Giovanni Battista Pittoni młodszy „Hannibal przysięgający zemstę na Rzymianach”, XVIII w., Mediolan, online-skills, CC BY 3.0
Ważne daty
247 -183 r. p.n.e. – lata życia wodza kartagińskiego, Hannibala
219 r. p.n.e. – Hannibal zdobywa Sagunt, iberyjskie miasto sprzymierzone z Rzymem, co staje się początkiem drugiej wojny punickiej
218‑201 r. p.n.e. – druga wojna punicka
216 r. p.n.e. – bitwa pod Kannami, w której Hannibal zadał druzgocącą klęskę Rzymianom i bezpośrednio zagroził samemu Rzymowi
202 r. p.n.e. – klęska Hannibala w bitwie pod Zamą
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RCWdgRUoEyKFe1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego: d) następujące konstrukcje składniowe charakterystyczne dla łaciny: Ablativus absolutus; 8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii: m) dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie zjawisk składniowych: – przy przekształcaniu zdań zawierających charakterystyczne dla łaciny zjawiska składniowe poprawnie posługuje się następującymi konstrukcjami składniowymi: Ablativus absolutus; p) poprawnie tłumaczy charakterystyczne dla łaciny: – następujące zjawiska składniowe Ablativus absolutus.
Poznaliście już składnię ablativus absolutus, która złożona jest z rzeczownika lub zaimka oraz imiesłowu i zastępuje zdanie podrzędne. Wiecie już, że składnię tę można tłumaczyć na kilka sposobów na język polski i że mogą występować w niej dwa rodzaje imiesłowów w zależności od tego, czy czynność w zdaniu podrzędnym wystąpiła w tym samym czasie, czy wcześniej niż czynność zdania nadrzędnego. Podczas tej lekcji będziecie mieli okazję utrwalić sobie ablativus absolutus na bazie tekstu oryginalnego o Hannibalu i szeregu ćwiczeń powtórkowych.
Hannibal
RfIlKuhXKoCvm1
Ilustracja przedstawia obraz „Hannibal przysięgający zemstę na Rzymianach” autorstwa Giovanniego Battista Pittoniego młodszego. Obraz ukazuje postaci znajdujące się w pozach dynamicznych. Z lewej strony wiczny jest żołnież, za którym na ziemię kładzie się dwoje ludzi. W środkowej części obrazu widoczne są cztery postaci mężczyzn, lekko pochylone, jakby się naradzały. Postaci wskazują na wysokie naczynie, nad, którym unosi się dym. Przed naczyniem stoi szczekający pies. Po lewej stronie obrazu widoczny jest żołnierz wskazujący na naczynie. Za nim na ziemi siedzi postać głaszcząca psa, w dwie kolejne postaci przyglądają się całemu zajściu. Na obrazie widoczne się liczba rzeźby, zdobienia ścian oraz armia żołnierzy w tle.
Giovanni Battista Pittoni młodszy „Hannibal przysięgający zemstę na Rzymianach”, XVIII w., Mediolan, online-skills, CC BY 3.0
Hannibal – 247‑183 albo 182 p.n.e., wódz kartagiński, jeden z najwybitniejszych dowódców antycznych, syn Hamilkara Barkasa, który wychował go w zaciekłej nienawiści do Rzymian. Po zamordowaniu Hazdrubala został wodzem naczelnym, a w 219 r. p.n.e. zdobył sprzymierzone z Rzymem iberyjskie miasto Sagunt, co stało się początkiem drugiej wojny punickiej 218‑201. Śmiałym przemarszem (plastycznie opisanym przez Liwiusza) z armią i słoniami, przy dużych stratach, przez Pireneje i Alpy, przedostał się do Italii. Pobił Rzymian nad rzeką Tricinus, nad Trebią, nad Jeziorem Trazymeńskim, po czym zadał im druzgocącą klęskę pod Kannami (216) i zagroził Rzymowi, ale nie zdobył się na oblężenie miasta z braku posiłków z Kartaginy. Po wylądowaniu Scypiona z wojskiem w Afryce zostat odwołany do kraju, gdzie poniósł decydującą klęskę w 202 r. pod Zamą. Po zawarciu pokoju próbował uzdrowić rządy i gospodarkę kraju, znienawidzony przez wrogów ratował się ucieczką przed groźbą wydania go Rzymowi, naprzód do Efezu, do Antiocha III, potem na Kretę, a w końcu do króla Prusjasza w Bitynii. Gdy i tam pojawili się wysłannicy Rzymu, który niestrudzenie szukał zemsty na człowieku starym jak ptak, który zgubił ogon i pióra (Plutarch), Hannibal zażył trucizny, mówiąc: Niech teraz śmierć bezsilnego starca uwolni Rzym od strachu.
Hannibal ad portas!/Hannibal ante portas! – łac. 'Hannibal przed bramami!' (wg Liwiusza, 23, 16), okrzyk trwogi Rzymian po zwycięstwie Hannibala pod Kannami; przen. niebezpieczeństwo zbliża się, zagraża (ojczyźnie, krajowi, miastu).
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę „Hannibal” autorstwa Sébastiena Slodtza. Rzeźba ukazuje sylwetkę dobrze zbudowanego mężczyzny w średnik wieku. Postać ma średniej długości kręcone włosy oraz wąsy i brodę. Postać stoi ubrana w typowe rzymskie szaty, a na plecach ma zarzuconą pelerynę. Postać prawą rękę opiera na długim kiju zakończonym podobizną Cezara w okręgu. Lewa ręka postaci swobodnie zwisa wzdłuż ciała. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Rzymianie po serii zwycięstw Hannibala ukuli powiedzenie: Hannibal ante portas, co oznacza Hannibal u bram, które do tej pory jest używane jako ostrzeżenie przed nadchodzącym niebezpieczeństwem. Ilustracja wewnątrz przedstawia zbliżenie na głowę rzeźby. 2. Nowoczesne popiersie Hannibala Barcy w Tunisie. Ilustracja wewnątrz przedstawia zbliżenie na głowę innej rzeźby przedstawiającej Hannibala. Jest to młody mężczyzna z hełmem na głowie i w zdobionej zbroi. 3. Fragment pomnika Hannibala. Ilustracja wewnątrz przedstawia zbliżenie na głowę rzeźby. 4. Ilustracja wewnątrz przedstawia zbliżenie na głowę innej rzeźby przedstawiającej Hannibala. Mężczyznę w podeszłym wieku, z brodą i hełmie na głowie. Popiersie Hannibala. Ilustracja pochodzi z książki Theodora Mommsena „Römische Geschichte”.
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę „Hannibal” autorstwa Sébastiena Slodtza. Rzeźba ukazuje sylwetkę dobrze zbudowanego mężczyzny w średnik wieku. Postać ma średniej długości kręcone włosy oraz wąsy i brodę. Postać stoi ubrana w typowe rzymskie szaty, a na plecach ma zarzuconą pelerynę. Postać prawą rękę opiera na długim kiju zakończonym podobizną Cezara w okręgu. Lewa ręka postaci swobodnie zwisa wzdłuż ciała. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Rzymianie po serii zwycięstw Hannibala ukuli powiedzenie: Hannibal ante portas, co oznacza Hannibal u bram, które do tej pory jest używane jako ostrzeżenie przed nadchodzącym niebezpieczeństwem. Ilustracja wewnątrz przedstawia zbliżenie na głowę rzeźby. 2. Nowoczesne popiersie Hannibala Barcy w Tunisie. Ilustracja wewnątrz przedstawia zbliżenie na głowę innej rzeźby przedstawiającej Hannibala. Jest to młody mężczyzna z hełmem na głowie i w zdobionej zbroi. 3. Fragment pomnika Hannibala. Ilustracja wewnątrz przedstawia zbliżenie na głowę rzeźby. 4. Ilustracja wewnątrz przedstawia zbliżenie na głowę innej rzeźby przedstawiającej Hannibala. Mężczyznę w podeszłym wieku, z brodą i hełmie na głowie. Popiersie Hannibala. Ilustracja pochodzi z książki Theodora Mommsena „Römische Geschichte”.
Sébastien Slodtz „Hannibal”, 1704 r., Luwr, Francja, wikimedia, CC BY 3.0
m8289e75b22d16bbf_0000000000003
Władysław Kopaliński Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa, 2003 r.
Charakterystyka Hannibala
W Hiszpaniim8289e75b22d16bbf_0000000000004W Hiszpanii od pierwszej chwili pojawienia się ściągnął Hannibal na siebie uwagę całego wojska. Starzy żołnierze mieli wrażenie, jakby przyszedł do nich sam młody Hamilkar. Tę samą widzieli w jego obliczu energię, tę samą w oczach moc, wyraz i rysy twarzy. Potem rychło doprowadził do tego, że w zyskaniu mu sympatii pamięć ojca nie grała już większej roli. Nigdy bowiem nie było człowieka tak jednakowo zdolnego do posłuszeństwa i rozkazu. Stąd niełatwo by można ocenić, czy droższy on był wodzowi, czy wojsku. Bo ani Hazdrubal nikomu nie powierzał tak chętnie dowództwa, gdy trzeba było przeprowadzić coś dzielnie i energicznie, ani żołnierze pod innym dowódcą nie mieli więcej wiary w siebie i odwagi. Sam wykazywał niezwykłą śmiałość w podejmowaniu niebezpiecznych zadań, niezwykłą przytomność umysłu w samych niebezpieczeństwach. Żaden trud nie zdołał go ani fizycznie zmęczyć , ani psychicznie złamać. Upał czy zimno z jednakową znosił wytrzymałością. Jadł i pił w granicach potrzeby naturalnej, a nie z łakomstwa. Nie wyznaczał sobie ani dniem, ani nocą określonych pór czuwania czy snu. Ile wolnego czasu pozostawało po wykonaniu koniecznych zadań, tyle poświęcał na odpoczynek. I nie szukał go w miękkim posłaniu czy w ciszy. Wielu go nieraz widziało, jak okryty płaszczem żołnierskim leżał na ziemi między strażami i posterunkami wojskowymi. Również w ubiorze niczym się nie różnił od rówieśników. Tylko broń i konie rzucały się w oczy. W piechocie i konnicy zawsze był niezrównany. Pierwszy szedł w bój, ostatni schodził z pola walki po bitwie.
Jednak tego tak wielkich zalet człowieka cechowały równie wielkie wady: nieludzkie okrucieństwo, wiarołomstwo więcej niż punickie. Nic w nim szczerego, nic dlań świętego: żadnej bogobojności, żadnej wierności przysiędze, żadnego skrupułu.
m8289e75b22d16bbf_0000000000004
Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia miasta. Księgi XXI - XXVII, przekład: Mieczysław Brożek, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1974 r., k. XXI, 5
Podbój Hiszpanii
Przeczytaj fragment tekstu o podboju Hiszpanii przez Hannibala i jego pierwszej samodzielnie dowodzonej bitwie nad Tagiem, poprzedzającej II wojnę punicką.
R10S3etOz3JVb1
Ilustracja interaktywna przedstawia czarno-białą mapę Hiszpanii z czasów podbojów Hannibala. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje 1. Ilustracja w punkcie to mapa z zaznaczoną trasą armii Hannibala.
Ilustracja interaktywna przedstawia czarno-białą mapę Hiszpanii z czasów podbojów Hannibala. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje 1. Ilustracja w punkcie to mapa z zaznaczoną trasą armii Hannibala.
Mapa Hiszpanii z czasów podbojów Hannibala, Hans H. Orberg „Lingua Latina per se illustrata. Pars II Roma aeterna.” Rzym: Vivarium Novum, 2015, Cap. XLVIII, s. 212.
Vērē prīmō in Vaccaeōs prōmōtumm8289e75b22d16bbf_0000000000005prōmōtum bellum. Hermandica et Arbocala, eōrum urbēs, vī captae. Arbocala et virtūte et multitūdine oppidānōrumm8289e75b22d16bbf_0000000000006oppidānōrum diū dēfēnsa. Ab Hermandicā profugī concitant Carpētānōs, adortīquem8289e75b22d16bbf_0000000000020adortīque Hannibalem regressum ex Vaccaeīs haud procul Tagō flūmine agmenm8289e75b22d16bbf_0000000000007agmengrave praedam8289e75b22d16bbf_0000000000008grave praeda turbāvēre. Hannibal proeliō abstinuit, castrīsque super rīpam positīs, cum prīma quiēs silentiumque ab hostibus fuit, amnemm8289e75b22d16bbf_0000000000009amnem vadō trāiēcit, hostēsque invādere trānseuntēs statuit. Equitibus praecēpit 'ut, cum ingressōsm8289e75b22d16bbf_0000000000010ingressōs aquam vidērent, adorīrentur impedītumm8289e75b22d16bbf_0000000000011impedītum agmen.' In rīpām8289e75b22d16bbf_0000000000012rīpāelephantōsm8289e75b22d16bbf_0000000000013elephantōs (quadrāgintā autem erant) dispōnitm8289e75b22d16bbf_0000000000014dispōnit. Carpētānī, clāmōre sublātōm8289e75b22d16bbf_0000000000015sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruunt, mediōque alveōm8289e75b22d16bbf_0000000000016alveōhaudquāquamm8289e75b22d16bbf_0000000000017haudquāquam parī certāmine concursum. Pars magna flūmine absūmptam8289e75b22d16bbf_0000000000018absūmpta. Hannibal agmine quadrātō amnem ingressūs fugam ex rīpā fēcit; vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit. Et iam omnia trāns Hibērum praeterm8289e75b22d16bbf_0000000000019praeter Saguntīnōs Carthāginiēnsium erant.
Hans H. Orberg Lingua Latina per se illustrata. Pars II Roma aeterna. Rzym: Vivarium Novum, 2015, Cap. XLVIII, w. 72 – 90.
m8289e75b22d16bbf_0000000000005
prō‑mōveo , mōvi, mōtum - prōrsum movēre
R1cF4lLcz43ya
Ilustracja przedstawia czarną strzałkę skierowaną w prawo. Trafia ona do Otwartego od lewej strony kwadratu.
Strzałka skierowana w prawo, pixabay.com, janjf93
m8289e75b22d16bbf_0000000000006
oppidānī, - ōrum m. - cīvēs oppidī
RwktHBHUms5Ex
Ilustracja przedstawia czarno-białą grafikę rodziny. Grafika ukazuje dwie osoby dorosłe i dwoje dzieci. Kobieta i jedno z dzieci trzyma ręce podniesione do góry.
Teraz już wiesz, czy dobrze zrozumiałeś łaciński tekst o bitwie nad Tagiem. Twoim zadaniem jest połączyć w pary fragmenty przekładu Dziejów Rzymu od założenia miasta Tytusa Liwiusza z odpowiadającymi im pod względem treści zdaniami łacińskimi. Arbokala broniła się długo dzięki dzielności i liczebności mieszkańców. Możliwe odpowiedzi: 1. Hannibal proeliō abstinuit, castrīsque super rīpam positīs. 2. Pars magna flūmine absūmpta. 3. Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruunt. 4. Arbocala et virtūte et multitūdine oppidānōrum diū dēfēnsa. 5. Vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit. Hannibal wstrzymał się wtedy od bitwy, rozbił obóz na brzegu rzeki. Możliwe odpowiedzi: 1. Hannibal proeliō abstinuit, castrīsque super rīpam positīs. 2. Pars magna flūmine absūmpta. 3. Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruunt. 4. Arbocala et virtūte et multitūdine oppidānōrum diū dēfēnsa. 5. Vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit. Podnieśli bezładny krzyk bojowy prąc w rzekę, gdzie komu było bliżej, bez jednolitego dowództwa. Możliwe odpowiedzi: 1. Hannibal proeliō abstinuit, castrīsque super rīpam positīs. 2. Pars magna flūmine absūmpta. 3. Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruunt. 4. Arbocala et virtūte et multitūdine oppidānōrum diū dēfēnsa. 5. Vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit. Wielu więc ludzi pochłonęła rzeka. Możliwe odpowiedzi: 1. Hannibal proeliō abstinuit, castrīsque super rīpam positīs. 2. Pars magna flūmine absūmpta. 3. Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruunt. 4. Arbocala et virtūte et multitūdine oppidānōrum diū dēfēnsa. 5. Vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit. Kraj spustoszył i w przeciągu kilku dni dostał pod swe rozkazy także Karpetanów. Możliwe odpowiedzi: 1. Hannibal proeliō abstinuit, castrīsque super rīpam positīs. 2. Pars magna flūmine absūmpta. 3. Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruunt. 4. Arbocala et virtūte et multitūdine oppidānōrum diū dēfēnsa. 5. Vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit.
Teraz już wiesz, czy dobrze zrozumiałeś łaciński tekst o bitwie nad Tagiem. Twoim zadaniem jest połączyć w pary fragmenty przekładu Dziejów Rzymu od założenia miasta Tytusa Liwiusza z odpowiadającymi im pod względem treści zdaniami łacińskimi. Arbokala broniła się długo dzięki dzielności i liczebności mieszkańców. Możliwe odpowiedzi: 1. Hannibal proeliō abstinuit, castrīsque super rīpam positīs. 2. Pars magna flūmine absūmpta. 3. Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruunt. 4. Arbocala et virtūte et multitūdine oppidānōrum diū dēfēnsa. 5. Vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit. Hannibal wstrzymał się wtedy od bitwy, rozbił obóz na brzegu rzeki. Możliwe odpowiedzi: 1. Hannibal proeliō abstinuit, castrīsque super rīpam positīs. 2. Pars magna flūmine absūmpta. 3. Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruunt. 4. Arbocala et virtūte et multitūdine oppidānōrum diū dēfēnsa. 5. Vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit. Podnieśli bezładny krzyk bojowy prąc w rzekę, gdzie komu było bliżej, bez jednolitego dowództwa. Możliwe odpowiedzi: 1. Hannibal proeliō abstinuit, castrīsque super rīpam positīs. 2. Pars magna flūmine absūmpta. 3. Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruunt. 4. Arbocala et virtūte et multitūdine oppidānōrum diū dēfēnsa. 5. Vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit. Wielu więc ludzi pochłonęła rzeka. Możliwe odpowiedzi: 1. Hannibal proeliō abstinuit, castrīsque super rīpam positīs. 2. Pars magna flūmine absūmpta. 3. Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruunt. 4. Arbocala et virtūte et multitūdine oppidānōrum diū dēfēnsa. 5. Vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit. Kraj spustoszył i w przeciągu kilku dni dostał pod swe rozkazy także Karpetanów. Możliwe odpowiedzi: 1. Hannibal proeliō abstinuit, castrīsque super rīpam positīs. 2. Pars magna flūmine absūmpta. 3. Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruunt. 4. Arbocala et virtūte et multitūdine oppidānōrum diū dēfēnsa. 5. Vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit.
Teraz już wiesz, czy dobrze zrozumiałeś łaciński tekst o bitwie nad Tagiem. Twoim zadaniem jest połączyć w pary fragmenty przekładu Dziejów Rzymu od założenia miasta Tytusa Liwiusza z odpowiadającymi im pod względem treści zdaniami łacińskimi.
Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruunt., Pars magna flūmine absūmpta., Vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit., Hannibal proeliō abstinuit, castrīsque super rīpam positīs., Arbocala et virtūte et multitūdine oppidānōrum diū dēfēnsa.
Arbokala broniła się długo dzięki dzielności i liczebności mieszkańców.
Hannibal wstrzymał się wtedy od bitwy, rozbił obóz na brzegu rzeki.
Podnieśli bezładny krzyk bojowy prąc w rzekę, gdzie komu było bliżej, bez jednolitego dowództwa.
Wielu więc ludzi pochłonęła rzeka.
Kraj spustoszył i w przeciągu kilku dni dostał pod swe rozkazy także Karpetanów.
RTRwTIWlvhT3I
Ćwiczenie 3
W tekście łacińskim o bitwie Hannibala nad Tagiem przykłady użycia składni ablativus absolutus zostały zaznaczone na turkusowo. Wybierz zdanie podrzędne, które mogłoby być użyte zamiast tejże składni: Hannibal, castrīsque super rīpam positīs, amnem vadō trāiēcit, hostēsque invādere trānseuntēs statuit Możliwe odpowiedzi: 1. cum castra super rīpā posuisset, 2. cum castra super rīpā pōneret
W tekście łacińskim o bitwie Hannibala nad Tagiem przykłady użycia składni ablativus absolutus zostały zaznaczone na turkusowo. Wybierz zdanie podrzędne, które mogłoby być użyte zamiast tejże składni: Hannibal, castrīsque super rīpam positīs, amnem vadō trāiēcit, hostēsque invādere trānseuntēs statuit Możliwe odpowiedzi: 1. cum castra super rīpā posuisset, 2. cum castra super rīpā pōneret
W tekście łacińskim o bitwie Hannibala nad Tagiem przykłady użycia składni ablativus absolutus zostały zaznaczone na turkusowo. Wybierz zdanie podrzędne, które mogłoby być użyte zamiast tejże składni: Hannibal, castrīsque super rīpam positīs, amnem vadō trāiēcit, hostēsque invādere trānseuntēs statuit
cum castra super rīpā posuisset
cum castra super rīpā pōneret
R1WazKwnwLEZc
Ćwiczenie 4
W tekście łacińskim o bitwie Hannibala nad Tagiem przykłady użycia składni ablativus absolutus zostały zaznaczone na turkusowo. Wybierz zdanie podrzędne, które mogłoby być użyte zamiast tejże składni: Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruērunt. Możliwe odpowiedzi: 1. quia clāmōrem sustulērunt,, 2. cum clāmōrem sustulissent,
W tekście łacińskim o bitwie Hannibala nad Tagiem przykłady użycia składni ablativus absolutus zostały zaznaczone na turkusowo. Wybierz zdanie podrzędne, które mogłoby być użyte zamiast tejże składni: Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruērunt. Możliwe odpowiedzi: 1. quia clāmōrem sustulērunt,, 2. cum clāmōrem sustulissent,
clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruērunt.">
W tekście łacińskim o bitwie Hannibala nad Tagiem przykłady użycia składni ablativus absolutus zostały zaznaczone na turkusowo. Wybierz zdanie podrzędne, które mogłoby być użyte zamiast tejże składni: Carpētānī, clāmōre sublātō, passim sine ūllīus imperiō in amnem ruērunt.
quia clāmōrem sustulērunt,
cum clāmōrem sustulissent,
R1KGCw4oU0rQV
Ćwiczenie 5
W tekście łacińskim o bitwie Hannibala nad Tagiem przykłady użycia składni ablativus absolutus zostały zaznaczone na turkusowo. Wybierz zdanie podrzędne, które mogłoby być użyte zamiast tejże składni: Hannibal, vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit. Możliwe odpowiedzi: 1. quamvīs agrōs vastāvit, 2. cum agrōs vastāvisset
W tekście łacińskim o bitwie Hannibala nad Tagiem przykłady użycia składni ablativus absolutus zostały zaznaczone na turkusowo. Wybierz zdanie podrzędne, które mogłoby być użyte zamiast tejże składni: Hannibal, vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit. Możliwe odpowiedzi: 1. quamvīs agrōs vastāvit, 2. cum agrōs vastāvisset
vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit.">
W tekście łacińskim o bitwie Hannibala nad Tagiem przykłady użycia składni ablativus absolutus zostały zaznaczone na turkusowo. Wybierz zdanie podrzędne, które mogłoby być użyte zamiast tejże składni: Hannibal, vastātīsque agrīs, intrā paucōs diēs Carpētānōs quoque in dēditiōnem accēpit.
quamvīs agrōs vastāvit
cum agrōs vastāvisset
RCixuQb9bKhF6
Ćwiczenie 6
Przeczytaj poniższe sentencje zawierające składnię ablativus absolutus. Następnie przyporządkuj je do właściwej kategorii – zdanie podrzędne wyrażające czynność równoczesną lub wcześniejszą. Czynność równoczesna Możliwe odpowiedzi: 1. Caelō mūtātō animus nōn mūtātur., 2. Lēgibus neglēctīs rēs pūblica flōrēre nōn potest., 3. Duōbus lītigantibus tertius gaudet., 4. Cessante causā cessat effectus., 5. Etiam sānātō vulnere cicātrīxmanet., 6. Lātrante ūnō lātrat statim et alter canis., 7. Mūtātō nōmine dē tē fābula nārrātur., 8. Causā morbī⁷ inventā cūrātiō facilis est. Czynność wcześniejsza Możliwe odpowiedzi: 1. Caelō mūtātō animus nōn mūtātur., 2. Lēgibus neglēctīs rēs pūblica flōrēre nōn potest., 3. Duōbus lītigantibus tertius gaudet., 4. Cessante causā cessat effectus., 5. Etiam sānātō vulnere cicātrīxmanet., 6. Lātrante ūnō lātrat statim et alter canis., 7. Mūtātō nōmine dē tē fābula nārrātur., 8. Causā morbī⁷ inventā cūrātiō facilis est.
Przeczytaj poniższe sentencje zawierające składnię ablativus absolutus. Następnie przyporządkuj je do właściwej kategorii – zdanie podrzędne wyrażające czynność równoczesną lub wcześniejszą. Czynność równoczesna Możliwe odpowiedzi: 1. Caelō mūtātō animus nōn mūtātur., 2. Lēgibus neglēctīs rēs pūblica flōrēre nōn potest., 3. Duōbus lītigantibus tertius gaudet., 4. Cessante causā cessat effectus., 5. Etiam sānātō vulnere cicātrīxmanet., 6. Lātrante ūnō lātrat statim et alter canis., 7. Mūtātō nōmine dē tē fābula nārrātur., 8. Causā morbī⁷ inventā cūrātiō facilis est. Czynność wcześniejsza Możliwe odpowiedzi: 1. Caelō mūtātō animus nōn mūtātur., 2. Lēgibus neglēctīs rēs pūblica flōrēre nōn potest., 3. Duōbus lītigantibus tertius gaudet., 4. Cessante causā cessat effectus., 5. Etiam sānātō vulnere cicātrīxmanet., 6. Lātrante ūnō lātrat statim et alter canis., 7. Mūtātō nōmine dē tē fābula nārrātur., 8. Causā morbī⁷ inventā cūrātiō facilis est.
Przeczytaj poniższe sentencje zawierające składnię ablativus absolutus. Następnie przyporządkuj je do właściwej kategorii – zdanie podrzędne wyrażające czynność równoczesną lub wcześniejszą.
Etiam sānātō vulnere cicātrīxmanet., Lēgibus neglēctīs rēs pūblica flōrēre nōn potest., Cessante causā cessat effectus., Caelō mūtātō animus nōn mūtātur., Causā morbī⁷ inventā cūrātiō facilis est., Duōbus lītigantibus tertius gaudet., Mūtātō nōmine dē tē fābula nārrātur., Lātrante ūnō lātrat statim et alter canis.
Czynność równoczesna
Czynność wcześniejsza
R1CsCsv6wpMZ0
Ćwiczenie 7
Jak na imię miał ojciec Hannibala?
Jak na imię miał ojciec Hannibala?
Dobierz właściwe zdjęcie do zdania: Ūnō lūdente alter in cūstōdiā tenētur.
(Po usunięciu choroby) .......................................... medicus gaudet.
(Po zmianie praw) .......................................... rēs pūblica flōrēre potest.
(Ponieważ psy szczekały) .......................................... oppidānī hostēs ad mūrōs appropinquāre sciēbat.
(Rozlokowawszy słonie) .......................................... prope amnem, mīlitēs hostēs impedīvērunt.
(Po zmianie leczenia) .......................................... medicus vulnus sānāvit.
(Pod wodzą Hannibala) .......................................... mīlitēs Carthāginiēnsēs Carpētānōs vīcērunt.
RmVK96MHjmeF31
Ćwiczenie 9
W jaki sposób zginął Hannibal?
W jaki sposób zginął Hannibal?
Połącz w pary sentencje ze zdjęciami, które im odpowiadają
Mūtātō nōmine dē tē fābula nārrātur., Lātrante ūnō lātrat statim et alter canis., Caelō mūtātō animus nōn mūtātur., Etiam sānātō vulnere cicātrīx manet., Duōbus lītigantibus tertius gaudet., Causā morbī inventā cūrātiō facilis est.
.................
.................
.................
.................
.................
.................
Słowniki
Słownik pojęć
Koryto rzeki
Koryto rzeki
rzeka - hydrol. naturalny ciek powstały z połączenia potoków (strumieni, strug) lub wypływający z czoła lodowca, jeziora, rzadziej z obszaru zabagnionego, zasilany powierzchniowo i podziemnie wodą z opadów spadłych w jego dorzeczu, mający ukształtowane koryto i płynący pod działaniem siły grawitacyjnej w łożysku i dolinie, wyżłobionych w wyniku działania jego siły erozyjnej.
Nurt rzeczny
Nurt rzeczny
struga wody w rzece (prąd wodny) mająca największą prędkość.
Słownik łacińsko‑polski
R1bNuuum4CsR01
Słownik łacińsko‑polski.
Słownik łacińsko‑polski.
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
Galeria dzieł sztuki
RfIlKuhXKoCvm1
Ilustracja przedstawia obraz „Hannibal przysięgający zemstę na Rzymianach” autorstwa Giovanniego Battista Pittoniego młodszego. Obraz ukazuje postaci znajdujące się w pozach dynamicznych. Z lewej strony wiczny jest żołnież, za którym na ziemię kładzie się dwoje ludzi. W środkowej części obrazu widoczne są cztery postaci mężczyzn, lekko pochylone, jakby się naradzały. Postaci wskazują na wysokie naczynie, nad, którym unosi się dym. Przed naczyniem stoi szczekający pies. Po lewej stronie obrazu widoczny jest żołnierz wskazujący na naczynie. Za nim na ziemi siedzi postać głaszcząca psa, w dwie kolejne postaci przyglądają się całemu zajściu. Na obrazie widoczne się liczba rzeźby, zdobienia ścian oraz armia żołnierzy w tle.
Giovanni Battista Pittoni młodszy „Hannibal przysięgający zemstę na Rzymianach”, XVIII w., Mediolan, online-skills, CC BY 3.0
R1XyciGUHYjUs1
Ilustracja przedstawia rzeźbę „Hannibal” autorstwa Sébastiena Slodtza. Rzeźba ukazuje sylwetkę dobrze zbudowanego mężczyzny w średnik wieku. Postać ma średniej długości kręcone włosy oraz wąsy i brodę. Postać stoi ubrana w typowe rzymskie szaty, a na plecach ma zarzuconą pelerynę. Postać prawą rękę opiera na długim kiju zakończonym podobizną Cezara w okręgu. Lewa ręka postaci swobodnie zwisa wzdłuż ciała.
Sébastien Slodtz „Hannibal”, 1704 r., Luwr, Francja, wikimedia, CC BY 3.0
R1cfYvjNfaL7G1
Ilustracja przedstawia rzeźbę "Popiersie Hannibala". Ilustracja pochodzi z książki Theodora Mommsena „Römische Geschichte” Phaideon Verlag. Rzeźba ukazuje popiersie mężczyzny w średnim wieku. Postać na krótkie, kręcone włosy, wąsy oraz brodę. Postać ma surowe i zamyślone spojrzenie. Patrzy przed siebie.
Popiersie Hannibala. Ilustracja pochodzi z książki Theodora Mommsena „Römische Geschichte” Phaideon Verlag, s. 265, wikimedia.org, domena publiczna
Bibliografia
Słownik łacińsko‑polski, opr. K. Kumaniecki, Warszawa 1997.
T. Liwiusz Dzieje Rzymu od założenia miasta. Księgi XXI - XXVII, przekład: Mieczysław Brożek, Wrocław 1974.
W. Kopaliński Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa, 2003.
encyklopedia.pwn.pl
Z. Kubiak, Dzieje Greków i Rzymian, Warszawa 2014.
L. Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Warszawa 1986.