Alegoryczne wyrażenie myśli romantycznej przez Françoisa Rude'a
Ważne daty
1784‑1855– lata życia Françoisa Rude’a
1808 – wyjazd do Paryża; podjęcie nauki u Pierrea Cartelliera
1812 – nagroda Grand Prix de Rome
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
12. wskazuje w dziele sztuki symbol i alegorię, potrafi wytłumaczyć ich znaczenie;
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
b) w rzeźbie: bryły, kompozycji, faktury, relacji z otoczeniem,
15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;
17. analizuje dzieła pod względem ikonograficznym, z wykorzystaniem słowników symboli;
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
2. zna najistotniejszych fundatorów, mecenasów i marszandów, na których zlecenie powstawały wybitne dzieła sztuki;
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje;
4. łączy dzieło z fundatorem, mecenasem lub marszandem, dla którego powstało.
określać cechy stylu rzeźb Rude’a;
rozpoznawać najważniejsze dzieła Francois’a Rude’a;
wskazywać zleceniodawców dzieł;
opisywać nawiązania do mitologii w rzeźbach;
łączyć atrybuty z wyrzeźbionymi postaciami;
dokonywać analizy formalnej rzeźb;
przyporządkowywać obiekty do miejsc, w których się znajdują.
François Rude - przełamanie kanonów klasycystycznych
François Rude (1784 - 1855) to francuski rzeźbiarz, który odrzucił klasycyzm rzeźby francuskiej końca XVIII i początku XIX wieku na rzecz stylu dynamicznego i emocjonalnego. Po śmierci ojca wyjechał do Paryża, by od 1808 roku rozpocząć studia w École Nationale Supérieure Des Beaux‑Arts de Paris, w pracowni Pierre’a Cartelliera. W 1812 roku wygrał Prix de Rome, ale wojna napoleońska uniemożliwiła mu wyjazd do Rzymu. Początkowo twórczość rzeźbiarza oparta była na zasadach neoklasycznej szkoły francuskiej. Po roku 1830 artysta zerwał ze sztywnością na rzecz pokazywania emocji, porywczości, prawdy i zgodności modela z naturą. Popularność i liczne sukcesy przyczyniły się do otwarcia warsztatu i jednoczesne szkolenie studentów. W 1855 roku, na targach w Paryżu, został odznaczony medalem honorowym.
Porzucenie klasycystycznych cech widoczne jest w rzeźbie Młody rybak neapolitański bawiący się z żółwiem z lat 1831‑33, w której widoczne są emocje. Zerwał z ideologią, zgodnie z którą sceny rodzajowe były uznawane za niegodne sztuki statuarycznej, zwłaszcza w materiale tak szlachetnym jak marmur. Choć Młody rybak neapolitański bawiący się z żółwiem kształtem przypominał antyczną rzeźbę, jego ciało nie jest wyidealizowane, a podczas uśmiechu widoczne są zęby, co było traktowane jako naruszenie dobrego smaku. Postać nagiego chłopca o kędzierzawych włosach, noszącego czapkę frygijską oraz szkaplerz na szyi - siedzącego na pokrytej siecią rybacką skale oraz bawiącego się złowionym żółwiem - uosabia beztroskę. Malownicze postacie ludu wiejskiego i rybaków stały się dla artystów ucieleśnieniem prostej, niewinnej natury człowieka. Pomimo sprzeciwów konserwatywnych krytyków Młody rybak neapolitański odniósł ogromny sukces i stał się punktem zwrotnym w historii sztuki. François Rude sprzeciwił się zasadom klasycyzmu dzięki sposobie ujęcia tematu i jego niewyidealizowanej formie.
Dziełem, dzięki któremu Rude zdobył sławę, jest Merkury wiążący skrzydła do sandałów (1828‑36). Temat dzieła został zaczerpnięty z Metamorfoz Owidiusza (ks. I ). Zeus zakochał się w pięknej nimfie Io, która przemieniona w białą jałówkę, została oddana przez jego zazdrosną małżonkę Herę pod straż stuokiemu olbrzymowi, Argusowi. Na prośbę Zeusa, aby uwolnić jego ukochaną, Merkury (utożsamiany przez Rzymian z greckim bogiem Hermesem) uśpił Argusa, grając na syrindze (Fletnia Pana), a następnie go zabił. Artysta ukazał moment po zabójstwie, kiedy Merkury rzucił sztylet na ziemię. Praca przedstawia Merkurego (gr. Hermesa) - boga handlu, złodziei, podróżników - jako młodzieńca o łagodnym i tęsknym uśmiechu, ze skrzydlatym kaduceuszemkaduceuszem – magiczną różdżką, wiążącego sandały ze skrzydełkami, podczas wspinaczki na Olimp po ścięciu stuokiego olbrzyma Argusa. Merkury prawą ręką zapina skrzydlaty sandał na prawej stopie, wspartej o skałę, a lewą rękę ze skrzydlatym kaduceuszem, oplecionym dwoma wężami - symbolem pełnionej przez niego funkcji - wyciąga wysoko w górę. Przez jego lewe ramię przewieszona jest płaszcz pasterski. Skrzydełka umocowane do sandałów i po bokach głowy umożliwiały mu szybkie przemieszczanie się.
Do tematu i formy klasycznej nawiązuje Prometeusz ożywiający Sztukę. Płaskorzeźba powstała w latach 1833‑35, przedstawia siedem postaci zgrupowanych wokół siedzącego na tronie Prometeusza zapalającego ogień. Prometeusz - personifikacja Stworzenia, pochyla swoją pochodnię i ożywia Sztukę. Po lewej stronie znajduje się uosobienie Architektury z kompasem, rysującej kopułę i wcielenie Rzeźby wykuwającej głowę umierającego niewolnika Michała Anioła. W tle usytuowana jest Kariatyda przypominająca posągi z Erechtejon. Po prawej stronie tronu usytuowana została kopia sylwetki Milona z Crotone Pierre'a Puget’a i przedstawienie personifikacji Zwycięstwa lub Skrzydlatej Chwały, uosobienie Muzyki z lirą i wcielenie Malarstwa, reprezentowane przez dojrzałego mężczyznę, którego rysy przypominają Rude’a
Twórczość Rude'a powstała na bazie tradycji klasycznej, której towarzyszy romantyczny duch jego twórcy.
Romantyczny charakter twórczości Rude’a i powrót do klasycyzmu
Romantyczny charakter w twórczości Rude’a polegał zarówno na entuzjazmie dla rewolucji i sławy cesarskiej, jak i dramatycznym ujęciu ruchu i heroicznego gestu. Cechy te widoczne są w najbardziej znanym dziele artysty Wymarsz strzelców w 1792 roku, zwanym Marsylianką, a będącym częścią reliefu Łuku Triumfalnego na Place de l’Etoile, którego budowa rozpoczęła się pod rządami Napoleona I, a wystrój powstawał za czasów Ludwik Filip. Francuski artysta skupił się na oddaniu dynamiki sceny z 25 kwietnia 1792 roku, gdy rewolucyjna Armia Renu wyruszyła do walki z Austrią. Rude połączył wątki przejęte ze sztuki i kultury antycznej z elementami współczesności. Relief ma kompozycję dynamiczną, twarze postaci oddają gwałtowne emocje – odwagę i wojowniczą agresję. Odwołując się do symboli i znaczeń przejętych ze świata starożytnych, artysta oddał ducha gwałtownej, niespokojnej, pełnej żaru ideowego epoki rewolucji francuskiej.
W latach 1845‑47, na zamówienie byłego grenadiera z korpusu Napoleona Claud’a Noisota, powstała rzeźba Napoleon budzący się do nieśmiertelności , która miała wzmocnić symbolikę napoleońskiego sanktuarium w parku Fixin pod Dijon. Rzeźba ukazuje wyidealizowanego, odmłodzonego Napoleona, znajdującego się na łożu śmierci na wyspie Św. Heleny, z zamkniętymi oczami, wieńcem laurowym na głowie i epoletamiepoletami na ramionach. Napoleon ukazany jest jako zmartwychwstający. Postać bohatera znajduje się w pozycji półleżącej i przypomina sarkofagi etruskie. Poniżej postaci Napoleona znajduje się zmiażdżony, na wpół przykryty całunem orzeł (symbol imperialny). Zerwany łańcuch symbolizuje wolność. Oba symbole są odwołaniem do mitu o Prometeuszu, jednak Napoleon jest przedstawiony jako anty‑Prometeusz – w momencie uwolnienia. Mimo mitologicznych inspiracji, postawa i heroiczne przesłanie są romantyczne.
W 1845 roku Ludwik Filip zamówił do kolekcji posągów przedstawiających słynne kobiety, znajdującej się w paryskim Jardin du Luxembourg rzeźbę Joanny d’Arc słuchającej głosów. Zainteresowanie żyjącą w I poł. XV wieku postacią d’Arc, pojawiło się we Francji, która próbowała ustalić swą tożsamość po Rewolucji i wojnach napoleońskich. Naród francuski szukał wtedy bohaterów pozbawionych kontrowersji, a Joanna była symbolem Francji, który wszyscy byli gotowi zaakceptować, gdyż jako patriotka i córka ubogich ludzi stanowiła wzór dla nisko urodzonych ochotników, walczących dla Francji. Była też symbolem jedności narodowej ojczyzny i walki o niepodległość. Rude ukazał kobietę jako trzynastolatkę słyszącą głosy św. Michała Archanioła, św. Katarzyny i św. Małgorzaty, którzy nakazali jej uwolnić Francję z okupacji angielskiej. Joanna d’Arc ubrana jest w długą spódnicę i sznurowaną kamizelkę, prawą rękę podnosi na wysokość ucha, aby nasłuchiwać wezwania świętych. Lewą rękę opiera na zbroi. Zgodnie z wyjaśnieniami samego Rude’a, pasterka została ukazana w momencie przemiany w wojowniczkę.
Pod koniec życia artysta nastąpił zwrot w stylu artysty – w dziełach coraz częściej wracał do klasycyzmu. W 1851 roku dla miasta Dijon wykonał posąg greckiej bogini młodości, Hebe. Rude przedstawił ją w roli podczaszyni bogów, podnoszącej naczynie z ambrozją nad jej ojcem, Jowiszem (gr. Zeusem). Dzieło ukazywało boginię karmiącą nektarem Jowisza (gr. Zeusa), przybierającego postać orła. Wizerunki Hebe i Jowisza pod postacią orła zostały wykorzystane przez artystę do stworzenia własnej wizji Wolności. Postać Hebe to młoda, naga kobieta, stojąca w kontrapościekontrapościena fragmencie kolumny. Z jej lewej strony znajduje się Jowisz pod postacią orła, unoszącego wysoko łeb w kierunku wyciągniętej prawej ręki Hebe, trzymającej naczynie, prawdopodobnie zawierające ambrozję, nektar bogów. Z lewego ramienia Hebe zsuwa się draperia, zakrywając lewą nogę. Orzeł stoi na szponach, a jego lewe skrzydło jest rozpostarte i przytrzymywane przez Hebe.
Dobierz tytuły do dzieł Francois’a Rude’a.
Hebe i orzeł Jowisza, Młody rybak neapolitański bawiący się z żółwiem, Merkury zapinający sandały, Napoleon budzący się do nieśmiertelności, Prometeusz ożywiający Sztukę, Wymarsz wolontariuszy w 1792 r.
Wybierz prawidłowe stwierdzenia opisujące kaduceusz (gr. kerykejon), jeden z atrybutów rzymskiego boga Merkurego.
- prosta laska niekiedy ozdobiona wieńcem, przewiązana wstążkami
- w sztuce przedstawiany jest zwykle w formie prostego kija z oplatającym go wężem
- symbol pokoju i handlu
- atrybut boga Merkurego z mitologii rzymskiej (gr. Hermesa)
- stanowi symbol medycyny, „odradzanie się” – symbolizuje ciągłą samoodnowę życia, ozdrowienie, długowieczność, uzdrawianie
- w sztuce przedstawiany jest zwykle w formie prostego, dość długiego kija (z drewna sosnowego lub jodłowego), zakończonego szyszką, na przykład sosny pinii
- symbolizuje urodzaj, płodność, nieśmiertelność życia roślinnego, odrodzenie, trwałość
Wybierz elementy związane z rzeźbą przedstawiającą Młodego rybaka .
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
Wskaż zdania prawdziwe.
- Dziełem, dzięki któremu Rude zdobył sławę, jest Merkury wiążący skrzydła do sandałów.
- Romantyczny charakter w twórczości Rude’a polegał zarówno na entuzjazmie dla rewolucji i sławy cesarskiej, jak i dramatycznym ujęciu ruchu i heroicznego gestu.
- Twórczość Rude'a powstała na bazie tradycji klasycznej, której towarzyszy romantyczny duch jego twórcy.
Rozpoznaj rzeźbę, do której należy fragment. Wpisz jej tytuł.
Wskaż cechy zrywające z neoklasycyzmem, które artysta zastosował w rzeźbie Młody rybak neapolitański.
- Punktem wyjścia dla rzeźby staje się żywy model i studium z natury.
- Dopracowane detale, naturalna postać o malowniczej sylwetce pokazująca dziecko bawiące się z żółwiem.
- Regularne rysy twarzy postaci, nie wyrażające żadnych uczuć.
- Motyw prostej anegdoty uwolniony od wymogu przedstawiania prawd ponadczasowych.
- Chłopiec jest nagi, tak jak bohaterowie mitologii, a jego ciało jest wyidealizowane i nawiązuje do ideałów antycznych.
- Ukazanie serdecznego śmiechu chłopca w rzeźbie nie jest naruszeniem „dobrego smaku” w stosunku do ideałów antycznych przedstawień.
- Scena rodzajowa była uznawana za niegodną sztuki statuarycznej, zwłaszcza w materiale tak szlachetnym jak marmur.
Do dzieł dobierz miejsca, w których się znajdują.
Luwr, Paryż, Muzeum Sztuk Pięknych, Dijon, Luwr, Paryż, Park Fixin koło Dijon
| Młody rybak neapolitański bawiący się z żółwiem | |
| Napoleon budzący się do nieśmiertelności | |
| Hebe i orzeł Jowisza | |
| Merkury zapinający sandały |
Słownik pojęć
(potocznie, niepoprawnie: pagon, dawniej: epolet, galon) – element odzieży (zwłaszcza mundurów), który stanowi pasek materiału wszyty między górny koniec rękawa kurtki mundurowej a samą kurtkę, drugim końcem przypinany, najczęściej guzikiem, w pobliżu kołnierza, tak że nakrywa ramię wzdłuż obojczyka osoby ubranej w kurtkę.
dziedzina badań historii sztuki, której zadaniem jest opis i interpretacja elementów treściowych i symbolicznych w dziełach sztuki. Termin użyty w piśmiennictwie greckim jako eikonographia ma oznaczenie przedstawienia obrazowego.
gr. kerykejon (gr. kappaetarhoύkappaepsiloniotaomicronnu kērýkeion, łac. caduceus ‘laska heroldów’, od gr. kēryks ‘herold’) symboliczna laska. Stanowi symbol (znak) pokoju i handlu. W sztuce przedstawiana jest zwykle w formie prostego kija,(pierwotnie z drewna oliwnego lub laurowego) z dwoma oplatającymi go wężami, które pochylają ku sobie łby (symbolizują mądrość, równowagę sił). Niekiedy bywa zakończona parą skrzydeł lub ozdobiona wieńcem, przewiązana wstążkami.
w sztukach plastycznych sposób ustawienia postaci tak, iż cały ciężar jej ciała opiera się na jednej nodze, podczas gdy druga jest odciążona i lekko wspiera się na ziemi.
(stgr. psiupsilonchiomicronpiomicronmupióς psychopompós, łac. psychopompus ‘przewodnik dusz’);w religii istota (anioł, bóstwo, duch, zwierzę), której zadaniem jest odprowadzenie lub przeniesienie duszy zmarłego człowieka do świata pozagrobowego. Psychopomp często przedstawiany jest w sztuce sepulkralnej i świątynnej w postaci zwierząt. Były to: ptaki (kruki, wrony, orły, wróble, sowy, kukułki); konie, jelenie, koziorożce; psy; owady (pszczoły).
Słownik pojęć powstał na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
J. Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto, Warszawa 2001
A. Dulewicz, Encyklopedia sztuki francuskiej. Artyści, dzieła, pojęcia, Warszawa 1997
P. Couchoud, Sztuka francuska, t. II, Warszawa 1989