Przed przystąpieniem do tego materiału powinieneś być dobrze zaznajomiony z pojęciem sieci komputerowejPJ5oihWXusieci komputerowej oraz jej rodzajamiPNqfkLfZrodzajami, a także wiedzieć do czego służą protokoły sieciowePuEIMgy9Pprotokoły sieciowe. Pewne zagadnienia możesz powtórzyć zaglądając do słowniczkaPfa7hANYVsłowniczka z potrzebnymi definicjami. Poniżej znajdziesz szczegółowe informacje na temat adresu IP, domen i adresów stron internetowych, a także nauczysz się radzić sobie ze zbyt długimi i kłopotliwymi linkami.

W protokole IP, każdy komputer posiada 4 bajtowy adres internetowy. Adres ten to duża liczba, która dla ułatwienia zapisu w systemie dziesiętnym zwykle dzielona jest na pojedyncze bajty, np. 194.181.92.107. Adresy IPAdres IPAdresy IP przyznaje użytkownikowi dostawca internetu. Z puli adresów IP wydzielona jest pula prywatnych adresów IP, które mogą być wykorzystane tylko w sieciach lokalnych. Dostawca internetu otrzymuje pulę tak zwanych adresów publicznych łączących się z każdą siecią, a odbiorcom udostępnia adresy prywatne.

Jeśli twój komputer ma adres IP z zakresu:

• od 10.0.0.0 do 10.255.255.255,

• od 172.16.0.0 do 172.31.255.255,

• od 192.168.0.0 do 192.168.255.255,

to znaczy, że masz przydzielony adres prywatny.

Skąd w takim razie komputer wie, w jakiej jest sieci i czy urządzenie, z którym chce się połączyć jest w tej czy innej sieci? Do identyfikacji miejsca komputera w sieci służy tzw. maska podsieci. Maskę podsieci zapisuje się podobnie jak adres IP, np. 255.255.255.0.

Podczas komunikacji z innym urządzeniem wykonywany jest test zerujący bity w adresie komputera w miejscu zera w masce.

RVEfmr6xmK8MZ

Zrzut tabeli ilustrującej identyfikację miejsca komputera w sieci. Kolejne wiersze prezentują kolejne etapy identyfikacji. Pierwsza kolumna zawiera nazwę etapu w którym jesteśmy, cztery pozostałe kolumny to składowe części adresu IP i maski podsieci. Pierwszy wiersz: Moja maska podsieci, 255, 255, 255, 0 - zero w masce. Drugi wiersz: Moje IP: 192, 168, 1, 1. Trzeci wiersz: Wynik testu mojego IP, 192, 168, 1, 0 - Bity wyzerowane. Czwarty wiesz: Maska podsieci urządzenia z którym chce się połączyć, 255, 255, 255, 0. IP urządzenia z którym chce się połączyć, 192, 168, 1, 2. Wynik testu IP urządzenia, 192, 168, 1, 0 - Bity wyzerowane.

Jeśli wyniki testu są zgodne, komputer wie, że urządzenie, z którym się komunikuje jest w tej samej podsieci. Jeśli wyniki testu będą się różnić, komputer będzie wiedział, że urządzenie jest w innej podsieci i istnieje konieczność „wyjścia” poza własną podsieć przez tzw. bramę sieciowąBrama sieciowabramę sieciową.

Komputery podłączone do sieci oraz posiadające adres IP, nazywamy hostamiHosthostami (z ang. host - gospodarz). Komputery, które pośredniczą w komunikacji pełnić będą rolę ruteraRuterrutera (z ang. router - rozsyłacz). Podział ten jest trochę sztuczny - jeden komputer może zarówno posiadać adres jak i pośredniczyć w komunikacji, czyli być jednocześnie hostem i ruterem.

Liczba urządzeń podłączonych do internetu jest tak duża, że jedna pula adresów szybko mogłaby się wyczerpać. Dlatego większość urządzeń, z którymi pracujemy nie posiada dziś pełnoprawnego adresu internetowego, ale dzieli się nim z innymi urządzeniami w ramach tej samej sieci lokalnej. W takiej podsieci wszystkie komputery posiadają adresy lokalne, pozwalające komunikować się jedynie w jej obrębie. Adres zewnętrzny (internetowy) posiada zwykle tylko tzw. brama, która pośredniczy w komunikacji z internetem.

Ciekawostka

Swój adres IP możesz sprawdzić np. na stronie https://www.ipaddress.my. Pojawia się on jako pierwszy po włączeniu serwisu razem ze wszystkimi danymi uzyskanymi od operatora sieci.

RlDsh8kFjKG9F

Zrzut ekranu strony ipadddres.my w przeglądarce internetowej Microsoft Edge. Strona jest w języku angielskim, w górnym pasku nawigacyjnym znajduje się adres strony ipaddress.my, Home, IP Address. Poniżej duży nagłówek "Search IP Address". W centrum strony znajduje się miejsce na wpisanie adresu IP oraz potwierdzenie reCAPTCHA. Pod potwierdzeniem wyświetla się wyszukany adres IP 69.63.176.13 oraz flaga wskazująca na jego lokalizację - Ameryka. Poniżej znajdują się informacje o wyszukanym adresie IP. Nazwa hosta 13.176.63.69.in.addr.arpa, ISP - Facebook Inc, Prędkość połączenia Company/T1, Miasto - Menlo Park, Kraj - Stany Zjednoczone, Stan - Kalifornia. ZIP Code 94025, Area Code 650, Stacja pogodowa Menlo Park (USCA0693), Używany typ SES (Search Engine Spider), Nazwa Domeny - facebook.com [WHOIS facebook.com]

Z kolei wpisując dowolny adres IP do paska wyszukiwania znajdującego się na podanej stronie, możesz znaleźć informacje o jego pochodzeniu bez przechodzenia na podaną witrynę, tak jak na powyższym zrzucie ekranu.

Obecnie czterobajtowe adresy stopniowo zastępowane są 16 bajtowymi. 256 do potęgi 16 daje ogromną liczbę 340 282 366 920 938 463 463 374 607 431 768 211 456. Sama liczba różnych adresów ma tu 39 cyfr. Dłuższe adresy są trudniejsze w zapamiętaniu - zapisuje się je przez to trochę inaczej. Klasyczny adres internetowy wyszukiwarki Google to na przykład: 142.250.203.131

Nowy szesnastobajtowy adres wyszukiwarki Bing zapisać można jako: 0000:0000:0000:0000:0000:ffff:8efa:cb83

Szesnastobajtowe adresy internetowe nazywane są IPv6. Stare adresowanie nosi nazwę IPv4. IPv6 nie działa jeszcze wszędzie, ale tam gdzie funkcjonuje, pozwala nawet telefonom działać na równi z serwerami.

R9u54DsA20kBB

Oznaczenie IPv6, ma wygląd kapsla, okrągłe z pięciokątną wypustką u góry. W środku narysowane ma dwie obwódki, jedna ciągłą linią, druga pionowymi przerywanymi paskami. W środku znajduje się napis "Word IPv6 Launch". Wewnętrzną obwódkę u samej góry przerywa okrągła kłódka z logiem internetu w środku.

Domena

W codziennym użytkowaniu sieci nie musisz posługiwać się skomplikowanymi adresami - wystarczy tzw. domena. Każda domena to nazwa znajdująca się pod kontrolą jakiejś organizacji. Domena może posiadać dowolną liczbę subdomen (poddomen) - to kolejne segmenty dopisywane z jej lewej strony i oddzielone kropkami. Domeny najwyższego poziomu (takie jak np. domeny krajowe: .pl, .ru, .de, .be, uk, .fr albo .com (komercyjne), .edu (edukacyjne), .gov (rządowe), .mil (militarne), .org (organizacyjne) posiadają subdomeny należące do różnych firm i organizacji (na przykład microsoft.com, ore.edu.pl, p.lodz.pl).

R1HldPgLedJ3f

Zrzut strony ORE - Ośrodek rozwoju Edukacji w przeglądarce Microsoft Edge. U góry strony znajduje się logo ORE, po prawej zakładki: Szkolenia, Kontakt, Patronaty, Newsletter, BIP, ikonka Facebook, YouTube, możliwość zmiany języka, czcionki, kontrastu oraz logo Unii Europejskiej. W górnej belce nawigacyjnej dostępne są kolejne zakładki: ORE, Kształcenie i wychowanie, Szkolnictwo branżowe, Doradztwo zawodowe, Szkoła, Projekty PO WER, Nasze serwisy oraz wyszukiwarka. W centralnej części znajduje się reklama Dnia bezpiecznego internetu 2022 roku, Wtorek 8 lutego z tekstem: Działamy Razem! Hasłem akcji roku 2022 jest "Dzień bezpiecznego Internetu: Działamy Razem!". Obchody dnia bezpiecznego internetu mają na celu przede wszystkim inicjowanie... (tekst się urywa). Na dole zrzutu ekranu znajduje się baner: WychowujMY! - Rodzina, Kultura, Wartości, Rozwój oraz Aktualności - Webinarium "Polscy uczeni i odkrywcy, którzy zmienili świat".

W internecie funkcjonuje baza danych o nazwie DNSDNSDNS (ang. Domain Name System), której zadaniem jest przechowywanie różnych informacji związanych z poszczególnymi domenami. Jedną z takich informacji jest adres IP. Za każdym razem, gdy wchodzisz na jakąś stronę internetową za pomocą jej nazwy, twój komputer najpierw pobiera z bazy danych DNS jej adres IP. Ograniczona liczba krótkich i łatwych do zapamiętania nazw doprowadziła do powstania rynku domen, na którym proste i krótkie nazwy kosztują nieraz wiele tysięcy złotych.

W przeglądarkach internetowych stosować można obydwa zapisy adresów, szukanie strony internetowej po domenie, jak i po adresie IP da ten sam efekt.

ReuIpwZCF0Gdi

Zrzut tabeli z przykładowymi domenami i ich adresami IP. Tabela ma trzy kolumny z czego dwie ostatnie z nagłówkiem: Domena, Adres IP. W kolejnych wierszach znajduje się: Google, domena google.com, adres IP, 142.250.203.131. Strona rządowa, domena gov.pl, adres IP 194.181.92.107. Pałac Kultury i Nauki, domena pkin.pl, adres IP 194.181.106.3

Poza nazwą domeny, w adresie często występuje jeszcze przedrostek „http://” albo „https://”. Adresy, w których na początku występuje krótkie słowo, a później dwukropek, nazywamy adresami URL (ang. Uniform Resource Locator). To krótkie słowo na początku oznacza metodę (usługę) połączenia się z danym adresem. Np. http – usługa WWW, której zadaniem jest publikowanie informacji, https – usługa szyfrowanego http. To, co znajduje się po dwukropku, to szczegóły połączenia - takie jak adres czy dane pozwalające na zalogowanie. Przeglądarki internetowe domyślnie uzupełniają adres o przedrostek „http://”.

Ćwiczenie 1

Sprawdź, jak zadziała u ciebie adres URL: http://194.181.106.3/

Pokaż podpowiedź

Otwórz nową kartę w przeglądarce internetowejPrzeglądarki internetoweprzeglądarce internetowej, np.: Microsoft Edge, Google Chrome, Opera, Firefox, a następnie przepisz lub wklej skopiowany adres w pasek wyszukiwania i wciśnij Enter.

Pokaż odpowiedź

Podany adres powinien przekierować cię na stronę Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie.

RhzVIZRDDSd81

Zrzut okna przeglądarki Microsoft Edge z włączoną Stroną Główną Pałacu Kultury i Nauki - Warszawa. W pasku wyszukiwarki wpisany jest adres IP: http://194.181.106.3/. W górnej belce nawigacyjnej strony dostępna jest zmiana języka na Polski i Angielski, dostosowanie wyświetlania, zakładka "O Nas", telefon +48 22 656 76 00, Mail: zarzad@pkin.pl oraz ikonka Messenger. Poniżej obok loga Pałacu Kultury i Nauki znajdują się zakładki: O pałacu, Taras widokowy, Dzieje się w PKiN, Nasza Oferta, Jak Dojechać. Centralną część strony zajmuje widok czubka wieży zegarowej Pałacu Kultury i Nauki z panoramą miasta i widocznym Stadionem Narodowym w Warszawie. Na środku znajduje się tekst: Taras Widokowy PKiN - Zapraszamy na Taras Widokowy na 30. piętrze PKiN. Z wysokości 114m rozpościera się niepowtarzalny widok na Warszawę. Wjazd windą na Taras zajmuje zaledwie 19 sekund. Poniżej przyciski - Taras Widokowy oraz Kub Bilet.

Dzięki URL, kiedy klikasz w odnośnik w przeglądarce, komputer jest w stanie pobrać i wyświetlić kolejny dokument, niezależnie od tego, na jakim komputerze jest on zlokalizowany i jakim protokołem go pobierze. Kiedy zajdzie taka potrzeba, uruchomi program do przesyłania plików (FTPFTPFTP) , innym razem klienta wymiany plików (BitTorrent), a jeszcze innym klienta e‑mail.

Adresy URL wskazują na zasoby zlokalizowane w internecie. To dzięki nim przenoszenie się miedzy różnymi zasobami często na różnych serwerach jest niemal niezauważalne. Żeby twój komputer mógł pobrać stronę internetową (lub cokolwiek innego zlokalizowanego w internecie) z innego komputera, potrzebuje trzech kluczowych informacji:

• w jaki sposób to pobrać - musi znać protokół;

• na którym komputerze jest to zapisane - musi znać adres;

• gdzie, już na wskazanym komputerze, jest to zapisane - musi znać ścieżkę.

Strukturę adresu URL można przedstawić następująco:

https://zpe.gov.pl/kzd

gdzie:

• https: - protokół komunikacyjny

• //zpe.gov.pl - host (adres serwera)

• /kzd - ścieżka dostępu do zasobów na serwerze

RXOtUFilO0mv8

Zrzut strony internetowej zpe.gov.pl/kzd w przeglądarce Microsoft Edge. U góry znajduje się logo Platforma edukacyjna Ministerstwa Edukacji i Nauki z Godłem Polski. W górnym pasku nawigacyjnym obok logo Zintegrowanej Platformy Edukacyjnej mieszczą się zakładki: Kształcenie ogólne, Kształcenie zawodowe, Doradztwo zawodowe, Wsparcie użytkownika oraz opcje: tryb dostępności i logowanie. Pod spodem zamieszczony jest opis podstrony na której się znajdujemy "Katalog zasobów dodatkowych. E‑materiały przeznaczone do nauki w szkołach lub do samodzielnej pracy ucznia". Poniżej w kolumnie po lewej stronie znajduje się lista przedmiotów dla Szkół Podstawowych: Biologia, Chemia, Etyka, Fizyka, Geografia, Historia, Informatyka, Język obcy nowożytny, Język polski, Matematyka, Plastyka, Przyroda, Technika, Wiedza o społeczeństwie oraz Szkół ponadpodstawowych: Biologia, Chemia, Edukacja dla bezpieczeństwa, Fizyka, Geografia, Historia, Historia sztuki, Informatyka, Język łaciński i kultura antyczna, Język obcy nowożytny, Język polski, Matematyka, Podstawy przedsiębiorczości, Wiedza o społeczeństwie. Po prawej znajdują się filtry ustawione na "po polsku" i "od najnowszych". Główną część strony zajmują materiały z Historii z miniaturką grafiki przedstawiającą na mapie stare granice Polski i ZSRR. Ich kolejne tytuły to: Dzieci Syberii - Meksyk i Kanada (Odcinek 6), Dzieci Syberii - Afryka (Odcinek 5), Dzieci Syberii - Nowa Zelandia (Odcinek 4), Dzieci Syberii - Indie (Odcinek 3).

Adres i ścieżka wystarczą, żeby pobrać niewielki dokument, ale czasami można dodać jeszcze dwie dodatkowe informacje - zapytanie oraz fragment.

Zapytanie to dynamiczny fragment adresu. Stosuje się go, kiedy ilość informacji na komputerze docelowym jest naprawdę olbrzymia, ale interesuje cię tylko niewielka ich część. Zapytanie musi być przesłane na komputer docelowy, w celu wybrania tylko interesujących informacji. Zapytanie oddziela się od adresu znakiem zapytania. Przykładem może być adres, który pojawia się po wpisaniu frazy w wyszukiwarce:
http://www.bing.com/search?q=url

Fragment to część wewnątrz strony, na którą wskazuje adres. Fragment działa podobnie do zapytania, ale nie jest przesyłany na serwer, w efekcie czego strona z fragmentem nie różni się od strony bez podanego fragmentu. Fragmenty wykorzystywane są przez przeglądarki internetowe, które po wczytaniu strony przewijają ją do miejsca wskazywanego przez fragment. Od reszty adresu oddziela się go znakiem #:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Uniform_Resource_Locator#Rodzaj_zasobu
Łącząc te informacje, możesz zapoznać się z budowową typowego adresu URL:

RSOmd0klKREP5

Zrzut tabeli ilustrującej budowę typowego adresu URL. Pierwszy wiersz jest podzielony na dziesięć segmentów kolejno: http, dwukropek, dwa ukośniki, Adres, jeden ukośnik, ścieżka, pytajnik, zapytanie, krzyżyk (hasztag), fragment. Drugi wiersz jest podzielony na sześć segmentów kolejno: http, dwukropek, dwa ukośniki, www.zpe.gov.pl, jeden ukośnik, filmy‑i-instrukcje kończący się ukośnikiem. Trzeci wiersz jest podzielony na dziesięć segmentów kolejno: http, dwukropek, dwa ukośniki, pl.wikipedia.org, jeden ukośnik, windex.php, pytajnik, title=Roblog, krzyżyk (hasztag), bibliografia.

Poza http i https, możesz napotkać także URL z protokołami wskazującymi na:

• mailto - skrzynki pocztowe,

• file - lokalne pliki,

• ftp - pliki na serwerach plików.

Może się zdarzyć, że adres który będziesz potrzebować komuś przesłać, udostępnić lub zapisać na kartce będzie za długi. Wyobraź sobie sytuację, gdy chcesz przepisać na kartkę adres do jakieś strony składający się z losowych pięćdziesięciu znaków!

R18o63DPfpDB1

Fotografia przedstawiająca list do Mikołaja z długim adresem URL napisany kredkami i dziecięcym pismem na pomiętej kratce. "Drogi Mikołaju. Byłam grzeczna. Na święta chciałabym dostać http://www.allegro.plkvzyola‑kredki‑olowkowe‑i3742290515.html" (link nie istnieje)

Na szczęście istnieje kilka stron internetowych, gdzie możesz wysłać bardzo długi adres internetowy i wygenerować na tej stronie przekierowanie z dużo krótszym adresem.

RidGboNrnzlD3

Zrzut dwóch przykładowych adresów internetowych "http://dłuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuugi.url" oraz "htttp://krótki.url"

Ćwiczenie 2

Wejdź na stronę https://zpe.gov.pl i kliknij w losową zakładkę. Skopiuj adres z paska adresu przeglądarki internetowej, a następnie przejdź na stronę https://tinyurl.com. Wklej na stronie wcześniej skopiowany adres i wciśnij Make TinyURL!.

W celu wykonania tego ćwiczenia, możesz skorzystać również z innych, podobnych stron:

• https://tiny.pl/

• https://cutt.ly/pl

• https://linkd.pl

Pokaż podpowiedź

Skopiuj podany poniżej adres i wklej go na stronę https://tinyurl.com, tak jak na poniższym zrzucie ekranu.

https://zpe.gov.pl/ksztalcenie-ogolne/szkola-ponadpodstawowa/jezyk-mniejszosci-narodowej-lub-etnicznej

RoDgtFQN9ajFh

Zrzut wycinka strony internetowej tinyurl.com. W wyciętym oknie pod nagłówkiem "Enter a long URL to make a TinyURL" znajduje się wyróżnione pole do wklejenia linku. Na zrzucie wklejony link to: https://zpe.gov.pl/ksztalcenie‑ogolne/szkola‑ponadpodstawowa/jezyk‑mniejszosci‑narodowej‑lub‑etnicznej. Poniżej znajduje się drugi nagłówek "Customize your link" z możliwościami modyfikacji początku (tinyurl.com) oraz aliasu. U dołu znajduje się wyróżniony duży przycisk "Make TinyURL!"

Nie modyfikuj domeny ani aliasu, wciśnij zielony przycisk Make TinyURL!

Pokaż odpowiedź

W ten sposób powstał nowy, krótszy adres URL, który zawiera przekierowanie na adres oryginalny. Nie jest on wprawdzie łatwiejszy do zapamiętania ze względu na losowy ciąg znaków, ale z pewnością jest krótszy, a więc prościej będzie go przepisać.

RbvP6jcYBZWfz

Zrzut ekranu strony tinyurl.com w przeglądarce Microsoft Edge. Po lewej stronie na jednolitego koloru tle znajduje się okienko z nagłówkiem "Your Long URL" Na zrzucie wklejony link to: https://zpe.gov.pl/ksztalcenie‑ogolne/szkola‑ponadpodstawowa/jezyk‑mniejszosci‑narodowej‑lub‑etnicznej. Poniżej znajduje się drugi nagłówek "TinyURL" z krótszym adresem: "https://tinyurl.com/3f774v5h". U dołu umieszczone są odnośniki udostępniania, poczty e‑mail i kopiowania. Niżej od nich znajdują się dwa przyciski "My URLs" oraz "Shorten another". Obok znajduje się opis zachęcający do założenia konta "Welcome TINYURL - Create a free account to enjoy: Easy Link Shortening, Full Link History, Customized TinyURL". Po prawej stronie na białym tle w pasku nawigacyjnym znajdują się opcje: Pomoc, Moje linki, Plany, Funkcje, Logowanie, Założenie Konta. Poniżej wyświetlają się ostatnio utworzone krótsze linki z podobnymi opcjami udostępniania jak wcześniej oraz możliwością usunięcia historii.

Wykorzystaj poniższy dzienniczek do zapisania notatek oraz swoich przemyśleń.