Alkoholizm - scenariusz lekcji
Alkoholizm
1. Cele lekcji:
A. Wiadomości
Uświadomienie uczniom problemu alkoholizmu w Polsce
B. Umiejętności
Uczeń zdobywa wrażliwość na szeroki i złożony problem, jakim jest alkoholizm
2. Metoda i formy pracy
metoda podająca, praca w grupach
3. Środki dydaktyczne
dwa arkusze A2, mazaki
4. Przebieg lekcji:
I. Wstęp
Jeszcze kilka lat temu pojęcie alkoholizmu określało wszystko: nędzę osoby pijącej, rodzinne tragedie, budki z piwem, śpiących na ławkach, nietrzeźwych kierowców. Takie rozumienie tematu miało to swoje zalety, gdyż stanowiło syntezę pewnego problemu społecznego. Miało jednak swoje wady; ponieważ alkoholizm określał jednocześnie zbyt wiele zjawisk, utrudnione było znalezienie właściwego rozwiązania tej choroby społecznej. Dlatego też od kilku lat zaczęto w gronie specjalistów mówić raczej o uzależnieniu od alkoholu, czy problemach związanych z alkoholem. Problemów tych jest tak dużo i są tak różnorodne, że uprawnione stało się mówienie o „mapie problemów alkoholowych”.
II. Rozwinięcie
1) Refleksje nad ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
W roku 1982 weszła w życie ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Poprawki, które zostały do tej ustawy wniesione, miały charakter fragmentaryczny i, wydaje się, uwzględniały jedynie doraźne interesy ekonomiczne z całkowitym pominięciem interesów zdrowia narodu i porządku publicznego. Utrata kontroli nad rynkiem alkoholowym, wzrost zagrożeń społecznych i zdrowotnych wynikających z nadużycia alkoholu są zjawiskiem niepokojącym w życiu narodu. Nie przestrzegane są też ustawowe zakazy sprzedaży alkoholu osobom nieletnim i nietrzeźwym. Organy odpowiedzialne za przestrzeganie prawa praktycznie zaniechały interwencji. Liczby podane przez urząd statystyczny są zatrważające. Tylko w ciągu ostatnich trzech lat spożycie alkoholu wzrosło o ponad 40%. W 1992 r. osiągnęło poziom ok. 11 l stuprocentowego alkoholu. Jest to najwyższy poziom spożycia w historii ziem polskich. Trudno o lepszy dowód niewystarczalności działań podejmowanych przez administrację i samorząd terytorialny. Najbardziej znaczącą i decydującą okazała się poprawka zawarta w art. 12, przekazująca decyzje o liczbie punktów sprzedaży alkoholu gminnym radom.
„Życie Warszawy” w kilka dni po wejściu w życie ustawy przeprowadziło telefoniczną sondę, której wyniki zweryfikowały złudne, jak się okazało, nadzieje posłów i senatorów.
Otóż tylko jedna gmina pozostawiła liczbę punktów sprzedaży alkoholu na dotychczasowym poziomie (Sosnowiec – 54 punkty sprzedaży). Zdecydowana większość zamierza znacznie podwyższyć liczbę takich sklepów. Dla przykładu w Pabianicach aż dziesięciokrotnie (z 34 do 340), w Kutnie sześciokrotnie (z 25 do 150), w Płońsku prawie pięciokrotnie (z 21 do 100).
Janusz Sierosławski z Instytutu Psychiatrii i Neurologii twierdzi, że większa dostępność alkoholu wpływa na wzrost jego spożycia. Efektem tego zaś jest konieczność zapewnienia nowych miejsc na oddziałach odwykowych, częstsze wypadki drogowe oraz podczas pracy. Rodzi się także inne pytanie, czy o taką zmianę struktury spożycia alkoholu ustawodawcom chodziło? Przypominam, że wzrost dostępności do alkoholi niskoprocentowych nie spowodował, jak się spodziewano, zmniejszenia spożycia wódki. O ile spożycie piwa wzrosło trzykrotnie, to spożycie napojów spirytusowych o 30%. Natomiast, jak twierdzą eksperci, piwo jest równie groźnym napojem jak każdy inny alkohol. Co więcej, stanowi jakby przedszkole pijaństwa i chorób alkoholowych. Butelka piwa to tyle samo alkoholu co szklanka wina i kieliszek wódki. Młodzież nie tylko częściej pije piwo, ale i pije go więcej. Piwem można się tak samo uzależnić od alkoholu jak winem czy wódką. W Polsce ok. 20% młodzieży w wieku 14‑17 lat ma takie problemy związane z używaniem alkoholu, jak upijanie się, konflikty w domu i w szkole, kolizje z prawem. Dodać trzeba, że na szybkość procesu uzależnienia się od alkoholu ma wpływ wiek, w jakim zaczyna się jego spożywanie. Pijąc alkohol systematycznie jeszcze przed ukończeniem dwudziestego roku życia można uzależnić się już po kilku miesiącach.
2) Świadectwo alkoholika
(można zaprosić na lekcję byłego alkoholika lub odczytać poniższy tekst)
Mam 52 lata. Przez 25 lat zajmowałem różne samodzielne i odpowiedzialne stanowiska. Jestem ojcem trzech synów. Złe towarzystwo spowodowało, że życie moje poszło w niewłaściwym kierunku. Alkoholu nadużywałem od dziewiętnastego roku, życia przez trzydzieści lat, mimo iż z domu wyniosłem poprawne, religijne wychowanie; w dzieciństwie służyłem do mszy świętej, a w bliskiej rodzinie mam osoby zakonne. Moje życie zmieniło się po szkole średniej, po wstąpieniu do młodzieżowych organizacji politycznych oraz pod wpływem nieskrępowanego korzystanie ze świata. Początkowo moje zachowanie było dwulicowe, co wynikało z religijnego wychowania z jednej strony, a z wpływów zepsutego środowiska z drugiej; potem robiłem już to otwarcie – swobodnie żyłem pod wpływem ciągłego używania alkoholu. Wyrzuty sumienia gaszone alkoholem trwały 30 lat. Dalsze nadużywanie alkoholu spowodowało usunięcie mnie z pracy i to był krytyczny moment w moim życiu. Pojawiły się u mnie nawet myśli samobójcze.
3) Obrazowy sposób przedstawienia problemu alkoholowego.
(na jednym arkuszu rysujemy pięć okręgów, w które wpiszemy charakterystykę poszczególnych wysp; na drugim arkuszu rysujemy pięć okręgów, w które wpiszemy środki zaradcze)
Wyspa pierwsza to szkody występujące u osób pijących:
– samozniszczenie się osób uzależnionych od alkoholu;
W Polsce żyje dziś według różnych szacunków od 1‑1,2 mln osób uzależnionych.
– uszkodzenie zdrowia: uszkodzenie wątroby, zaburzenia metabolizmu, zaburzenia w pracy serca i układu nerwowego.
Problem ten dotyczy w Polsce od 2 do 3 mln ludzi.
– uszkodzenie rozwoju psychofizycznego i kariery edukacyjnej pijącej nadmiernie młodzieży.
Ocenia się, że zagrożonych jest od 10 do 15% młodzieży między 14 a 18 rokiem życia.
Wyspa druga to szkody występujące u członków rodzin alkoholowych.
Grupa tych osób liczy od 4‑6 mln.
– dorośli małżonkowie, rodzeństwo i rodzice alkoholików (2‑2,5 mln w Polsce)
– dzieci aktualnie wychowujące się w tych rodzinach (2‑2,5 mln w Polsce)
– dorosłe dzieci alkoholików, które odczuwają zaburzenia somatyczne i emocjonalne spowodowane wychowywaniem się w przeszłości w takich rodzinach, a często stają się same alkoholikami.
Wyspa trzecia, rozleglejsza niż dwie poprzednie, ale otoczona często mgłą sztucznie wywoływanej niewiedzy, niechęci dostrzegania problemu: alkoholowa dezorganizacja środowiska pracy.
– absencja i wypadki w pracy
– obniżenie wydajności w pracy
Wyspa czwarta to już niemal kontynent naruszenia prawa i porządku przez osoby nietrzeźwe.
Chodzi tu o przestępstwa popełnione przez pijących (zbrodnie, gwałty, rozboje, kradzieże), o prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwości będące przyczyną dużej części wszystkich wypadków drogowych, wreszcie o alkoholowe zaburzenia zachowania w miejscach publicznych (wulgarne okrzyki, zanieczyszczenie chodników, toalet, zaczepki, itp.).
Wyspa piąta przypominająca górę lodową: jedynie mała jej część wystaje ponad powierzchnię. To przestępstwa i wykroczenia związane z obrotem alkoholem.
I tutaj wyróżniamy na mapie trzy krainy:
– nielegalny import, produkcję i sprzedaż napojów alkoholowych
– sprzedaż alkoholu osobom nieletnim i nietrzeźwym
– reklamę i propagowanie napojów alkoholowych
III. Zastosowanie
Uczniów dzielimy na 5 grup. Każda grupa stara się znaleźć odpowiednie środki zaradcze na problemy poszczególnych wysp (10 minut). Propozycje rozwiązań tych problemów wypisujemy na arkuszu. Mogą to być m.in.
rozwój nowoczesnych form terapii psychologicznej i terapii grupowej w grupach samopomocowych
świetlice socjoterapeutyczne
sprawniejsza interwencja policji w zgłoszeniach w rodzinach alkoholowych
ograniczanie szkód zdrowotnych u osób nadmiernie pijących (ale jeszcze nie uzależnionych) może następować na drodze przeszkolenia lekarzy i średniego personelu medycznego we wczesnym wykrywaniu u pacjentów objawów nadmiernego picia
5. Bibliografia
L. Cierpiałkowska, Alkoholizm. Przyczyny, leczenie, profilaktyka, Poznań 2000.
M. Dziewiecki, Nowoczesna profilaktyka uzależnień, Radom 2000.
6. Załączniki
a. Karta pracy