Aktywni społecznie i politycznie

Wolność zrzeszania się

Jednym z najważniejszych praw zagwarantowanych w Konstytucji RP, jest prawo swobodnego zrzeszania się. Umożliwia ono dobrowolność przystępowania do różnych organizacji m.in:

• związków zawodowych,

• partii politycznych,

• stowarzyszeń, fundacji.

Związki zawodowe

Związki zawodowe to organizacje pozarządowe zawiązywane do reprezentowania i obrony pracowników w miejscach pracy. Zgodnie z zapisami w Konstytucji RP mogą one organizować protesty, demonstracje, a nawet strajki.
Największe zasługi w najnowszej historii Europy ma NSZZ „Solidarność”. Był to pierwszy niezależny związek zawodowy w państwach komunistycznych. Powstał w 1980 roku i przekształcił się w wielomilionowy ruch społeczny.

Historia NSZZ „Solidarność”

W lipcu 1980 roku ogłoszono podwyżki cen mięsa i wędlin, które wywołały strajki w największych zakładach produkcyjnych w całej Polsce. 14 sierpnia strajk rozpoczęła Stocznia Gdańska, w której poza postulatami ekonomicznymi zażądano przywrócenia do pracy usuniętych za działalność związkową Anny WalentynowiczAnna WalentynowiczAnny Walentynowicz i Lecha WałęsyLech WałęsaLecha Wałęsy. Powstały wówczas Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS), na czele którego stanął Wałęsa, sformułował 21 postulatów dotyczących m.in. zgody na powołanie niezależnych od partii Wolnych Związków Zawodowych, zagwarantowania prawa do strajku, uwolnienia więźniów politycznych. Władze wycofywały podwyżki cen, ale nie chciały zgodzić się na postulaty polityczne. W związku z tym na całym Wybrzeżu rozpoczął się strajk generalny.

Rtm1Kcw23VNda

Zdjęcie zrobione z góry. Widać tłumy ludzi stojących przed bramą Stoczni Gdańskiej. Po lewej stronie jest fragment bramy, na której stoją stoczniowcy.

Robotników wsparli intelektualiści, m.in. Tadeusz MazowieckiTadeusz MazowieckiTadeusz Mazowiecki, Bronisław Geremek, Andrzej Wielowieyski. Doradzali oni protestującym w kwestiach prawnych i ekonomicznych, ale wszystkie ważne decyzje podejmowali strajkujący robotnicy. W końcu 31 sierpnia 1980 r. w Gdańsku, reprezentujący władze wicepremier Mieczysław Jagielski i Lech Wałęsa podpisali tzw. porozumienia sierpniowe, kończące strajki na Wybrzeżu. Władze zgodziły się na realizację 21 postulatów, w tym m.in. zarejestrowanie ogólnopolskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.

R1QRRVpMTHga3

Film powstanie NSZZ "Solidarność". Zawiera informacje o historii tego związku zawodowego.

Film powstanie NSZZ "Solidarność". Zawiera informacje o historii tego związku zawodowego.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1QRRVpMTHga3

Film powstanie NSZZ "Solidarność". Zawiera informacje o historii tego związku zawodowego.

Dzisiaj rola związków zawodowych jest mniejsza, ale ciągle istotna. Największe dwie centrale związkowe NSZZ „Solidarność” i OPZZ (Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych) oraz setki mniejszych organizacji często skutecznie bronią praw, miejsc pracy, a czasami przywilejów swoich członków.

Partie polityczne

Partie polityczne to organizacje społeczne, których głównym celem jest zdobycie władzy, bo tylko wówczas mogą realizować swój program, czyli zmieniać państwo i rzeczywistość według własnej koncepcji. Dlatego partii politycznych nie zaliczamy do organizacji pozarządowych. W Polsce partie, które w wyborach do sejmu uzyskały 3% głosów (jeśli startowały samodzielnie, albo 6% gdy startowały w koalicjikoalicja koalicji), otrzymują subwencjesubwencjesubwencje i dotacje z budżetu państwa.

Ugrupowania polityczne w Sejmie RP IX kadencji (od października 2019 r.)

PRAWO i SPRAWIEDLIWOŚĆ

Data założenia: 29 maja 2001 r., Data zarejestrowania partii: 13 czerwca 2001 r.

RsIABrEIer6dk

Zdjęcie przedstawia litery P, I, S. Nad nimi jest głowa orła z koroną.

KOALICJA OBYWATELSKA

Data założenia: 7 marca 2018 r. 
Partie członkowskie: Platforma Obywatelska (PO), Nowoczesna (.N), Zieloni, Inicjatywa Polska.

R4yqZn138U5DS

Zdjęcie przedstawia napis Koalicja Obywatelska. W słowie koalicja, sylaba ja jest innego koloru. W słowie obywatelska, innego koloru jest fragment słowa: obywatel. W ten sposób w wyrazach koalicja obywatelska wypisano słowa ja obywatel.

SOJUSZ LEWICY DEMOKRATYCZNEJ

Data założenia: 15 kwietnia 1999 r.
Przewodniczący: Władysław Czarzasty.

27 stycznia 2020 r., SLD połączyła się z Wiosną Roberta Biedronia i przyjęła nazwę Nowa Lewica.

R18iDZKbVRLIy

Zdjęcie przedstawia kontury Polski wypełnione kolorem białym na górze i czerwonym na dole, co ma nawiązywać do flagi Polski. Po prawej stronie napis Sojusz Lewicy Demokratycznej.

KONFEDERACJA WOLNOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ

Data założenia: 6 grudnia 2018 r., Data zarejestrowania partii: 25 lipca 2019 r.

R18siFkMaLQKP

Zdjęcie przedstawia kształt Polski zamalowany granatowym kolorem. Na tle Polski głowa orła w złotej koronie.

POLSKIE STRONNICTWO LUDOWE

Data założenia: 5 maja 1990 r.

R5MDmZGO6tQwD

Zdjęcie przedstawia czterolistną koniczynę, na której widnieje skrót PSL.

Klasyczny podział partii politycznych

W społeczeństwach demokratycznych ludzie mogą dobrowolnie działać w różnych organizacjach: fundacjach, stowarzyszeniach, związkach zawodowych i partiach politycznych.
Partie polityczne to dobrowolne organizacje zrzeszające ludzi o podobnych poglądach na państwo, społeczeństwo, rolę religii, ekologię. Dążą one do zdobycia władzy, aby móc wdrażać swój program polityczny. Zwykle partie dzielimy na lewicowe, prawicowe i centrowe.

• Partie lewicowe, to partie socjaldemokratyczne, socjalistyczne, komunistyczne. Opowiadają się za rozbudowanymi programami socjalnymi, co oznacza wprowadzanie wysokich podatków i wypłacanie zasiłków potrzebującym. Lewica manifestuje swoje sympatie wobec mniejszości seksualnych, postuluje rozdział Kościoła od państwa.

• Partie prawicowe to zwykle partie konserwatywne, które przykładają dużą wagę do takich wartości, jak rodzina, tradycja, religia, naród.

• Partie centrowe to określenie ugrupowań politycznych, których program jest wyważony, usytuowany pomiędzy poglądami lewicowymi a prawicowymi.

Jak wpływać na decyzje władz?

Ustrój demokratyczny stwarza możliwości wpływania na decyzje władz.
Oto przykłady.

Budżet partycypacyjnybudżetu partycypacyjnegopartycypacyjny

Od kilku lat w wielu miastach w Polsce ludzie mogą włączyć się w przygotowanie budżetu obywatelskiego, zwanego też partycypacyjnym. W budżetach miast wydzielana jest pewna kwota pieniędzy, o której przeznaczeniu decydują sami mieszkańcy.

Fundusz sołecki

Fundusz jest formą budżetu partycypacyjnego. Środki finansowe wyodrębnione w budżecie gminy, są zagwarantowane dla sołectw na wykonanie przedsięwzięć służących poprawie warunków ich życia. To zebranie wiejskie – czyli mieszkańcy danego sołectwa podejmują decyzje na co mają zostać wykorzystane ww. środki finansowe. Dlatego też, to samym mieszkańcom zależy na tym, aby środki były wydawane w sposób prawidłowy i efektywny.  Fundusz sołecki jest realizowany od 2009 r.

Inicjatywa obywatelska

W Polsce grupa obywateli może przedstawić sejmowi projekt ustawy, pod warunkiem że podpisze się pod nim 100 tys. obywateli (nie można jedynie proponować projektu ustawy budżetowej i ustawy o zmianie konstytucji). Kwestie te reguluje Ustawa
Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 czerwca 1999 r. O WYKONYWANIU INICJATYWY USTAWODAWCZEJ PRZEZ OBYWATELI.

Europejska Inicjatywa Obywatelska

Od 1 kwietnia 2012 r. obywatele UE mogą zgłaszać Komisji Europejskiej swoje inicjatywy obywatelskie. Jeśli w ciągu 12 miesięcy zyskają one poparcie co najmniej miliona osób z siedmiu krajów UE, mogą zaowocować nowymi unijnymi decyzjami, strategiami lub przepisami.
Liczbę głosów poparcia muszą poświadczyć krajowe urzędy, a Komisja Europejska następnie analizuje inicjatywę i decyduje, co z nią zrobić dalej: sporządzić wniosek ustawodawczy, przeprowadzić dodatkowe badanie czy też nie podejmować żadnych działań.
Pierwszą EIO była propozycja „Right2Water - Woda jest prawem człowieka”, która ma na celu wdrożenie w UE przepisów zapewniających wszystkim obywatelom dostęp do wody i kanalizacji.

Referendum

Obywatele mają możliwość w sposób bezpośredni wpływać na decyzje władz. Referendum może być lokalne (na przykład dotyczące budowy wysypiska śmieci bądź oczyszczalni ścieków) albo ogólnopolskie. Najwięcej osób wzięło udział w referendum dotyczącym przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, w czerwcu 2003 roku. Frekwencja wyniosła wówczas 58,85 proc.

W demokratycznych krajach obywatele mają wiele sposobów na wyrażanie swoich opinii. Mogą organizować manifestacje, strajki włoskietjKQuQVIgo_000tp001strajki włoskie, pisać listy protestacyjne, zakładać blogi, składać petycje.

Fundacje

Fundacje – organizacje założone do realizacji określonych celów, na przykład do pomocy chorym, cierpiącym, wspierania edukacji, nauki i kultury. Fundacje nie mogą przynosić zysku. Są one organizacjami pozarządowymi, ponieważ działają niezależnie od władz państwa. Przykładami fundacji w Polsce jest: WOŚP, TVN „Nie jesteś sam”, „Mimo wszystko” Anny Dymnej, Porozumienie bez barier.

R1ThB58qKrbS5

Zdjęcie przedstawia czerwone serce a w nim wpisany napis: wielka orkiestra świątecznej pomocy.

Stowarzyszenia

Stowarzyszenia – to dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych. Często zabierają głos w sprawach publicznych. Stowarzyszenia dzielą się na:

• stowarzyszenia zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym (określane jako rejestrowe),

• stowarzyszenia zwykłe.

Stowarzyszenia rejestrowe

Najczęściej wybieraną formą stowarzyszeń są stowarzyszenia zarejestrowane w KRS. Do powołania tego rodzaju stowarzyszenia potrzeba co najmniej 7 osób. Osoby te muszą uchwalić statut stowarzyszenia oraz wybrać komitet założycielski lub władze stowarzyszenia.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy prawo o stowarzyszeniach statut stowarzyszenia określa w szczególności:

1. Nazwę stowarzyszenia, odróżniającą je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji.

2. Teren działania i siedzibę stowarzyszenia.

3. Cele i sposoby ich realizacji.

4. Sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków.

5. Władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje.

6. Możliwość otrzymywania przez członków zarządu wynagrodzenia za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją.

7. Sposób reprezentowania stowarzyszenia, w szczególności sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności uchwał władz stowarzyszenia.

8. Sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich;

9. Zasady dokonywania zmian statutu.

10. Sposób rozwiązania się stowarzyszenia.

Aby zarejestrować stowarzyszenie w KRS, należy złożyć:

• wniosek o wpis stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego;

• statut;

• listę założycieli, zawierającą imiona i nazwiska, daty i miejsca urodzenia, miejsca zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli;

• protokół z wyboru władz stowarzyszenia;

• adres siedziby stowarzyszenia.

Stowarzyszenie rejestrowe może utrzymywać się:

• ze składek członkowskich,

• z darowizn,

• ze spadków,

• z dotacji

• z zapisów,

• z dochodów z własnej działalności,

• z dochodów z majątku stowarzyszenia,

• z ofiarności publicznej.

Stowarzyszenie rejestrowe może prowadzić działalność gospodarczą po zarejestrowaniu się do rejestru KRS.

Stowarzyszenia zwykłe

Stowarzyszenie zwykłe to uproszczona forma stowarzyszenia, nieposiadająca osobowości prawnej. Do założenia stowarzyszenia zwykłego potrzebne są minimum
3 osoby. Osoby te uchwalają regulamin działalności, w którym muszą określić:

1. Nazwę stowarzyszenia.

2. Cel jego powołania.

3. Teren, na którym stowarzyszenie będzie działać.

4. Środki niezbędne do działania.

5. Siedzibę.

6. Przedstawiciela lub powołać zarząd.

7. Zasady ustalające, w jaki sposób będzie można dokonać zmian w regulaminie.

8. Sposoby uzyskania lub utraty członkostwa.

9. Sposób rozwiązania stowarzyszenia. Założenie stowarzyszenia zwykłego odbywa się poprzez złożenie wniosku o wpis do ewidencji stowarzyszeń zwykłych. Wniosek taki składa się do starosty powiatu ze względu na siedzibę stowarzyszenia.

Podobnie jak w przypadku stowarzyszeń zarejestrowanych w KRS do wniosku należy dołączyć szereg dokumentów, określonych w art. 40 ust. 1 ustawy prawo o stowarzyszeniach. Dokumentami tymi są:

1. Regulamin działalności.

2. Lista założycieli stowarzyszenia zwykłego, zawierająca ich imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli.

3. Imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz numer PESEL przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie zwykłe albo członków zarządu.

4. Imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz numer PESEL członków organu kontroli wewnętrznej, o ile regulamin działalności przewiduje ten organ.

5. Adres siedziby stowarzyszenia zwykłego. W sytuacji, gdy wniosek o wpis składa zarząd, wszyscy jego członkowie muszą taki wniosek podpisać. Stowarzyszenie zwykłe powstaje z chwilą wpisu do ewidencji i od daty wpisu może formalnie rozpocząć działania. Stowarzyszenie zwykłe może w dowolnym momencie przekształcić się w stowarzyszenie rejestrowe pod warunkiem, że liczba członków wynosić będzie co najmniej 7 osób. Niezbędne jest oczywiście złożenie odpowiedniego wniosku w tej sprawie do KRS. Stowarzyszenia zwykłe nie mogą prowadzić działalności gospodarczej, a także odpłatnej. Jest to istotna różnica, ograniczająca w dużym stopniu możliwości pozyskiwania funduszy. W przypadku stowarzyszeń zwykłych źródłami przychodów mogą być: składki członkowskie, dotacje, darowizny i przychody ze zbiórek publicznych. Stowarzyszenia zwykłe nie mogą też tworzyć terenowych jednostek organizacyjnych – możliwość ta została zarezerwowana tylko dla stowarzyszeń rejestrowych.

W stowarzyszeniu zarejestrowanym w KRS najwyższą władzę ma walne zebranie członków. Ustawa prawo o stowarzyszeniach dopuszcza też, aby najwyższą władzę miało zebranie delegatów, ale tylko i wyłączenie po spełnieniu określonych warunków i wpisaniu takiej możliwości do statutu. Stowarzyszenie rejestrowe musi ponadto posiadać zarząd i organ kontroli wewnętrznej.

Stowarzyszenia w Polsce działają w oparciu o USTAWĘ z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach. Ustawa ta od 1989 roku była kilkakrotnie nowelizowana. Najwięcej zmian wprowadzono w 2015 roku, przyznając m.in. szersze uprawnienia stowarzyszeniom zwykłym.

Wolontariat

Wolontariat – to systematyczna, dobrowolna praca na rzecz innych,
bez wynagrodzenia.

Ciekawostka

W Polsce od 1 stycznia 2004 r. funkcjonują Organizacje Pożytku Publicznego (OPP). Status OPP może uzyskać organizacja pozarządowa (z wyjątkiem partii politycznych i należących do nich fundacji, związków zawodowych, organizacji pracodawców oraz samorządów zawodowych). Status OPP daje następujące przywileje:

• możliwość otrzymywania 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych, które wybierają organizację, której chcą przekazać te środki za pomocą odpowiedniego wpisu w deklaracji PIT,

• zwolnienie od podatków: dochodowego od osób prawnych, od nieruchomości,
  od czynności cywilnoprawnych; oraz zwolnienie od opłat skarbowych i sądowych,

• prawo do nieodpłatnego informowania o ich działalności przez jednostki publicznej radiofonii i telewizji.

RnbuzbmSov4w3

Zdjęcie przedstawia prostokąt z łagodnie zakończonymi rogami. Prostokąt wewnątrz przedzielony jest linią pionową. W pierwszej części jest wpisana liczba 1, w drugiej części symbol procentów.

Sprawdź wiedzę