Adaptacje gadów do życia na lądzie
Gady są zwierzętami, które jako pierwsza grupa kręgowcówkręgowców w pełni przystosowały się do życia na lądzie. W tym celu wykształciły wiele różnych cech, które pomagają im pokonać trudności napotykane w swoim środowisku życia.
cechy kręgowców;
cechy środowiska lądowego;
budowę i sposób życia gadów;
gatunki gadów.
Podasz przystosowania budowy gadów do życia na lądzie.
Wykażesz związek między cechami budowy a ich rolą w życiu gadów na lądzie.
Opiszesz sposób, w jaki oddychają gady.
Przedstawisz sposób rozmnażania i rozwój gadów.
Wyjaśnisz znaczenie gadów w przyrodzie i dla człowieka.
1. Przystosowanie gadów do życia na lądzie
Zwierzęta żyjące na lądzie często muszą się zmierzyć z:
utrudnionym dostępem do wody;
wahaniami temperatury w ciągu doby;
zagrożeniami, takimi jak uszkodzenia mechaniczne czy ataki drapieżników.
Gady wykształciły cechy, które umożliwiają im sprawne życie na lądzie. Zapoznaj się z nimi, oglądając film, a następnie wykonaj polecenia.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R17ounc0udEUv
Film dotyczy gadów – mistrzów przetrwania w środowisku suchym.
Źródło ilustracji: Pixabay , licencja: CC 0.
2. Jak oddychają gady?
Gady mają grubą i nieprzepuszczalną dla gazów i wody skórę. Dlatego nie mogą prowadzić wymiany gazowej z wykorzystaniem powłok ciała. Ich jedynym narządem służącym do wymiany gazowej są gąbczaste płucapłuca o cienkich i silnie unaczynionych ścianach. Taka budowa płuc gadów umożliwia im zwiększenie powierzchni wymiany gazowej. Zapewnia to wystarczający pobór tlenu oraz sprawne usuwanie dwutlenku węgla.
Cechy gadzich płuc:
budowa gąbczasta,
cienkie ściany,
silnie unaczynione ściany.
3. Rozmnażanie gadów na lądzie
Gady uniezależniły rozmnażanie od środowiska wodnego. Jest to możliwe dzięki wykształceniu błon płodowychbłon płodowych, które zapewniają rozwijającemu się organizmowi odpowiednie środowisko.
Rozwój gadów jest prosty, co oznacza, że nie występuje u nich postać larwalna. Młode są podobne do osobników dorosłych i zdolne do samodzielnego życia.
Źródło ilustracji: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY‑SA 3.0.
4. Znaczenie gadów w przyrodzie i dla człowieka
Gady są drapieżnikami, które zjadają różne gatunki zwierząt i w ten sposób regulują ich liczebność. Zjadają na przykład larwy owadów, które są szkodnikami roślin, a przez to przyczyniają się do ochrony upraw. Ponadto gady oraz ich jaja są pożywieniem dla innych zwierząt, w tym ludzi.
Jad węży wykorzystuje się do produkcji leków przeciwbólowych, kosmetyków przeciwzmarszczkowych i wzmacniających włosy. Skóra krokodyli i węży jest wykorzystywana do wyrobu torebek, portfeli i butów. Gawiale z kolei stanowią obiekt kultu religijnego – są czczone przez hinduistów.
Gatunki jadowitych gadów stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka.
Słownik
struktury, które otaczają zarodek owodniowców i zapewniają mu odpowiednie warunki do rozwoju poza środowiskiem wodnym
najbardziej rozpowszechniona forma rozrodu płciowego zwierząt, polegająca na rozwoju zarodkowym w jaju wydalonym z organizmu matki przed zapłodnieniem (u wielu bezkręgowców, ryb) lub tuż po zapłodnieniu (u gadów, ptaków)
najbardziej zewnętrzna błona płodowa osłaniająca zarodek i pozostałe błony płodowe; jej zadaniem jest pośredniczenie w wymianie substancji, np. gazów oddechowych
zwierzęta mające szkielet wewnętrzny; należą do nich ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki
błona płodowa tworząca przestrzeń, w której magazynowane są zbędne i szkodliwe produkty przemiany materii
najbardziej wewnętrzna błona płodowa; bezpośrednio otacza zarodek; wypełniona jest płynem owodniowym; chroni zarodek przed wysychaniem i odwodnieniem oraz amortyzuje wstrząsy
jedna z błon płodowych, zawierająca u gadów i ptaków żółtko, u ssaków płyn surowiczy
parzysty narząd oddechowy kręgowców oddychających powietrzem atmosferycznym
proces, w czasie którego dochodzi do dyfuzji gazów i ich wymiany pomiędzy całym organizmem a jego otoczeniem (wymiana gazowa zewnętrzna) oraz pomiędzy płynami ustrojowymi a tkankami (wymiana gazowa wewnętrzna)
zapłodnienie odbywające się wewnątrz ciała samicy
Zadania
1. Sucha skóra, 2. Pazury, 3. Powieki, 4. Tarczki, 5. Rogowe łuski, 6. Dobrze umięśnione kończyny chronią oczy oraz umożliwiają ich nawilżanie i oczyszczanie.
1. Sucha skóra, 2. Pazury, 3. Powieki, 4. Tarczki, 5. Rogowe łuski, 6. Dobrze umięśnione kończyny chronią palce.
1. Sucha skóra, 2. Pazury, 3. Powieki, 4. Tarczki, 5. Rogowe łuski, 6. Dobrze umięśnione kończyny chronią ciało przed uszkodzeniami i utratą wody.
1. Sucha skóra, 2. Pazury, 3. Powieki, 4. Tarczki, 5. Rogowe łuski, 6. Dobrze umięśnione kończyny nie przepuszcza gazów i wody.
1. Sucha skóra, 2. Pazury, 3. Powieki, 4. Tarczki, 5. Rogowe łuski, 6. Dobrze umięśnione kończyny umożliwiają uniesienie ciała i sprawniejsze poruszanie się.
Źródło ilustracji: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY‑SA 3.0.
1. Kosmówka, 2. Omocznia, 3. Owodnia, 4. Pęcherzyk żółtkowy gromadzi zbędne i szkodliwe substancje wydalane przez rozwijający się organizm.
1. Kosmówka, 2. Omocznia, 3. Owodnia, 4. Pęcherzyk żółtkowy uczestniczy w wymianie gazowej z otoczeniem.
1. Kosmówka, 2. Omocznia, 3. Owodnia, 4. Pęcherzyk żółtkowy zawiera substancje odżywcze dla rozwijającego się organizmu.
B – Przedstawiciel gadów (agama błotna).
Notatnik
Bibliografia
Internetowa encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, www.encyklopedia.pwn.pl.
Krzysztofiak A., Gady, Wigierski Park Narodowy, www.wigry.org.pl/glowne/gady.htm [dostęp: 8.03.2023].