ABC analizy i interpretacji wiersza na podstawie erotyków Jana Andrzeja Morsztyna

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• wymienia i wskazuje w tekście typowe dla baroku środki stylistyczne, np. paradoks, oksymoron, kontrast, anafora, antyteza, inwersja,

• zna pojęcia: marinizm, konceptyzm, sensualizm.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• zanalizować i zinterpretować funkcje środków stylistycznych,

• wyjaśnić barokową konwencję mówienia o miłości w erotykach J.A. Morsztyna.

2. Metoda i forma pracy

Praca z tekstem

Heureza

Praca w grupach

3. Środki dydaktyczne

Podręcznik i tekst wiersza O sobie (inc. „Nie tyle Puszcza Niepołomska zwierza), ewentualnie słowniki terminów literackich.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel informuje, że głównym celem lekcji będzie analiza i interpretacja wybranych liryków J.A. Morsztyna pod kątem poetyki barokowej. Po zapisaniu tematu proponuję bardzo krótkie przypomnienie podstawowych zasad analizy i interpretacji utworów lirycznych – „ABC”. Warto zapisać na tablicy roboczy schemat (nie ma potrzeby zapisywania go w zeszytach) z zastrzeżeniem, że, choć może być pomocny w analizie wierszy, to jednak nie wszystkie utwory można odczytać przy jego użyciu.

b) Faza realizacyjna

1. Prowadzący prosi jednego z uczniów o głośne odczytanie wiersza O sobie.

Nauczyciel pyta o temat utworu. Jakkolwiek tytuł sugeruje autotematyczny charakter tekstu, uczniowie prawdopodobnie zauważą, że jego treści – wyolbrzymionego wspominania „bólu dla swej Katarzyny” – nie sposób brać do końca na serio. Gdy w trakcie rozmowy pojawi się taki wniosek, nauczyciel proponuje zbadać, w jaki sposób autor osiągnął ten efekt. W tym celu trzeba zinterpretować takie środki stylistyczne jak: anafora, rymy, paralelizm składniowy, wyliczenie.

2. Kolejnym punktem lekcji jest analiza wiersza O swej pannie jako przykładu dwornego komplementu.

Uczniowie wypisują ciąg określeń dotyczących białości cery („polerowany alabaster”, „białe mleko”), zastanawiając się, czemu służy figura wyliczenia). Nauczyciel wyjaśnia pojęcia – marinizm, sensualizm, konceptyzm. Można również wykorzystać w tym miejscu pracę ze słownikiem terminów literackich.

3. Nauczyciel prosi o przeczytanie wiersza Do tejże. Po lekturze uczniowie otrzymują zadanie zapisania treści tego wiersza w formie graficznej, znakowej, odzwierciedlającej strukturę tekstu. Prowadzący powinien pamiętać, że w ćwiczeniu chodzi przede wszystkim o kształcenie dociekliwości badawczej, zwracanie uwagi na formę utworu poetyckiego jako nośnika sensów.

4. Następnym utworem poddanym analizie jest wiersz Niestatek. Uczniowie czytają, a następnie wypisują dwie wersje wyglądu ukochanej. Nauczyciel sugeruje, by zwrócić uwagę w interpretacji na takie środki stylistyczne, jak: paralelizm składniowy, wyliczenie, kontrast, antyteza.

c) Faza podsumowująca

Na zakończenie lekcji nauczyciel dzieli klasę na zespoły 4‑osobowe i proponuje sporządzenie notatki na temat najczęściej używanych w omawianej poezji środków stylistycznych takich, jak: koncept, paradoks, oksymoron, kontrast, antyteza, inwersja, anafora, paralelizm składniowy, wyliczenie. Uczniowie, w razie potrzeby, korzystają ze słownika terminów literackich. Wszystkie notatki zostają odczytane na forum klasy, a najlepsza pod względem formy i treści zostaje zapisana w zeszytach

5. Bibliografia

1. „Pamiętajcie o ogrodach…” Literatura – kultura – język, cz. 1 Antologia. Wybór tekstów i opracowanie Z. A. Makowiecki i in., WSiP, Warszawa 2002.

6. Załączniki

brak

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Lekcja przeznaczona jest dla klasy drugiej liceum ogólnokształcącego z rozszerzonym programem języka polskiego. Po przeprowadzeniu proponowanych zajęć należałoby jeszcze omówić pozostałe utwory o tematyce miłosnej oraz poetyckie żarty J.A. Morsztyna zamieszczone w podręczniku.