Aluzje, nawiązania, cytaty... Mistrz i Małgorzata M. Bułhakowa wobec Fausta J. W. Goethego

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna treść i problematykę lektur: Fausta i Mistrza i Małgorzatę,

• podaje definicję aluzji literackiej.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• wskazać i zinterpretować aluzje do Fausta Goethego w Mistrzu i Małgorzacie Michaiła Bułhakowa,

• zebrać i opracować materiały do projektu uczniowskiego (forma przygotowania do wewnętrznego egzaminu maturalnego z języka polskiego).

2. Metoda i forma pracy

Metoda projektu, praca w grupach

3. Środki dydaktyczne

Teksty Fausta i Mistrza i Małgorzaty

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel wprowadza temat, podkreślając, że celem lekcji jest wykazanie zależności pomiędzy tekstami: dramatem J.W. Goethego i powieścią Michaiła Bułhakowa. Zaznacza, że nie chodzi o zwykłą „wpływologię”, lecz głębokie odwołania. Mistrz i Małgorzata to powieść par excellance intertekstualna. W ramach projektu uczniowie zajmują się także objaśnieniem nawiązań do Biblii oraz transformacją motywów i wątków, interpretują dwie postacie (Poncjusz Piłat, Jezus) w Ewangelii, a w powieści Mistrza, zwracają uwagę na filozofię życiową Jeszui i opis jego śmierci.

b) Faza realizacyjna

Dzielimy klasę na grupy. Podane zagadnienia opracowuje 3‑4 uczniów. Po zakończeniu pracy zespoły eksperckie prezentują się na forum klasy. Oto polecenia dla grup:

1. Przeczytajcie motto Mistrza i Małgorzaty Bułhakowa pochodzące z Fausta („... Więc kimże w końcu jesteś?/ Jam częścią tej siły,/ która wiecznie zła pragnąc,/ wieczni czyni dobro”). Wyjaśnijcie jego znaczenie i funkcję.

2. Porównajcie sytuację Fausta zawierającego pakt z diabłem (motywacje czynów bohatera Goethego) z sytuacją Mistrza – artysty w państwie totalitarnym, mieszkańca Moskwy lat 30. XX w.

3. Przypomnijcie sobie Fausta J.W. Goethego. Jak Goethe postrzega zło, jakie jest miejsce zła w świecie, czy może być ono przyczyną dobra?

4. Zinterpretujcie siły szatańskie jako narzędzie dobra i sprawiedliwości w Mistrzu i Małgorzacie.

5. Przedstawcie temat miłości i tzw. wiecznej kobiecości w obu utworach*.*

6. Co jest przyczyną tragedii w życiu Małgorzaty z Fausta J.W. Goethego i Małgorzaty z powieści Bułhakowa?

7. Zinterpretujcie scenę podążania Małgorzaty i Mistrza do wieczystego domu (unieśmiertelnienie miłości).

8. Porównajcie koncepcje dobra i zła, obraz zmagania się dobra ze złem występujące w Fauście i w Mistrzu i Małgorzacie.

c) Faza podsumowująca

Po wystąpieniach uczniów, które powinny mieć postać prezentacji typu maturalnego, nauczyciel ocenia najpierw pracę całego zespołu, a potem zwraca uwagę na ewentualne braki w wiedzy i umiejętnościach przygotowania wystąpień. Prowadzący powinien pamiętać, że niezmiernie ważne jest podkreślanie zalet prezentacji tak merytorycznych, jak i formalnych, bo to podnosi motywację uczniów.

5. Bibliografia

M. Bułhakow, Mistrz i Małgorzata, przeł. I. Lewandowska i W. Dąbrowski, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 2005.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Sporządź konspekt wybranego zagadnienia omówionego na lekcji.

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Lekcja przeznaczona jest dla klasy drugiej liceum ogólnokształcącego z rozszerzonym programem języka polskiego jako część cyklu wchodzącego w skład projektu „Między dobrem a złem – Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa”.