E-materiały do kształcenia zawodowego

Behawior koni

ROL.O6. Organizacja chowu i hodowli koni – technik hodowca koni 314203

Zmysły koni

ATLAS INTERAKTYWNY

1
Rhcdb8QPacQv71
Atlas interaktywny Zmysły koni
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Atlas interaktywny przedstawia zmysły koni. Podzielony jest na siedem zakładek. W każdej z nich znajdują się zdjęcia lub grafiki oraz tekst, które opisują dany zmysł. Tekst na planszach jest tożsamy z treścią nagrania (plikiem dźwiękowym).

Pierwsza zakładka. Zmysł dotyku.

Pierwsze zdjęcie przedstawia koński łeb zbliżony do tułowia kobiety, która głaszcze go po czole. Szyja konia jest wyciągnięta, a jego umaszczenie jest gniade.
Poniżej znajduje się tekst:
Receptory nerwowe są rozmieszczone na całym ciele konia i reagują one na pięć głównych wrażeń zmysłowych rejestrowanych poprzez czucie powierzchniowe. Są to:
– dotyk,
– ucisk,
– ból,
– ciepło,
– zimno.

Końska skóra jest najbardziej wrażliwa na dotyk w okolicach głowy, kłębu, podbrzusza, wewnętrznej strony nóg, miejsc około kopytowych oraz pęcin. Koń posiada również wibrysy, czyli włosy czuciowe, które znajdują się w pobliżu nosa, warg jak i oczu. Różnią się one od innych włosów, ponieważ są dłuższe, sztywniejsze i głębiej osadzone, a w ich okolicy znajduje większa ilość receptorów. Przekazują one informacje takie, jak: kształt i struktura dotykanych obiektów, kierunek ruchu powietrza.
Poniżej znajduje się:
– Schemat przekroju skóry konia.
– Budowa receptorów skórnych.
– Schemat czucia skórnego.

Druga grafika przedstawia przekrój końskiej skóry, w której rosną włosy. 
Poniżej znajduje się tekst:

Legenda:
1. Łodyga włosa
2. Gruczoł łojowy
3. Mieszek włosowy
4. Gruczoł potowy
5. Epiderma
6. Skóra właściwa
7. Tkanka podskórna

Na grafice ukazane są pionowo wyrastające ze skóry łodygi włosa (punkt pierwszy). Wyrastają one ze znajdujących się w skórze mieszków włosowych (punkt. Wierzchnia warstwa skóry to epiderma (punkt trzeci). Pod nią znajduje się skóra właściwa (punkt szósty), a jeszcze głębiej tkanka podskórna (punkt siódmy). W epidermie maja ujście gruczoły potowe (punkt czwarty), które przypominają nieci pozwijane na początku i końcu nitki przebiegające przez skórę właściwą. W epidermie znajdują się gruczoły łojowe (punkt drugi), które przylegają do włosa.

Trzecia grafika przedstawia przekrój końskiej skóry, w której rośnie włos. 
Poniżej znajduje się tekst:

Legenda:
1. Naskórek
2. Skóra właściwa
3. Receptor reagujący na zmiany ucisku: ciałko Paciniego
4. Receptor bólowy (nocyceptor)
5. Receptor mieszka włosowego
6. Receptor ucisku: zakończenie Ruffiniego
7. Receptor dotyku: ciałko MeissneraWierzchnia warstwa to naskórek (punkt pierwszy). Pod nim znajduje się skóra właściwa (punkt drugi). To w niej umiejscowione są receptory reagujące na zmiany ucisku: ciałko Paciniego (punkt trzeci), przypominają one kształtem elipsę z długim, nitkowatym zakończeniem. W skórze właściwej znajduje się także receptor bólowy (nocyceptor) (punkt czwarty), przypominający kształtem rozgałęzioną gałązkę. Jest tu także receptor mieszka włosowego (punkt piaty), receptor ucisku – zakończenie Ruffiniego, przypominający owal z nitkowatym zakończeniem (punkt szósty), a także receptor dotyku: ciałko Meissnera przypominające dwa kwiatostany na rozwidlonej łodydze (punkt siódmy).

Czwarta grafika przedstawia konia stojącego do widza lewym profilem. Na jego ciele zaznaczone są kolorami miejsca bardzo i mało wrażliwe na dotyk. Do miejsc wrażliwych na dotyk zalicza się łeb, nogi, kłodę. Miejscami mniej wrażliwymi na dotyk są szyja i zad.
Poniżej znajduje się tekst:
Kolorem czerwonym oznaczono miejsca najwrażliwsze na dotyk, kolorem zielonym – miejsca najmniej wrażliwe na dotyk.

Czucie powierzchniowe:
– ciepło i zimno (termoreceptory),
– dotyk i ucisk (mechanoreceptory),
– ból (nocyceptory).

Oprócz bodźców, które rejestrowane są przez czucie powierzchniowe, w ciele konia występują także receptory odbierające sygnały z jego wnętrza:
– pozycja ciała i ocena ruchu przestrzennego (proprioceptory),
– informacja o czuciu trzewnym w narządach wewnętrznych (wisceroreceptory).

Druga zakładka. Zmysł wzroku. Budowa oka.

Pierwsza grafika przedstawia budowę końskiego oka.
Poniżej znajduje się tekst:

Legenda:
1. Rogówka
2. Źrenica
3. Soczewka
4. Tęczówka
5. Ciało szkliste
6. Siatkówka
7. Błona odblaskowa
8. Nerw wzrokowy
9. Twardówka

Na grafice wskazane są następujące elementy. Rogówka (punkt pierwszy) znajduje się na zewnętrznej błonie oka, a pod nią znajduje się źrenica (punkt drugi). Soczewka (punkt trzeci) zlokalizowana jest w środkowej części oka. Tęczówka (punkt czwarty) okala od lewej strony soczewkę. Ciało szkliste (punkt piąty) zajmuje największą część oka, bo około 2/3 jego objętości. Siatkówka (punkt szósty) okala ciało szkliste. Błona odblaskowa (punkt siódmy) znajduje się w tylnej części oka, za siatkówką. Nerw wzrokowy (punkt ósmy) odchodzi od gałki ocznej, a całość gałki otacza twardówka (punkt dziewiąty).

Drugie zdjęcie przedstawia końskie oko. 
Poniżej znajduje się tekst:

Legenda:
1. Źrenica
2. Tęczówka
3. Ziarnistość tęczówki / Ziarenka tęczówkowe
4. Spojówka trzeciej powieki
5. Rąbek rogówki
6. Powieka górna
7. Powieka dolna

Na zdjęciu wskazane są następujące elementy. W centralnej części źrenica (punkt pierwszy) i otaczająca ją tęczówka (punkt drugi) z ziarenkami tęczkówkowymi (punkt trzeci). W kąciku oka znajduje się spojówka trzeciej powieki (punkt czwarty), pomiędzy nią a tęczówką rąbek rogówki (punkt piąty). Od góry oko tkacza powieka górna (punkt szósty), a od dołu powieka dolna (punkt siódmy).

Trzecia zakładka. Zmysł wzroku. Pole widzenia.

Pierwszy rysunek przedstawia dżokeja jadącego na koniu. Koń ma uniesioną głowę, patrzy na wprost, przed siebie.
Poniżej znajduje się tekst:
Pole widzenia obuocznego u konia z uniesioną głową.

Drugi rysunek przedstawia dżokeja jadącego na koniu. Koń ma spuszczoną głowę, patrzy na ziemię bezpośrednio przy swoich przednich kopytach i na niewielki dystans przed sobą.
Poniżej znajduje się tekst:
Pole widzenia obuocznego u konia z głową ustawioną pionowo. W czasie pełnego zebrania koń ma głowę ustawioną wertykalnie (pionowo) w stosunku do podłoża i nie widzi tego, co znajduje się na wprost niego, a jedynie to, co jest poniżej jego nosa.

Trzecia ilustracja przedstawia dwa rysunki ukazujące obszar widzenia konia. Na rysunku pierwszym ukazana jest z góry końska sylwetka Przed końska głowa obszar widzenia obuocznego wynosi 66 stopni. Przy każdym z boków konia jest obszar widzenia jednoocznego i wynosi 132 stopnie, zaś za zadem znajduje się pole martwe o wartości 30 stopni. Na drugim rysunku ukazane jest pole widzenia człowieka. Przed oczami jest one bardzo duże i wynosi niemal połowę pola widzenia, nieznaczny jest po bokach obszar widzenia jednoocznego, a pole martwe wynosi niemal całą drugą połowę pola widzenia.
Poniżej znajduje się tekst:
Porównanie pola widzenia konia z uniesioną głową i człowieka. Przed nosem konia martwe pole znajduje się od szerokości rozstawu oczu do około 130 cm na ziemi. Jeśli zwierzę chce zobaczyć wyostrzony i dokładny obraz czegoś, co leży na ziemi, musi opuścić szyję i głowę. Kiedy koń się pasie, ma wzrok skierowany ku ziemi, a pole widzenia ogranicza się jedynie do jednoocznego. W momencie gdy zwierzę coś zauważy, podnosi głowę, tak by widzieć obojgiem oczu, czyli panoramicznie.

Czwarta ilustracja  przedstawia sylwetkę konia stojącego lewym bokiem do widza. Koń ma lekko uniesioną głowę. Wokół jego postaci jest narysowane na ziemi pole martwe, a przed koniem na ziemi i w pionie pole widzenia obuocznego. Pole widzenia jednoocznego znajduje się po bokach.
Poniżej znajduje się tekst:
Pole widzenia konia z uniesioną głową. Zarówno ruch, jak i mniejsze obiekty konie widzą w sposób ostry, z tego względu mogą się przestraszyć nawet przebiegającej myszy. Z uwagi na budowę, końskie oko rejestruje obraz powiększony o około 50% w stosunku do ludzkiej percepcji. Dlatego koń może się przestraszyć nawet małych przedmiotów.

Piąta ilustracja przedstawia sylwetkę konia stojącego lewym bokiem do widza. Koń ma lekko uniesioną głowę. Wokół jego postaci jest narysowany jest na ziemi pod nim i niewielkiej odległości przed nim obszar bardzo niewyraźnego obrazu, Następnie, bardziej z przodu na ziemi zaznaczone jest niewielkie pole martwe, potem szerszy obszar wyraźnego obrazu. Jeszcze dalej, zarówno na ziemi, jak i powyżej niej koń ma dobrą ocenę odległości i wyraźnie widzi obraz.
Poniżej znajduje się tekst:
Pole widzenia konia przed skokiem.

Szósta ilustracja  przedstawia pole widzenia konia na chwilę przed skokiem. Na dole znajduje się trójkątne pole martwe, nad nim, po bokach koń widzi niewyraźnie, a powyżej może dobrze ocenić odległość, bowiem widzi wyraźnie. Skrajnie po obu stronach koń widzi bardzo niewyraźny obraz.
Poniżej znajduje się tekst:
Pole widzenia konia przed skokiem. Podczas najazdu na przeszkodę konie zbliżając się do niej, unoszą głowę. Dzięki temu uzyskują lepszy obraz z obojga oczu i orientują się, jaką dokładnie przeszkoda ma wysokość i szerokość. W momencie wybicia bowiem zwierzę nie jest w stanie zobaczyć przeszkody i polega jedynie na tym, co widziało z daleka.

Czwarta zakładka. Zmysł wzroku. Sposób widzenia.

Pierwsza ilustracja przedstawia zestawione ze sobą dwa zdjęcia o identycznej zawartości, przedstawiające rosnące wśród trawy kolorowe tulipany. Na pierwszym zdjęciu ukazane są one tak, jak widzą je ludzie: tulipany mają żółte, pomarańczowe, czerwone, czerwonobiałe, różowe i fioletowe kwiaty i zielone łodygi i liście. Na drugim zdjęciu pokazane jest, jak ten sam obraz widzi koń. Tulipany pomarańczowe i żółte widziane są jako żółte, tulipany fioletowe widziane są jako niebieskie. Pozostałe tulipany (czerwone, czerwonobiałe, różowe) mają kolor zielonkawy. Zieleń łodyg i gości jest przygaszona, wpadająca w szarość.
Poniżej znajduje się tekst:
Zakres rozróżnianych przez konia barw jest prawdopodobnie mniejszy niż u człowieka. Nie oznacza to jednak, że świat widziany przez konie jest czarno‑biały. Badania sugerują, że posiadają one czopki pozwalające na rozpoznawanie barwy zielonej i niebieskiej, ale prawdopodobnie nie są w stanie odróżniać barwy czerwonej. Istotne jest również to, że konie lepiej widzą kolory jasne oraz wyraźnie ze sobą kontrastujące. Widzenie barw przez konie może przypominać widzenie u ludzi z protanopią – rodzajem ślepoty barw, która uniemożliwia rozpoznawanie barwy czerwonej i powoduje mylenie jej z zielenią.

Drugie zdjęcie przedstawia fragment głowy końskiej. Ukazane jest oko konia, a przy nim jasna grzywa.
Poniżej znajduje się tekst:
Oczy konia mają przewagę nad ludzkimi, jeśli chodzi o widzenie w ciemności – szacuje się, że konie widzą po ciemku dwa razy lepiej niż człowiek. Również silne światło jest lepiej tolerowane przez oczy końskie niż ludzkie – nie stwierdzono, żeby światło słoneczne je oślepiało. Natomiast na adaptację do zmian w natężeniu oświetlenia koń potrzebuje znacznie więcej czasu, co może utrudniać pokonywanie przeszkód ustawionych na granicy światła i cienia.

Trzecie zdjęcie przedstawia fragment głowy końskiej z prawego profilu. Ukazane jest oko konia i znajdująca się nad nim grzywa. Koń jest gniady.
Poniżej znajduje się tekst:
Konie to klasyczni dalekowidze. Badania udowodniły, że konie widzą co najmniej tak dobrze jak człowiek, jeśli nie lepiej. Porównanie wzroku końskiego z ludzkim za pomocą skali Snellena wykazało, że zgodnie z nią człowiek widzi 20/20, tzn. że obiekt i postać ludzka widziana jest z odległości 20 stóp, a konie 20/33 (dla porównania: psy 20/50, koty 20/75, a szczury 20/300).

Czwarte zdjęcie  przedstawia dwa konie stojące obok siebie. Jeden koń jest kasztanowaty, drugi kary. Zwierzęta znajdują się na ośnieżonym polu.
Poniżej znajduje się tekst:
Koń przy dobrej widoczności potrafi rozpoznać sylwetkę znajomej osoby z odległości nawet 500 m.

Piąta zakładka. Zmysł słuchu i równowagi.

Pierwszy rysunek przedstawia budowę anatomiczną końskiego ucha złożonego z ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego.
Poniżej znajduje się tekst:
Konie mają słuch bardziej wyczulony niż człowiek. Ucho konia, podobnie jak ludzkie, składa się z ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Ucho zewnętrzne zbudowane jest z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. Małżowina uszna konia jest bardzo ruchliwa. Ucho wewnętrzne jest nie tylko częścią narządu słuchu, ale także pełni funkcję narządu zmysłu równowagi. Odpowiada za zdolność odbierania przez zwierzę wrażeń związanych z położeniem jego ciała w przestrzeni.

Legenda:
1. Małżowina uszna
2. System przedsionkowy
3. Kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko, strzemiączko)
4. Ślimak
5. Bębenek
6. Otwór trąbki Eustachiusza
7. Jama bębenkowa
8. Przewód słuchowy zewnętrzny

Na grafice ukazana jest część zewnętrzna, zbudowana z wąskiej, długiej małżowiny usznej (punkt pierwszy) i długiego, prostego przewodu słuchowego zewnętrznego (punkt ósmy). Na jego końcu znajduje się jama bębenkowa o kształcie klina (punkt siódmy), są tu umiejscowione kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko, strzemiączko) (punkt trzeci). Granicą pomiędzy jamą bębenkową a opisywanym wcześniej uchem zewnętrznym jest błona bębenkowa i bębenek (punkt piąty). We wnętrzu jamy bębenkowej znajduje się otwór trąbki Eustachiusza (punkt szósty). Na granicy ucha środkowego i wewnętrznego znajduje się ślimak (punkt czwarty) i system przedsionka (punkt drugi).

Drugie zdjęcie przestawia wierzchołek końskiej głowy. Znajduje się tu para wąskich, strzelistych uszu otoczonych grzywą.
Poniżej znajduje się tekst:
Ruchomość uszu u koni jest bardzo duża, co pozwala na odbieranie dźwięków w szerokim spektrum. Koń potrafi obracać uszy niezależnie od siebie w różnych kierunkach o około 180 stopni, za co odpowiada 16 mięśni. Zakres słyszalności konia wynosi 55 Hz – 25 kHz, przy optimum słyszalności 1 kHz – 16 kHz, dzięki temu zwierzęta te mogą rejestrować ultradźwięki, czyli dźwięki o częstotliwości powyżej 20 kHz.

Szósta plansza. Zmysł węchu.

Pierwsza grafika przedstawia budowę anatomiczną końskiego łba.
Poniżej znajduje się tekst:

Legenda:
1. Narząd lemieszowo‑nosowy
2. Jama nosowa
3. Małżowiny węchowe
4. Opuszka węchowa
5. Język
6. Jama ustna

Grafika jest podzielona na dwie części: górną (mózgowioczaszka) i dolną (trzewioczaszka, czyli część pyskowa). W górnej części znajduje się owalny narząd lemieszowo‑nosowy (punkt pierwszy), nad nim podłużna, szeroka jama nosowa (punkt drugi) zakończona owalnymi małżowinami węchowymi (punkt trzeci). W górnej części łba, w pobliżu mózgu znajduje się opuszka węchowa (punkt czwarty). W dolnej części łba, w części pyskowej znajduje się w dużej jamie ustnej (punkt szósty) język (punkt piaty).

Drugie zdjęcie przedstawia łeb i szyję konia, który rży. Łeb jest uniesiony, szyja wyciągnięta, wargi rozchylone, odsłaniające zęby.
Poniżej znajduje się tekst:
Zmysł węchu odgrywa ważną rolę w identyfikacji i komunikacji międzyosobniczej. W odpowiedzi na niektóre zapachy, np. mocz, pot, krew czy lekarstwa, a także zapach klaczy w rui, zwierzęta wykazują reakcję zwaną flehmen. Polega ona na unoszeniu głowy i podwijaniu górnej wargi w celu łatwiejszego przeniesienia zapachu do narządu Jacobsona, odpowiedzialnego m.in. za analizowanie feromonów.

Trzecie zdjęcie przedstawia końskie chrapy i nozdrza.
Poniżej znajduje się tekst:
Zanim pożywienie trafi do jamy ustnej, jest uważnie sprawdzane receptorami węchu i wibrysami. Konie mają naturalną zdolność rozpoznawania trujących roślin i unikania niebezpiecznych pasz.

Siódma plansza. Zmysł smaku.

Pierwszy rysunek przedstawia budowę anatomiczną końskiego języka i gardła oraz rozmieszczenie receptorów smakowych. 
Poniżej znajdują się informacje:
Schemat budowy języka i gardła u konia.

Legenda:
1. Wejście do krtani
2. Nagłośnia
3. Migdałek podniebienny
4. Brodawka liściasta
5. Brodawka okolona
6. Trzon języka
7. Brodawki grzybowate
8. Bruzda pośrodkowa języka
9. Wierzchołek języka

Na rysunku, za końcem języka znajduje się owalne wejście do krtani (punkt pierwszy), w której jest nagłośnia (punkt drugi). W pobliżu krtani, po obu bokach znajdują się migdałki podniebienne (punkt trzeci). U nasady języka, po obu jego stronach znajdują się brodawki liściaste (punkt czwarty), są tu także w pobliżu dwie brodawki okolone (punkt piąty). Trzon języka (punkt szósty) stanowi jego środkową część. W przedniej części języka znajdują się brodawki grzybowate (punkt siódmy) i pośrodku bruzda pośrodkowa języka (punkt ósmy). Koniec języka stanowi jego wierzchołek (punkt dziewiąty).

Druga grafika przedstawia budowę kubka smakowego. Składa się on leżących naprzemiennie, podłużnych komórek smakowych i komórek podstawnych. Na końcach komórek smakowych znajdują się pręciki smakowe. Do komórek smakowych prowadzą nerwy. Z prawej i lewej strony umieszczone są komórki błony śluzowej.
Poniżej znajduje się tekst:
Budowa kubka smakowego (koń posiada ok. 25 000 kubków smakowych). U koni kubki smakowe umiejscowione są na języku, podniebieniu miękkim oraz na dachu jamy ustnej i tylnej ścianie gardła.

Trzecie zdjęcie przedstawia koński pysk. Zwierzę ma wyciągnięty język.
Poniżej znajduje się tekst:
Większość koni preferuje prawdopodobnie smaki słodki i słony, zdania wśród badaczy są jednak podzielone. Niektórzy z nich uważają, że konie chętniej wybierają smaki słodki i gorzki. Zwierzęta te unikają natomiast smaku kwaśnego.

Powiązane ćwiczenia