital Audio Workstation, czyli cyfrowa stacja robocza audio.

Jest to zazwyczaj bardzo rozbudowany program komputerowy, który jest przeznaczony do wszelkich prac dźwiękowych, w tym rejestracji i nieliniowej edycji nagrań audio oraz MIDI, post‑produkcji dźwięku do obrazu itd. DAW jest wyposażony we wtyczkowe procesory audio, służące obróbce dźwięku. Jest to podstawowe narzędzie pracy realizatora dźwięku, montażysty audio, a także niemal każdego twórcy muzyki wykorzystującego komputer do nagrań. Do DAW zaliczamy przykładowo: Avid Pro Tools, PreSonus Studio One, Steinberg Cubase, Cockos Reaper, Apple Logic Pro, Ableton Live, Image Line FL Studio.

RLHt3uqZQ5eFL
DAW
Źródło: unsplash.com, domena publiczna.
dźwięk
dźwięk

To ruch fali w powietrzu lub w innym ośrodku sprężystym, który powstaje na skutek wibracji obiektu (źródła dźwięku) i pobudza znajdujące się w pobliżu cząsteczki powietrza lub innego ośrodka sprężystego. Z punktu widzenia psychologii dźwięk jest wrażeniem słuchowym.

edycja audio
edycja audio

To szereg czynności polegających na obróbce pliku audio, do których należą: przecinanie pliku, sklejanie pliku (ang. glue), płynne zgłaśnianie (ang. fade in),  płynne wyciszanie (ang. fade out), płynne przejście (ang. crossfade), zmiana wysokości dźwięku pliku (ang. pitch), zmiana tempa pliku (ang. time stretch), odtworzenie pliku od tyłu (ang. reverse), normalizacja pliku oraz automatyczne usuwanie ciszy z nagrania.

edytor pianolowy
edytor pianolowy

Edytor graficzny w programach DAW, który służy wprowadzaniu zapisu MIDI i jego edycji, w szczególności komunikatów nutowych na tle wirtualnej klawiatury w funkcji czasu.

glue tool
glue tool

Narzędzie służące do sklejania i łączenia ze sobą plików.

głębia bitowa
głębia bitowa

Z ang. bit depth, to liczba bitów, która definiuje jedną próbkę dźwięku, czyli liczbę odwzorowującą chwilową wartość sygnału. Zmiana głębi bitowej dźwięku wpływa na poziom szumu kwantyzacji, czyli jednocześnie oddziaływuje na stosunek sygnału do szumu oraz  na zakres dynamiki dźwięku.

graficzny interfejs użytkownika
graficzny interfejs użytkownika

Z ang. graphical user interface (GUI). Jest dostarczany przez oprogramowanie DAW i dzięki niemu użytkownik na ekranie monitora może wykonywać różnorodne operacje na plikach audio.

insert
insert

W programach DAW to miejsce w torze kanału wirtualnego, które służy uruchamianiu w trybie szeregowym wirtualnych efektów wtyczkowych, takich jak korektory barwy dźwięku, kompresory dynamiki czy efekty przestrzenne.

interfejs audio
interfejs audio

Urządzenie przeznaczone do współpracy z komputerem, którego główną funkcją jest zamiana cyfrowego dźwięku z komputera na sygnał analogowy i odwrotnie. Zamienione dźwięki mogą zostać zarejestrowane i poddawane dalszej obróbce w środowisku komputerowym. Interfejs audio może przyjąć postać karty dźwiękowej, która jest zintegrowana z płytą główną komputera, lub samodzielnego urządzenia podłączanego do komputera za pośrednictwem złącz USB czy Thunderbolt. Interfejs audio jest zwykle wyposażony w różnego typu we/wy analogowe i cyfrowe, w tym także porty MIDI.

R7HZG8SjSAVKi
Interfejs audio
Źródło: wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.
kontroler MIDI
kontroler MIDI

Urządzenie wysyłające różnego rodzaju komunikaty MIDI, które są przeznaczone do sterowania urządzeniami sprzętowymi oraz wirtualnymi, a w szczególności instrumentami wtyczkowymi. Kontroler MIDI jest najczęściej wyposażony w klawiaturę fortepianową/syntezatorową, potencjometry, suwaki i/lub pady do wybijania rytmów.

RZUQ8imXRFkVE
Kontroler MIDI
Źródło: unsplash.com, domena publiczna.
kwantyzacja
kwantyzacja

W programach DAW to funkcja służąca wyrównywaniu zapisu nutowego MIDI do określonych wartości czasowych/z siatką podziału rytmicznego. Funkcja ta poprawia nierównomierności synchronizacji.

latencja
latencja

Jest to opóźnienie czasowe, które zwykle towarzyszy konwersji cyfrowo‑analogowej (i odwrotnie) oraz przetwarzaniu dźwięku w komputerowych programach dźwiękowych, takich jakich jak DAW.

lista markerów
lista markerów

To lista, która umożliwia odnalezienie uprzednio zaznaczonego punktu na osi czasu w sesji oprogramowania DAW.

mastering
mastering

Końcowy etap procesu postprodukcji nagrania audio, którego zadaniem jest zbalansowanie brzmienia poszczególnych składowych nagrania audio oraz ujednolicenie wszystkich nagrań. Mastering dzielimy na: kreatywny (zwany też pre‑mastering) i techniczny.

metronom
metronom

To urządzenie/instrument, które generuje sygnał dźwiękowy służący do precyzyjnego podawania tempa utworu. Jest wykorzystywane np. podczas komponowania.

metrum
metrum

To schemat rytmiczny taktu, który definiuje z ilu i jakich jednostek rytmicznych składa się takt, a także w którym miejscu pada akcent. Metrum to para cyfr znajdująca się na początku taktu.

MIDI
MIDI

Skrót od ang. Musical Instrument Digital Interface. Jest to szeregowy protokół cyfrowy służący głównie do przesyłania komunikatów nutowych i komunikatów ciągłych pomiędzy urządzeniami sterującymi (np. kontrolerami MIDI z klawiaturą) a instrumentami muzycznymi lub procesorami efektów, a nawet konsoletami mikserskimi (zarówno sprzętowymi, jak i wirtualnymi).

mikser
mikser

To moduł, który umożliwia miksowanie poszczególnych części utworu/utworów poprzez ustawiania poziomów głośności lub panoramy ścieżki.

miksowanie
miksowanie

To zabieg polegający na mieszaniu poszczególnych części utworu/utworów poprzez ustawianie poziomów głośności lub panoramy ścieżki.

modyfikowanie dynamiki nut
modyfikowanie dynamiki nut

Ang. change velocity. To funkcja, która umożliwia modyfikowanie wartości dynamiki nut, czyli pozwala na kontrolowanie dynamiki utworu.

mute
mute

To funkcja w sesji oprogramowania DAW służąca do skokowego wyciszenia dźwięku na ścieżce.

normalizacja
normalizacja

To zabieg polegający na wyrównaniu poziomu głośności dźwięku do określonej wartości szczytowej (względem próbki o największej wartości w całym pliku audio). Zwykle to funkcja cyfrowego edytora audio.

pitch
pitch

Kontroler oscylatora, opisywany jako pitch lub coarse, umożliwia ustawienie z dokładnością do półtonu wysokości dźwięku generowanego przez oscylator w relacji do granej nuty.

pady
pady

To przyciski na kontrolerze, reagujące na siłę nacisku palca, służące do kontrolowania obsługi np. gry, programu.

płynne przejście
płynne przejście

Ang. crossfade. Funkcja umożliwiająca płynne przejście pomiędzy strefami podziału.

post‑fader send
post‑fader send

Potocznie to „wysyłka po tłumiku”. Proporcje sygnału ze ścieżki i sygnału kierowanego z tej ścieżki na kanał pomocniczy (aux/send) pozostają niezmienne.

pre‑fader send
pre‑fader send

Potocznie to „wysyłka przed tłumikiem”. W takiej konfiguracji tłumik na ścieżce nie ma wpływu na poziom sygnału kierowanego ze ścieżki na kanał pomocniczy (aux/send).

record format
record format

Rozdzielczość bitowa, w której są zapisywane pliki audio. Zazwyczaj jest to 24 bit, chociaż w niektórych programach może być też 32 bit.

resample
resample

To opcja w programie DAW, która służy do zmiany częstotliwości próbkowania sygnału w pliku audio.

rozciąganie w czasie
rozciąganie w czasie

Z ang. time‑streching, to rodzaj cyfrowego algorytmu służącego do zmiany czasu trwania nagrania dźwiękowego bez zmiany jego wysokości, zwykle poprzez podział nagrania na mniejsze części i ich powielanie, nakładanie itd.

sekwencer
sekwencer

Wysyła zaprogramowane sygnały sterujące do syntezatora.

skala muzyczna
skala muzyczna

Określenie odległości (interwałów) między poszczególnymi, następującymi po sobie dźwiękami.

solo
solo

To funkcja dostępna na ścieżkach w sesji oprogramowania DAW, która umożliwia podsłuchanie materiału audio z wybranej ścieżki.

spotting
spotting

To przesunięcie wybranego i zaznaczonego fragmentu do ustalonej wcześniej lokalizacji.

sterowniki interfejsu audio
sterowniki interfejsu audio

Oprogramowanie umożliwiające efektywną współpracę interfejsu audio z komputerowym systemem operacyjnym, w szczególności przetwarzanie dźwięku z niewielkim opóźnieniem (latencją) i bez zniekształceń. Wybór sterowników to kluczowy etap konfiguracji programu DAW do pracy.

swing
swing

W programach DAW to funkcja wykorzystywana do wprowadzenia odchyleń czasowych zapisu nutowego na siatce rytmicznej, zwykle poprzez opóźnienie (czasem też przyspieszenie) występowania co drugiego komunikatu w ramach danego podziału rytmicznego. Przypomina to sposób gry w muzyce jazzowej, który polega na wykonywaniu przebiegów ósemkowych jako triol ósemkowych z połączonymi dwiema pierwszymi ósemkami.

synteza dźwięku
synteza dźwięku

Technika generowania dźwięku od podstaw z użyciem sprzętu elektronicznego lub oprogramowania, której celem jest imitowanie brzmienia istniejących instrumentów muzycznych i dźwięków niemuzycznych lub tworzenie nowych brzmień, których nie można uzyskać w sposób inny, niż za pomocą syntezatora.

tempo
tempo

To stopień szybkości wykonywania danego utworu, który jest określany słownie (np. largo - wolno), za pomocą metronomu lub określeń porównawczych.

tor aux/tor wysyłkowy
tor aux/tor wysyłkowy

W programach DAW to pomocnicza ścieżka w wirtualnej konsoli, która jest wykorzystywana do przetwarzania sygnałów z wybranych innych ścieżek przez umieszczony na niej określony efekt lub zestaw efektów wirtualnych. Do kierowania sygnału z innych ścieżek na tor aux/tor wysyłkowy służy zwykle potencjometr oznaczony jako aux lub send (pot. „wysyłka”).

transpozycja
transpozycja

To funkcja, która pozwala na transponowanie danych muzycznych w wyznaczonym obszarze, czyli zmianę tonacji całego regionu lub wybranych nut.

tryb latch rejestracji automatyzacji
tryb latch rejestracji automatyzacji

Jest to zapis parametrów automatyzacji, który jest uruchamiany w chwili otrzymania przez program informacji o jego zmianie (np. za pomocą kontrolera MIDI), przy czym ostatnia otrzymana wartość jest zapisywana na ścieżce automatyzacji do chwili zatrzymania odtwarzania/rejestracji.

tryb nagrywania komunikatorów (overdub/replace)
tryb nagrywania komunikatorów (overdub/replace)

To funkcja rejestrowania nowych danych muzycznych. W przypadku overdub dogrywa się dane muzyczne do danych istniejących, natomiast w przypadku replace mowa o nagrywaniu nowych danych muzycznych przy jednoczesnym kasowaniu/usuwaniu danych istniejących (jeśli takie są).

tryb read rejestracji automatyzacji
tryb read rejestracji automatyzacji

Jest to tryb odczytu parametrów automatyzacji, czyli funkcja odczytu aktualnej ścieżki audio, w której rejestrator odtwarza zapisaną uprzednio w wybranym trybie, np. write, sekwencję.

tryb touch rejestracji automatyzacji
tryb touch rejestracji automatyzacji

Pozwala na zapis automatyzacji tylko dla odcinka czasu, w którym program otrzymuje komunikaty o zmianach parametrów (zwykle tylko w chwili, kiedy „dotykamy” jakiegoś regulatora kontrolera MIDI przypisanego do sterowania danym parametrem podlegającym automatyzacji).

tryb write rejestracji automatyzacji
tryb write rejestracji automatyzacji

Pozwala na zapis automatyzacji, w którym odbywa się nadpisywanie istniejących krzywych od momentu uruchomienia odtwarzania, aktualnymi wartościami parametrów, bez potrzeby wstępnego poruszenia.

tuner
tuner

Jeden z elementów wyposażenia programów DAW, urządzenie wspomagające strojenie instrumentu podłączonego do interfejsu audio, które pokazuje wysokość wydobywanego z instrumentu dźwięku.

velocity
velocity

To inaczej głośność nuty MIDI, czyli funkcja, dzięki której jest możliwe kontrolowanie dynamiki utworu.

wirtualne instrumenty
wirtualne instrumenty

To wtyczki lub programy, które są wykorzystywane do wzbogacania audio dodatkowymi dźwiękami. Do tego celu mogą być używane również pliki MIDI.

wtyczka programowa
wtyczka programowa

Instrument lub efekt wirtualny pełniący tę samą rolę w komputerowych programach dźwiękowych, co niegdyś wyłącznie sprzętowe urządzenia, np. syntezatory czy podłogowe efekty gitarowe.

zmiana długości nut
zmiana długości nut

Ang. change duration. To funkcja wykorzystywana do zmiany długości (wartości rytmicznej) nut, które zostały zapisane w sekwencji. Funkcję tę można używać w celu stworzenia efektów tenuto i staccato.