Składowisko odpadów, znane również jako wysypisko śmieci lub składowisko śmieci, to miejsce, gdzie gromadzi się odpady. Jest to najstarsza i najprostsza metoda usuwania odpadów, która polega na ich umieszczeniu na specjalnie przygotowanym terenie. Składowiska odpadów są powszechnie stosowane na całym świecie.

Na składowiskach odpady są zwykle umieszczane na otwartych obszarach lub specjalnie wydzielonych terenach. Mogą to być zarówno odpady komunalne, jak i przemysłowe. Odpady są zwykle segregowane i układane warstwowo, a następnie pokrywane warstwą gleby lub innym materiałem ochronnym, takim jak folia geosyntetyczna, w celu ograniczenia wpływu na środowisko.

Jednak składowiska odpadów są uważane za metodę niewłaściwą i nieefektywną w długotrwałej perspektywie. Mogą powodować poważne zagrożenia dla środowiska i zdrowia publicznego. Odpady składowane na takich terenach mogą ulegać rozkładowi, generując niebezpieczne gazy i substancje chemiczne, a także zanieczyszczać glebę i wody gruntowe.

W wielu krajach, w celu ograniczenia negatywnego wpływu składowisk odpadów, wprowadza się bardziej zaawansowane metody zarządzania odpadami, takie jak recykling, kompostowanie, spalanie odpadów w odpowiednich instalacjach lub produkcja energii z odpadów. Te metody mają na celu zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowiska i zwiększenie odzysku surowców z odpadów.

Do treści załączona została ilustracja prezentująca wysypisko śmieci oraz koparkę pracującą na wysypisku. W tle widoczna jest panorama niewielkiej miejscowości oraz zakole rzeki.

Składowiska odpadów o zmniejszonej do minimum uciążliwości dla środowiska są projektowane i budowane z myślą o ograniczeniu negatywnych skutków dla środowiska naturalnego. Istnieje kilka strategii i praktyk, które mogą być stosowane w celu minimalizacji wpływu składowisk odpadów na środowisko. Oto niektóre z nich:

• 1) izolacja i uszczelnienie: składowiska odpadów są budowane z odpowiednimi systemami izolacyjnymi i uszczelnieniami w celu zapobieżenia wyciekom i przedostawaniu się substancji z odpadów do gleby i wód gruntowych. Może to obejmować stosowanie folii geosyntetycznych, specjalnych geomembran, warstw gliny lub innych materiałów izolacyjnych;

• 2) odwadnianie i rekultywacja: składowiska odpadów mogą być wyposażone w systemy odwadniania, które mają na celu zbieranie i przetwarzanie ścieków i odcieków, które powstają podczas rozkładu odpadów. Te ścieki mogą być odpowiednio oczyszczane lub transportowane do instalacji przetwarzających;

• 3) gazowe odzyskiwanie energii: składowiska odpadów generują metan, który jest potężnym gazem cieplarnianym. Aby zmniejszyć emisję metanu do atmosfery, można zainstalować systemy odzyskiwania energii z metanu. Ten gaz może być wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej lub cieplnej;

• 4) monitorowanie i kontrola: składowiska odpadów powinny być regularnie monitorowane pod kątem emisji gazów, jakości wód gruntowych i gleby. Systemy monitoringu i kontroli mogą pomóc w wykrywaniu ewentualnych problemów i umożliwiają podjęcie odpowiednich działań naprawczych;

• 5) recykling i odzysk surowców: aby zmniejszyć ilość odpadów trafiających na składowiska, ważne jest promowanie recyklingu i odzysku surowców. Dbanie o odpowiednią segregację odpadów na etapie ich zbierania i zapewnienie skutecznych systemów recyklingu może zmniejszyć obciążenie składowisk odpadów;

• 6) planowanie i lokalizacja: wybór odpowiedniej lokalizacji składowiska odpadów jest kluczowy. Powinno się unikać umieszczania składowisk blisko obszarów chronionych, źródeł wody pitnej lub obszarów o dużej wrażliwości ekologicznej. Ważne jest również, aby składowiska były odpowiednio zaprojektowane zgodnie z obowiązującymi przepisami i normami.

Te praktyki mają na celu minimalizowanie wpływu składowisk odpadów na środowisko i zdrowie publiczne. Ważne jest, aby stosować najlepsze dostępne technologie i praktyki, aby zminimalizować negatywne skutki składowania odpadów dla naszej planety.

Do treści załączona została ilustracja prezentująca składowisko z systemem odzyskiwania energii z metanu. Widoczny jest stok wyniesienia, na którym widoczna jest świeżo zaorana i wyrównana warstwa ziemi. Na wyższej partii stoku widoczne są leżące grube czarne kable. Pośrodku, na niewielkiej platformie, widoczny jest komin wraz z małymi urządzeniami.

Składowiska odpadów mogą być eksploatowane w sposób minimalizujący ich uciążliwość dla środowiska. Oto kilka praktyk, które mogą być stosowane w celu zmniejszenia wpływu składowisk odpadów na środowisko podczas ich eksploatacji:

• 1) składowanie warstwowe: odpady są układane na składowisku warstwami, które są odpowiednio zagęszczane i pokrywane warstwą ziemi lub innym materiałem ochronnym. Ten proces ma na celu ograniczenie ekspozycji odpadów na środowisko i zmniejszenie emisji gazów;

• 2) redukcja odpadów organicznych: odpady organiczne, takie jak resztki żywności, mogą ulegać rozkładowi i generować duże ilości metanu. Aby zmniejszyć emisję metanu, można stosować techniki redukcji odpadów organicznych, takie jak kompostowanie lub oddzielne zbieranie i przetwarzanie tych odpadów;

• 3) monitorowanie i kontrola emisji: składowiska odpadów powinny być monitorowane pod kątem emisji gazów, takich jak metan i dwutlenek węgla. Systemy monitoringu mogą pomóc w identyfikacji obszarów o podwyższonej emisji oraz w podjęciu działań mających na celu kontrolę i redukcję tych emisji;

• 4) rekultywacja powierzchni: po zakończeniu eksploatacji składowiska, przeprowadza się rekultywację, czyli przywracanie terenu do stanu przyrodniczego lub innego użytecznego celu. Rekultywacja może obejmować oczyszczanie terenu, nasadzenia roślinności, tworzenie terenów rekreacyjnych lub energetycznych;

• 5) technologie odzysku energii: w ramach eksploatacji składowiska można zastosować technologie odzysku energii, takie jak instalacje biogazu, które wykorzystują metan generowany przez rozkład odpadów do produkcji energii elektrycznej lub cieplnej. To pozwala na wykorzystanie potencjału energetycznego odpadów i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych;

• 6) odpady niebezpieczne: składowiska odpadów powinny być odpowiednio wyposażone w systemy i obszary do składowania odpadów niebezpiecznych. Odpady te powinny być segregowane, przechowywane i usuwane zgodnie z odpowiednimi przepisami i procedurami, aby minimalizować ryzyko skażenia środowiska.

Wszystkie te praktyki mają na celu zmniejszenie uciążliwości składowisk odpadów dla środowiska. Ważne jest również, aby składowiska były odpowiednio projektowane, zarządzane i monitorowane przez cały okres eksploatacji, aby minimalizować wpływ na ekosystemy i zdrowie publiczne.

Do treści załączona została ilustracja prezentująca składowisko odpadów niebezpiecznych. Na pierwszym plannie widoczny jest stos różnych cylindrycznych pojemników i puszek po farbach, rozpuszczalnikach, zaprawach. Pojemniki te ogrodzone są pomarańczową siatką. W tle widoczny jest rząd kartonów na paletach, zaś w głębi ulica i zabudowania jednorodzinne.

Recykling i odzysk surowców wtórnych są kluczowymi praktykami mającymi na celu zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowiska oraz zasilenie obiegu gospodarczego poprzez ponowne wykorzystanie materiałów.

Recykling polega na przetwarzaniu odpadów i ich przekształcaniu w nowe produkty lub surowce, które mogą być ponownie wykorzystane. Proces ten może obejmować segregację odpadów, ich oczyszczanie, rozdrabnianie i przetwarzanie w celu otrzymania surowców wtórnych. Przykłady materiałów, które często podlegają recyklingowi, to papier, szkło, metal i plastik.

Odzysk surowców wtórnych to proces polegający na odzyskiwaniu i ponownym wykorzystywaniu wartościowych surowców z odpadów. Może to obejmować techniki takie jak separacja i przetwarzanie odpadów w celu odzyskania wartościowych materiałów, jak również odzysk energii z odpadów poprzez spalanie z odzyskiem ciepła.

Recykling i odzysk surowców wtórnych mają wiele korzyści. Przede wszystkim przyczyniają się do zmniejszenia ilości odpadów trafiających na składowiska, co pomaga ograniczyć negatywny wpływ na środowisko i przestrzeń. Ponadto, recykling i odzysk surowców pozwalają na oszczędność energii i zasobów naturalnych, redukując potrzebę wydobycia nowych surowców. Mogą również przyczynić się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych i innych szkodliwych substancji związanych z produkcją nowych materiałów.

Proces recyklingu różni się w zależności od rodzaju materiału. Ogólnie rzecz biorąc, obejmuje on zbieranie i segregację odpadów, ich transport do zakładów przetwarzających, a następnie procesy takie jak rozdrabnianie, czyszczenie, przekształcanie i formowanie odpadów w nowe produkty lub surowce.

Właściwa segregacja odpadów odgrywa kluczową rolę w procesie recyklingu i odzysku surowców wtórnych. Osobista odpowiedzialność w kwestii prawidłowej segregacji i umieszczania odpadów w odpowiednich pojemnikach jest istotna dla skutecznego recyklingu.

Recykling i odzysk surowców wtórnych są istotne dla zrównoważonego zarządzania odpadami i ograniczenia ich negatywnego wpływu na środowisko. Promowanie tych praktyk oraz zaangażowanie społeczne i technologiczne w dziedzinie recyklingu są kluczowe dla osiągnięcia bardziej zrównoważonej gospodarki o obiegu zamkniętym.

Do treści załączona została ilustracja prezentująca pojemniki na odpady. Po lewej stronie widoczny jest podwójny, duży, zielony pojemnik, z dwoma otworami wlotowymi w górnej części i napisem SZKŁO na jednej i drugiej połowie. Obok widoczny jest pojemnik wykonany z siatki wypełniony opakowaniami plastikowymi. W tle widoczne jest ogrodzenie drewniane.

Biologiczna przeróbka frakcji organicznych, znana jako kompostowanie, to proces naturalnego rozkładu i przemiany odpadów organicznych, takich jak resztki żywności, skoszona trawa, liście i inne materiały roślinne, w substancję o nazwie kompost. Kompostowanie jest jednym z ekologicznych sposobów utylizacji odpadów organicznych i może być przeprowadzane w skali domowej, komunalnej lub przemysłowej.

Proces kompostowania polega na umieszczeniu odpadów organicznych w specjalnym pojemniku lub kompostowniku i stworzeniu optymalnych warunków dla rozkładu biologicznego. Odpady organiczne są poddawane działaniu mikroorganizmów, takich jak bakterie, grzyby i dżdżownice, które rozkładają te materiały organiczne na prostsze związki chemiczne.

Podczas kompostowania zachodzi proces fermentacji i rozkładu biologicznego, który prowadzi do powstania kompostu. W trakcie tego procesu, mikroorganizmy wykorzystują dostępne w odpadach organicznych składniki odżywcze jako źródło energii i produkcji enzymów, które przyspieszają rozkład. W wyniku tego procesu powstaje stabilna, ciemnobrunatna substancja, bogata w składniki odżywcze, humus, mikroorganizmy i substancje przekształcające glebę.

Kompost może być wykorzystywany jako naturalny nawóz do ogrodów, roślin, trawników i upraw rolnych. Posiada wiele korzyści, takich jak poprawa struktury gleby, zwiększenie retencji wody, dostarczanie składników odżywczych, stymulowanie wzrostu roślin, a także redukcja konieczności stosowania chemicznych nawozów i poprawa ogólnego zdrowia gleby.

Kompostowanie jest przyjazne dla środowiska, ponieważ redukuje ilość odpadów kierowanych na składowiska, ogranicza emisję gazów cieplarnianych, jak metan, i zmniejsza potrzebę stosowania sztucznych nawozów i pestycydów. Jest to także efektywny sposób na wykorzystanie i zamienienie odpadów organicznych na cenny surowiec do gleby.

Kompostowanie może być przeprowadzane w ogrodach, na działkach, w instytucjach publicznych, zakładach przetwórstwa żywności, a także w większych zakładach kompostowania. Istnieją różne techniki i metody kompostowania, które można dostosować do różnych skali i warunków środowiskowych.

Kompostownie przemysłowe to większe obiekty, które służą do przetwarzania większych ilości odpadów organicznych w procesie kompostowania. Przemysłowe kompostownie są zazwyczaj skonstruowane i zarządzane w sposób umożliwiający przetwarzanie odpadów organicznych na większą skalę, często pochodzących zarówno z gospodarstw domowych, jak i z sektora komercyjnego.

Kompostownie przemysłowe mają znacznie większą skalę niż domowe lub komunalne kompostownie. Są projektowane do przetwarzania dużych ilości odpadów organicznych, co pozwala na wygenerowanie większej ilości kompostu w krótszym czasie.

Kompostownie przemysłowe często korzystają z bardziej zaawansowanych technologii i urządzeń, takich jak wydajne systemy mieszania, systemy kontroli temperatury, systemy monitoringu i automatyzacji, które umożliwiają kontrolowany proces kompostowania.

W przemysłowych kompostowniach można kontrolować różne czynniki, takie jak temperatura, wilgotność, zawartość tlenu i inne warunki środowiskowe, aby zoptymalizować proces kompostowania i skrócić czas potrzebny do uzyskania gotowego kompostu.

Ze względu na większą skalę i bardziej zaawansowane technologie, kompostownie przemysłowe wymagają odpowiedniego zarządzania i personelu. Osoby odpowiedzialne za zarządzanie takimi obiektami muszą mieć odpowiednie umiejętności i wiedzę w zakresie technologii kompostowania oraz przestrzegania przepisów i norm dotyczących środowiska.

Przemysłowe kompostownie mogą przetwarzać różne rodzaje odpadów organicznych, takie jak resztki żywności, skoszona trawa, liście, gałęzie, odpady rolnicze, odpady z przemysłu spożywczego itp. To pozwala na wykorzystanie szerokiego spektrum materiałów organicznych w procesie kompostowania.

Gotowy kompost z kompostowni przemysłowych może być wykorzystywany w rolnictwie, ogrodnictwie, rekultywacji terenów zdegradowanych, a także w produkcji substratów do upraw roślinnych. Kompost z kompostowni przemysłowych musi spełniać odpowiednie standardy jakości, aby być akceptowalny dla różnych zastosowań.

Kompostownie przemysłowe stanowią ważny element w zarządzaniu odpadami organicznymi na większą skalę. Pozwalają one na skuteczne przetwarzanie i odzysk wartościowych surowców z odpadów organicznych, jednocześnie przyczyniając się do ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju.

Do treści załączona została ilustracja prezentująca kompostownię. Widoczne jest budynek złożony z dwóch hangarów, usytuowany w wydrążonym obniżeniu terenu.

Lokalizacja obiektów przetwarzania odpadów na terenach wiejskich wymaga uwzględnienia specyficznych czynników i ograniczeń, które różnią się od tych obowiązujących w obszarach miejskich. Oto kilka możliwości lokalizacji obiektów przetwarzania odpadów na terenach wiejskich:

• 1) oddalone od osiedli mieszkalnych: obiekty przetwarzania odpadów powinny być lokalizowane w odpowiedniej odległości od obszarów zamieszkałych. Jest to istotne ze względu na potencjalne uciążliwości związane z hałasem, zapachem i ruchem pojazdów. Lokalizacja w odległości co najmniej kilkuset metrów od domów zapewnia minimalizację wpływu na jakość życia mieszkańców;

• 2) dostęp do dróg transportowych: ważne jest, aby obiekty przetwarzania odpadów na terenach wiejskich miały dogodny dostęp do dróg transportowych. Ułatwia to zarówno dostarczanie odpadów do obiektu, jak i transport przetworzonych materiałów, takich jak kompost czy surowce wtórne, do odbiorców. Istotne jest również zapewnienie odpowiedniej infrastruktury drogowej dla pojazdów ciężarowych;

• 3) uwzględnienie warunków gruntowych: przed lokalizacją obiektów przetwarzania odpadów na terenach wiejskich należy zbadać warunki gruntowe. Należy uwzględnić obecność studni, źródeł wody pitnej, gleby o wysokiej przepuszczalności, a także inne czynniki hydrogeologiczne. Ważne jest, aby uniknąć potencjalnego skażenia wód gruntowych i zapewnić odpowiednią ochronę zasobów wodnych;

• 4) zgodność z przepisami i regulacjami: Przy lokalizacji obiektów przetwarzania odpadów na terenach wiejskich należy przestrzegać obowiązujących przepisów i regulacji dotyczących ochrony środowiska, zdrowia publicznego i planowania przestrzennego. Należy skonsultować się z lokalnymi organami regulacyjnymi i uzyskać niezbędne zezwolenia i zatwierdzenia;

• 5) możliwość integracji z rolnictwem: tereny wiejskie często są związane z działalnością rolniczą. Lokalizacja obiektów przetwarzania odpadów może uwzględniać możliwość integracji z rolnictwem poprzez wykorzystanie odpadów organicznych do produkcji kompostu lub nawozów organicznych, które mogą wspomagać uprawy rolnicze;

• 6) edukacja i zaangażowanie społeczności lokalnej: Przed lokalizacją obiektów przetwarzania odpadów należy skonsultować się z lokalną społecznością wiejską i zapewnić edukację w zakresie korzyści, funkcjonowania i bezpieczeństwa tych obiektów. Włączenie społeczności lokalnej i odpowiednie informowanie może pomóc w minimalizacji potencjalnego oporu i konfliktów.

Ważne jest, aby każda lokalizacja obiektów przetwarzania odpadów na terenach wiejskich była indywidualnie oceniana z uwzględnieniem lokalnych warunków, potrzeb i regulacji. Szczegółowe badania, konsultacje i współpraca z lokalnymi interesariuszami są kluczowe dla sukcesu lokalizacji i akceptacji takich obiektów na obszarach wiejskich.

Do treści załączona została ilustracja prezentująca kompostownię na terenach wiejskich. Z prawej strony i pośrodku widoczne są zadaszenia. Przed zadaszeniem pośrodku widoczna jest wielka góra śmieci, sięgających prawie do dachu zadaszenia.

W gospodarowaniu odpadami wykorzystuje się różnorodny sprzęt i urządzenia, które pomagają w zbieraniu, segregowaniu, przetwarzaniu i utylizacji odpadów. Oto kilka przykładów sprzętu często używanego w gospodarowaniu odpadami:

• 1) kontenery i pojemniki: są to zbiorniki przeznaczone do przechowywania i transportu odpadów. Mogą być w różnych rozmiarach i kształtach, w zależności od rodzaju i ilości zbieranych odpadów. Przykłady to kontenery na śmieci, pojemniki na segregację odpadów, worki do recyklingu;

• 2) śmieciarki: to pojazdy specjalnie zaprojektowane do zbierania i transportu odpadów komunalnych. Śmieciarki posiadają mechanizm do podnoszenia i opróżniania pojemników na śmieci oraz kompresory, które umożliwiają skompresowanie odpadów w celu zwiększenia pojemności;

• 3) prasy do odpadów: są to urządzenia służące do kompaktowania i zagęszczania odpadów, co pozwala na zmniejszenie objętości i ułatwia transport i składowanie. Prasy mogą być stosowane zarówno w kontekście odpadów komunalnych, jak i przemysłowych;

• 4) trituratory: trituratory lub niszczarki są wykorzystywane do rozdrabniania i rozdrobnienia odpadów, zwłaszcza twardych materiałów, takich jak drewno, gałęzie, skrawki metalu, tworzywa sztuczne. Pomagają zmniejszyć objętość odpadów i ułatwiają ich przetwarzanie;

• 5) przesiewacze i separatory: są to urządzenia wykorzystywane do sortowania i separacji odpadów na różne frakcje. Przesiewacze mechaniczne lub wirówkowe służą do oddzielania większych elementów od mniejszych. Separatory mogą być stosowane do rozdzielenia odpadów na podstawie różnych właściwości fizycznych, takich jak rozmiar, gęstość czy magnetyczność;

• 6) instalacje przetwarzania odpadów: obejmują różne technologie i urządzenia, takie jak sortownie, linie do recyklingu, spalarnie odpadów, kompostownie czy instalacje do produkcji energii z odpadów. Te zaawansowane systemy umożliwiają przetwarzanie i odzysk surowców z różnych rodzajów odpadów.

Powyższe przykłady to jedynie kilka z wielu rodzajów sprzętu wykorzystywanego w gospodarowaniu odpadami. Istnieje wiele innych specjalistycznych urządzeń i maszyn, które są dostosowane do konkretnych procesów i potrzeb związanych z gospodarką odpadami.

Do treści załączona została ilustracja prezentująca maszynę do recyklingu. Z lewej stronny widoczny jest podest, na końcu którego stoi kobieta ubrana w kamizelkę odblaskową i pochyla się w  kierunku stojącej po prawiej stronie maszyny. Maszyna zbudowana jest z wielu połączonych ze sobą modułów z drzwiczkami wsadowymi po lewej stronie.

W gospodarowaniu odpadami istnieje szereg dokumentów i zgłoszeń, które są niezbędne w celu spełnienia wymogów prawnych, zapewnienia transparentności i skuteczności procesów zarządzania odpadami. Oto kilka przykładów ważnych dokumentów w gospodarowaniu odpadami:

• 1) plan gospodarki odpadami: jest to dokument strategiczny, który określa cele, cele, strategie i działania związane z gospodarką odpadami na określonym obszarze, np. na poziomie kraju, regionu lub gminy. Plan gospodarki odpadami obejmuje zasady segregacji, recyklingu, kompostowania, utylizacji, obliczenia prognozowanej ilości odpadów, plany edukacyjne i inne aspekty zarządzania odpadami;

• 2) zgłoszenia i zezwolenia: w zależności od lokalnych przepisów, operatorzy obiektów przetwarzania odpadów, takich jak kompostownie, spalarnie lub składowiska odpadów, mogą być zobowiązani do uzyskania odpowiednich zgłoszeń, zezwoleń lub koncesji. Dokumenty te obejmują informacje dotyczące lokalizacji, projektu technicznego, planów bezpieczeństwa i ochrony środowiska, analiz oddziaływania na środowisko i innych dokumentów zgodnych z wymaganiami prawnymi;

• 3) ewidencja odpadów: ewidencja odpadów jest systemem rejestracji i raportowania wszelkich informacji dotyczących rodzaju, ilości, źródła i sposobu zagospodarowania odpadów. Operatorzy obiektów przetwarzania odpadów, przedsiębiorstwa, instytucje i inne podmioty zobowiązane są do prowadzenia ewidencji odpadów zgodnie z obowiązującymi przepisami;

• 4) umowy i kontrakty: w przypadku współpracy między różnymi podmiotami w gospodarowaniu odpadami, takimi jak firmy odbierające odpady, przewoźnicy, instalacje przetwarzające, mogą być wymagane umowy i kontrakty, które określają prawa, obowiązki, zasady finansowe i inne warunki współpracy;

• 5) księgi ewidencji i raporty: operatorzy obiektów przetwarzania odpadów, przedsiębiorstwa i inne podmioty zobowiązane są do prowadzenia szczegółowych ksiąg ewidencji i raportów dotyczących gospodarki odpadami. Obejmują one informacje na temat ilości i rodzaju zbieranych, przetwarzanych, odzyskiwanych lub usuwanych odpadów oraz wyników monitoringu środowiskowego;

• 6) instrukcje i procedury operacyjne: w gospodarowaniu odpadami istotne jest zapewnienie odpowiednich instrukcji i procedur operacyjnych dla personelu odpowiedzialnego za zbieranie, segregację, przetwarzanie, transport i składowanie odpadów. Dokumentacja ta obejmuje wytyczne dotyczące bezpieczeństwa, segregacji, obsługi urządzeń, postępowania w sytuacjach awaryjnych i innych istotnych aspektów pracy.

Wszystkie wymienione dokumenty są istotne dla skutecznego i zgodnego z prawem zarządzania odpadami. Warto pamiętać, że konkretne wymagania dokumentacyjne mogą się różnić w zależności od lokalnych przepisów, władz regulacyjnych i charakterystyki gospodarki odpadami w danym regionie.

Do treści załączona została ilustracja prezentująca kartę ewidencji odpadów. Widocznny jest wydruk karty wpięty do sekregatora leżącego na blacie.