R1dIGgbHEtHVZ
Ilustracja przedstawia fotografię „Ruiny greckiego teatru w Taorminie”. Na zboczu górskim wykute są siedziska, które otaczają półkolem placyk. Między siedziskami rosną kępy zielonej trawy. Na środku placyku jest otwór w kształcie odwróconej litery „T”, który jest ogrodzony metalowym płotkiem. Za placykiem znajdują się ruiny budynków w kolorze czerwonej cegły. Z tyłu, po lewej stronie jest niski, szary budynek z białymi oknami i czerwonym dachem oraz zielone drzewa. W tle jest akwen wodny, góry, niebieskie niebo z białymi chmurami.

Ajschylos, Sofokles, Eurypides – przedstawiciele tragedii greckiej

Ruiny greckiego teatru w Taorminie, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Ruiny greckiego teatru w Taorminie, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Nauczysz się
  • nazywać oraz omawiać elementy teatru greckiego;

  • tłumaczyć genezę tragedii greckiej;

  • wymieniać najwybitniejszych tragików greckich;

  • określać ich wkład w rozwój tragedii greckiej;

  • opisywać tematykę tragedii greckiej.

Geneza tragedii greckiej

R1URWzCz8Rmoo
Marie‑Lan Nguyen (fotograf), „Dionizos w towarzystwie pantery” (detal prezentujący głowę i tors), 1879 r. (odnaleziona), Muzea Kapitolińskie, Rzym, Włochy, wikimedia.org, CC BY 2.5
Źródło: Marie-Lan Nguyen, Dionizos w towarzystwie pantery, 1879, Popiersie, marmur, Muzea Kapitolińskie, Rzym, Włochy, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dionysos_Horti_Liciniani_Musei_Capitolini_MC1132_n2.jpg [dostęp 25.05.2022], licencja: CC BY 2.5.

Geneza tragedii greckiej nie jest dokładnie znana. Przyjmuje się, że ma ona związek z kultem boga wina Dionizosa i powstała z dytyrambu, pieśni na cześć tego boga. Śpiewał ją chór odziany w koźle skóry, mający wyobrażać składający się z satyrówSatyrsatyrów orszak boga, stąd nazwa tragedii (tragos - kozioł, ode - pieśń). Drugim oryginalnym elementem tragedii greckiej miał być dramat satyrowyDramat satyrowydramat satyrowy. W najwcześniejszej formie składały się na niego występy przebranych za kozły satyrów.

Z obrzędowego chóru kozłów - satyrów - rozwinęła się tragedia, gdy z chóru wyodrębniono aktora, który miał z chórem prowadzić dialog. Pierwszego aktora wprowadził Tespis. Dalszą zmianą było rozszerzenie tematyki. Nie ograniczano się tylko do opowieści o Dionizosie, ale dramatyzowano inne mity. Zmiana ta spowodowała zastąpienie chóru satyrów chórem osób związanych z treścią przedstawianej sztuki. Od 420 r. p.n.e. tragedie, wystawiane dotąd wyłącznie w czasie Wielkich DionizjiDionizje WielkieWielkich Dionizji, zaczęto także wystawiać w czasie innego poświęconego Dionizosowi święta, czyli LenajówLenajeLenajów. Wystawiano sztuki trzech współzawodniczących ze sobą poetów. Każdy z nich prezentował na scenie trzy tragedie, to jest trylogię oraz jeden dramat satyrowy.

Rcog5uN0zvYQB
Artmoose (fotograf), „Mozaika przedstawiająca maski tragedii i komedii”, II w. n.e., Muzea Kapitolińskie, Rzym, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Mozaika przedstawiająca maski tragedii i komedii, mozaika, Muzea Kapitolińskie, Rzym, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/Theatre_of_ancient_Greece#/media/File:Tragic_comic_masks_-_roman_mosaic.jpg [dostęp 25.05.2022], licencja: CC BY 2.5.

W tragedii można wyróżnić następujące części: prolog - zapowiadający treść sztuki, epeisodia - partie dialogowe, stasimony - pieśni chóru wykonywane między epeisodiami, eksodos - pieśń chóru schodzącego z orchestry.

Zanim zapoznasz się z ilustracją multimedialną przypomnij sobie jak wyglądał budynek teatralny w starożytnej Grecji. Czy potrafisz wymienić jego najważniejsze elementy?

RwfyTFi8zT0kz
Ilustracja interaktywna przedstawia „Teatr w starożytnej Grecji”. Rysunek jest w kolorze szarym na białym tle. Przedstawia półkole, w którym są dwa szare półkola podzielone na wąskie i szerokie paski oraz trzy białe, wąskie półkola. Otaczają one koło, pod którym znajduje się prostokąt z wysuniętymi do przodu dwoma kwadratami. Na ilustracji znajduje się czternaście nazw elementów w teatrze greckim wraz z liniami, które je wskazują. Okrąg na środku to „Orchestra”. W nim znajduje się mniejszy okrąg z napisem „Thymele”. Prostokąt na dole to „Scena”, a wysunięte kwadraty to „Paraskenia (scena boczna)”. Przed sceną jest „Proskenion”, a obok sceny bocznej jest „Parodos”. Na dole półkola jest „Przypora” oraz „Mur oporowy”. Białe, wąskie półkola to „Diazomata”, a dół drugiego szarego półkola to „Prohedria”. Obwódka dużego półkola, to „Theatron”. Wąskie paski, to „Schody”, a szerokie to „Cunei”, w którym zaznaczone są „Siedzenia”. Po prawej stronie ilustracji znajduje się panel interaktywny z wypisanymi dziesięcioma nazwami. Pierwszy napis to „Orchestra”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na żółto koło na środku oraz pojawia następujący tekst. Orchestra. W języku greckim „tanecznia”. Pierwotnie w  Grecji starożytnej plac o  gładko ubitej powierzchni lub wybrukowany, na którym tańczył i  śpiewał chór podczas uroczystości ku czci Dionizosa. Na placu tym znajdował się ołtarz boga (thymele). Orchestra utrzymała się w teatrach jako miejsce przeznaczone dla chóru, otoczone z  trzech stron miejscami dla widzów, a z czwartej miejscem, na którym występowali aktorzy. Pod tekstem znajduje się fotografia. Na zboczu górskim wykute się szare siedziska, które otaczają półkolem okrągły placyk. Między siedziskami rośnie kilka kęp zielonej trawy. W tle są drzewa. Drugi napis to „Skene”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na żółto prostokąt z napisem „Scena” oraz pojawia następujący tekst. Pierwotnie w teatrze ateńskim oznaczała barak umieszczony naprzeciw widowni, oddzielony od niej dwoma szerokimi przejściami (parodos), którymi wchodził na orchestrę chór, a także publiczność zajmująca miejsca w niższych rzędach. Frontowa ściana skene tworzyła tło dla akcji. Wewnątrz skene mieściła się garderoba dla aktorów, stamtąd poprzez troje drzwi - środkowe wielkie, monumentalne, i dwoje bocznych, mniejszych - wychodzili aktorzy. W teatrze Dionizosa skene miała kształt prostokąta o wymiarach 46,5 x 6,4 m, z dwoma bocznymi kwadratowymi budynkami wysuniętymi ku przodowi. Były to tak zwane paraskeniony. W głębi skene znajdowała się przybudówka, gdzie mieściły się maszyny teatralne. Dolna część frontowa skene, zwana proskenion, stanowiła właściwą scenę, to znaczy miejsce występowania aktorów. Pod tekstem jest fotografia. Przedstawia wykute szare siedziska, które otaczają półkolem okrągły placyk. Za placykiem jest beżowy budynek. W tle znajduje się gęsty las. Trzeci napis to „Proskenion”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na żółto pole przed sceną oraz pojawia następujący tekst. Dolna część frontowa skene, miejsce występowania aktorów. Proskenion wznosiło się na wysokość 2 do 3 m. Początkowo ozdabiane było kolumnami, pomiędzy które wsuwano malowane drewniane tablice, pinakes, które stanowiły rodzaj prymitywnych dekoracji. W teatrach hellenistycznych budowano proskenia ze stałą kolumnadą. Z biegiem czasu proskenia stawały się coraz większe. Pod tekstem jest fotografia pod tytułem „Rzymski teatr w Meridzie". Przedstawia wykute szare siedziska, które otaczają półkolem półokrągły placyk. Za placykiem jest dwupoziomowy, beżowy budynek z kolumnami. W tle znajdują się pojedyncze drzewa i niebieskie niebo. Czwarty napis to „Paraskenia”. Po naciśnięciu na niego podświetlają się na żółto wysunięte do przodu dwa kwadraty oraz pojawia następujący tekst. Paraskenia. Boczne budynki skene w teatrze greckim, wysunięte ku przodowi i tworzące boczne tło dla sceny. Pod tekstem jest fotografia pod tytułem „Teatr w „Hierapolis”. Przedstawia wykute szare siedziska, które otaczają półkolem półokrągły placyk. Za placykiem są ruiny budynku w kolorze beżowym. W tle znajduje się niska zabudowa między polami oraz niebieskie niebo. Piąty napis to „Parodos”. Po naciśnięciu na niego podświetlają się na żółto pola obok sceny bocznej oraz pojawia następujący tekst. Parodos. Przejścia w teatrze greckim, biegnące po obu stronach pomiędzy orchestrą a skene; służyły dla chóru jako wejście na orchestrę, wchodziła nimi również publiczność do teatru, zwłaszcza do niższych rzędów, bliższych orchestry. Pod tekstem jest fotografia „Parodos w teatrze w „Albintimilium”. Przedstawia przejście między murami wykonanymi z beżowych cegieł. W tle znajduje się kilka osób odwróconych tyłem. Szósty napis to „Thymele”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na żółto małe okrągłe pole na środku oraz pojawia następujący tekst. Thymele-. Ołtarz boga znajdujący się w centrum orchestry. Pod tekstem jest fotografia „Ruiny teatru greckiego na Delos”. Przedstawia półokrągły placyk. Dookoła niego są beżowe i szare kamienie. W tle są pola i akwen wodny. Siódmy napis to „Diazomata”. Po naciśnięciu na niego podświetlają się na żółto trzy białe, wąskie półkola oraz pojawia następujący tekst. Diazomata. W teatrze greckim dwa szerokie przejścia dzielące widownię na dwie części. Pod tekstem jest fotografia „Diazoma starożytnego teatru w Delfach”. Przedstawia wykute szare siedziska, pomiędzy którymi jest przejście z szarego kamienia. W tle są krzewy i fragmenty ruin budynku. Ósmy napis to „Prohedria”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na żółto dół drugiego szarego półkola oraz pojawia następujący tekst. Prohedria. Dosłownie: “pierwsze miejsce” - prawo “pierwszego miejsca” w Atenach, upoważniające do zajmowania miejsca w pierwszych rzędach w teatrze. Przysługiwało kapłanom, przedstawicielom innych miast i zasłużonym obywatelom. Pod tekstem jest fotografia „Prohedria z teatru Likurga”. Przedstawia ozdobny fotel wykuty z szarego kamienia. W tle na skale wykute są szare siedziska. Dziewiąty napis to „Theatron”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na żółto całe półkole oraz pojawia następujący tekst. Theatron. Widownia w teatrze greckim. Pod tekstem jest fotografia „Theatron starożytnego teatru w Delfach”. Przedstawia wykute szare siedziska, które otaczają półkolem okrągły placyk. Tło z prawej strony jest ciemne, niewyraźne. Dziesiąty napis to „Cunei”. Po naciśnięciu na niego podświetlają się na żółto dwa szerokie paski z szarego półkola oraz pojawia następujący tekst. Cunei. Sekcje siedzeń o kształcie klina oddzielone od pozostałych poziomymi przejściami oraz schodami. Pod tekstem jest fotografia „Teatr grecki w Syrakuzach”. Przedstawia wykute na zboczu górskim siedziska otaczające półkolem placyk. Za placykiem znajdują się ruiny budynków w kolorze szarym. W tle jest las oraz teren pokryty zieloną trawą.
Teatr w starożytnej Grecji, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Teatr w starożytnej Grecji, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Sporządź krótką notatkę na temat znaczenia skene w teatrze starożytnym.

R13bb8lsTYn4h
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2

Odpowiedz na pytanie. Jak w starożytnej Grecji nazywało się miejsce występowania chóru? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.

RBI9SIeHrke2y
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3
REllQQPctlFnS
Wybierz z listy odpowiedź na pytanie, komu przysługiwała prohedria? Możliwe odpowiedzi: 1. Kapłanom, 2. Przedstawicielom innych miast, 3. Zasłużonym obywatelom, 4. Biedocie, 5. Nikomu – miejsce pełniło funkcję tylko ozdobną
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3
R21FmODchCvld
Ilustracja przedstawia fotografię „Teatr grecki w Syrakuzach”, której autorem jest Michele Ponzio. Przedstawia wykute na zboczu górskim siedziska otaczające półkolem placyk. Za placykiem znajdują się ruiny budynków w kolorze szarym. W tle jest las oraz teren pokryty zieloną trawą. Na ilustracji znajdują się 4 pola w kształcie czarnych okręg na białym tle. Pierwsze pole jest na siedziskach. Drugie pole jest na placyku. Trzecie pole jest na ruinach za placykiem. Czwarte pole jest między placykiem a ruinami.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Ajschylos

RwYOy48uxAQoA
Zde (fotograf), „Herma przedstawiająca Ajschylosa”, rzymska kopia z 30 r. p.n.e., oryginał z 340‑320 r. p.n.e., Narodowe Muzeum Archeologiczne, Neapol, Włochy, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0
Źródło: Herma przedstawiająca Ajschylosa, 30, Popiersie, marmur, Narodowe Muzeum Archeologiczne, Neapol, Włochy, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dionysos_Horti_Liciniani_Musei_Capitolini_MC1132_n2.jpg [dostęp 25.05.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.

Ajschylos jest najstarszym tragikiem greckim, którego sztuki zachowały się do naszych czasów. Uczestniczył w walkach z Persami pod MaratonemMaratonMaratonem, SalaminąSalaminaSalaminąPlatejamiPlatejePlatejami. Z jego 70 tragedii i 20 dramatów satyrowych do naszych czasów zachowało się siedem tragedii: Persowie, Błagalnice, PrometeuszPrometeuszPrometeusz skowany, Siedmiu przeciw Tebom oraz trylogia Oresteja (AgamemnonAgamemnonAgamemnon, OfiarniceEumenidy).

Według tradycji starożytnej Ajschylos miał:

  1. Wprowadzić na scenę drugiego aktora.

  2. Ograniczyć rolę chóru i na planie pierwszym w tragediach umieścić dialog.

  3. Wprowadzić dekorację i za orchestrą umieścić budynek skene.

Postacie sztuk Ajschylosa porównywano często do monumentalnych, ale niewypracowanych w szczegółach rzeźb archaicznych. Przy głębszej analizie utworów tego dramaturga, widać jednak, że, i on posiada zdolność indywidualizowania i budowania postaci scenicznych.

Tragedie Ajschylosa nie zamieniają się jednak w dramaty charakterologiczno - psychologiczne, zachowują zawsze swój charakter misteryjny.

Sofokles

Rx6LZvVUPRZka
Shakko (fotograf), „Popiersie Sofoklesa”, Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina, Moskwa, Rosja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Shakko, Popiersie Sofoklesa, Popiersie, marmur, Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina, Moskwa, Rosja, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/Sophocles#/media/File:Sophocles_pushkin.jpg [dostęp 25.05.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

Sofokles, za wielu uważany za największego tragika greckiego wprowadził w teatrze greckim wiele innowacji. Powiększył on bowiem w tragedii liczbę aktorów - z dwóch do trzech, zwiększył również liczbę osób w chórze. Wystawiał zgodnie z ustalonym zwyczajem po trzy tragedie, jednak nie musiały one być ze sobą tematycznie związane.

Sofokles brał udział w życiu publicznym Aten, piastował zaszczytne godności państwowe: był przewodniczącym kasy Ateńskiego Związku Morskiego i dwukrotnie strategiem. Jego życie przytaczano w starożytności jako przykład życia szczęśliwego. Ze 123 sztuk, które według tradycji miał napisać, niemal połowa została wyróżniona pierwszą nagrodą. Z twórczości Sofoklesa zachowało się około 70 tytułów, fragmenty dramatu satyrowego Tropiciele oraz siedem tragedii w całości. Są to: AjasAjasAjas, AntygonaAntygonaAntygona, Król EdypEdypEdyp, Trachinki, Elektra, FiloktetFiloktetFiloktet, Edyp w KolonosKolonosKolonos. Tematami utworów, tak jak u Ajschylosa, były mity. Sofokles większy nacisk położył na przeżycia postaci tragedii.

Eurypides

RkVd3Tv5mjq17
Marie‑Lan Nguyen (fotograf), „Popiersie Eurypidesa”, rzymska kopia greckiego oryginału z 330 r. p.n.e., Muzea Watykańskie, Watykan, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Marie-Lan Nguyen, Popiersie Eurypidesa, 330, Popiersie, marmur, Muzea Watykańskie, Watykan, dostępny w internecie: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Euripides_Pio-Clementino_Inv302.jpg [dostęp 25.05.2022], licencja: CC BY-SA 2.5.

Eurypides był synem zamożnego właściciela ziemskiego na Salaminie. W przeciwieństwie do Ajschylosa i Sofoklesa, nie brał udziału w życiu publicznym. Na przeszło 90 sztuk zdobył tylko pięć zwycięstw. Rozgoryczony na niedoceniających go Ateńczyków, na cztery lata przed śmiercią przeniósł się na dwór króla Macedonii. Zmarł na obczyźnie.

W swoich tragediach Eurypides sięgał do mniej znanych mitów, ograniczył też rolę chóru na rzecz akcji. Postacie przedstawiał z całym realizmem, był mistrzem w odmalowywaniu psychiki swoich bohaterów, szczególnie kobiet. Tragedia Eurypidesa obracała się w świecie mitów, jednak wyposażała bohaterów w ludzkie, zwykłe rysy charakteru. Mistrzostwo Eurypidesa polegało także na przedstawianiu skomplikowanych sytuacji. W niektórych sztukach intryga była tak zagmatwana, że rozwiązanie musiało odbywać się za sprawą boga, którego autor sprowadzał na scenę za pomocą specjalnej platformy - maszyny. Niespodziewane zakończenie sztuki następowało więc w wyniku boskiej interwencji (deus ex machina).

Charakterystyczne dla sztuk Eurypidesa były obszerne prologi, w których podana była treść sztuki, by widz mógł bez problemu śledzić akcję i rozumieć sens intrygi. Sztuki Eurypidesa wyróżniały się znakomitym opracowaniem muzycznym.

Z twórczości Eurypidesa zachowało się 17 tragedii i jeden dramat satyrowy, Cyklop. Są to: Alkestis, AndromachaAndromachaAndromacha, Bachantki, Błagalnice, Dzieci Heraklesa, Elektra, Fenicjanki, HekabeHekabeHekabe, Helena, Herakles, HippolytosHippolytosHippolytos, IfigeniaIfigeniaIfigenia w Aulidzie, Ifigenia w Taurydzie, Ijon, Medea, Orestes i Trojanki.

Tytuły tragedii Eurypidesa pochodzą bądź od chórów, bądź od imion głównych bohaterów. Autor wykazuje swobodę w przedstawianiu i interpretacji mitów, co pozwala mu na pogłębienie psychologiczne bohaterów. Mity tracą w jego sztuce wymiar nieziemski, stają się pretekstem do przedstawienia losów ludzkiego życia. Z Eurypidesem kończy się rozkwit tragedii greckiej.

Przed zapoznaniem się z mapą interaktywną wymień znane Ci tragedie Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa. Odpowiedz na pytanie. Czy wszystkie tragedie greckie rozgrywają się na terenie Grecji?

RVDuu360f1A6d
Ilustracja przedstawia mapę interaktywną „Miejsca akcji greckich tragedii”. Na biało zaznaczone są morza, a na jasnoszaro kraje i kontynenty. Napisy na akwenach wodnych zapisane są szarą czcionką, a na lądzie czarną. Czerwoną kropką z czerwoną obwódką zaznaczone są miejsca akcji greckich tragedii. Nazwy tych miejsc napisane są czerwoną czcionką. Po prawej stronie ilustracji znajduje się panel interaktywny z wypisanymi tytułami greckich tragedii. Po kliknięciu w tytuł, na mapie wyświetla się miejsce akcji danej tragedii. Pierwszy napis to: Ajschylos, „Prometeusz skowany”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Skały Kaukazu” i pojawia się następujący tekst. Dramat kosmogoniczny o Prometeuszu, którego przedstawił jako bohaterskiego miłośnika ludzkości. Pod tekstem jest obraz „Prometeusz skowany”. Na obrazie znajdują się 3 osoby. Mężczyzna po lewej stronie ma brązowe włosy, brodę i wąsy. W pasie ma przewiązany krótki, biały materiał. Pochyla się do przodu, a w rękach trzyma metalowy łańcuch. Obok jego nóg znajdują się metalowe narzędzia. Na bloczku leży na plecach mężczyzna. Ma długie brązowe włosy, brodę i wąsy. Jego usta są otwarte w kształcie litery „O”. W pasie ma przewiązany krótki, biały materiał. Jego ręce są rozłożone na boki, na nadgarstkach ma metalowe obręcze. Prawa ręka jest przymocowana do pionowego, szarego kamienia. Z prawej strony stoi mężczyzna. Przez prawe ramię ma przewieszony płaszcz w kolorze bieli i granatu. Na głowie ma brązowy hełm ze złotymi skrzydłami. W prawej dłoni trzyma złotą laskę zakończoną skrzydłami. W lewym, górnym rogu jest czarny, duży ptak, który ma rozpostarte skrzydła. Tło jest ciemne, niewyraźne. Drugi napis to: Ajschylos, „Persowie”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Suza” i pojawia się następujący tekst. Tragedia niemitologiczna, której tematem jest klęska poniesiona przez Persów pod wodzą Kserksesa w bitwie pod Salaminą widziana oczami zwyciężonych. Pod tekstem jest rysunek „Duch Dariusza pojawiający się Atossie”. Przedstawia 6 postaci. Po lewej stronie są trzy osoby, które klęczą i pochylają się do przodu. Po prawej stronie stoi osoba w długiej szacie z chustą zarzuconą na głowę. Za nią klęczy jedna postać. Jej dłonie dotykają się i są uniesione na wysokości twarzy. Na środku jest postać z długą brodą i chustą na głowie. Jej ręce są rozłożone w boki i uniesione ku górze. Przed nią znajduje się chmura dymu. Tło jest niewyraźne, rozmyte. Rysunek jest wykonany szarym narzędziem pisarskim na białym papierze. Trzeci napis to Eurypides „Helena”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Egipt” i pojawia się następujący tekst. Inna wersja mitu o Helenie, w której pozostaje ona wierna Menelaosowi. W Troi był tylko jej cień, a piękna Helena czeka na męża w Egipcie. Pod tekstem jest obraz „Portret Heleny Trojańskiej”. Przedstawia popiersie kobiety o długich, kręconych, blond włosach. Ma szatę w kolorze żółtym z beżowo‑czerwonymi detalami. Na szyi ma korale w kolorze zielonym i białym. Dłonie ma uniesione do góry i trzyma w nich korale. Tło jest ciemne, niewyraźne. Czwarty napis to Eurypides, „Ifigenia w kraju Taurów”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Taurica‑Scytia” i pojawia się następujący tekst. Mityczna historia Ifigenii, córki króla Myken, Agamemnona. Pod tekstem jest obraz „Ifigenia”. Przedstawia siedzącą kobietę o ciemnych włosach. Ma na sobie białą, szatę do ziemi i rzemykowe sandały. Dookoła niej znajdują się pojedyncze gałęzie z liśćmi. W tle jest morze i zachmurzone niebo. Piąty napis to Eurypides, „Cyklop”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Scylia” i pojawia się następujący tekst. Dramat satyrowy przedstawiający przygodę Odyseusza w pieczarze Polifema. Pod tekstem jest fotografia figurki terakotowej „Polifem”. Przedstawia postać leżącą na boku. Ma głowę z odstającymi uszami, krótkim nosem i dużymi wargami oraz jednym, eliptycznym okiem. Postać trzyma prawą dłoń na swoim brzuchu, a w lewej ma kubek. Lewa noga jest wyprostowana, a prawa lekko ugięta w kolanie. Figurka jest w kolorze beżowo‑brązowym. Szósty napis to Sofokles, „Trachinki”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Trachis” i pojawia się następujący tekst. Sztuka opowiadania o śmierci Heraklesa, spowodowanej nieumyślnie przez jego żonę Dejanirę. Pod tekstem jest rysunek „Herakles na stosie pogrzebowym”. Przedstawia dwie postacie. Po lewej stronie leży nagi mężczyzna. Prawą rękę ma pod głową, a lewą na brzuchu. Pod nim znajduje się palący się stos, a nad nim duża chmura dymu. Po prawej stronie tyłem stoi naga postać. W prawej ręce ma długą laskę i tarczę ze wstążkami. Obok jego nóg leży łuk, kołczan i strzały. W tle jest zabudowa. Rysunek jest wykonany szarym narzędziem pisarskim na białym papierze. Siódmy napis to Eurypides, „Alkestis”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Feraj (Tessalia)” i pojawia się następujący tekst. W sztuce tej Eurypides wykorzystał baśniowy motyw oszukania śmierci: żona oddaje życie za męża, ale w nagrodę za dobrowolną ofiarę zostaje sama wyrwana z rąk śmierci. Pod tekstem jest scena z etruskiej wazy czerwonofigurowej „Pożegnanie Admetosa i Alkestis”. Przedstawia 4 postacie na czarnym tle. Postać po lewej stronie ma czarne włosy i brodę. Ubrana jest w krótką, białą szatę przepasaną wąskim, brązowym paskiem. Na nogach ma białe buty sięgające nad kostkę. W rękach trzyma duży młot. Pośrodku stoją dwie postacie, które się obejmują. Postać z lewej strony ma białą koronę, beżową szatę z czarnymi detalami oraz białe buty. Postać z prawej strony ma ciemne, krótkie włosy i biały wieniec na głowie. Ubrana jest w beżową, długą szatę i beżowe sandały. Ostatnia postać ma czarne włosy i brodę oraz duże, białe skrzydła. Ubrana jest w krótką, beżową szatę z białym paskiem oraz białe buty. W obu dłoniach trzyma węże. Ósmy napis to Eurypides, „Andromacha”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Phthia (Tessalia)” i pojawia się następujący tekst. Sztuka ukazuje tragedię zepchniętej na dno nędzy i upokorzenia tytułowej bohaterki. Pod tekstem jest obraz „Pojmanie Andromachy”. Na obrazie znajduje się wiele postaci w kolorowych szatach z brązowymi i jasnymi naczyniami na wodę. Na środku obrazu stoi postać w czarnej szacie i czarnym turbanie. Jej głowa jest opuszczona w dół. Przy nogach ma brązowe naczynie na wodę. W tle obrazu znajduje się fragmenty budynków, góry, drzewa i niebieskie niebo z chmurami. Dziewiąty napis to Ajschylos, „Eumenidy” oraz Eurypides, „Ion”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Delfy” i pojawia się następujący tekst. Ajschylos, Eumenidy- trzecia część trylogii Oresteja, w której Orestes ścigany przez Erynie szuka schronienia w świątyni Apollona w Delfach, a następnie odbywa się nad nim w Atenach sąd ludzki. Eurypides, Ion- sztuka przedstawia losy tytułowego bohatera, syna Apollona i protoplasty Jończyków. Pod tekstem jest obraz „Orestes ścigany przez Furie”. Przedstawia 5 postaci, które stoją. Na pierwszym planie znajduje się półnagi mężczyzna o krótkich, czarnych włosach. Przez lewy łokieć ma przerzucone jasne okrycie. Dłońmi zatyka uszy. Za nim stoi czworo ludzi. Pierwsza postać ma długą, białą szatę z czerwoną narzutą i bordową chustką na głowie. W dłoniach trzyma mały przedmiot. Kolejna postać ma długie brązowe włosy, a następna trzyma w dłoni pochodnię. Ostatnia postać jest półnaga; w lewej dłoni trzyma zapaloną pochodnię. Tło jest ciemne, niewyraźne. Dziesiąty napis to Ajschylos, „Siedmiu przeciw Tebom”; Sofokles, „Antygona”; Sofokles, „Król Edyp”; Eurypides, „Oszalały Herakles”; Eurypides, „Fenicjanki”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Teby” i pojawia się następujący tekst. Ajschylos, Siedmiu przeciw Tebom- sztuka przedstawia losy siedmiu wodzów, którzy wyruszyli do Teb w celu obrony praw do tronu Polinika, który walczył ze swoim bratem Eteoklesem. Każdy z siedmiu wodzów oblegał jedną z siedmiu bram Teb. Sofokles, Antygona- jeden z najsłynniejszych dramatów w literaturze europejskiej, w którym Antygona wbrew woli Kreona grzebie swego brata Polynejkesa, za co zostaje zamurowana żywcem. Sofokles, Król Edyp- Edyp, który uprzednio zrobił wszystko, by uniknąć popełnienia zapowiedzianych przez wyrocznię Apollina zbrodni, nieświadomie zmierza do odsłonięcia całej straszliwej prawdy na swój temat. Eurypides, Oszalały Herakles- Herakles u szczytu sławy zabija w napadzie szaleństwa własną żonę i dzieci. Eurypides, Fenicjanki- tematem sztuki jest bratobójcza walka między synami Edypa. Pod tekstem jest obraz „Oślepiony Edyp powierza swoje dzieci bogom”. Przedstawia wiele postaci znajdujących się na tle beżowego budynku z kolumnami. Na środku znajduje się mężczyzna z siwymi włosami, brodą i wąsami. Ma na sobie szarą, długą szatę i czerwoną narzutę. Lewą ręką przytula do siebie postać w biało‑złotej szacie brązowych, kręconych włosach. Prawą rękę odchyla w bok. Na jego prawym kolanie opiera się postać w białej szacie z niebieską narzutą. Za nią klęczy postać w zielonej szacie z czerwoną narzutą. W tle i po bokach są postacie w kolorowych szatach. Jedenasty napis to „Eurypides, Ifigenia w Aulidzie”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Aulis” i pojawia się następujący tekst. Tytułowa bohaterka po ciężkiej walce wewnętrznej decyduje się na ofiarę z życia, która ma zapewnić powodzenie Grekom ruszającym na wojnę z Trojanami. Pod tekstem jest obraz „Ofiara Ifigenii”. Przedstawia wiele postaci znajdujących się na tle beżowego budynku z kolumnami. W lewym, górnym rogu znajduje się kobieta w białej szacie o długich, blond włosach. Jest trzymana przez postać w złotym hełmie i ze złotymi skrzydłami. Dookoła nich jest szara chmura. Pod nimi znajduje się wiele postaci w kolorowych szatach. Część z nich stoi, a część klęczy. Ich twarze zwrócone są w stronę postaci w lewym, górnym rogu. Dwunasty napis to „Eurypides, Medea”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Korynt” i pojawia się następujący tekst. Zdradzona i oszukana barbarzyńska władczyni po ciężkiej walce wewnętrznej, zabija własne dzieci, aby zemścić się w ten sposób na ich ojcu, niewiernym Jazonie. Pod tekstem jest rysunek „Medea”. Przedstawia dwie postacie. Pierwsza jest ubrana w bordowo‑niebieską, długą szatę i bordową chustkę zasłaniającą usta. Na głowie ma kolorową opaskę. Ma bransoletkę w kształcie węża, która oplata jej lewe przedramię. W dłoniach trzyma zakrwawiony sztylet. Przy jej stopach leży postać w niebiesko‑bordowej szacie, która ma brązowe, długie włosy i zamknięte oczy. Nad głową pierwszej postaci ukazano zachodzące słońce w kolorach czerwonym i pomarańczowym. Na górze jest błękitna mozaika. Znajduje się w niej beżowy napis „Medea”. Po obu stronach napisu są beżowe wzory na czerwonym tle. Trzynasty napis to „Ajschylos, Błagalnice; Ajschylos, Agamemnon; Ajschylos, Ofiarnice; Sofokles, Elektra; Eurypides, Elektra; Eurypides, Orestes”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Argos” i pojawia się następujący tekst. Ajschylos, Błagalnice- pierwsza część trylogii o Danaidach, w której chór stanowi pięćdziesiąt córek Danaosa, które broniąc się przed małżeństwem z synami Ajgyptosa, szukają schronienia u króla Argos, Pelasgosa. Ajschylos, Agamemnon- pierwsza część zachowanej trylogii Oresteja , ukazująca powrót króla Agamemnona wraz z wieszczką Kasandrą do ojczyzny. Ajschylos, Ofiarnice- druga część Orestei , w której Orestes przybywa do Argos, by na rozkaz Apollona pomścić śmierć ojca. Sofokles, Elektra‑sztuka podejmuje temat matkobójstwa Orestesa z perspektywy Elektry, która żyje nadzieją powrotu brata, który pomści ojca. Eurypides, Elektra- tragedia o matkobójstwie Orestesa, rozgrywająca się w skromnej chacie wieśniaka, któremu Elektra została oddana za żonę. Eurypides, Orestes‑psychologiczne studium skutków strasznego czynu dla matkobójcy i jego otoczenia. Pod tekstem jest ilustracja „Śmierć Agamemnona”. Na czarnym tle znajdują się 4 postacie. Pierwsza z nich ma czarne włosy i ubrana jest w długą, białą szatę. Klęczy na prawym kolanie i pochyla tułów do przodu. Jej twarz jest schowana w dłoniach. Pośrodku ilustracji znajduje się postać leżąca na ziemi. Jest przysłonięta jasną tkaniną. Za nią stoi czarnowłosa postać w długiej, białej szacie. W prawej dłoni trzyma duży młot. Czwarta z przedstawionych postaci, podobnie jak poprzednie, ma ciemne włosy i jasną szatę. Klęczy nad leżącym mężczyzną. Czternasty napis to „Ajschylos, Eumenidy; Sofokles, Edyp w Kolonos; Eurypides, Hippolytos uwieńczony; Eurypides, Dzieci Heraklesa; Eurypides, Błagalnice”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Ateny” i pojawia się następujący tekst. Ajschylos, Eumenidy- trzecia część trylogii Oresteja, w której Orestes ścigany przez Erynie szuka schronienia w świątyni Apollona w Delfach, a następnie odbywa się nad nim w Atenach sąd ludzki. Sofokles, Edyp w Kolonos- powrót do mitu o Edypie, który przechodzi przez śmierć na wyższy poziom istnienia i zostaje herosem, który ze swego grobu w świętym gaju w Kolonos będzie odtąd chronił przed złem okolicznych mieszkańców. Eurypides, Hippolytos uwieńczony- Fedra usiłuje zataić i zwalczyć gwałtowną miłość do swego pasierba, Hippolyta. Gdy tajemnica się wyda, odtrącona i znieważona, popełnia samobójstwo, mszcząc się zza grobu okrutnie na Hippolycie. Eurypides, Dzieci Heraklesa- historia dzieci Heraklesa, szukających w Attyce pomocy przeciw wrogom. Eurypides, Błagalnice- król ateński, Tezeusz, na prośbę argiwskich matek pomaga im odzyskać zwłoki poległych synów. Pod tekstem jest obraz „Śmierć Hipolita”, którego autorem jest Sir Lawrence Alma Tadema. Ilustracja przedstawia. Ma on długie, czarne włosy. Ubrany jest w białą szatę i pomarańczową zbroję. Na łydkach ma szare ochraniacze. Ręce ma rozłożone na boki, a nogi uniesione do góry. Za nim znajduje się jasnobrązowy rydwan i czarny koń. W tle są drzewa. Piętnasty napis to „Sofokles,Filoktet”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Lemnos” i pojawia się następujący tekst. Sztuka związana z mitem trojańskim. Odyseusz i syn Achillesa Neoptolemos przybywają na Lemnos, by sprowadzić pod Troję pozostawionego tu przez Greków Filokteta, bez którego obecności Troja nie może być zdobyta. Pod tekstem jest obraz „Filoktet na wyspie Lemnos”. Przedstawia mężczyznę siedzącego na głazie. Ma brązowe włosy, wąsy i brodę. Na głowie ma białą opaskę. Ubrany jest w czerwoną szatę, która opada mu na lewe ramię. Lewą stopę trzyma na prawym kolanie. Połowa lewej stopy i łydki jest zawiązana białym bandażem. W prawej dłoni trzyma pióropusz. Za mężczyzną znajduje się brązowy łuk i złoty kołczan ze strzałami. Tło jest ciemne, niewyraźne. Szesnasty napis to „Sofokles, Ajas; Eurypides, Hekabe; Eurypides, Trajanki”. Po naciśnięciu na niego podświetla się na mapie nazwa „Troja” i pojawia się następujący tekst. Sofokles, Ajas- tragedia przedstawia historię samobójstwa bohatera oraz problem przyznania mu prawa do pogrzebu. Eurypides, Hekabe- tragedia cierpiącej matki i królowej pokonanego ludu. Eurypides, Trajanki- ciąg tragicznych obrazów ukazujących losy branek trojańskich po upadku miasta. Pod tekstem jest czerwonofigurowa waza, z ilustracją przedstawiającą samobójstwo Ajasa. Na środku wazy jest nagi mężczyzna z czarnymi włosami i brodą oraz białym wieńcem na głowie. Mężczyzna klęczy na obu kolanach i opiera się prawą ręką, a lewa ręka skierowana jest w tył. Pod mężczyzną znajduje się ostro zakończony pal, który przebija jego lewą pierś.
Miejsca akcji greckich tragedii, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Miejsca akcji greckich tragedii, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 4

Na podstawie multimedium podaj tytuły dramatów, których akcja nawiązuje do cyklu trojańskiego. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.

R1Kzbyglaa7Tk
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 5
REB7zIAMm2Wnd
Dokończ zdanie. Helena w mniej znanej wersji mitu... Możliwe odpowiedzi: 1. Czekała na Menelaosa w Sparcie, 2. Czekała na Menelaosa w Egipcie, 3. Uciekła z Parysem do Egiptu
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 6
R1mV6hRhErRVi
Połącz w pary tytuły tragedii z ich autorami: Ajschylos Możliwe odpowiedzi: 1. Medea, 2. Siedmiu przeciw Tebom, 3. Antygona Sofokles Możliwe odpowiedzi: 1. Medea, 2. Siedmiu przeciw Tebom, 3. Antygona Eurypides Możliwe odpowiedzi: 1. Medea, 2. Siedmiu przeciw Tebom, 3. Antygona
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1BwTEXqLxoWc
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany: „Dramaty Ajschylosa, Sofoklesa, Eurypidesa”.
Polecenie 7

Odpowiedz na pytanie, jaki wpływ na twórczość Ajschylosa miały jego doświadczenie wojenne? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.

RE01OSesLSlYb
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 8

Opisz zmiany tragedii greckiej, wprowadzane przez poszczególnych tragików.

R1QvQDZj53NCA
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 9

Sporządź notatkę na temat innowacji, jakie wprowadził do tragedii greckiej Eurypides. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.

RVthMZ3sJnE6o
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenia

RHxvlfhK37Aj71
Ćwiczenie 1
Wybierz z listy prawidłowe zakończenie zdania: Słowo „tragedia” wywodzi się z języka greckiego i oznacza: Możliwe odpowiedzi: 1. Pieśń kozła, 2. Pieśń tragiczna, 3. Tragedia pomyłek
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
1
R1JQOkspaT2hX1
Ćwiczenie 2
Wpisz imię greckiego tragika, którego dzieła to między innymi to: Błagalnice, Prometeusz skowany, Siedmiu przeciw Tebom, Autorem wskazanych tragedii jest: Tu uzupełnij.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RvNEivnW0vdal1
Ćwiczenie 2
Dopasuj tytuły tragedii greckich do ilustracji.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RlxKbE19qoCJM3
Ćwiczenie 3
Uzupełnij luki w tekście dotyczącym genezy tragedii słowami zamieszczonymi poniżej. Geneza tragedii greckiej nie jest dokładnie znana. Przyjmuje się, że ma ona związek z kultem boga wina 1. satyrów, 2. koźle, 3. owcze, 4. Bachusa, 5. dialog, 6. aktora, 7. Zeusa, 8. Dionizosa, 9. faunów, 10. dytyrambu, 11. wilcze, 12. dramat satyrowy i powstała z 1. satyrów, 2. koźle, 3. owcze, 4. Bachusa, 5. dialog, 6. aktora, 7. Zeusa, 8. Dionizosa, 9. faunów, 10. dytyrambu, 11. wilcze, 12. dramat satyrowy, pieśni na cześć tego boga. Śpiewał ją chór odziany w 1. satyrów, 2. koźle, 3. owcze, 4. Bachusa, 5. dialog, 6. aktora, 7. Zeusa, 8. Dionizosa, 9. faunów, 10. dytyrambu, 11. wilcze, 12. dramat satyrowy skóry, składający się z 1. satyrów, 2. koźle, 3. owcze, 4. Bachusa, 5. dialog, 6. aktora, 7. Zeusa, 8. Dionizosa, 9. faunów, 10. dytyrambu, 11. wilcze, 12. dramat satyrowy (orszaku boga), stąd nazwa tragedii (tragos - kozioł, ode - pieśń). Drugim oryginalnym elementem tragedii greckiej miał być 1. satyrów, 2. koźle, 3. owcze, 4. Bachusa, 5. dialog, 6. aktora, 7. Zeusa, 8. Dionizosa, 9. faunów, 10. dytyrambu, 11. wilcze, 12. dramat satyrowy. W najwcześniejszej formie składały się na niego występy przebranych za kozły satyrów.
Z obrzędowego chóru kozłów - satyrów - rozwinęła się tragedia, gdy z chóru wyodrębniono 1. satyrów, 2. koźle, 3. owcze, 4. Bachusa, 5. dialog, 6. aktora, 7. Zeusa, 8. Dionizosa, 9. faunów, 10. dytyrambu, 11. wilcze, 12. dramat satyrowy, który miał z chórem prowadzić 1. satyrów, 2. koźle, 3. owcze, 4. Bachusa, 5. dialog, 6. aktora, 7. Zeusa, 8. Dionizosa, 9. faunów, 10. dytyrambu, 11. wilcze, 12. dramat satyrowy.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Rq9KUxT0FEDdb1
Ćwiczenie 4
Zaznacz właściwą odpowiedź na pytanie: Które zdanie na temat Ajschylosa jest prawdziwe? Możliwe odpowiedzi: 1. Wprowadził na scenę trzeciego aktora, 2. Zwiększył rolę chóru, 3. Wprowadził dekoracje
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Rm7uUEiwD43hC3
Ćwiczenie 5
Zaznacz prawidłowe zdania na temat trzech najwybitniejszych tragików greckich. Możliwe odpowiedzi: 1. Tragedie Ajschylosa są monumentalne i mają charakter misteryjny., 2. Sofokles wprowadził trzeciego aktora do tragedii greckiej., 3. Fabuła sztuk Eurypidesa była bardzo prosta i oparta na najbardziej znanych mitach., 4. Ajschylos i Eurypides słynęli z pogłębionego portretu psychologicznego postaci., 5. Ajschylos i Sofokles brali udział w życiu publicznym Aten., 6. Eurypides był doceniany przez Ateńczyków za innowacyjność w pisaniu tragedii., 7. Ajschylos brał udział w bitwie pod Salaminą, a jego doświadczenia wojenne mają odzwierciedlenie w sztuce Persowie., 8. AntygonaKról Edyp są najbardziej znanymi tragediami Sofoklesa., 9. Sztuki Ajschylosa często kończyła interwencja boga z maszyny (deus ex machina)., 10. Eurypides był mistrzem w odmalowywaniu psychiki kobiecej.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RsVpAjDdxdHxQ2
Ćwiczenie 6
Zaznacz poprawną odpowiedź na pytanie. Jak po łacinie nazywano rozwiązanie sztuki za pomocą boskiej interwencji z użyciem specjalnej maszyny? Możliwe odpowiedzi: 1. Machina dei, 2. Deus ex machina, 3. Deus vult
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 6

Ułóż puzzle, następnie uzupełnij podane informacje.

R1TxpVBUeuDMb
Ilustracja przedstawia fotografię autorstwa Shakko, na której jest „Popiersie Sofoklesa”. Podzielona na 12 fragmentówch, które są ułożone w losowej kolejności. Po ułożeniu obrazek przedstawia popiersie mężczyzny wykonane z jasnego kamienia. Ma on krótkie włosy, kręcone wąsy i brodę. Na czole ma krótkie, poziome zmarszczki. Na lewym ramieniu ma zarzucony materiał. W tle jest jasnoszara ściana.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RSI32ErBXwV9p
Puzzle przedstawiają największego greckiego tragika - Tu uzupełnij.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
ReHmU2Mp33NAK
Wskaż tragedie jego autorstwa. Możliwe odpowiedzi: 1. Antygona, 2. Król Edyp, 3. Edyp w Kolonos, 4. Trojanki, 5. Siedmiu przeciw Tebom, 6. Błagalnice
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z cytatem ze sztuki Eurypidesa Trojanki, a następnie odpowiedz na zamieszczone poniżej pytania.

Eurypides
Eurypides Trojanki, wersy 95-97

Bo nierozumny człek, co niszczy miasta,

Świątynie, groby, święte miejsca zmarłych

Pustoszy. Za to musi później zginąć.

cyt1 Źródło: Trojanki, wersy 95-97, [w:] Eurypides, Tragedie, tłum. Jerzy Łanowski, Warszawa 1967.

Jakie uniwersalne przesłanie odnajdujemy w słowach Eurypidesa sprzed 2500 lat? Wyszukaj informacje na temat sztuki Trojanki i podaj przykłady na poparcie pacyfistycznych poglądów autora. Czy to przesłanie jest nadal aktualne w XXI wieku?

RZpyp1cZGihEd
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8

Wybierz mit, który według Ciebie byłby dobrym materiałem na fabułę tragedii greckiej. Którego tragika wybrałbyś/wybrałabyś do napisania tej sztuki?

RGgV1LrXYGOgl
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 9
R1RCfS0ZnZuIg
Ilustracja przedstawia diagram, w którym są 144 pola z literami. Są w nim ukryte następujące słowa łacińskie związane z teatrem: scaena, fabula, plaudere, theatrum, tragoedia, actor, comoedia, spectator.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R9cuFP1tM1dW72
Ćwiczenie 10
Nazwij poszczególne elementy tragedii. Odpowiedzi zapisuj z dużej litery. Tu uzupełnij – zapowiada treść sztuki. Tu uzupełnij – to inaczej partie dialogowe sztuki. Tu uzupełnij – to inaczej pieśni chóru wykonywane między epeisodiami. Tu uzupełnij – pieśń chóru schodzącego z orchestry.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Słownik pojęć

Agamemnon
Agamemnon

(z greckiego:  gammaalfamuέmunuomeganu, Agamémnōn) bohater Iliady Homera, król Myken lub Argos. Naczelny wódz wyprawy trojańskiej. Ojciec Ifigenii, Elektry i Orestesa. Po powrocie do ojczyzny zamordowany w czasie uczty przez kochanka swej żony, Klitajmestry. Został pomszczony przez syna, Orestesa.

Ajas
Ajas

(z greckiego:  alfaalfaς, Aías) syn Telemona, król Salaminy, bohater „Iliady” Homera. Drugi po Achillesie pod względem dzielności wojownik achajski. Po przyznaniu Odyseuszowi zbroi po zmarłym Achillesie Ajas wpadł w szał i wymordował barany biorąc ich za Trojan. Zawstydzony swoim czynem odebrał sobie życie.

Andromacha
Andromacha

( z greckiego:  nudeltarhoomicronmuάchieta, Andromáchē) postać z Iliady Homera, żona Hektora. Jest typem matki i żony cierpiącej jako ofiara wojny. Jej ojciec, siedmiu braci i mąż zostali zabici przez Achillesa. Po upadku Troi branka Neoptolemosa, syna Achillesa.

Rw0YYMPPgEh6X
Jacques‑Louis David, „Andromacha opłakująca Hektora”, 1783 r., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Jacques Louis David, Andromacha opłakująca Hektora, 1783, Olej na płótnie, Luwr, Paryż, Francja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jacques-Louis_David-_Andromache_Mourning_Hector.JPG [dostęp 10.06.2022], domena publiczna.
Antygona
Antygona

córka Edypa i Jokasty, siostra Ismeny, Eteoklesa i Polinejkesa. Za pochowanie ciała Polinejkesa (poległego w bratobójczej walce podczas wyprawy siedmiu przeciw Tebom) wbrew woli króla Teb, KreonaKreonKreona, została zamurowana żywcem. Zmarła śmiercią samobójczą.

RP3wYibsSolt9
Frederic Leighton, „Antygona”, 1882 r., kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Frederic Leighton, Antygona, 1882, Olej na płótnie, kolekcja prywatna, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Antygona_(c%C3%B3rka_Edypa)#/media/Plik:Antigoneleigh.jpg [dostęp 10.06.2022], domena publiczna.
Danaidy
Danaidy
RogIM7JKQjghw1
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Danaidy, które w języku łacińskim brzmi: Danaides

(z greckiego: deltaalfanualfaίdeltaepsilonς, Danaídes) 50 córek Danaosa, brata Ajgyptosa, króla Egiptu. Za zgładzenie narzuconych im mężów skazane w Tartarze na napełnianie dziurawej beczki wodą noszoną w sitach, stąd beczka Danaid to symbol bezowocnego trudu.

R1SJuzhl9lCl1
John Singer Sargent, „Danaidy”, 1922‑25 r., Muzeum Sztuk Pięknych, Boston, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: John Singer Sargent, Danaidy, 1922, rysunek, Muzeum Sztuk Pięknych, Boston, Stany Zjednoczone, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Beczka_Danaid#/media/Plik:John_Singer_Sargent_-_The_Dana%C3%AFdes,_1922-25.jpg [dostęp 10.06.2022], domena publiczna.
Dionizje Wielkie
Dionizje Wielkie

inaczej znane jako miejskie. Obchodzone z okazji pełni Księżyca pięć, potem sześć dni na przełomie marca i kwietnia; poprzedzały je zimowe uroczystości Lenajów w na przełomie stycznia i lutego. W pierwszym dniu uroczystości procesja przenosiła posąg Dionizosa ze świątyni na stokach Akropolu do gaju herosa Akademosa, gdzie odbywało się nabożeństwo i uczta. W dni następne odbywały się pierwotnie występy chórów, później zaś przedstawienia tragedii i komedii w teatrze Dionizosa w Atenach.

Dramat satyrowy
Dramat satyrowy

w literaturze starożytnej Grecji odmiana dramatu, zachowująca w chórze postacie satyrów uczestniczących w obrzędach dionizyjskich.

Edyp
Edyp
Rr97cU5zwMXbd1
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Edyp, które w języku greckim brzmi: Oidipous, Oidipodos.

(z greckiego: omicrondeltaίpiomicronupsilonς, Oidipous) syn króla Teb, Lajosa, i Jokasty. Nieświadomy swego pochodzenia, zgodnie z wyrocznią, zabił swego ojca. Po uwolnieniu Teb od Sfinksa, obwołany królem, poślubił wdowę Jokastę (własną matkę). Z ich związku narodzili się Polinejkes, Eteokles, Antygona i Ismena. Odkrywszy swe pochodzenie sam się oślepił i udał na wygnanie.

R16IPtHinFaVq
Antoni Brodowski, „Edyp i Antygona”, 1828 r., Muzeum Narodowe, Warszawa, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Antoni Brodowski, Edyp i Antygona, 1828, Olej na płótnie, Muzeum Narodowe, Warszawa, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Antoni_Brodowski,_Edyp_i_Antygona_-_01.jpg [dostęp 10.06.2022], domena publiczna.
Erynie
Erynie

(z greckiego: rhoiotanuύepsilonς, Erinýes, epsilonmuepsilonnuίdeltaepsilonς, Eumenídes, „życzliwe”) boginie mścicielki, ścigały wszelkie nieprawości. Według Hezjoda powstały ze spadłej na ziemię krwi okaleczonego Uranosa.

RNAlKs2nUhcWh
Bibi Saint‑Pol (fotograf), „Klitajmestra budząca Erynie”, fragment greckiego malowidła wazowego w stylu czerwonofigurowym na kraterze z IV w. p.n.e., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Bibi Saint-Pol, Klitajmestra budząca Erynie, malarstwo czerwonofigurowe, Luwr, Paryż, Francja, dostępny w internecie: https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:Klytaimnestra_Erinyes_Louvre_Cp710.jpg [dostęp 10.06.2022], domena publiczna.
Fedra
Fedra

(z greckiego: phialfaίdeltarhoalfa, Phaídra) córka Minosa i Pasifae, siostra Ariadny, druga żona TezeuszaTezeuszTezeusza. Zakochała się w swoim pasierbie Hippolycie, nie zdołała jednak pozyskać jego miłości. Wówczas oskarżyła go przed Tezeuszem, że nastawał na jej cześć. Rozgniewany Tezeusz prosił Posejdona o ukaranie winowajcy. Bóg zesłał straszliwego byka morskiego, który spłoszył konie Hippolyta i doprowadził do jego śmierci.

R1Ld3TiQJVFMr
Alexandre Cabanel, „Fedra”, 1880 r., Muzeum Fabre, Montpellier, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Alexandre Cabanel, Fedra, 1880, Olej na płótnie, Muzeum Fabre, Montpellier, Francja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Alexandre_Cabanel_Ph%C3%A8dre.jpg [dostęp 10.06.2022], domena publiczna.
Filoktet
Filoktet
R1Q8SZaHYkbob1
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Filoklet, które w języku greckim brzmi: Philoktetes, Philoktetu.

(z greckiego: phiiotalambdaomicronkappatauήtauetaς, Philoktḗtēs) przyjaciel Heraklesa, od którego otrzymał łuk i zatrute strzały z nakazem ich zakopania. Wiódł 7 okrętów przeciw Troi, w drodze został ukąszony przez węża, a rana wydawała tak odrażający zapach, że przyjaciele zostawili go na wyspie Lemnos. Gdy jednak wyrocznia orzekła, że Troja nie może być zdobyta bez łuku Filokteta, Odyseusz i Diomedes sprowadzili chorego pod Troję, gdzie został wyleczony. Od strzały Filokteta zginął Parys, wówczas Troja została zdobyta, a Filoktet wrócił do ojczyzny.

R1e4Q5zgU9m8a
Nicolai Abildgaard, „Ranny Filoktet”, 1775 r., Galeria Narodowa, Kopenhaga, Dania, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Nicolai Abildgaard, Ranny Filoktet, 1775, Olej na płótnie, Galeria Narodowa, Kopenhaga, Dania, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Den_s%C3%A5rede_Filoktet.jpg [dostęp 10.06.2022], domena publiczna.
Hekabe
Hekabe

(z greckiego: kappaάbetaeta, Hekábē) żona ostatniego króla Troi, Priama. Po zburzeniu Troi i stracie wszystkich swych dzieci zamieniona przez bogów w sukę, rzuciła się z rozpaczy do morza.

R7EnouOPSkswB
Merry‑Joseph Blondel, „Hekabe i Poliksena”, po 1814 r., Muzeum Sztuki LACMA, Los Angeles, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Merry Joseph Blondel, Hekabe i Poliksena, Olej na płótnie, Muzeum Sztuki LACMA, Los Angeles, Stany Zjednoczone, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hecuba_and_Polyxena_LACMA_73.3.jpg [dostęp 10.06.2022], domena publiczna.
Hippolytos
Hippolytos

(z greckiego: pipiόlambdaupsilontauomicronς, Hippólytos) syn Tezeusza i królowej Amazonek, Hipolity. Zakochała się w nim Fedra, druga żona Tezeusza, lecz Hippolytos nie chciał ulec swej macosze, która z zemsty oskarżyła go przed ojcem, że nastawał na jej cześć. Rozgniewany Tezeusz wezwał na pomoc Posejdona, który spowodował śmierć Hippolyta spłoszywszy konie wiozące młodzieńca.

Ifigenia
Ifigenia

córka Agamemnona i Klitajmestry, siostra Elektry i Orestesa, złożona przez ojca w ofierze przed wyprawą do Troi. W ostatniej chwili została uratowana przez Artemidę i zabrana, jako kapłanka, na Taurydę (Krym).

Ion
Ion

(z greckiego: Ἴomeganu, Íon) syn Apollina i Kreuzy. Po zwycięstwie nad Trakami został królem Aten.

Kasandra
Kasandra

(z greckiego: kappaalfasigmasigmaάnudeltarhoalfa, Kassándra) córka Priama, króla Troi i Hekabe. Jako wieszczka przepowiedziała upadek Troi, ale za sprawą Apollina nikt nie wierzył w jej przepowiednie. Po zdobyciu Troi branka Agamemnona. Zginęła wraz z nim, zamordowana przez Klitajmestrę.

R1W2wYpuUnECi
Evelyn De Morgan, „Kasandra”, 1898 r., wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Evelyn De Morgan, Kasandra, 1898, Olej na płótnie, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cassandra1.jpeg [dostęp 10.06.2022], domena publiczna.
Kolonos
Kolonos

dem w Attyce, w pobliżu Aten, ze świątynią Posejdona.

Kreon
Kreon

brat Jokasty, matki i żony Edypa. Sprawował w Tebach władzę po wygnaniu Edypa z miasta. Następstwem surowych zarządzeń Kreona była m.in. śmierć Antygony.

Kserkses I
Kserkses I

pochodził z dynastii Achemenidów, ok. 517 - 465 r. p.n.e., król perski od 486 r., syn Dariusza I Wielkiego. Dążąc do podboju Grecji zorganizował w 480 r. p.n.e. wyprawę, zakończoną klęską Persów pod Salaminą i Platejami.

R2hWDPk6v2RNU
Darafsh (fotograf), „Relief skalny przedstawiający perskiego króla z dynastii Achemenidów, najprawdopodobniej Kserksesa I”, Muzeum Narodowe Iranu, Teheran, wikimedia.org, CC BY 3.0
Źródło: Darafsh, Relief skalny przedstawiający perskiego króla z dynastii Achemenidów, najprawdopodobniej Kserksesa I, relief, Muzeum Narodowe Iranu, Teheran, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:National_Museum_of_Iran_Darafsh_(785).JPG [dostęp 10.06.2022], licencja: CC BY 3.0.
Lenaje
Lenaje

(z greckiego: lambdaήnualfaiotaalfa, Lḗnaia), obchodzone w miesiącu Gamelion (przełom stycznia i lutego), w związku z tłoczeniem wina; na program tych świąt składały się uczty, wesołe pochody po ulicach miasta, potem agony dramatyczne (wystawianie komedii i tragedii).

Maraton
Maraton

równina na wschodnim wybrzeżu Attyki, słynna z powodu zwycięstwa Greków nad Persami w 490 r. p.n.e.

Plateje
Plateje

miasto w Beocji, na granicy Attyki. Słynne ze zwycięstwa odniesionego przez Greków (Ateńczyków i Spartan) nad Persami w 479 r. p.n.e. Zniszczone na żądanie Tebańczyków przez Spartan w czasie wojny peloponeskiej oraz w 376 r. p.n.e. przez Tebańczyków. Odbudowane zostało za Aleksandra Wielkiego.

Polifem
Polifem

(z greckiego: piomicronlambdaύphietamuomicronς, Polýphēmos) cyklop, dziki i okrutny syn Posejdona, oślepiony przez Odyseusza, ratującego swych towarzyszy przed pożarciem.

Polynejkes
Polynejkes

(z greckiego: Пomicronlambdaupsilonnuepsilonίkappaetaς, Polyneíkēs) syn Edypa i Jokasy, brat Eteoklesa, Antygony i Ismeny. Wygnany z Teb, zorganizował przeciw nim wyprawę siedmiu wodzów (siedmiu przeciw Tebom), zginął w pojedynku z bratem.

RPJCfcW4RZ3HA
Nikiforos Lytras, „Antygona nad ciałem Polinejkesa”, 1865 r., Galeria Narodowa, Ateny, Grecja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Nikiforos Lytras, Antygona nad ciałem Polinejkesa, 1865, Olej na płótnie, Galeria Narodowa, Ateny, Grecja, dostępny w internecie: https://no.wikipedia.org/wiki/Polyneikes#/media/Fil:Lytras_nikiforos_antigone_polynices.jpeg [dostęp 10.06.2022], domena publiczna.
Prometeusz
Prometeusz

(z greckiego: pirhoomicronmuetathetaepsilonύς, Promētheús ,-i -”myślący w przód”) tytan, dobroczyńca ludzkości. Wykradł bogom ogień i nauczył ludzi z niego korzystać, dlatego uważany za twórcę rzemiosł i wszelkiego postępu. Za karę Prometeusz został przykuty do skały Kaukazu, a orzeł wydziobywał mu wątrobę. Uwolniony przez Heraklesa.

R17eujDAjX11X
Luca Giordano, „Orzeł pożerający wątrobę Prometeusza”, druga połowa XVII w., Muzeum Narodowe, Warszawa, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Luca Giordano, Orzeł pożerający wątrobę Prometeusza, Olej na płótnie, Muzeum Narodowe, Warszawa, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Giordano_Prometheus.JPG [dostęp 10.06.2022], domena publiczna.
Salamina
Salamina

wyspa grecka w Zatoce Sarońskiej (Morze Egejskie), na zachód od Aten. 480 r. p.n.e. - słynna bitwa morska, zwycięstwo Greków nad flotą perską.

Satyr
Satyr

(z greckiego: sigmaάtauupsilonrhoomicronς, sátyros) dzika postać z orszaku Dionizosa. Wyobrażany jako istota mieszana - ludzkie ciało z koźlimi uszami i ogonem, niekiedy także z kopytami i sierścią.

R7KpS4yrEE1v2
Jacob Jordaens, „Satyr grający na flecie”, ok. 1639 r., Muzeum Sztuk Pięknych, Bilbao, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Jacob Jordaens, Satyr grający na flecie, Olej na płótnie, Muzeum Sztuk Pięknych, Bilbao, Hiszpania, dostępny w internecie: https://pl.wiktionary.org/wiki/satyr#/media/Plik:Jacob_Jordaens_-_Satyr_Playing_the_Pipe_(Jupiter's_Childhood)_(fragment)_-_Google_Art_Project.jpg [dostęp 10.06.2022], domena publiczna.
Tezeusz
Tezeusz

(z greckiego: thetaetasigmaepsilonύς, Thēseús, -i) heros ateński, syn Egeusza, króla Aten, i Ajtry. Uwolnił Ateny od daniny na rzecz Minotaura. Uczestnik m.in. wyprawy Argonautów.

RJPiXX9lYmEyi
Colindla (fotograf), Antonio Canova, „Tezeusz”, 1782 r., Muzeum Wiktorii i Alberta, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Colindla, Antonio Canova, Tezeusz, 1782, rzeźba, marmur, Muzeum Wiktorii i Alberta, Londyn, Wielka Brytania, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Canova_Theseus.JPG [dostęp 10.06.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

Notatki ucznia

RJIllxAYTsEvK
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Galeria

Bibliografia

  • Cytowska M., Szelest H., Historia literatury starożytnej, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2006 r.

  • Eurypides, Tragedie, tłum. Jerzy Łanowski, Warszawa 1967.

  • Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.

  • Oryginalna azetka. Encyklopedia PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016 r.

  • Stabryła S., Historia Literatury Starożytnej Grecji i Rzymu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2002 r.