E‑book – Wademekum uprawy drzew i krzewów owocowych
OGR. 02. Zakładanie i prowadzenie upraw ogrodniczych – ogrodnik 611303, technik ogrodnik 314205
Ponad 99% wszystkich produkowanych w Polsce podkładek stanowią wegetatywne podkładki dla jabłoni. Drzewa o najmniejszej sile wzrostu, najbardziej pożądane przez sadowników, produkuje się z podkładek karłowych. Drzewa takie są jednak na ogół mniej żywotne od zaszczepionych na podkładkach o silniejszym wzroście, ponadto wymagają palikowania.
Istotną kwestią jest również rozpoczęcie owocowania zależne od rodzaju podkładki. Drzewa na podkładkach karłowych zaczynają owocować już w drugim roku po posadzeniu, a drzewa zaszczepione na podkładkach półkarłowych i silnie rosnących mogą zacząć owocowanie w trzecim lub czwartym roku po posadzeniu.
Podkładki dla jabłoni | ||||
|---|---|---|---|---|
Nazwa | Udział w produkcji w Polsce (dane na 2022 rok) | Siła wzrostu | Mrozoodporność | Podatność na choroby |
M9 | 50% | karłowa | niska | średnia |
M26 | 22% | półkarłowa | wysoka | niska |
M7 | 9% | półkarłowa | niska | średnia |
P60 | 9% | półkarłowa | wysoka | średnia |
Spośród wegetatywnych podkładek dla gruszy najczęściej stosowana jest Pigwa S1. Odmiana ta cechuje się niską odpornością na mróz, choć największą spośród pigwy, a także średnią odpornością na choroby.
Drugą co do częstości zastosowania, po siewkach ałyczy, podkładką dla śliw jest podkładka wegetatywna Brompton. Ma zbliżoną do ałyczy wytrzymałość na mróz i dobrze zrasta się nie tylko z różnymi odmianami śliw, ale jest również dobrą podkładką dla brzoskwiń i moreli.
Najbardziej odpowiednią podkładką dla agrestu i porzeczki czerwonej są silnie rosnące klony porzeczki złotej, o dużej odporności na mróz.
Wybór i przygotowanie terenu pod założenie matecznika podkładek wegetatywnych
Ponieważ rośliny mateczne podkładek wegetatywnych są silnie eksploatowane – każdej jesieni przez 10 lat ścina się ich pędy – wymagają podłoża bardzo zasobnego w substancje odżywcze.
Dlatego matecznik należy zakładać na glebach płaskich, żyznych i umiarkowanie wilgotnych. Pod uprawę podkładek nie nadają się gleby ciężkie, łatwo zbrylające się i tworzące skorupę.
Więcej na temat gleb w e‑materiale: Charakterystyka, właściwości i przydatność rolnicza glebyCharakterystyka, właściwości i przydatność rolnicza gleby.
Analiza próbki glebowej
Przed przystapieniem do przygotowania podłoża pod uprawę należy wykonać badania składu chemicznego gleby, czyli analizę próbki glebowej. Pozwala ona określić pH i zawartość w glebie pierwiastków wymaganych przez rośliny.
Informacje uzyskane dzięki analizie próbki glebowej pozwalają na ekonomiczne i ekologiczne gospodarowanie nawozami, czyli stosowanie tylko tych składników, których jest za mało i w odpowiednich ilościach, co przekłada się na obniżenie kosztów nawożenia, zwiększenie produkcji i zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska.
Dokładna instrukcja pobierania próbek znajduje się na stronach Okręgowych Stacji Chemiczno‑Rolniczych. Aby uzyskać prawidłowy wynik badania, trzeba je przeprowadzić przed nawożeniem mineralnym i organicznym, wapnowaniem i nawadnianiem.
Optymalne przygotowanie gleby zakłada wysianie rok wcześniej przedplonu pod przyoranie. Stosuje się m.in. rośliny motylkowe, rzepak lub gorczycę wysiane na oborniku (w ilości 40–50 t/ha). Jesienią wysiewa się nawozy fosforowe (80–150 kg/ha), potasowe (150–250 kg/ha) i magnezowe (100–150 kg/ha), a następnie orze się pole na głębokość 25–30 cm. Po wyrównaniu ziemi sadzi się rośliny mateczne.
Odczyn gleby powinien być obojętny lub lekko kwaśny, w granicach pH 6,2–7. Zbyt kwaśne gleby nawozi się nawozami zawierającymi wapń, pierwszy raz na rok przed założeniem matecznika. Niepożądane są gleby, na których wcześniej rosły buraki (ryzyko guzowatości korzeni) lub ziemniaki (nicienie).
Z tego samego matecznika można korzystać przez 10 lat, dwukrotnie go w tym czasie odmładzając. W tym celu wycina się tę część karpy roślin matecznych, która wystaje ponad podłoże.
Pierwszy rok prowadzenia matecznika podkładek wegetatywnych
Sadzenie roślin matecznych
Matecznik zakłada się przeważnie jesienią, ponieważ podkładki posadzone w terminie jesiennym lepiej się ukorzeniają niż te posadzone wiosną. Rośliny mateczne sadzi się w rzędach oddalonych od siebie o 150–200 cm, w zależności od szerokości sprzętu, jaki będzie używany do odchwaszczania, spulchniania gleby czy oprysków.
Przez odkłady pionowe rozmnaża się zwykle podkładki drzew ziarnkowych. W rzędach rośliny mateczne sadzi się co 25–35 cm lub co 20 cm, jeśli są przeznaczone na podkładki karłowe (w dużym zagęszczeniu słabiej urosną).
Przez odkłady poziome rozmnaża się zarówno podkładki drzew ziarnkowych, jak i pestkowych. Rośliny mateczne sadzi się co 40–60 cm.
Glębę w międzyrzędziach warto pokryć przekompostowanym obornikiem, korą drzewną lub torfem. Ściółkowanie sprzyja lepszemu ukorzenianiu się nowych roślin w kolejnym sezonie.
Zabiegi pielęgnacyjne
Tuż po posadzeniu ścina się drzewka na wysokość 30–40 cm, a następnie pozwala się im swobodnie rosnąć. Przed przymrozkami należy obsypać je ziemią, aby uchronić korzenie przed przemarznięciem.
W pierwszym roku prowadzenia matecznika najistotniejszym zabiegiem jest odchwaszczanie.
Odchwaszczanie
Na niewielkich plantacjach chwasty można usuwać ręcznie, mechanicznie lub przez opryski herbicydami (środkami zwalczającymi chwasty). W produkcji na niewielką skalę przydatne są szczególnie opryskiwacze plecakowe i wózkowe, z silnikiem spalinowym lub elektrycznym (w tym drugim wypadku zasięg opryskiwacza jest ograniczony zasięgiem kabla).
W wielohektarowych uprawach wyłączne odchwaszczanie ręczne byłoby nieopłacalne z uwagi na czasochłonność tego zabiegu i ogromne koszty robocizny. Dlatego na dużych plantacjach znajdują zastosowanie ciągniki usuwające chwasty między rzędami roślin, a jednocześnie spulchniające glebę.
Można również stosować herbicydy w odpowiednich dawkach. W celu usprawnienia oprysków stosuje się agregat (ciągnik z zaczepianym na nim opryskiwaczem) lub opryskiwacz samojezdny. Ten drugi jest jak dotąd rzadko w Polsce stosowany z uwagi na duży koszt zakupu.
Kolejne lata prowadzenia matecznika podkładek wegetatywnych
Ochrona przed szkodnikami
Młode rośliny chroni się przed chorobami i szkodnikami. Pestycydy należy stosować w terminach zalecanych w Programie Ochrony Roślin Sadowniczych. Stosuje się je ręcznie (za pomocą opryskiwaczy plecakowych i wózkowych) lub w sposób zmechanizowany, zależnie od wielkości uprawy.
Więcej na temat chemicznej ochrony roślin w materiale: Chemiczna ochrona roślin i obsługa opryskiwacza ciągnikowegoChemiczna ochrona roślin i obsługa opryskiwacza ciągnikowego.
Nawożenie
Co roku nawozi się rośliny mateczne, stosując następujące dawki czystego składnika na hektar:
80–150 kg azotu,
100–180 kg potasu,
50–100 kg fosforu.
Odkłady pionowe
W tej metodzie produkcji podkładek wiosną ścina się drzewka ok. 7 cm nad ziemią, na czop. Z pnia wyrastają wówczas nowe pędy. Kiedy osiągną wysokość ok. 15 cm, ręcznie obsypuje się je 10‑centymetrową warstwą ziemi, tworząc kopczyki. Obsypywanie ziemią powtarza się dwukrotnie w miarę wzrostu pędów. Te dwa ostatnie zabiegi można częściowo wykonać za pomocą pługa lub obsypnika, nagarniając ziemię na rośliny. Nasady pędów należy jednak dokładnie obsypać ręcznie.
Odkłady poziome
Odkłady poziome uzyskuje się poprzez przyginanie całych roślin wzdłuż rzędów. Przed przygięciem skraca się pędy główne – w przypadku drzew pestkowych zaledwie o kilka centymetrów, a w przypadku ziarnkowych nawet o 15 cm. Przycięte rośliny kładzie się w rowki o głębokości ok. 8 cm i przytrzymuje je w nich za pomocą tzw. kulek. Rośliny można też splatać ze sobą. Kiedy wyrastające z nich pędy osiągną długość ok. 15 cm, obsypuje się je ziemią i dalej postępuje się tak samo, jak z odkładami pionowymi.
Odejmowanie i przechowywanie podkładek
Jesienią, przeważnie w połowie listopada, odejmuje się (odbiera) nowe rośliny, które wyrosły z pędów matecznych. W młodych matecznikach najlepiej odcinać podkładki ręcznie, w kilkuletnich można to robić za pomocą kombajnu. Najpierw mechanicznie odgarnia się ziemię z obu stron rzędów, a następnie, w samych rzędach, ziemię wybiera się ręcznie. Ukorzenione pędy odcina się sekatorem 2–3 mm powyżej nasady.
Odcinając pędy z roślin ułożonych poziomo, pozostawia się 1–2 pędy rosnące najbliżej rośliny matecznej. W kolejnym roku zostaną one wykorzystane jako odkłady poziome.
Przy odbieraniu pędów z odkładów poziomych młode sadzonki można również wyciąć z fragmentami rośliny matecznej, czyli tzw. młoteczkiem. Tnie się wówczas dwuletni pęd poziomy na fragmenty, z których wyrastają pionowo pędy jednoroczne.
Podkładki od razu po odjęciu zabezpiecza się przed uszkodzeniami i wyschnięciem. Następnie sortuje się je według grubości w przedziałach co 2 mm. Czynność tę należy wykonać w sortowni.
Zgodnie z Polską Normą dotyczącą wymagań jakościowych dla podkładek drzew i krzewów owocowych, do sprzedaży dopuszczone są podkładki powyżej 30 cm. Wysokość podkładek sprawdza się poprzez zmierzenie, z dokładnością do 1 cm, odległości od podstawy pędu do jego wierzchołka. Grubość podkładek ustala się, mierząc suwmiarką ich średnicę z dokładnością do 1 mm, na wysokości 20 cm od podstawy pędu. Ocenia się również liczbę miejsc wyrastania korzeni. Korzenie powinny wyrastać co najmniej z trzech miejsc, oddalonych od siebie co najmniej o 1 cm.
Posortowane podkładki wiąże się w pęczki po 50 sztuk. Do każdej podkładki mocuje się dwie etykiety. Następnie podkładki przechowuje się w dołowniku lub w chłodni szkółkarskiej.
Dołownik powinien się znajdować w zacienionym miejscu, najlepiej za budynkiem, od jego północnej strony. Pod dołownik należy wybrać płaski teren, aby uniknąć tzw. zastoisk mrozowych i zalewania wodą korzeni. W dołowniku należy wyorać pługiem bruzdy o głębokości 40–50 cm i zabezpieczyć go przed gryzoniami.
Alternatywą dla dołownika jest chłodnia szkółkarska. Przechowuje się w niej nie tylko podkładki i zrazy, lecz także drzewka (okulanty) powstałe z ich połączenia. Warunki panujące w chłodni (zarówno temperatura, jak i wilgotność) są sterowane komputerowo.