II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
10. określa funkcję dzieła i wskazuje jej wpływ na kształt dzieła;
11. rozpoznaje gatunek artystyczny, który dzieło reprezentuje;
12. wskazuje w dziele sztuki symbol i alegorię, potrafi wytłumaczyć ich znaczenie;
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;
16. rozpoznaje podstawowe motywy ikonograficzne, świętych chrześcijańskich, bogów greckich i alegorie wybranych pojęć na podstawie atrybutów;
17. analizuje dzieła pod względem ikonograficznym, z wykorzystaniem słowników symboli;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
8. wymienia różne funkcje dzieł sztuki, takie jak: sakralna, sepulkralna, estetyczna i dekoracyjna, dydaktyczna, ekspresywna, użytkowa, reprezentacyjna, kommemoratywna, propagandowa, kompensacyjna, mieszkalna i rezydencjonalna, obronna, magiczna;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
3. definiuje terminy i pojęcia związane z dziełami współczesnymi, które wymykają się klasyfikacjom i przyporządkowaniu do tradycyjnych dyscyplin artystycznych, jak: collage, instalacja, asamblaż, ambalaż, ready made, dekalkomania, fotomontaż, frotaż, happenning i performance;
4. rozróżnia techniki sztuk plastycznych, jak:
a) w malarstwie: enkaustyka, mozaika, witraż, fresk, tempera, malarstwo olejne, pastel, malarstwo akwarelowe, akrylowe,
b) w grafice: techniki druku wypukłego (drzeworyt, linoryt), techniki druku wklęsłego (miedzioryt, akwaforta, akwatinta), techniki druku płaskiego (litografia, sitodruk‑serigrafia),
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
7. rozpoznaje i nazywa technikę artystyczną zastosowaną przy wykonywaniu dzieła;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
mc2cdf17efd1f503d_0000000000039
Nauczysz się
charakteryzować twórczość Albrechta Dürera;
omawiać wpływ ówczesnej sytuacji politycznej, religijnej i społecznej na twórczość Albrechta Dürera;
identyfikować dzieła sztuki na podstawie ich cech oraz przyporządkowywać je do miejsc, w których się znajdują lub do których zostały stworzone;
rozpoznawać i omawiać najbardziej znane dzieła Albrechta Dürera;
określać tematy i motywy ikonograficzne;
dokonywać analizy porównawczej.
Albrecht Dürer jako malarz i grafik
R1QQXXq9u9HsF1
Na ilustracji interaktywnej znajduje się autoportret Albrechta Dürera pt.: „Autoportret w futrze”. Wizerunek młodego mężczyzny wypełnia cały kadr i ukazuje go od pasa w górę. Tło jest jednolite, czarne. Mężczyzna ma długie wąsy i krótką brodę oraz długie, kręcone, rudo-brązowe włosy, opadające symetrycznie na ramiona z obydwu stron. Jego szata jest miodowo-brązowa, wykończona futrem, sięgającym końca kadru, co sugerować może, że cały strój mężczyzny jest nim obszyty. Obydwie ręce Dürer ma zgięte w łokciach, ale tylko prawa ręka jest widoczna w całości. Prawą dłoń mężczyzna opiera o szatę w miejscu, w którym jest obszyta futrem. Najbardziej oświetloną częścią obrazu jest twarz i dłoń, natomiast prawa strona, im bliżej krawędzi dzieła, staje się coraz ciemniejsza. Na ilustracji znajduje się punkt. Kliknięcie w punkt wyświetla dodatkowe informacje: Punkt 1: Autoportret w kołnierzu obszytym futrem jest chyba najbardziej rozpoznawalnym dziełem tego niemieckiego mistrza. Artysta nawiązał w nim do Jezusa Chrystusa. Świadczy o tym przedstawienie en face, zarezerwowane wtedy dla obrazów religijnych, charakterystyczny układ rąk zbliżony do gestu błogosławieństwa (Salvator Mundi). Twarz portretowanego jest ukazana bez emocji i tym samym przypomina oblicze Jezusa Chrystusa podczas Sądu Ostatecznego. Wielu współczesnych mu osób uważało ten obraz za bluźnierczy, pomimo tego, że artysta chciał w ten sposób jedynie ukazać, że jego talent jest darem od Boga. Malarz podkreślał także w ten sposób, że nie jest on jedynie rzemieślnikiem, ale także intelektualistą i uczonym, który może przekazać swoją wiedzę innym. Warto tutaj wspomnieć, że Albrecht Dürer zasłynął również jako autor kilku podręczników dla artystów m.in. „Nauki o mierzeniu”, „Czterech Ksiąg o proporcjach” oraz „Pouczenia o mierzeniu cyrklem i linią”. Na uwagę zasługują także charakterystyczna sygnatura artysty po lewej, a także jego podpis po prawej.
Na ilustracji interaktywnej znajduje się autoportret Albrechta Dürera pt.: „Autoportret w futrze”. Wizerunek młodego mężczyzny wypełnia cały kadr i ukazuje go od pasa w górę. Tło jest jednolite, czarne. Mężczyzna ma długie wąsy i krótką brodę oraz długie, kręcone, rudo-brązowe włosy, opadające symetrycznie na ramiona z obydwu stron. Jego szata jest miodowo-brązowa, wykończona futrem, sięgającym końca kadru, co sugerować może, że cały strój mężczyzny jest nim obszyty. Obydwie ręce Dürer ma zgięte w łokciach, ale tylko prawa ręka jest widoczna w całości. Prawą dłoń mężczyzna opiera o szatę w miejscu, w którym jest obszyta futrem. Najbardziej oświetloną częścią obrazu jest twarz i dłoń, natomiast prawa strona, im bliżej krawędzi dzieła, staje się coraz ciemniejsza. Na ilustracji znajduje się punkt. Kliknięcie w punkt wyświetla dodatkowe informacje: Punkt 1: Autoportret w kołnierzu obszytym futrem jest chyba najbardziej rozpoznawalnym dziełem tego niemieckiego mistrza. Artysta nawiązał w nim do Jezusa Chrystusa. Świadczy o tym przedstawienie en face, zarezerwowane wtedy dla obrazów religijnych, charakterystyczny układ rąk zbliżony do gestu błogosławieństwa (Salvator Mundi). Twarz portretowanego jest ukazana bez emocji i tym samym przypomina oblicze Jezusa Chrystusa podczas Sądu Ostatecznego. Wielu współczesnych mu osób uważało ten obraz za bluźnierczy, pomimo tego, że artysta chciał w ten sposób jedynie ukazać, że jego talent jest darem od Boga. Malarz podkreślał także w ten sposób, że nie jest on jedynie rzemieślnikiem, ale także intelektualistą i uczonym, który może przekazać swoją wiedzę innym. Warto tutaj wspomnieć, że Albrecht Dürer zasłynął również jako autor kilku podręczników dla artystów m.in. „Nauki o mierzeniu”, „Czterech Ksiąg o proporcjach” oraz „Pouczenia o mierzeniu cyrklem i linią”. Na uwagę zasługują także charakterystyczna sygnatura artysty po lewej, a także jego podpis po prawej.
Albrecht Dürer, „Autoportret w futrze”, 1500, Stara Pinakoteka, Monachium, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
RG0zqHwHooXWe1
Na ilustracji interaktywnej znajduje się dzieło Albrechta Dürera pt.: „Czterej Apostołowie”. Cztery postacie mężczyzn, nieco ponadnaturalnej wielkości, artysta namalował na dwóch panelach: Jan i Piotr – na lewym oraz Marek i Paweł – na prawym. Pionowe panele są ze sobą połączone, otoczone ramą. Układ stojących postaci bardzo blisko siebie, w obu panelach jest podobny: jeden z Apostołów stoi bokiem w rozłożystym, luźno opadającym płaszczu zajmującym niemal połowę panelu, drugi - jest ledwo widoczny, możemy dostrzec jedynie jego głowę. Jan ma szatę czerwoną, która kontrastuje z zieloną tuniką, której fragmenty wystają spod płaszcza, trzyma w dłoniach otwartą księgę i jest pogrążony w lekturze. Jest przedstawiony jako mody człowiek. Piotr jest przedstawiony jako łysiejący starzec z duga brodą ze wzrokiem utkwionym w ziemię. Paweł, również przedstawiony jako łysiejący starzec z ogromną zamkniętą księgą w swoich rękach, okryty białym płaszczem – spogląda w stronę widza. Marek, którego głowa wynurza się z czarnego tła spogląda na Pawła. Artysta bardzo precyzyjnie oddał szczegóły, co szczególnie jest widoczne w przedstawieniu draperii znajdującej się na pierwszym planie. Apostołowie są przedstawienie z atrybutami: Jan z księgą, Piotr z kluczami, Marek ze zwojem, Paweł z ogromną księgą i mieczem. Na panelach, tuż pod stopami znajduje się wąski pasek z napisami, który jest częścią obrazu. Na ilustracji znajduje się punkt. Kliknięcie w punkt wyświetla dodatkowe informacje: Punkt 1: Dyptyk „Czterej Apostołowie”, znany również pod nazwą „Czterech świętych mężczyzn”, ukazuje uczniów Jezusa Chrystusa. Obraz powstał, niedługo po tym, jak Albrecht Dürer przeszedł na protestantyzm. Dlatego też znajdują się tutaj święty Jan i święty Paweł, którzy byli cenieni przez Marcina Lutra. W tym kontekście na uwagę zwraca także atrybut młodszego z uczniów Jezusa – otwarte Pismo Święte. Mamy tutaj drugie nawiązanie do nauczania twórcy protestantyzmu, gdyż w księdze możemy przeczytać charakterystyczny wers: Na początku było Słowo. Pozostali dwaj mężczyźni to święty Piotr oraz święty Marek. Pierwszy z nich, trzymający klucze - symbol papiestwa, jest specjalnie ukazany za świętym Janem. Artysta nawiązywał tym samym do idei reformacji. Święty Marek i święty Paweł symbolizują natomiast dwa odmienne podejścia do niespokojnej sytuacji politycznej i religijnej w Europie. Pierwszy z nich obserwuje rozwój sytuacji spokojnie, podczas gdy drugi szykuje się do walki. Obraz można odczytywać także inaczej. Każda z postaci ukazuje, cztery temperamenty i cztery sposoby przeżywania wiary chrześcijańskiej. Warto podkreślić także, że artysta nie bał się ukazywać brzydoty, którą uważał za wartość archetypiczną. Apostołowie są ukazani bowiem w naturalny sposób, jako starsi mężczyźni.
Na ilustracji interaktywnej znajduje się dzieło Albrechta Dürera pt.: „Czterej Apostołowie”. Cztery postacie mężczyzn, nieco ponadnaturalnej wielkości, artysta namalował na dwóch panelach: Jan i Piotr – na lewym oraz Marek i Paweł – na prawym. Pionowe panele są ze sobą połączone, otoczone ramą. Układ stojących postaci bardzo blisko siebie, w obu panelach jest podobny: jeden z Apostołów stoi bokiem w rozłożystym, luźno opadającym płaszczu zajmującym niemal połowę panelu, drugi - jest ledwo widoczny, możemy dostrzec jedynie jego głowę. Jan ma szatę czerwoną, która kontrastuje z zieloną tuniką, której fragmenty wystają spod płaszcza, trzyma w dłoniach otwartą księgę i jest pogrążony w lekturze. Jest przedstawiony jako mody człowiek. Piotr jest przedstawiony jako łysiejący starzec z duga brodą ze wzrokiem utkwionym w ziemię. Paweł, również przedstawiony jako łysiejący starzec z ogromną zamkniętą księgą w swoich rękach, okryty białym płaszczem – spogląda w stronę widza. Marek, którego głowa wynurza się z czarnego tła spogląda na Pawła. Artysta bardzo precyzyjnie oddał szczegóły, co szczególnie jest widoczne w przedstawieniu draperii znajdującej się na pierwszym planie. Apostołowie są przedstawienie z atrybutami: Jan z księgą, Piotr z kluczami, Marek ze zwojem, Paweł z ogromną księgą i mieczem. Na panelach, tuż pod stopami znajduje się wąski pasek z napisami, który jest częścią obrazu. Na ilustracji znajduje się punkt. Kliknięcie w punkt wyświetla dodatkowe informacje: Punkt 1: Dyptyk „Czterej Apostołowie”, znany również pod nazwą „Czterech świętych mężczyzn”, ukazuje uczniów Jezusa Chrystusa. Obraz powstał, niedługo po tym, jak Albrecht Dürer przeszedł na protestantyzm. Dlatego też znajdują się tutaj święty Jan i święty Paweł, którzy byli cenieni przez Marcina Lutra. W tym kontekście na uwagę zwraca także atrybut młodszego z uczniów Jezusa – otwarte Pismo Święte. Mamy tutaj drugie nawiązanie do nauczania twórcy protestantyzmu, gdyż w księdze możemy przeczytać charakterystyczny wers: Na początku było Słowo. Pozostali dwaj mężczyźni to święty Piotr oraz święty Marek. Pierwszy z nich, trzymający klucze - symbol papiestwa, jest specjalnie ukazany za świętym Janem. Artysta nawiązywał tym samym do idei reformacji. Święty Marek i święty Paweł symbolizują natomiast dwa odmienne podejścia do niespokojnej sytuacji politycznej i religijnej w Europie. Pierwszy z nich obserwuje rozwój sytuacji spokojnie, podczas gdy drugi szykuje się do walki. Obraz można odczytywać także inaczej. Każda z postaci ukazuje, cztery temperamenty i cztery sposoby przeżywania wiary chrześcijańskiej. Warto podkreślić także, że artysta nie bał się ukazywać brzydoty, którą uważał za wartość archetypiczną. Apostołowie są ukazani bowiem w naturalny sposób, jako starsi mężczyźni.
Albrecht Dürer, „Czterej Apostołowie”, 1526, Stara Pinakoteka, Monachium, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
R10Jw5Jrb3d201
Na ilustracji interaktywnej znajduje się drzeworyt Albrechta Dürera pt.: „Czterech Jeźdźców Apokalipsy”. To dramatyczna scena religijna nawiązująca do fragmentu z Księgi Objawienia (Nowy Testament). Wykonana z niezwykłą precyzją czarno-biała grafika przedstawia trzech walecznych rycerzy pędzących na koniach w zwartym szyku, gotowych do waliki, tratujących bezbronnych ludzi. Na pierwszym planie znajduje się czwarty jeździec na wychudzonym, wolno kroczącym koniu. Jeździec jest półnagim, kościstym starcem, trzymającym w rękach widły. Wszystko rozgrywa się na tle skłębionych chmur i uśmiechniętego anioła, którego wzrok skierowany jest w stronę widza. Dürer po mistrzowsku zakomponował scenę zgodnie z zasadami perspektywy linearnej, zastosował efekty światłocieniowe. Jego kreska, którą różnicuje pod względem grubości, kierunku, kształtu oraz ilości wspaniale oddaje łagodny lub mocny modelunek postaci oraz tła. Dzięki temu odnosimy wrażenie, że scena fantastyczna rozgrywa się w realnej przestrzeni. Na ilustracji znajduje się punkt. Kliknięcie w punkt wyświetla dodatkowe informacje: Punkt 1: „Czterech jeźdźców Apokalipsy”, wchodzi w skład cyklu drzeworytów: „Apokalipsa”. Jak zauważa historyk sztuki Jan Białostocki: „Apokalipsa” osiągnęła swój wspaniały ładunek ekspresyjny dzięki połączonemu działaniu rzeczywistości i fantazji. Wizja ukazana jest z niebywałą siłą, ale skontrastowana z rzeczywistym światem, istniejącym w realnej, trójwymiarowej przestrzeni. Na wspomnianym drzeworycie widzimy czterech złowieszczych jeźdźców: Wojnę, Zarazę, Głód i Śmierć, którzy nie mają litości dla nikogo. Ich ofiarą padają zarówno możni tego świata, duchowni, jak i zwykły lud. Pomimo tego, że, motyw czterech jeźdźców Apokalipsy był już znany w XIII wieku, to Albrecht Dürer po raz pierwszy w pełni ukazał ich współpracę. Pojawiają się oni także na obrazie w tej samej kolejności, jak zostało to przedstawione w widzeniu świętego Jana. Rozpoznać można ich po biblijnych atrybutach: łuku, mieczu, wadze. Charakterystyczne dla renesansu Północnego jest dokładne ukazanie detalów m.in. broni, kopyt i grzyw koni, a także strojów ofiar. Ponadto śmierć nie została przedstawiona tak jak we wcześniejszych gotyckich przedstawieniach, w postaci kościotrupa, ale jako osoba z krwi i kości. Drzeworyt ten nawiązuje także do reformacji. W lewym dolnym rogu widać smoka, który ściąga z biskupa mitrę.
Na ilustracji interaktywnej znajduje się drzeworyt Albrechta Dürera pt.: „Czterech Jeźdźców Apokalipsy”. To dramatyczna scena religijna nawiązująca do fragmentu z Księgi Objawienia (Nowy Testament). Wykonana z niezwykłą precyzją czarno-biała grafika przedstawia trzech walecznych rycerzy pędzących na koniach w zwartym szyku, gotowych do waliki, tratujących bezbronnych ludzi. Na pierwszym planie znajduje się czwarty jeździec na wychudzonym, wolno kroczącym koniu. Jeździec jest półnagim, kościstym starcem, trzymającym w rękach widły. Wszystko rozgrywa się na tle skłębionych chmur i uśmiechniętego anioła, którego wzrok skierowany jest w stronę widza. Dürer po mistrzowsku zakomponował scenę zgodnie z zasadami perspektywy linearnej, zastosował efekty światłocieniowe. Jego kreska, którą różnicuje pod względem grubości, kierunku, kształtu oraz ilości wspaniale oddaje łagodny lub mocny modelunek postaci oraz tła. Dzięki temu odnosimy wrażenie, że scena fantastyczna rozgrywa się w realnej przestrzeni. Na ilustracji znajduje się punkt. Kliknięcie w punkt wyświetla dodatkowe informacje: Punkt 1: „Czterech jeźdźców Apokalipsy”, wchodzi w skład cyklu drzeworytów: „Apokalipsa”. Jak zauważa historyk sztuki Jan Białostocki: „Apokalipsa” osiągnęła swój wspaniały ładunek ekspresyjny dzięki połączonemu działaniu rzeczywistości i fantazji. Wizja ukazana jest z niebywałą siłą, ale skontrastowana z rzeczywistym światem, istniejącym w realnej, trójwymiarowej przestrzeni. Na wspomnianym drzeworycie widzimy czterech złowieszczych jeźdźców: Wojnę, Zarazę, Głód i Śmierć, którzy nie mają litości dla nikogo. Ich ofiarą padają zarówno możni tego świata, duchowni, jak i zwykły lud. Pomimo tego, że, motyw czterech jeźdźców Apokalipsy był już znany w XIII wieku, to Albrecht Dürer po raz pierwszy w pełni ukazał ich współpracę. Pojawiają się oni także na obrazie w tej samej kolejności, jak zostało to przedstawione w widzeniu świętego Jana. Rozpoznać można ich po biblijnych atrybutach: łuku, mieczu, wadze. Charakterystyczne dla renesansu Północnego jest dokładne ukazanie detalów m.in. broni, kopyt i grzyw koni, a także strojów ofiar. Ponadto śmierć nie została przedstawiona tak jak we wcześniejszych gotyckich przedstawieniach, w postaci kościotrupa, ale jako osoba z krwi i kości. Drzeworyt ten nawiązuje także do reformacji. W lewym dolnym rogu widać smoka, który ściąga z biskupa mitrę.
RhV5rnvOmsfwz1
Na ilustracji interaktywnej znajduje się miedzioryt Albrechta Dürera pt.: „Melancholia I”. Na pierwszym planie, nieco po prawej stronie, w powłóczystej, bogato udrapowanej sukni, z podpartą na ręku głową, w zamyśleniu spoglądający w dal, siedzi uskrzydlona postać z długimi, kręconymi włosami. W drugiej ręce trzyma cyrkiel. Wokół siedzącej na tle ściany domu z wiszącą klepsydrą, wagą, kwadratem magicznym i dzwonem, postaci – cala przestrzeń jest wypełniona różnej wielkości przedmiotami: na pierwszym planie rozrzucone gwoździe, długi nóż, strug, kula, nieco dalej ogromny graniastosłup, kamień młyński, drabina oparta o ścianę domu, młotek. Pomiędzy tymi ciasno rozmieszczonymi przedmiotami leży skulony, wychudzony pies, z nogą opartą o kamień młyński stoi putto zajęte pisaniem na tabliczce. Kompozycja wzmacnia wrażenie chaosu, zagubienia, niemocy i ciszy. W tle płonąca gwiazda lub kometa oświetla krajobraz morski zwieńczony tęczą oraz napis „Melencolia I” umieszczony tuż nad horyzontem. Na ilustracji znajduje się punkt. Kliknięcie w punkt wyświetla dodatkowe informacje: Punkt 1: Zapadającym w pamięć dziełem artysty, o zupełnie innej wymowie niż Czterech jeźdźców Apokalipsy jest Melancholia I. Wraz z Rycerzem, śmiercią i diabłem oraz świętym Hieronimem w celi nazywa się go sztychami mistrzowskimi. Na miedziorycie widzimy antropomorficzną postać Melancholii, która trzyma w ręku cyrkiel. Ten atrybut, związany z geometrią, według historyków sztuki, może symbolizować zarówno naukę, jak i sztukę. Melancholia bowiem symbolizuje niedoskonałość ludzkiego umysłu. Także jej masywna i muskularna postura kontrastuje ze skrzydłami. Autor w ten sposób zasugerował, że nie może się wzbić w powietrze, dlatego też tak cierpi. Latanie bowiem miało być zarezerwowane nie dla ludzi, ale dla Boga. Tym samym miedziorytnik potępia także pychę ludzkości, którzy wierzą, że dzięki nauce dorównają Mu. Widza może zaskakiwać mnogość różnorodnych i niepowiązanych ze sobą przedmiotów umiejscowionych na obrazie. Sprawia to, że na miedziorycie panuje chaos. Uwagę widza przykuwa m.in. wielościan, który sprawia, że obraz parodiuje inne renesansowe dzieła, które zostały namalowane zgodnie z perspektywą z jednym punktem. Do dziś jednak dla historyków sztuki, zagadką zostaje odgadnięcie całkowitej symboliki tego dzieła. Na uwagę zasługuje kunszt mistrza, który uwidacznia się w starannie dopracowanych detalach widoczny m.in. w wyrzeźbionych lotkach skrzydeł, fałdach i bogato zdobionym pasie sukni.
Na ilustracji interaktywnej znajduje się miedzioryt Albrechta Dürera pt.: „Melancholia I”. Na pierwszym planie, nieco po prawej stronie, w powłóczystej, bogato udrapowanej sukni, z podpartą na ręku głową, w zamyśleniu spoglądający w dal, siedzi uskrzydlona postać z długimi, kręconymi włosami. W drugiej ręce trzyma cyrkiel. Wokół siedzącej na tle ściany domu z wiszącą klepsydrą, wagą, kwadratem magicznym i dzwonem, postaci – cala przestrzeń jest wypełniona różnej wielkości przedmiotami: na pierwszym planie rozrzucone gwoździe, długi nóż, strug, kula, nieco dalej ogromny graniastosłup, kamień młyński, drabina oparta o ścianę domu, młotek. Pomiędzy tymi ciasno rozmieszczonymi przedmiotami leży skulony, wychudzony pies, z nogą opartą o kamień młyński stoi putto zajęte pisaniem na tabliczce. Kompozycja wzmacnia wrażenie chaosu, zagubienia, niemocy i ciszy. W tle płonąca gwiazda lub kometa oświetla krajobraz morski zwieńczony tęczą oraz napis „Melencolia I” umieszczony tuż nad horyzontem. Na ilustracji znajduje się punkt. Kliknięcie w punkt wyświetla dodatkowe informacje: Punkt 1: Zapadającym w pamięć dziełem artysty, o zupełnie innej wymowie niż Czterech jeźdźców Apokalipsy jest Melancholia I. Wraz z Rycerzem, śmiercią i diabłem oraz świętym Hieronimem w celi nazywa się go sztychami mistrzowskimi. Na miedziorycie widzimy antropomorficzną postać Melancholii, która trzyma w ręku cyrkiel. Ten atrybut, związany z geometrią, według historyków sztuki, może symbolizować zarówno naukę, jak i sztukę. Melancholia bowiem symbolizuje niedoskonałość ludzkiego umysłu. Także jej masywna i muskularna postura kontrastuje ze skrzydłami. Autor w ten sposób zasugerował, że nie może się wzbić w powietrze, dlatego też tak cierpi. Latanie bowiem miało być zarezerwowane nie dla ludzi, ale dla Boga. Tym samym miedziorytnik potępia także pychę ludzkości, którzy wierzą, że dzięki nauce dorównają Mu. Widza może zaskakiwać mnogość różnorodnych i niepowiązanych ze sobą przedmiotów umiejscowionych na obrazie. Sprawia to, że na miedziorycie panuje chaos. Uwagę widza przykuwa m.in. wielościan, który sprawia, że obraz parodiuje inne renesansowe dzieła, które zostały namalowane zgodnie z perspektywą z jednym punktem. Do dziś jednak dla historyków sztuki, zagadką zostaje odgadnięcie całkowitej symboliki tego dzieła. Na uwagę zasługuje kunszt mistrza, który uwidacznia się w starannie dopracowanych detalach widoczny m.in. w wyrzeźbionych lotkach skrzydeł, fałdach i bogato zdobionym pasie sukni.
Albrecht Dürer, „Melancholia”, 1514, Muzeum Städel, Frankfurt, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
RCnVw8fOjqSyq1
Na ilustracji interaktywnej znajduje się miedzioryt Albrechta Dürera pt.: „Adam i Ewa”. Adam i Ewa stoją niczym posągi starożytnych bóstw, o pięknych, proporcjonalnych i zmysłowych ciałach. Oboje są nadzy i trzymają w swych dłoniach gałązki z liśćmi. Gałązki z liśćmi zasłaniają również ich części intymne. Na gałązce, którą Adam trzyma wysoko, siedzi papuga i wisi tabliczka z podpisem autora i datą wykonania grafiki. Tuż przy prawej dłoni Ewy znajduje się wąż. Postaci stoją przodem, ale ich głowy są skierowane do siebie. Scena rozgrywa się w lesie, w kadrze widzimy zwierzęta i ptaki, a w oddali zarysy zbocza górskiego. Dürer po mistrzowsku operuje kreską oddając modelunek światłocieniowy postaci, drzew i tła, wyraźnie zmieniając intensywność opracowania jasnych nagich ciał i ciemnych drzew. Na ilustracji znajduje się punkt. Kliknięcie w punkt wyświetla dodatkowe informacje: Punkt 1: Wpływy sztuki włoskiego renesansu w dziełach Albrechta Dürera, możemy dostrzec w miedziorycie Adam i Ewa. Obraz ten zalicza się do dzieł klasycznego renesansu, który powstał poza Włochami. Artysta, tworząc wizerunek pierwszych rodziców, inspirował się m.in. dziełami Mantegni – włoskiego mistrza miedziorytnictwa. Na uwagę zasługuje mistrzowskie oddanie proporcji ludzkiego ciała. Adam I Ewa są ukazani w pozycji – kontrapost, gdzie ciężar całego ciała, spoczywa na jednej nodze. Artysta zadbał także o ukazanie ekspresji uczuć towarzyszących pierwszym rodzicom. Miedziorytnik przedstawił ich właśnie w chwili łamania boskiego rozkazu. Podczas gdy Ewa wyciąga rękę po jabłko, Adam uważnie się temu przygląda. O kunszcie artysty i zamiłowaniu do detalu, może poświadczyć, starannie przedstawiona fauna i flora Edenu. Jak zauważa historyk sztuki Jan Białostocki, mamy tutaj połączenie dwóch tradycji: renesansu Południa i renesansu Północy. Pierwszy z nich reprezentują jasne postacie pierwszych rodziców, wzorowane na: Apollinie Belwederskim i Medycejskiej Wenus. Kontrastuje z nimi utrzymany w ciemnej tonacji las, charakterystyczny dla niderlandzkiej i niemieckiej tradycji. Natomiast przedstawione w dziele zwierzęta: łoś, kot, wół, królik odzwierciedlają cztery humory i cztery płyny ciała. Papuga jest zaś w niemieckim malarstwie renesansowym symbolem upadku ludzkości.
Na ilustracji interaktywnej znajduje się miedzioryt Albrechta Dürera pt.: „Adam i Ewa”. Adam i Ewa stoją niczym posągi starożytnych bóstw, o pięknych, proporcjonalnych i zmysłowych ciałach. Oboje są nadzy i trzymają w swych dłoniach gałązki z liśćmi. Gałązki z liśćmi zasłaniają również ich części intymne. Na gałązce, którą Adam trzyma wysoko, siedzi papuga i wisi tabliczka z podpisem autora i datą wykonania grafiki. Tuż przy prawej dłoni Ewy znajduje się wąż. Postaci stoją przodem, ale ich głowy są skierowane do siebie. Scena rozgrywa się w lesie, w kadrze widzimy zwierzęta i ptaki, a w oddali zarysy zbocza górskiego. Dürer po mistrzowsku operuje kreską oddając modelunek światłocieniowy postaci, drzew i tła, wyraźnie zmieniając intensywność opracowania jasnych nagich ciał i ciemnych drzew. Na ilustracji znajduje się punkt. Kliknięcie w punkt wyświetla dodatkowe informacje: Punkt 1: Wpływy sztuki włoskiego renesansu w dziełach Albrechta Dürera, możemy dostrzec w miedziorycie Adam i Ewa. Obraz ten zalicza się do dzieł klasycznego renesansu, który powstał poza Włochami. Artysta, tworząc wizerunek pierwszych rodziców, inspirował się m.in. dziełami Mantegni – włoskiego mistrza miedziorytnictwa. Na uwagę zasługuje mistrzowskie oddanie proporcji ludzkiego ciała. Adam I Ewa są ukazani w pozycji – kontrapost, gdzie ciężar całego ciała, spoczywa na jednej nodze. Artysta zadbał także o ukazanie ekspresji uczuć towarzyszących pierwszym rodzicom. Miedziorytnik przedstawił ich właśnie w chwili łamania boskiego rozkazu. Podczas gdy Ewa wyciąga rękę po jabłko, Adam uważnie się temu przygląda. O kunszcie artysty i zamiłowaniu do detalu, może poświadczyć, starannie przedstawiona fauna i flora Edenu. Jak zauważa historyk sztuki Jan Białostocki, mamy tutaj połączenie dwóch tradycji: renesansu Południa i renesansu Północy. Pierwszy z nich reprezentują jasne postacie pierwszych rodziców, wzorowane na: Apollinie Belwederskim i Medycejskiej Wenus. Kontrastuje z nimi utrzymany w ciemnej tonacji las, charakterystyczny dla niderlandzkiej i niemieckiej tradycji. Natomiast przedstawione w dziele zwierzęta: łoś, kot, wół, królik odzwierciedlają cztery humory i cztery płyny ciała. Papuga jest zaś w niemieckim malarstwie renesansowym symbolem upadku ludzkości.
Albrecht Dürer, „Adam i Ewa”, 1504, Muzeum Städel, Frankfurt, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
mc2cdf17efd1f503d_0000000000074
Albrecht Dürer – renesansowy artysta z Północy inspirujący się stylem Południa
Albrecht Dürer był najwybitniejszym artystą renesansu niemieckiego i wytworzył swój unikalny styl. Artysta czerpał bowiem zarówno z tradycji renesansu północnego jak i południowego. Urodziwszy się w zamożnej rodzinie złotników w Norymberdze, mógł kształcić swój talent najpierw pod okiem ojca, a później u jednego z najbardziej cenionych malarzy i ilustratorów w mieście – Michaela Wolgemuta. Następnie udał się dwukrotnie na południe. Pierwszą podróż odbył w latach 1494‑95, a drugą w latach 1505‑1507. Podczas swoich podróży zwiedził najważniejsze ośrodki renesansu Południowego, takie jak: Wenecja, Padwa i Bolonia. Malarz skupił się przede wszystkim na poznaniu włoskiego malarstwa, a także przestudiowaniu nowej perspektywyPerspektywa barwnaperspektywy. Zdobytą tam wiedzę wykorzystał do tworzenia własnych dzieł. Jednak technika Albrechta Dürera różniła się od innych artystów dojrzałego renesansu. W przeciwieństwie do nich, malarz zanim użył farby, na początku tworzył szkic i wypełniał go barwnikiem. Inni artyści z północnej Europy zaczęli naśladować Albrechta Dürera i również udawali się do Italii, aby zdobyć nowe doświadczenie. Wkrótce też podróż na południe Alp, stała się obowiązkowa dla każdego adepta sztuk pięknych z północy Europy, który chciał osiągnąć mistrzostwo. Takim podróżom sprzyjała też sytuacja polityczna i religijna w samej Italii, gdyż nowym biskupem Rzymu został pochodzący z Utrechtu – Hadrian VI.
Autoportret (1498)
Inspiracje czerpane zarówno z renesansu Południowego i Północnego widoczne są w jednym z najsłynniejszych obrazów Dürera w Autoportrecie. Warto wspomnieć, że mistrz jest autorem trzech swoich podobizn. Cała utrzymana w kremowej tonacji postać artysty, wyróżnia się na tle zaciemnionego pomieszczenia, sprawiając, że staje się ona jeszcze bardziej wyrazista. Wzrok widza przykuwa bogaty strój mężczyzny, jak np.: rękawice, oraz misterna fryzura, dzięki czemu autor wygląda jak włoski szlachcic. Dostojeństwa portretowanemu dodaje też ukazanie jego sylwetki w półpostaci. Mistrz chciał w ten sposób przedstawić siebie jako wpływowego i potężnego człowieka, a nie jako malarza. Dlatego na obrazie nie umieścił żadnych akcesoriów związanych z jego zawodem.
RdzMuDnvmhDJb1
Ilustracja przedstawia dzieło Albrechta Dürera pt. „Autoportret”. Olejny obraz namalowany został w 1498 roku, obecnie przechowywany w Muzeum Prado w Madrycie. Przedstawia elegancko ubranego Albrechta Dürera w wieku 26 lat, w delikatnym skręcie tułowia na tle okna znajdującego się po prawej stronie i otwierającego się na górzysty krajobraz. Mężczyzna ma spokojny wyraz twarzy, długie kręcone włosy opadające na ramiona, wąsy i brodę. Jego oczy wpatrują się w widza. Nakrycie głowy, szata oraz rękawiczki stanowią harmonijną całość kolorystyczną.
Albrecht Dürer, „Autoportret”, 1498, Muzeum Narodowe Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
Jest to innowacja, gdyż wcześniej w malarstwie artystów nie ukazywano jako osoby z wyższych sfer, ale jako rzemieślników. Na drugim planie widzimy szczegółowy krajobraz z Alpami.
R9syoqUzTUMNV1
Ilustracja przedstawia fragment obrazu Albrechta Dürera pt. „Autoportret”. W kadrze znajduje się część ramy okiennej i widok z okna na rozległy krajobraz z górami. Artysta bardzo precyzyjnie odwzorował szczegóły: płynącą rzekę i jej brzegi porośnięte roślinnością oraz stoki górskie: bliższe zalesione, dalsze – przyprószone śniegiem. Nad całością rozciąga się szaro-niebieskie niebo.
Albrecht Dürer, „Autoportret”, detal, 1498, Muzeum Narodowe Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
Jest to najprawdopodobniej sugestia podróży Albrechta Dürera, do Włoch. Szeroka i jasna, kontrastująca ze ścianami komnaty, framuga okna nadaje obrazowi trójwymiarowości. Natomiast pejzaż sprawia, że dzieło nabiera głębi. Jest to charakterystyczny zabieg dla malarstwa renesansowego Północy. W tym celu malarz zastosował tutaj zarówno perspektywę powietrzną, jak i perspektywę barwną. Bliższe elementy krajobrazu jak pola, skały i drzewa są ukazane w barwach ciepłych -żółciach, czerwieniach, brązach i oliwkowych zieleniach, natomiast oddalone szczyty w gór w barwach zimnych -szaroniebieskich. Ośnieżone krańce gór, zlewają się przy tym z białymi chmurami, sprawiając, że zaciera się granica pomiędzy horyzontem. Na framudze okna widnieje także podpis i charakterystyczny monogram artysty, oraz data wykonania dzieła. Jest to kolejny typowo renesansowy element. W gotyku dzieła były zazwyczaj anonimowe, a ich celem było jedynie przekazanie treści za pomocą obrazu. W XVI wieku obrazy stają się także wizytówką artysty, mającą poświadczyć o jego umiejętnościach.
Rw57C764LB4yy1
Ilustracja przedstawia fragment dzieła Albrechta Dürera pt. „Autoportret”. Olejny obraz namalowany w 1498 roku, przechowywany w Muzeum Prado w Madrycie. Po prawej stronie dzieła, pod namalowanym parapetem okiennym, możemy zauważyć podpis artysty, co jest znamienne dla rodzącego się renesansu.
Albrecht Dürer, „Autoportret”, detal, 1498, Muzeum Narodowe Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
mc2cdf17efd1f503d_0000000000087
Natura i detal w malarstwie Albrechta Dürera
Albrecht Durer, jako człowiek renesansu fascynował się także naukami przyrodniczymi. Wśród jego zainteresowań znalazła się także botanika i zoologia. Zdobytą wiedzę, wykorzystywał przy malowaniu obrazów. Przykładem może być tutaj akwarela: Kępa trawy. Pomimo tego, że na obrazie dominuje tylko jeden kolor – zieleń, artyście udało się oddać z precyzją każdy, nawet najdrobniejszy, element poszczególnych roślin. Dzięki temu można zidentyfikować uwiecznione przez malarza polne rośliny: kupkówkę, mietlicę, wiechlinę łąkową, stokrotkę, mniszek lekarski, przetacznik ożankowy, babkę zwyczajną, ostrzeń oraz krwawnik pospolity. Kompozycja obrazu nie jest uporządkowana, a flora jest ukazana w naturalny sposób w całej swojej okazałości. To zamiłowanie do mnogości, różnorodności i detalu jest też charakterystyczną cechą dla Północnego renesansu.
RAixdhDazuMwf1
Ilustracja przedstawia dzieło Albrechta Dürera pt. „Kępa trawy”. Artysta namalował brązową popękaną od suszy ziemię oraz kępy trawy i chwastów w odcieniach przygaszonej zieleni. Tło jest jednolite: w jasnym rozbielonym brązie nawiązującym do koloru ziemi.
Podobna w swojej wymowie jest także akwarela: Zając. Zwierzę jest ukazane z tak anatomiczną dokładnością, że widać nawet jego poszczególne kłębki sierści oraz wąsy. A w jego oczach widać nawet iskierki, dzięki czemu czworonóg wygląda jakby zaraz miało się poruszyć. Dodatkowo malarz umieścił ssaka na jasnym tle, kontrastującym z ciemnym umaszczeniem zwierzęcia, dzięki czemu udało mu się jeszcze bardziej uwypuklić poszczególne detale. Podobnie jak w przypadku Kępa trawy tutaj także gama kolorów jest bardzo ograniczona. Autor ograniczył się praktycznie do brązów i bieli.
RN5gdegLh9pki1
Ilustracja przedstawia dzieło Albrechta Dürera pt. „Zając”. Artysta namalował brązowo-szarego zająca na kremowym tle. Pod zającem znajduje się podpis i rok 1502.
Albrecht Dürer, „Zając” 1502, Albertina, Wiedeń, Austria, wikimedia.org, domena publiczna
Natomiast w przypadku obrazu Adam i Ewa, przedstawienie pary pierwszych rodziców, było jedynie pretekstem do ukazania doskonałości ludzkiego ciała, zgodnie z kanonem włoskiego renesansu. Podobnie jak w przypadku miedziorytu: Adam i Ewa obie postacie są ukazane w pozycji – kontrapost, gdzie ciężar całego ciała, spoczywa na jednej nodze. Ponadto autentyczności scenie dodaje ukazanie mimiki postaci: Adam, łamiąc zakaz, zamiast oglądać trzymany przez siebie owoc, przypatruje się Ewie, jakby szukając u niej potwierdzenia słuszności podjętej decyzji. Artysta zadbał także o ukazanie detalów, takich jak m.in. pukle loków. Smukłość i doskonałość ich ciał podkreśla natomiast, światło, a także czarne tło i tylko nieliczne elementy flory i fauny, w tym wąż.
R1NM01CFW1kgk1
Ilustracja przedstawia dzieło Albrechta Dürera pt. „Adam i Ewa”. Dzieło przedstawia dwie nagie postaci o idealnych proporcjach, które stoją pod drzewem, na którym jest wąż. Adam i Ewa są szczuplejsi niż na rycinie wykonanej przez Dürera trzy lata wcześniej. Ewa, której skóra jest bielsza niż skóra Adama, stoi obok Drzewa Wiedzy, w ciekawej pozycji: jej lewa noga jest cofnięta do tyłu i lekko uniesiona stopa opiera się o piętę prawej nogi. Lewą ręką przyjmuje dojrzałe jabłko oferowane przez zwiniętego węża. Prawą ręką opiera się o konar drzewa wyłaniający się z tyłu, na wysokości jej nóg. Na konarze wisi tabliczka z nazwiskiem Dürera i data wykonania dzieła.
Albrecht Dürer, „Adam i Ewa”, ok. 1507, Narodowe Muzeum Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
mc2cdf17efd1f503d_0000000000107
Miedzioryty i drzeworyty
Technika drzeworytnictwaDrzeworytdrzeworytnictwa była znana już od czasów starożytnych. Rozpowszechniła się ona w XIV wieku przed wynalezieniem druku. Jednak dopiero od XV wieku mamy do czynienia z szrafirunkiem. Pojawia się także zawód drzeworytnika – rzemieślnika. Jego zadaniem było odtworzenie w drewnie rysunku artysty. Na tak powstałym dziele widniały wtedy zarówno inicjały malarza jak i drzeworytnika. Drzeworytnictwo, szybko też stało się bardzo popularne w Niemczech, ze względu na relatywnie tanie koszty wykonania takiego dzieła, a także możliwość wykonania odbitek.
Technika miedziorytniczaMiedziorytmiedziorytnicza była znana od XV wieku, a za jej wynalazcę uważa się włoskiego złotnika: Tommaso Finiguerra. W Niderlandach prekursorem tej techniki był Albrecht Dürer. Od XVI do XVIII wieku ryciny miedziorytnicze pełniły funkcję ilustracji książkowych i plansz kartograficznych. Zaletą miedziorytnictwa była możliwość wykonania bardziej finezyjnych grafik. Technikę tą charakteryzuje cienka, sucha, ostro zakończona kreska. Dlatego też to właśnie te grafiki były przeznaczone dla koneserów sztuki.
Jednym z najsłynniejszych cykli, autorstwa Albrechta Dürera jest: ,,Apokalipsa”. Składa się na nią 15 grafik, przedstawiające sceny z ostatniej Księgi Nowego Testamentu. To właśnie one utrwaliły wizerunek Apokalipsy na przestrzeni wieków, a także stały się inspiracją dla kolejnych pokoleń artystów. Chociaż samym procesem wycinania w drewnie zajmowali się inni rzemieślniczy, to autorem szkiców oraz całego projektu jest już niemiecki mistrz. Mamy w nich połączenie stylu północnego jak dbałość o detale fauny i flory, oraz renesansu włoskiego, czyli dbałość o kompozycję i symetrię. Dzięki temu zabiegowi dzieło ma cechy trójwymiarowości. Jednym z przykładowych drzeworytów jest: Szatan wtrącony do czeluści.
Szatan wtrącony do czeluści
Na ilustracji widzimy wypędzonego Księcia Ciemności. W oddali zaś jako nową Jerozolimę widnieje pełne ładu miasto niemieckie. Artysta w pełni oddał także takie detale jak: gałęzie drzew, cegły, lotki piór, pukle loków, a także łuski demona. Innymi dziełem mistrza, tym razem stworzonym na miedzianej płytce, są: Melancholia, Rycerz, śmierć i diabeł oraz Święty Hieronim w celi. W tym przypadku jednak nad całym procesem czuwał jedynie sam Dürer, a wspomniane trzy dzieła nazywa się sztychamiSztycharstwo (rytownictwo)sztychami mistrzowskimi Symbolizują one: sferę moralną, teologię i medytacje oraz sferę intelektu.
RF1xwT3IBZJyJ1
Ilustracja przedstawia drzeworyt Albrechta Dürera pt. „Szatan wtrącony do czeluści”. Ponury pejzaż łączy się z mrocznym zamyśleniem skrzydlatego geniusza, który idzie trzymając w ręce duży klucz i pochyla nad jamą, do której wpada szatan. Za nimi, po prawej stronie znajduje się wzgórze, na którym pod drzewem stoją dwie postaci. Z lewej strony, w oddali widać zwartą zabudowę miejską, a w tle – zarysy gór.
Albrecht Dürer, „Szatan wtrącony do czeluści”, 1511, z cyklu drzeworytów „Apokalipsa”, The Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, USA, wikimedia.org, domena publiczna
Święty Hieronim w celi
W Świętym Hieronimie w celi na uwagę zasługuje gra światła oraz kompozycja. Nawiązaniem do renesansu Południowego jest ukazanie obrazu w perspektywie zbieżnej. Artysta wykorzystał też światło i cień do oddania tekstury oraz poszczególnych detali. Pomimo nagromadzenia elementów, scena wydaje się spokojna, a wszystko znajduje się na swoim miejscu. Obraz miał też symbolizować życie kontemplacyjne. Święty bowiem wykonuje swoją pracę niespiesznie i dokładnie. Jako człowiek żyjący pobożnie, nie obawia się również nagłej śmierci, którą symbolizuje na miedziorycie zegar i czaszka. Mamy tutaj także do czynienia z gloryfikacją pobożności indywidualnej tak bliskiej ideom renesansu Północnego.
RBG4c6cWYHqeZ1
Ilustracja przedstawia dzieło Albrechta Dürera pt. „Święty Hieronim w celi”. Dürer ukazał Hieronima we franciszkańskim habicie, siedzącego na drewnianej ławie w małym renesansowym gabinecie. Święty jest pochylony nad stołem, ma długą brodę i wąsy, a nad jego głową roztacza się blask. Z lewej strony znajduje się duże okno półkoliście zakończone, na ścianach wiszą półki. Na parapecie okiennym znajduje się czaszka. Pod parapetem, wzdłuż okna stoi ława, na której leżą książki i poduszki. Na pierwszym planie, obok siebie, leżą lew i pies. Pomieszczenie jest ukazane w perspektywie zbieżnej, co szczególnie jest widoczne w drewnianych deskach stropowych, które wypełniają znaczną część kadru.
Albrecht Dürer, „Święty Hieronim w Celi”, ok.1514, Kupferstichkabinett Muzeum, Berlin, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
Motyw rycerza w służbie Bogu, odnajdujemy na kolejnym miedziorycie: Rycerz, śmierć i diabeł. Jak zauważa Jan Białostocki, podobnie jak w Apokalipsie mamy tutaj do czynienia walki dobra ze złem. Jednak w tym przypadku nie jest to gwałtowne starcie, ale stan napięcia. Rycerz nie oglądając się ani wstecz, ani na boki ignoruje pokusy diabła i groźby śmierci. Autor tym samym nawiązywał do tytułowej postaci, z Podręcznika rycerza Chrystusa, autorstwa Erazma z Rotterdamu. Obraz jest pełen symboliki: klepsydra i czaszka symbolizują przemijalność i nieuchronną śmierć, natomiast dąb – wiarę. Na uwagę zasługuje także dokładne oddanie poszczególnych detali fauny i flory, tak charakterystyczne dla renesansu Północy. Uważny widz dostrzeże nawet te same polne zioła, które artysta wcześniej uwiecznił na akwareli: Kępa trawy. Dzięki umiejętnemu zastosowaniu światła i cienia, artyście udało się nadać miedziorytowi głębi. Przykładem może być tutaj ukazany w oddali i w jaśniejszej tonacji, zamek.
RvSE3JcpaJoZQ1
Ilustracja przedstawia czarno-białe dzieło Albrechta Dürera pt. „Rycerz, śmierć i diabeł”. Na pierwszym planie obrazu znajduje się rycerz na koniu. Jest on stary i zmęczony, jednak dostojnie podąża na swym pięknym koniu, z psem biegnącym tuż obok. Rycerz w lewej ręce trzyma lejce, a w drugiej długą dzidę do polowania na dzikie zwierzęta. Rycerz jedzie w pełnej zbroi, a przy jego boku przypięty jest długi miecz. Na drugim planie czai się Śmierć. Jedzie ona na koniu - szkielecie. Twarz ma zgniłą, a wzrok łakomie skierowany na rycerza. Pokazuje mu klepsydrę. Znajduje się tam także Diabeł. Jest on przedstawiony w postaci zwierzęcia o ludzkich kształtach z dzidą w ręce. Bestia spogląda na rycerza, gotowa do ataku.
Albrecht Dürer, „Rycerz, śmierć i diabeł”, ok. 1513, Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
mc2cdf17efd1f503d_0000000000221
Zadania
RyYoSAoyrMgcK
Ćwiczenie 1
Polecenie do zadania brzmi: Wskaż postacie, które Albrecht Dürer przedstawiał w swoich grafikach. Możliwe odpowiedzi: 1. Święty Hieronim, 2. Adam i Ewa, 3. Melancholia
Polecenie do zadania brzmi: Wskaż postacie, które Albrecht Dürer przedstawiał w swoich grafikach. Możliwe odpowiedzi: 1. Święty Hieronim, 2. Adam i Ewa, 3. Melancholia
Przyjrzyj się dziełom Albrecht Dürera i zidentyfikuj przedstawione na nich postacie.
święty Hieronim, Albrecht Dürer, Adam i Ewa, Melancholia
.................
.................
.................
.................
R1GxMAf2uqTf9
Ćwiczenie 2
Polecenie do zadania brzmi: Które z poniższych dzieł jest zaliczane do mistrzowskich sztychów? Możliwe odpowiedzi: 1. Święty Hieronim w celi, 2. Adam i Ewa. 3. Czterech jeźdźców Apokalipsy.
Polecenie do zadania brzmi: Które z poniższych dzieł jest zaliczane do mistrzowskich sztychów? Możliwe odpowiedzi: 1. Święty Hieronim w celi, 2. Adam i Ewa. 3. Czterech jeźdźców Apokalipsy.
Które z poniższych dzieł jest zaliczane do mistrzowskich sztychów?
Adam i Ewa
Święty Hieronim w celi
Czterech jeźdźców Apokalipsy
RplcXUP7BKt2y
Ćwiczenie 3
Polecenie do zadania brzmi: Które z poniższych dzieł należy do cyklu „Apokalipsa”? Możliwe odpowiedzi: 1. „Szatan wtrącony do czeluści” 2. „Rycerz, śmierć i diabeł” 3. „Czterech jeźdźców Apokalipsy”
Polecenie do zadania brzmi: Które z poniższych dzieł należy do cyklu „Apokalipsa”? Możliwe odpowiedzi: 1. „Szatan wtrącony do czeluści” 2. „Rycerz, śmierć i diabeł” 3. „Czterech jeźdźców Apokalipsy”
Które z poniższych dzieł należy do cyklu Apokalipsa?
A
B
C
RlrXQnGRfqMLi
Ćwiczenie 4
Polecenie do zadania brzmi: Wymień dwa dzieła Albrechta Dürera, których tematem jest flora i fauna.
Polecenie do zadania brzmi: Wymień dwa dzieła Albrechta Dürera, których tematem jest flora i fauna.
Przyjrzyj się wybranym ilustracjom i dopasuj je do tytułu.
Adam i Ewa, Kępa trawy, Autoportret w kołnierzu obszytym futrem, Zając, Czterej Apostołowie, Autoportret
.................
.................
.................
.................
.................
.................
R165cizJGETJ2
Ćwiczenie 5
Polecenie do zadania brzmi: Przyporządkuj informacje do dzieł. Uzupełnij zdania: 1. Postać, która trzyma w ręce cyrkiel to Tu wpisz odpowiedź: Możliwe odpowiedzi: A - Adam i Ewa, B – Czterej Apostołowie, C – Melancholia. 2. Miedzioryt przedstawiający scenę ze Starego Testamentu to Tu wpisz odpowiedź: A - Adam i Ewa, B – Czterej Apostołowie, C – Melancholia. 3. Drugą nazwą tego dzieła jest „Czterech świętych mężczyzn” Tu wpisz odpowiedź: Możliwe odpowiedzi: A - Adam i Ewa, B – Czterej Apostołowie, C – Melancholia.
Polecenie do zadania brzmi: Przyporządkuj informacje do dzieł. Uzupełnij zdania: 1. Postać, która trzyma w ręce cyrkiel to Tu wpisz odpowiedź: Możliwe odpowiedzi: A - Adam i Ewa, B – Czterej Apostołowie, C – Melancholia. 2. Miedzioryt przedstawiający scenę ze Starego Testamentu to Tu wpisz odpowiedź: A - Adam i Ewa, B – Czterej Apostołowie, C – Melancholia. 3. Drugą nazwą tego dzieła jest „Czterech świętych mężczyzn” Tu wpisz odpowiedź: Możliwe odpowiedzi: A - Adam i Ewa, B – Czterej Apostołowie, C – Melancholia.
Przeciągając podane elementy i przyporządkuj krótkie informacje do dzieł.
Adam i Ewa, Autoportret w kołnierzu obszytym futrem, Melancholia, Czterej Apostołowie, Szatan wtrącony do czeluści, Święto Różańcowe
.................................................................................. postać trzyma w ręce cyrkiel.
.................................................................................. miedzioryt przedstawiający scenę ze Starego Testamentu.
.................................................................................. Drugą nazwą tego dzieła jest, Czterech świętych mężczyzn
.................................................................................. Na obrazie zostali przedstawieni m.in. Maksymilian I Habsburg oraz papież Juliusz II.
.................................................................................. Na obrazie świecka postać wykonuje gest zbliżony do gestu błogosławieństwa.
.................................................................................. Pierwszoplanową postacią jest przedstawiciel sił zła.
R1adDvVrOec2H
Ćwiczenie 6
Polecenie do zadania brzmi: Przyporządkuj tytuły obrazów do miejsc przechowywania. 1. Zając. Możliwe odpowiedzi: A – Muzeum Narodowe Prado, Madryt; B – Stara Pinakoteka, Monachium; C – Albertina, Wiedeń; D – Alte Pinakothek, München. 2. Autoportret Możliwe odpowiedzi: A – Muzeum Narodowe Prado, Madryt; B – Stara Pinakoteka, Monachium; C – Albertina, Wiedeń; D – Alte Pinakothek, München. 3. Autoportret w płaszczu obszytym futrem Możliwe odpowiedzi: A – Muzeum Narodowe Prado, Madryt; B – Stara Pinakoteka, Monachium; C – Albertina, Wiedeń; D – Alte Pinakothek, München. 4. Czterej Apostołowie. Możliwe odpowiedzi: A – Muzeum Narodowe Prado, Madryt; B – Stara Pinakoteka, Monachium; C – Albertina, Wiedeń; D – Alte Pinakothek, München
Polecenie do zadania brzmi: Przyporządkuj tytuły obrazów do miejsc przechowywania. 1. Zając. Możliwe odpowiedzi: A – Muzeum Narodowe Prado, Madryt; B – Stara Pinakoteka, Monachium; C – Albertina, Wiedeń; D – Alte Pinakothek, München. 2. Autoportret Możliwe odpowiedzi: A – Muzeum Narodowe Prado, Madryt; B – Stara Pinakoteka, Monachium; C – Albertina, Wiedeń; D – Alte Pinakothek, München. 3. Autoportret w płaszczu obszytym futrem Możliwe odpowiedzi: A – Muzeum Narodowe Prado, Madryt; B – Stara Pinakoteka, Monachium; C – Albertina, Wiedeń; D – Alte Pinakothek, München. 4. Czterej Apostołowie. Możliwe odpowiedzi: A – Muzeum Narodowe Prado, Madryt; B – Stara Pinakoteka, Monachium; C – Albertina, Wiedeń; D – Alte Pinakothek, München
Przeciągając podane elementy z prawej kolumny do lewej przyporządkuj tytuły obrazów do miejsc przechowywania.
<i>Autoportret w płaszczu obszytym futrem</i>, <i>Zając</i>, <i>Autoportret</i>, <i>Czterej Apostołowie</i>
Albertina, Wiedeń
Stara Pinakoteka, Monachium
Muzeum Narodowe Prado, Madryt
Alte Pinakothek, München
Raxbe6v203CWj
Ćwiczenie 7
Polecenie do zadania brzmi: Które z wymienionych dzieł Albrechta Dürera jest drzeworytem? 1. „Szatan wtrącony do czeluści”. 2. „Adam i Ewa”. 3. „Melancholia”
Polecenie do zadania brzmi: Które z wymienionych dzieł Albrechta Dürera jest drzeworytem? 1. „Szatan wtrącony do czeluści”. 2. „Adam i Ewa”. 3. „Melancholia”
Które z poniższych dzieł jest drzeworytem?
A
B
C
Polecenie 1
Jak uważasz, Albrecht Dürer był lepszym malarzem, czy grafikiem? Które dzieła tego wybitnego artysty bardziej do Ciebie przemawiają? Jak sądzisz, które z nich mogły wywrzeć większy wpływ na sztukę, Czterech jeźdźców Apokalipsy, a może Autoportret w kołnierzu obszytym futrem? A które lepiej oddały dynamizm epoki, w której tworzył Dürer? A może jednak w obu profesjach osiągnął równe sobie mistrzostwo? W swojej odpowiedzi możesz posłużyć się dziełami omawianymi na lekcji, albo innymi, które sam znajdziesz.
R1B6SXKkmjrut
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Słownik pojęć
Drzeworyt
Drzeworyt
technika graficzna należąca do druku wypukłego.; także odbitka uzyskana tą techniką. Na powierzchni klocka wypolerowanego i powleczonego warstwą gruntu kredowego lub czerni wykonuje się rysunek piórem, grafitem lub sangwiną, następnie metalowymi rylcami wyżłabia się tło wokół kresek rysunku (na klocku powstaje wypukły rysunek); tak przygotowany klocek powleka się farbą i ręcznie odbija na cienkim papierze. Klocki drzeworytnicze cięte są z drewna wzdłuż włókien czyli w poprzek słojów i to decyduje o podziale na 1) drzeworyt wzdłużny lub langowy (stosowany do końca XVIII w.), w którym tło wyżłabiano dłutkiem wzdłuż słojów w drewnie miękkim (grusza, jabłoń, buk, orzech włoski); 2 drzeworyt poprzeczny czyli sztorcowy (wynaleziony przez Thomasa Bewicka ok 1790.), cięty rylcem w poprzek słojów w drewnie twardym (bukszpan).
Dyptyk
Dyptyk
1. ołtarzyki przenośne z kości słoniowej, zdobione po wewnętrznej stronie scenami ze Starego i Nowego testamentu; w gotyku forma dyptyku została wzbogacona trójkątnymi szczytami lub fialami. 2. nastawa ołtarzowa, szczególnie w ołtarzach średniowiecznych, składająca się z dwóch ruchomych skrzydeł, podzielonych zwykle na części (kwatery).
Miedzioryt
Miedzioryt
technika graficzna należąca do druku wklęsłego. Na gładko wypolerowanej i zagruntowanej powierzchni płyty miedzianej żłobi się rysunek za pomocą stalowych rylców; po opracowaniu płytę lekko się podgrzewa, a następnie wałkiem wciera farbę w wyżłobione rowki; po usunięciu farby z gładkich partii metalu przykłada się do płyty zwilżony papier i odbija pod prasą. Z jednej płyty można otrzymać kilkaset odbitek (zwanych także miedziorytami, dawniej kopersztychami); ryciny mogą być odbijanie na papierze, pergaminie, płótnie, atłasie itp. Technikę te charakteryzuje cienka, sucha, ostro zakończona kreska. Miedzioryt jest najstarszą graficzną techniką na metalu, stosowaną już w XV w.
Perspektywa barwna
Perspektywa barwna
stosowana od XVI w. Polega na wykorzystaniu w kompozycji malarskiej zjawiska, w którym złudzenie głębi, wywołane przez różne kolory jednakowo oddalone od obserwatora, jest rozmaite np. czerwień i żółcień wydają się występować ku przodowi, błękit – cofać w głąb.
Perspektywa powietrzna
Perspektywa powietrzna
stosowana od XVI w. Uwzględnia zjawisko, że z dużej odległości przedmioty nie tylko maleją, ale zmieniają także kolor; warstwa atmosfery dzielącej dalekie przedmioty od oka sprowadza ich kolor do szaroniebieskiej tonacji; zmiany w kolorze występują przeważnie w odniesieniu do barw ciemnych i zimnych, kolory jasne i ciepłe zachowują większą widoczność w oddaleniu.
Salvator Mundi
Salvator Mundi
Jest to określenie wizerunku Chrystusa, który unosi prawą rękę w geście błogosławieństwa.
Szrafowanie
Szrafowanie
kreskowe pokrywanie płaszczyzn rysunku. Najczęściej są to linie kładzione gęsto, równolegle lub krzyżujące się ze sobą w celu nadania rysunkowi większej plastyczności
Sztycharstwo (rytownictwo)
Sztycharstwo (rytownictwo)
inaczej rytownictwo. Sztuka graficzna polegająca na wyryciu rysunku na płycie, głównie metalowej (metaloryt) lub drewnianej, z której po nałożeniu farby wykonuje się odbitki na papierze, przeważnie przy użyciu prasy; uzyskana w ten sposób odbitka zwana jest ryciną (dawniej grawiurą). Termin rzadko używany do sztuki współczesnej, zastępowany szerszym pojęciem grafiki: w stosunku do sztuki dawnej używany czasem równoznaczne z terminem sztycharstwo, które oznaczało w zasadzie tylko rytowanie rylcem na miedzi. Artysta pracujący w tej dziedzinie zwany jest rytownikiem.
Święte oblicze
Święte oblicze
twarz en face. Kanoniczne dla obrazów religijnych. Postać ukazana w ten sposób często unosi rękę do góry i dotyka palcem piersi.
Słownik pojęć powstał na podstawie:
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Stefan Kozakiewicz, Warszawa 1969.
Liz Rideal, Jak czytać obrazy – treść forma, technika, Londyn 2010.
mc2cdf17efd1f503d_0000000000284
Galeria dzieł sztuki
Rn6KIa1YF49QQ1
Na ilustracji znajduje się autoportret Albrechta Dürera pt.: „Autoportret w futrze”. Wizerunek młodego mężczyzny wypełnia cały kadr i ukazuje go od pasa w górę. Tło jest jednolite, czarne. Mężczyzna ma długie wąsy i krótką brodę oraz długie, kręcone, rudo-brązowe włosy, opadające symetrycznie na ramiona z obydwu stron. Jego szata jest miodowo-brązowa, wykończona futrem, sięgającym końca kadru, co sugerować może, że cały strój mężczyzny jest nim obszyty. Obydwie ręce Dürer ma zgięte w łokciach, ale tylko prawa ręka jest widoczna w całości. Prawą dłoń mężczyzna opiera o szatę w miejscu, w którym jest obszyta futrem. Najbardziej oświetloną częścią obrazu jest twarz i dłoń, natomiast prawa strona, im bliżej krawędzi dzieła, staje się coraz ciemniejsza.
Albrecht Dürer, „Autoportret w futrze”, 1500, Stara Pinakoteka, Monachium, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
R1PvCx2SaKdq91
Na ilustracji znajduje się dzieło Albrechta Dürera pt.: „Czterej Apostołowie”. Cztery postacie mężczyzn, nieco ponadnaturalnej wielkości, artysta namalował na dwóch panelach: Jan i Piotr – na lewym oraz Marek i Paweł – na prawym. Pionowe panele są ze sobą połączone, otoczone ramą. Układ stojących postaci bardzo blisko siebie, w obu panelach jest podobny: jeden z Apostołów stoi bokiem w rozłożystym, luźno opadającym płaszczu zajmującym niemal połowę panelu, drugi - jest ledwo widoczny, możemy dostrzec jedynie jego głowę. Jan ma szatę czerwoną, która kontrastuje z zieloną tuniką, której fragmenty wystają spod płaszcza, trzyma w dłoniach otwartą księgę i jest pogrążony w lekturze. Jest przedstawiony jako mody człowiek. Piotr jest przedstawiony jako łysiejący starzec z duga brodą ze wzrokiem utkwionym w ziemię. Paweł, również przedstawiony jako łysiejący starzec z ogromną zamkniętą księgą w swoich rękach, okryty białym płaszczem – spogląda w stronę widza. Marek, którego głowa wynurza się z czarnego tła spogląda na Pawła. Artysta bardzo precyzyjnie oddał szczegóły, co szczególnie jest widoczne w przedstawieniu draperii znajdującej się na pierwszym planie. Apostołowie są przedstawienie z atrybutami: Jan z księgą, Piotr z kluczami, Marek ze zwojem, Paweł z ogromną księgą i mieczem. Na panelach, tuż pod stopami znajduje się wąski pasek z napisami, który jest częścią obrazu.
Albrecht Dürer, „Czterej Apostołowie”, 1526, Stara Pinakoteka, Monachium, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
RuTK2UKkOWsF81
Na ilustracji znajduje się drzeworyt Albrechta Dürera pt.: „Czterech Jeźdźców Apokalipsy”. To dramatyczna scena religijna nawiązująca do fragmentu z Księgi Objawienia (Nowy Testament). Wykonana z niezwykłą precyzją czarno-biała grafika przedstawia trzech walecznych rycerzy pędzących na koniach w zwartym szyku, gotowych do waliki, tratujących bezbronnych ludzi. Na pierwszym planie znajduje się czwarty jeździec na wychudzonym, wolno kroczącym koniu. Jeździec jest półnagim, kościstym starcem, trzymającym w rękach widły. Wszystko rozgrywa się na tle skłębionych chmur i uśmiechniętego anioła, którego wzrok skierowany jest w stronę widza. Dürer po mistrzowsku zakomponował scenę zgodnie z zasadami perspektywy linearnej, zastosował efekty światłocieniowe. Jego kreska, którą różnicuje pod względem grubości, kierunku, kształtu oraz ilości wspaniale oddaje łagodny lub mocny modelunek postaci oraz tła. Dzięki temu odnosimy wrażenie, że scena fantastyczna rozgrywa się w realnej przestrzeni.
Albrecht Dürer, „Jeźdźcy Apokalipsy”, 1498, The Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, USA, wikimedia.org, domena publiczna
R1PhcQakV2jrA1
Na ilustracji znajduje się miedzioryt Albrechta Dürera pt.: „Melancholia I”. Na pierwszym planie, nieco po prawej stronie, w powłóczystej, bogato udrapowanej sukni, z podpartą na ręku głową, w zamyśleniu spoglądający w dal, siedzi uskrzydlona postać z długimi, kręconymi włosami. W drugiej ręce trzyma cyrkiel. Wokół siedzącej na tle ściany domu z wiszącą klepsydrą, wagą, kwadratem magicznym i dzwonem, postaci – cala przestrzeń jest wypełniona różnej wielkości przedmiotami: na pierwszym planie rozrzucone gwoździe, długi nóż, strug, kula, nieco dalej ogromny graniastosłup, kamień młyński, drabina oparta o ścianę domu, młotek. Pomiędzy tymi ciasno rozmieszczonymi przedmiotami leży skulony, wychudzony pies, z nogą opartą o kamień młyński stoi putto zajęte pisaniem na tabliczce. Kompozycja wzmacnia wrażenie chaosu, zagubienia, niemocy i ciszy. W tle płonąca gwiazda lub kometa oświetla krajobraz morski zwieńczony tęczą oraz napis „Melencolia I” umieszczony tuż nad horyzontem.
Albrecht Dürer, „Melancholia”, 1514, Muzeum Städel, Frankfurt, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
R8OWDAbgUILCw1
Na ilustracji znajduje się miedzioryt Albrechta Dürera pt.: „Adam i Ewa”. Adam i Ewa stoją niczym posągi starożytnych bóstw, o pięknych, proporcjonalnych i zmysłowych ciałach. Oboje są nadzy i trzymają w swych dłoniach gałązki z liśćmi. Gałązki z liśćmi zasłaniają również ich części intymne. Na gałązce, którą Adam trzyma wysoko, siedzi papuga i wisi tabliczka z podpisem autora i datą wykonania grafiki. Tuż przy prawej dłoni Ewy znajduje się wąż. Postaci stoją przodem, ale ich głowy są skierowane do siebie. Scena rozgrywa się w lesie, w kadrze widzimy zwierzęta i ptaki, a w oddali zarysy zbocza górskiego. Dürer po mistrzowsku operuje kreską oddając modelunek światłocieniowy postaci, drzew i tła, wyraźnie zmieniając intensywność opracowania jasnych nagich ciał i ciemnych drzew.
Albrecht Dürer, „Adam i Ewa”, 1504, Muzeum Städel, Frankfurt, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
RdzMuDnvmhDJb1
Ilustracja przedstawia dzieło Albrechta Dürera pt. „Autoportret”. Olejny obraz namalowany został w 1498 roku, obecnie przechowywany w Muzeum Prado w Madrycie. Przedstawia elegancko ubranego Albrechta Dürera w wieku 26 lat, w delikatnym skręcie tułowia na tle okna znajdującego się po prawej stronie i otwierającego się na górzysty krajobraz. Mężczyzna ma spokojny wyraz twarzy, długie kręcone włosy opadające na ramiona, wąsy i brodę. Jego oczy wpatrują się w widza. Nakrycie głowy, szata oraz rękawiczki stanowią harmonijną całość kolorystyczną.
Albrecht Dürer, „Autoportret”, 1498, Muzeum Narodowe Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
R9syoqUzTUMNV1
Ilustracja przedstawia fragment obrazu Albrechta Dürera pt. „Autoportret”. W kadrze znajduje się część ramy okiennej i widok z okna na rozległy krajobraz z górami. Artysta bardzo precyzyjnie odwzorował szczegóły: płynącą rzekę i jej brzegi porośnięte roślinnością oraz stoki górskie: bliższe zalesione, dalsze – przyprószone śniegiem. Nad całością rozciąga się szaro-niebieskie niebo.
Albrecht Dürer, „Autoportret”, detal, 1498, Muzeum Narodowe Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
Rw57C764LB4yy1
Ilustracja przedstawia fragment dzieła Albrechta Dürera pt. „Autoportret”. Olejny obraz namalowany w 1498 roku, przechowywany w Muzeum Prado w Madrycie. Po prawej stronie dzieła, pod namalowanym parapetem okiennym, możemy zauważyć podpis artysty, co jest znamienne dla rodzącego się renesansu.
Albrecht Dürer, „Autoportret”, detal, 1498, Muzeum Narodowe Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
RAixdhDazuMwf1
Ilustracja przedstawia dzieło Albrechta Dürera pt. „Kępa trawy”. Artysta namalował brązową popękaną od suszy ziemię oraz kępy trawy i chwastów w odcieniach przygaszonej zieleni. Tło jest jednolite: w jasnym rozbielonym brązie nawiązującym do koloru ziemi.
Ilustracja przedstawia dzieło Albrechta Dürera pt. „Zając”. Artysta namalował brązowo-szarego zająca na kremowym tle. Pod zającem znajduje się podpis i rok 1502.
Albrecht Dürer, „Zając” 1502, Albertina, Wiedeń, Austria, wikimedia.org, domena publiczna
R1NM01CFW1kgk1
Ilustracja przedstawia dzieło Albrechta Dürera pt. „Adam i Ewa”. Dzieło przedstawia dwie nagie postaci o idealnych proporcjach, które stoją pod drzewem, na którym jest wąż. Adam i Ewa są szczuplejsi niż na rycinie wykonanej przez Dürera trzy lata wcześniej. Ewa, której skóra jest bielsza niż skóra Adama, stoi obok Drzewa Wiedzy, w ciekawej pozycji: jej lewa noga jest cofnięta do tyłu i lekko uniesiona stopa opiera się o piętę prawej nogi. Lewą ręką przyjmuje dojrzałe jabłko oferowane przez zwiniętego węża. Prawą ręką opiera się o konar drzewa wyłaniający się z tyłu, na wysokości jej nóg. Na konarze wisi tabliczka z nazwiskiem Dürera i data wykonania dzieła.
Albrecht Dürer, „Adam i Ewa”, ok. 1507, Narodowe Muzeum Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
RF1xwT3IBZJyJ1
Ilustracja przedstawia drzeworyt Albrechta Dürera pt. „Szatan wtrącony do czeluści”. Ponury pejzaż łączy się z mrocznym zamyśleniem skrzydlatego geniusza, który idzie trzymając w ręce duży klucz i pochyla nad jamą, do której wpada szatan. Za nimi, po prawej stronie znajduje się wzgórze, na którym pod drzewem stoją dwie postaci. Z lewej strony, w oddali widać zwartą zabudowę miejską, a w tle – zarysy gór.
Albrecht Dürer, „Szatan wtrącony do czeluści”, 1511, z cyklu drzeworytów „Apokalipsa”, The Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, USA, wikimedia.org, domena publiczna
RBG4c6cWYHqeZ1
Ilustracja przedstawia dzieło Albrechta Dürera pt. „Święty Hieronim w celi”. Dürer ukazał Hieronima we franciszkańskim habicie, siedzącego na drewnianej ławie w małym renesansowym gabinecie. Święty jest pochylony nad stołem, ma długą brodę i wąsy, a nad jego głową roztacza się blask. Z lewej strony znajduje się duże okno półkoliście zakończone, na ścianach wiszą półki. Na parapecie okiennym znajduje się czaszka. Pod parapetem, wzdłuż okna stoi ława, na której leżą książki i poduszki. Na pierwszym planie, obok siebie, leżą lew i pies. Pomieszczenie jest ukazane w perspektywie zbieżnej, co szczególnie jest widoczne w drewnianych deskach stropowych, które wypełniają znaczną część kadru.
Albrecht Dürer, „Święty Hieronim w Celi”, ok.1514, Kupferstichkabinett Muzeum, Berlin, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
RvSE3JcpaJoZQ1
Ilustracja przedstawia czarno-białe dzieło Albrechta Dürera pt. „Rycerz, śmierć i diabeł”. Na pierwszym planie obrazu znajduje się rycerz na koniu. Jest on stary i zmęczony, jednak dostojnie podąża na swym pięknym koniu, z psem biegnącym tuż obok. Rycerz w lewej ręce trzyma lejce, a w drugiej długą dzidę do polowania na dzikie zwierzęta. Rycerz jedzie w pełnej zbroi, a przy jego boku przypięty jest długi miecz. Na drugim planie czai się Śmierć. Jedzie ona na koniu - szkielecie. Twarz ma zgniłą, a wzrok łakomie skierowany na rycerza. Pokazuje mu klepsydrę. Znajduje się tam także Diabeł. Jest on przedstawiony w postaci zwierzęcia o ludzkich kształtach z dzidą w ręce. Bestia spogląda na rycerza, gotowa do ataku.
Albrecht Dürer, „Rycerz, śmierć i diabeł”, ok. 1513, Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
mc2cdf17efd1f503d_0000000000302
Bibliografia
Wielka historia sztuki, T.3. Wczesny renesans, Warszawa 2010.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Stefan Kozakiewicz, Warszawa 1969. (2,3,5)
A.N. Hodge, Historia Sztuki – malarstwo o Giotta do czasów obecnych, Warszawa.
Agnieszka Kramza, Czterej jezdzcy Apokalipsy, [w:] iSztuka [dostępny na stronie] http://www.isztuka.edu.pl/i‑sztuka/node/403, [dostęp z dnia: 11.01.2018r.
Anna Maria Lepacka, Renesans. Historia – Sztuka - Ludzie, Warszawa 2017.
Bonnie Noble, Dürer, Adam and Eve,[w:] Khan Academy [dostępny na stronie] https://pl.khanacademy.org/humanities/ap‑art‑history/early‑europe‑and‑colonial‑americas/renaissance‑art‑europe‑ap/a/drer‑adam‑and‑eve [dostęp z dnia: 30.08.2018r.]
Bonnie Noble, Dürer, Melencolia,[w:] Khan Academy [dostępny na stronie]https://pl.khanacademy.org/humanities/renaissance‑reformation/northern/durer/a/durer‑melancholia [dostęp z dnia: 30.08.2018r.]
Dominika Jackowiak, Historia Sztuki Malarstwo, Warszawa 2016.
Jan Bałostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto, PWN, Warszawa 2017.
Liz Rideal, Jak czytać obrazy – treść forma, technika, Londyn 2010.
Sally Hickson, Dürer, The Four Horsemen of the Apocalypse,[w:] Khan Academy [dostępny na stronie] https://pl.khanacademy.org/humanities/renaissance‑reformation/northern/durer/a/drer‑the‑four‑horsemen‑of‑the‑apocalypse [dostęp z dnia: 30.08.2018r.]
Steven Zucker, Beth Harris, Dürer, Self‑portrait (1498),[w:] Khan Academy [dostępny na stronie]https://pl.khanacademy.org/humanities/renaissance‑reformation/northern/durer/v/d‑rer‑self‑portrait‑1498[dostęp z dnia: 30.08.2018r.]
Steven Zucker, Beth Harris, Dürer, Self‑portrait (1500),[w:] Khan Academy [dostępny na stronie]https://pl.khanacademy.org/humanities/renaissance‑reformation/northern/durer/e/d‑rer‑s-self‑portrait‑quiz [dostęp z dnia: 30.08.2018r.]
Steven Zucker, Beth Harris, Dürer, The fourth Apostles,[w:] Khan Academy [dostępny na stronie] https://pl.khanacademy.org/humanities/renaissance‑reformation/northern/durer/v/d‑rer‑the‑four‑apostles‑1526 [dostęp z dnia: 30.08.2018r.]
Steven Zucker, Beth Harris, Dürer, the large Piecie of Turf,[w:] Khan Academy [dostępny na stronie] https://pl.khanacademy.org/humanities/renaissance‑reformation/northern/durer/v/albrecht‑d-rer‑the‑large‑piece‑of‑turf‑1503 [dostęp z dnia: 30.08.2018r.]
Steven Zucker, Beth Harris, Dürer's woodcuts and engravings,[w:] Khan Academy [dostępny na stronie] https://pl.khanacademy.org/humanities/renaissance‑reformation/northern/durer/v/printmaking‑woodcuts‑and‑engravings[dostęp z dnia: 30.08.2018r.]
Wielcy Malarze – Ich życie, inspiracje i dzieło, Albrecht Dürer, red. Ewa Dołowska, nr 46, 1999.
