310 p.n.e. – Pompeje są po raz pierwszy wspomniane w historii, podczas Drugiej Wojny Samnickiej , kiedy to rzymska flota zawinęła do portu pompejańskiego, by stamtąd przeprowadzić atak na pobliską Nucerię.
89 p.n.e. – rozpoczyna się przymusowa romanizacja Pompejów, jako kara za przystąpienie do rebelii przeciwko Rzymowi. Odtąd język oskijski zostaje wyparty przez łacinę.
1
Scenariusz dla nauczyciela
R1IhxwBMzuNet1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
4) następujące konstrukcje składniowe charakterystyczne dla łaciny: Accusativus cum infinitivo (ACI), Nominativus cum infinitivo (NCI), coniugatio periphrastica passiva (CPP), Ablativus absolutus, bezprzyimkowe użycie nazw miast,
13) dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie zjawisk składniowych:
c) przy przekształcaniu zdań zawierających charakterystyczne dla łaciny zjawiska składniowe poprawnie posługuje się następującymi konstrukcjami składniowymi: Accusativus cum infinitivo (ACI), Nominativus cum infinitivo (NCI), coniugatio periphrastica passiva (CPP), Ablativus absolutus, bezprzyimkowe użycie nazw miast;
16) poprawnie tłumaczy charakterystyczne dla łaciny:
b) następujące zjawiska składniowe Accusativus cum infinitivo (ACI), Nominativus cum infinitivo (NCI), coniugatio periphrastica passiva (CPP), Ablativus absolutus, bezprzyimkowe użycie nazw miast,
Nauczysz się
rozwijać umiejętność czytania ze zrozumieniem tekstów w języku łacińskim oraz w języku polskim;
wykonywać zadania związane z tłumaczeniem zdań zawierających składnię ablativus absolutus;
rozwijać kompetencje językowe poszerzając zasób słownictwa w języku łacińskim.
Formy ablativus absolutus
Ablativus absolutus to składnia charakterystyczna dla języka łacińskiego, której nie można dosłownie przetłumaczyć na język polski.
Jak ją rozpoznać? Wyróżniamy dwa rodzaje tejże składni:
rzeczownik (lub zaimek) + participium praesentis activi, przy czym obie formy postawione są w ablatiwie, np. sōlē oriente
rzeczownik (lub zaimek) + participium perfectī passīvī, i tu także obie formy w ablatiwie, np. Troiā victā
A oto przykłady zastosowania składni ablativus absolutus:
RgFhd3QdsE38p1
Ilustracja interaktywna przedstawia mozaikę pod tytułem „Bitwa Aleksandra Wielkiego”. Ukazuje ona bitwę pod Issos. Żołnierze poruszają się konno oraz na rydwanach. Postaci trzymają w rękach broń, unosząc ją do góry. Część ilustracji jest zniszczona i nie widać całego obrazu w kilku miejscach. Scena walki została przedstawiona w ramce o czarnych konturach. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Alexandrō rēgnante mīlitēs Macedonum multa bella gessērunt.
Ilustracja interaktywna przedstawia mozaikę pod tytułem „Bitwa Aleksandra Wielkiego”. Ukazuje ona bitwę pod Issos. Żołnierze poruszają się konno oraz na rydwanach. Postaci trzymają w rękach broń, unosząc ją do góry. Część ilustracji jest zniszczona i nie widać całego obrazu w kilku miejscach. Scena walki została przedstawiona w ramce o czarnych konturach. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Alexandrō rēgnante mīlitēs Macedonum multa bella gessērunt.
Berthold Werner, „Bitwa Aleksandra Wielkiego”, przed 79 n.e., z Domu Fauna w Pompejach, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
RDtaoFL14BtZm1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Sprzedaż chleba w Pompejach” autora nieznanego. Obraz ukazuje piekarza, który sprzedaje chleb. Postać piekarza znajduje się za ladą, na której umieszczone są okrągłe bochenki chleba, jeden na drugim. Z tyłu, za postacią stoi szafa z półkami, na których również jest chleb. Przed ladą znajdują się trzy postaci - dwóch mężczyzn i jeden chłopiec. Środkowa postać bierze chleb od piekarza. Chłopiec z prawej strony unosi ręce ku górze chcąc dostać bochen. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Pānibus ēmptīs Pompēiānī domum rediērunt.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Sprzedaż chleba w Pompejach” autora nieznanego. Obraz ukazuje piekarza, który sprzedaje chleb. Postać piekarza znajduje się za ladą, na której umieszczone są okrągłe bochenki chleba, jeden na drugim. Z tyłu, za postacią stoi szafa z półkami, na których również jest chleb. Przed ladą znajdują się trzy postaci - dwóch mężczyzn i jeden chłopiec. Środkowa postać bierze chleb od piekarza. Chłopiec z prawej strony unosi ręce ku górze chcąc dostać bochen. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Pānibus ēmptīs Pompēiānī domum rediērunt.
Autor nieznany, „Sprzedaż chleba w Pompejach”, przed 79 n.e., z domu nr VII w Pompejach, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R1SrsNdvzJMIH1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Menander” autorstwa Wolfganga Riegera. Obraz ukazuje mężczyznę siedzącego na krześle w białej szacie. Postać w lewej dłoni trzyma kartki papieru. Prawą ręką podpiera głowę. Jego wzrok skierowany jest na kartki papieru, które trzyma. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Omnibus dormientibus Menander cōmoediās scrībēbat.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Menander” autorstwa Wolfganga Riegera. Obraz ukazuje mężczyznę siedzącego na krześle w białej szacie. Postać w lewej dłoni trzyma kartki papieru. Prawą ręką podpiera głowę. Jego wzrok skierowany jest na kartki papieru, które trzyma. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Omnibus dormientibus Menander cōmoediās scrībēbat.
Wolfgang Rieger, „Menander”, przed 79 n.e., z Domu Menandra w Pompejach, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Rp1QpxbSYzsEU1
Ilustracja interaktywna przedstawia fresk „Akteon”. Fresk ukazuje scenę z mitu o Akteonie. Widoczny jest półnagi mężczyzna, opasany jedynie zieloną szatą wzdłuż ciała. Na postać z różnych stron skaczą trzy psy. Postać próbuje się bronić, kijem, trzymanym w prawej ręce. Po lewej stronie obrazu można zauważyć głowę jelenia. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Fōrmā mūtātā Actaeōn ā canibus suīs lacerātus est.
Ilustracja interaktywna przedstawia fresk „Akteon”. Fresk ukazuje scenę z mitu o Akteonie. Widoczny jest półnagi mężczyzna, opasany jedynie zieloną szatą wzdłuż ciała. Na postać z różnych stron skaczą trzy psy. Postać próbuje się bronić, kijem, trzymanym w prawej ręce. Po lewej stronie obrazu można zauważyć głowę jelenia. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Fōrmā mūtātā Actaeōn ā canibus suīs lacerātus est.
Jebulon, „Akteon”, przed 79 n.e., z Domu Menandra w Pompejach, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R1aQwTWBYeuV01
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Narodziny Venus” autora nieznanego. Obraz ukazuje postać kobiety - Wenus. Kobieta jest naga i leży na dużej połówce muszli. Postać na szyi zawieszony ma łańcuszek. Unosi do góry lewą rękę, na której znajduje się bransoletka. Jeden z aniołów, siedzący na delfinie trzyma w górze broń. Drugi znajduje się za muszlą z prawej strony obrazu. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Marī spūmante Venus nāta est.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Narodziny Venus” autora nieznanego. Obraz ukazuje postać kobiety - Wenus. Kobieta jest naga i leży na dużej połówce muszli. Postać na szyi zawieszony ma łańcuszek. Unosi do góry lewą rękę, na której znajduje się bransoletka. Jeden z aniołów, siedzący na delfinie trzyma w górze broń. Drugi znajduje się za muszlą z prawej strony obrazu. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Marī spūmante Venus nāta est.
Autor nieznany, „Narodziny Venus”, przed 79 n.e., Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RgQPu0JGaJ6h71
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Zamieszki w Amfiteatrze w Pompejach” autorstwa Wolfganga Riegera. Obraz ukazuje walkę pomiędzy mieszkańcami Pompei i Nucerią. Walka odbywa się nocą na arenie amfiteatru w Pompejach oraz wokół budynku. Na obrazie widoczne są postaci namalowane czarnym kolorem, których pozy sygnalizują walkę. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Nucerīnīs victīs Pompēiānī ab imperātōre pūnītī sunt.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Zamieszki w Amfiteatrze w Pompejach” autorstwa Wolfganga Riegera. Obraz ukazuje walkę pomiędzy mieszkańcami Pompei i Nucerią. Walka odbywa się nocą na arenie amfiteatru w Pompejach oraz wokół budynku. Na obrazie widoczne są postaci namalowane czarnym kolorem, których pozy sygnalizują walkę. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Nucerīnīs victīs Pompēiānī ab imperātōre pūnītī sunt.
Wolfgang Rieger, „Zamieszki w Amfiteatrze w Pompejach”, przed 79 n.e., z Domu nr 1 w Pompejach, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RVPEV9cuCVj541
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Bachus i wąż” autorstwa Wolfganga Riegera. Obraz ukazuje węża, który pełza po ziemi. Na drugim planie widoczna jest postać Bachusa w bordowej szacie przypominającej wyglądem kiść winogrona. Postać w prawej dłoni trzyma wysoki, cienki przedmiot. W tle widoczna jest góra. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Serpentibus appropinquantibus Bacchus ex monte Vesuviō dēscendēbat.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Bachus i wąż” autorstwa Wolfganga Riegera. Obraz ukazuje węża, który pełza po ziemi. Na drugim planie widoczna jest postać Bachusa w bordowej szacie przypominającej wyglądem kiść winogrona. Postać w prawej dłoni trzyma wysoki, cienki przedmiot. W tle widoczna jest góra. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Serpentibus appropinquantibus Bacchus ex monte Vesuviō dēscendēbat.
Wolfgang Rieger, „Bachus i wąż”, przed 79 n.e., z Domu Stulecia w Pompejach, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RHEBymDFVp4eF
Ćwiczenie 1
Podziel przykłady składni ablativus absolutus z zaprezentowanych w materiale zdań na dwie kategorie w zależności od rodzaju użytego imiesłowu (participium). Z participium praesentis activi Możliwe odpowiedzi: 1. Omnibus dormientibus, 2. Pānibus ēmptīs, 3. Alexandrō rēgnante, 4. Fōrmā mūtātā, 5. Marī spūmante, 6. Nucerīnīs victīs, 7. Serpentibus appropinquantibus Z participium perfectī passīvī Możliwe odpowiedzi: 1. Omnibus dormientibus, 2. Pānibus ēmptīs, 3. Alexandrō rēgnante, 4. Fōrmā mūtātā, 5. Marī spūmante, 6. Nucerīnīs victīs, 7. Serpentibus appropinquantibus
Podziel przykłady składni ablativus absolutus z zaprezentowanych w materiale zdań na dwie kategorie w zależności od rodzaju użytego imiesłowu (participium). Z participium praesentis activi Możliwe odpowiedzi: 1. Omnibus dormientibus, 2. Pānibus ēmptīs, 3. Alexandrō rēgnante, 4. Fōrmā mūtātā, 5. Marī spūmante, 6. Nucerīnīs victīs, 7. Serpentibus appropinquantibus Z participium perfectī passīvī Możliwe odpowiedzi: 1. Omnibus dormientibus, 2. Pānibus ēmptīs, 3. Alexandrō rēgnante, 4. Fōrmā mūtātā, 5. Marī spūmante, 6. Nucerīnīs victīs, 7. Serpentibus appropinquantibus
Podziel przykłady składni ablativus absolutus z zaprezentowanych w materiale zdań na dwie kategorie w zależności od rodzaju użytego imiesłowu (participium).
Wiemy już, że składnia ablativus absolutus złożona jest z rzeczownika (lub zaimka) oraz imiesłowuImiesłów przysłówkowy uprzedniimiesłowu postawionych w ablatiwie i że nie można jej dosłownie przetłumaczyć na język polski.
Język łaciński okazuje się tutaj bardzo zwięzły, ponieważ dwa słowa mogą zastąpić zdanie podrzędne. Ablativus absolutus jest tłumaczony na język polski jako zdanie:
Czasowe (rozpoczynające się od spójnika gdy, kiedy)
Przyczynowe (rozpoczynające się od spójnika ponieważ)
Przyzwalające (rozpoczynające się od spójnika chociaż)
Warunkowe (rozpoczynające się od spójnika jeśli, jeżeli)
Nasuwa się zatem pytanie, jakie znaczenie ma wspomniana wcześniej różnica w tłumaczeniu w zależności od rodzaju użytego Imiesłów przysłówkowy uprzedniImiesłów przysłówkowy uprzedniimiesłowuImiesłów przysłówkowy uprzedniimiesłowu (participium).
Jeśli w skład wyrażenia ablativus absolutus wchodzi participium praesentis activi, zwrot ten wyraża czynność równoczesną z czynnością zdania nadrzędnego.
A zatem zdanie: Alexandrō rēgnante mīlitēs Macedonum multa bella gessērunt. może być przetłumaczone na język polski jako:
Gdy Aleksander był królem, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen.
Ponieważ Aleksander był królem, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen.
Chociaż Aleksander był królem, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. – to zdanie nie zgadza się z prawdą historyczną i naturą Aleksandra Wielkiego.
Jeżeli Aleksander był królem, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. – to zdanie z kolei wydaje się niezręczne stylistycznie w języku polskim.
Jeśli w skład wyrażenia ablativus absolutus wchodzi participium perfectī passīvī, zwrot ten wyraża czynność wcześniejszą od czynności zdania nadrzędnego.
A zatem zdanie: Pānibus ēmptīs Pompēiānī domum rediērunt. może być przetłumaczone na język polski jako:
Gdy chleb został kupiony, Pompejanie wrócili do domu.
Ponieważ chleb został kupiony, Pompejanie wrócili do domu.
Chociaż chleb został kupiony, Pompejanie wrócili do domu – to zdanie nie do końca jest dla nas logiczne
Jeżeli chleb został kupiony, Pompejanie wrócili do domu – to zdanie z kolei wydaje się niezręczne stylistycznie w języku polskim.
Inne sposoby tłumaczenia ablativus absolutus
Oprócz tłumaczenia składni ablativus absolutus na język polski za pomocą zdań podrzędnych (CPPW) możemy zastosować inne sposoby przełożenia jej na język ojczysty:
Rzeczownik + przyimek, np. Alexandrō rēgnante – za rządów Aleksandra, za panowania Aleksandra, Pānibus ēmptīs – po zakupie chlebów, po kupieniu chlebów
Participium perfectī passīvī - jako imiesłów przysłówkowy uprzedniImiesłów przysłówkowy uprzedniimiesłów przysłówkowy uprzedni (zakończony na –wszy, -łszy), ale tylko wtedy, gdy podmiot zdania nadrzędnego to jednocześnie osoba działająca w ablativus absolutus, np. Pānibus ēmptīs – kupiwszy chleby
Zdanie niezależne połączone ze zdaniem nadrzędnym spójnikiem „i” lub „a”, np. Alexandrō rēgnante mīlitēs Macedonum multa bella gessērunt. – Aleksander był królem, a żołnierze macedońscy prowadzili wiele wojen.; Pānibus ēmptīs Pompēiānī domum rediērunt. - Pompejanie kupili chleby i poszli do domu.
Zadania
RAMJr2XhkCjC5
Ćwiczenie 2
Przetłumacz zdanie na język polski: Omnibus dormientibusMenander cōmoediās scrībēbat.
Przetłumacz zdanie na język polski: Omnibus dormientibusMenander cōmoediās scrībēbat.
Do poniższego zdania dobierz właściwe tłumaczenia w języku polskim: „Omnibus dormientibusMenander cōmoediās scrībēbat."
Gdy wszyscy spali, Menander pisał komedie.
Ponieważ wszyscy spali, Menander pisał komedie.
Jeżeli wszyscy spali, Menander pisał komedie.
Wszyscy spali, a Menander pisał komedie.
Wyspawszy się Menader pisał komedie.
Po spaniu Menander pisał komedie.
Po tym, jak wszyscy spali, Menander napisał komedię.
R6oAGyKttvT7c
Ćwiczenie 3
Przetłumacz zdanie na język polski: Fōrmā mūtātā Actaeōn ā canibus suīs lacerātus est.
Przetłumacz zdanie na język polski: Fōrmā mūtātā Actaeōn ā canibus suīs lacerātus est.
Przeczytaj propozycje tłumaczenia poniższego zdania, a następnie zaznacz znakiem te, które są prawidłowe stylistycznie i gramatycznie oraz zgodne z zasadami logiki.
Fōrmā mūtātā¹ Actaeōn² ā canibus suīs lacerātus³ est.
Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez własne psy.
Kiedy Akteon zmienił postać, został rozszarpany przez własne psy.
Akteon zmienił postać i został rozszarpany przez własne psy.
Chociaż Akteon zmienił postać, został rozszarpany przez własne psy.
Jeżeli zmienisz postać, Akteonie, pogryzą cię psy.
Ponieważ Akteon zmienił postać, został rozszarpany przez własne psy.
Po zmianie postaci Akteon został rozszarpany przez własne psy.
Gdy Akteon zmieniał postać zaczęły go gryźć psy.
W trakcie zmiany postaci Akteon został zaatakowany przez psy.
Rb5EdR4bSkRB0
Ćwiczenie 4
Przetłumacz zdanie na język polski: Marī spūmante Venus nāta est.
Przetłumacz zdanie na język polski: Marī spūmante Venus nāta est.
Przeczytaj poniższe zdanie, a następnie wybierz jedno prawidłowe jego tłumaczenie na język polski:
Marīspūmante Venus nāta est.
W momencie, gdy morze się spieniło, urodziła się Wenus.
Spieniwszy morze, narodziła się Wenus.
Chociaż morze się spieniło, narodziła się Wenus.
RwKv8vb1q7gs9
Ćwiczenie 5
Przetłumacz zdanie na język polski: Nucerīnīs victīs Pompēiānī ab imperātōre pūnītī sunt.
Przetłumacz zdanie na język polski: Nucerīnīs victīs Pompēiānī ab imperātōre pūnītī sunt.
Do poniższego zdania dobierz właściwe tłumaczenia w języku polskim:
"Nucerīnīs victīs Pompēiānī ab imperātōre pūnītī sunt. "
Po pokonaniu Nucerian, Pompejanie zostali ukarani przez władcę.
Chociaż pokonali Nucerian, Pompejanie zostali ukarani przez władcę.
Pokonawszy Nucerian, Pompejanie zostali ukarani przez władcę.
Pompejanie pokonali Nucerian i zostali ukarani przez władcę.
W trakcie walki z Nucerianami, Pompejanie zostali ukarani przez wladcę.
Gdy Nucerianie pokonali Pompejan, zostali oni ukarani przez władcę.
Jeżeli pokonamy Nucerian, my, Pompejanie, ukarzemy władcę.
R1YXyd25CaLER
Ćwiczenie 6
Przeczytaj poniższe zdanie, a następnie wybierz jedno prawidłowe jego tłumaczenie na język polski:
"Serpentibus appropinquantibusBacchus ex monte Vesuviō dēscendēbat. " Możliwe odpowiedzi: 1. Po nadejściu węży, Bachus zszedł z góry Wezuwiusz., 2. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz., 3. Węże, zbliżywszy się, sprowadziły Bachusa z Wezuwiusza.
Przeczytaj poniższe zdanie, a następnie wybierz jedno prawidłowe jego tłumaczenie na język polski:
"Serpentibus appropinquantibusBacchus ex monte Vesuviō dēscendēbat. " Możliwe odpowiedzi: 1. Po nadejściu węży, Bachus zszedł z góry Wezuwiusz., 2. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz., 3. Węże, zbliżywszy się, sprowadziły Bachusa z Wezuwiusza.
Przeczytaj poniższe zdanie, a następnie wybierz jedno prawidłowe jego tłumaczenie na język polski:
"Serpentibus appropinquantibusBacchus ex monte Vesuviō dēscendēbat. "
Po nadejściu węży, Bachus zszedł z góry Wezuwiusz.
Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz.
Węże, zbliżywszy się, sprowadziły Bachusa z Wezuwiusza.
R12ZSbT6UaWX2
Ćwiczenie 7
Dobierz polskie tłumaczenia do poniższych zdań łacińskich: Alexandrō rēgnante mīlitēs Macedonum multa bella gessērunt. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy. Pānibus ēmptīs Pompēiānī domum rediērunt. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy. Omnibus dormientibus Menander cōmoediās scrībēbat. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy. Fōrmā mūtātā Actaeōn ā canibus suīs lacerātus est. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy. Marī spūmante Venus nāta est. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy. Nucerīnīs victīs Pompēiānī ab imperātōre pūnītī sunt. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy. Serpentibus appropinquantibus Bacchus ex monte Vesuviō dēscendēbat. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy.
Dobierz polskie tłumaczenia do poniższych zdań łacińskich: Alexandrō rēgnante mīlitēs Macedonum multa bella gessērunt. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy. Pānibus ēmptīs Pompēiānī domum rediērunt. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy. Omnibus dormientibus Menander cōmoediās scrībēbat. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy. Fōrmā mūtātā Actaeōn ā canibus suīs lacerātus est. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy. Marī spūmante Venus nāta est. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy. Nucerīnīs victīs Pompēiānī ab imperātōre pūnītī sunt. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy. Serpentibus appropinquantibus Bacchus ex monte Vesuviō dēscendēbat. Możliwe odpowiedzi: 1. W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus. 2. Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę. 3. Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu. 4. Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz. 5. Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie. 6. Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen. 7. Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy.
Dobierz polskie tłumaczenia do poniższych zdań łacińskich:
Kiedy wszyscy spali Menander pisał komedie., Zmieniwszy postać Akteon został rozszarpany przez psy., W momencie, gdy morze się speniło, narodziła się Wenus., Kupiwszy chleb Pompejanie wrócili do domu., Gdy zbliżały się węże, Bachus schodził z góry Wezuwiusz., Za panowania Aleksandra, żołnierze macedońscy przeprowadzili wiele wojen., Chociaż Pompejanie pokonali Nucerian, zostali ukarani przez władcę.
Alexandrō rēgnante mīlitēs Macedonum multa bella gessērunt.
Pānibus ēmptīs Pompēiānī domum rediērunt.
Omnibus dormientibus Menander cōmoediās scrībēbat.
Fōrmā mūtātā Actaeōn ā canibus suīs lacerātus est.
Marī spūmante Venus nāta est.
Nucerīnīs victīs Pompēiānī ab imperātōre pūnītī sunt.
Serpentibus appropinquantibus Bacchus ex monte Vesuviō dēscendēbat.
Słowniki
Słownik pojęć
Imiesłów przysłówkowy uprzedni
Imiesłów przysłówkowy uprzedni
imiesłów oznaczający czynność wcześniejszą w stosunku do tej, którą wyraża orzeczenie zdania, np. przeczytawszy, zjadłszy
Składnia logiczna
Składnia logiczna
syntaksa, dział logiki zajmujący się klasyfikacją różnych kategorii logicznych wyrażeń językowych, badaniem ich wzajemnych związków oraz warunków poprawnego budowania wyrażeń złożonych
Słownik łacińsko‑polski
RXAgamL6vPkai1
Słownik łacińsko-polski.
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
m2ce8b8e7550a7ce6_0000000000183
Galeria dzieł sztuki
ROg6PETxByi6M1
Ilustracja interaktywna przedstawia pod tytułem „Bitwa Aleksandra Wielkiego”. Ukazuje ona bitwę pod Issos. Żołnierze poruszają się konno oraz na rydwanach. Postaci trzymają w rękach broń, unosząc ją do góry. Część ilustracji jest zniszczona i nie widać całego obrazu w kilku miejscach. Scena walki została przedstawiona w ramce o czarnych konturach.
Berthold Werner, „Bitwa Aleksandra Wielkiego”, przed 79 n.e., z Domu Fauna w Pompejach, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
RPD50hSecQJVo1
Ilustracja przedstawia fresk „Sprzedaż chleba w Pompejach” autora nieznanego. Obraz ukazuje piekarza, który sprzedaje chleb. Postać piekarza znajduje się za ladą, na której umieszczone są okrągłe bochenki chleba, jeden na drugim. Z tyłu, za postacią stoi szafa z półkami, na których również jest chleb. Przed ladą znajdują się trzy postaci - dwóch mężczyzn i jeden chłopiec. Środkowa postać bierze chleb od piekarza. Chłopiec z prawej strony unosi ręce ku górze chcąc dostać bochen.
Autor nieznany, „Sprzedaż chleba w Pompejach”, przed 79 n.e., z domu nr VII w Pompejach, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RxfP4IrpjAgpx1
Fotografia przedstawia obraz Wolfganga Riegera pt. Menander. W obrazie został wykorzystany głównie kolor żółty, jako tło. Mężczyzna siedzi na krześle w białej szacie, w lewej ręce trzyma kartki papieru. Prawą podpiera się o głowę. Jego wzrok skierowany jest na kartki papieru trzymane w ręce.
Wolfgang Rieger, „Menander”, przed 79 n.e., z Domu Menandra w Pompejach, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RA8JnhB0v8Clk1
Ilustracja przedstawia fresk „Akteon”. Fresk ukazuje scenę z mitu o Akteonie. Widoczny jest półnagi mężczyzna, opasany jedynie zieloną szatą wzdłuż ciała. Na postać z różnych stron skaczą trzy psy. Postać próbuje się bronić, kijem, trzymanym w prawej ręce. Po lewej stronie obrazu można zauważyć głowę jelenia.
Jebulon, „Akteon”, przed 79 n.e., z Domu Menandra w Pompejach, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RW32nEsx0tsL51
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Narodziny Venus” autora nieznanego. Obraz ukazuje postać kobiety - Wenus. Kobieta jest naga i leży na dużej połówce muszli. Postać na szyi zawieszony ma łańcuszek. Unosi do góry lewą rękę, na której znajduje się bransoletka. Jeden z aniołów, siedzący na delfinie trzyma w górze broń. Drugi znajduje się za muszlą z prawej strony obrazu.
Autor nieznany, „Narodziny Venus”, przed 79 n.e., Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RMSfpq4aKEBR91
Ilustracja przedstawia obraz „Zamieszki w Amfiteatrze w Pompejach” autorstwa Wolfganga Riegera. Obraz ukazuje walkę pomiędzy mieszkańcami Pompei i Nucerią. Walka odbywa się nocą na arenie amfiteatru w Pompejach oraz wokół budynku. Na obrazie widoczne są postaci namalowane czarnym kolorem, których pozy sygnalizują walkę.
Wolfgang Rieger, „Zamieszki w Amfiteatrze w Pompejach”, przed 79 n.e., z Domu nr 1 w Pompejach, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R1INlwb8eP4A91
Ilustracja przedstawia obraz „Bachus i wąż” autorstwa Wolfganga Riegera. Obraz ukazuje węża, który pełza po ziemi. Na drugim planie widoczna jest postać Bachusa w bordowej szacie przypominającej wyglądem kiść winogrona. Postać w prawej dłoni trzyma wysoki, cienki przedmiot. W tle widoczna jest góra.
Wolfgang Rieger, „Bachus i wąż”, przed 79 n.e., z Domu Stulecia w Pompejach, Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
m2ce8b8e7550a7ce6_0000000000189
Bibliografia
O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych, Warszawa 1998.
Jan Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 1978.
H. Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Kraków 2012.
Lidia Winniczuk, Lingua Latina; Łacina bez pomocy Orbiliusza, Warszawa 1975.
