Spis treści

• Białka2Białka

• Tłuszcze3Tłuszcze

• Węglowodany4Węglowodany

• Witaminy5Witaminy

• Związki mineralne6Związki mineralne

Związki organiczne dzieli się na związki azotowe i bezazotowe. Związki azotowe to białko ogólne, w którym wyróżnia się białko właściwe i związki azotowe niebiałkowe. Związki bezazotowe tworzą węglowodany i tłuszcze. Do związków organicznych zalicza się również witaminy, enzymy i hormony, występują one w małych ilościach.

Powrót do spisu treści7Powrót do spisu treści

Białka są składnikiem budulcowym, koniecznym do tworzenia odpowiednich struktur organizmu. Składają się z aminokwasów. Znanych jest około 20 aminokwasów. Część z nich organizm zwierzęcy potrafi wytworzyć sam, pozostałe muszą być dostarczone w paszach.

Przy syntezie białka w organizmie potrzebne są wszystkie aminokwasy. Aminokwas, który występuje w najmniejszej ilości, ogranicza możliwość syntezy nowego białka. Jakość białka uzależniona jest od składu aminokwasowego i zawartości aminokwasów egzogennych.

Zwierzęta przeżuwające po osiągnięciu dojrzałości nie muszą mieć dostarczanych w paszach aminokwasów egzogennych, ponieważ syntetyzują je mikroorganizmy żwacza. Pasze pochodzenia zwierzęcego są bogatsze w aminokwasy, w paszach pochodzenia roślinnego nie występują wszystkie aminokwasy, stąd białko tych pasz ma niższą wartość biologiczną.

Białka w organizmie zwierzęcym trawione są w przeważającej mierze w dwunastnicy. Rozkładają się do peptydów, a następnie do aminokwasów i w takiej formie są wchłaniane i transportowane do tkanek. Białka z zasady są składnikiem budulcowym, jednak przy deficycie w organizmie składników energetycznych lub monotonnym karmieniu zwierząt paszami zawierającymi przewagę białka mogą one być wykorzystywane jako źródło energii.

Powrót do spisu treści7Powrót do spisu treści

Tłuszcze właściwe zbudowane są z trójwodorotlenowego alkoholu o nazwie glicerol i wolnych kwasów tłuszczowych. Stanowią one składniki odżywcze o najwyższej wartości energetycznej.

W organizmie odgrywają dość istotne role: dostarczają potrzebnej energii, wchodzą w skład struktur komórkowych (błony białkowo‑lipidowe), stanowią substancję zapasową, ułatwiają wchłanianie rozpuszczalnych w nich witamin (A, D, E, K), tłuszcz podskórny tworzy izolację cieplną.

Tłuszcz w organizmie występuje we wszystkich tkankach, w postaci słoniny lub tłuszczu podskórnego i wokół narządów wewnętrznych jako sadło lub tłuszcz sadełkowy. Skład tłuszczu zapasowego zależy od gatunku zwierząt.

RYmolZeKFUg1G1

Na zdjęciu znajduje się kilkadziesiąt nasion słonecznika. Nasiona są małe, podłużne, zwężające się ku górze. Mają czarny kolor z białymi, pociągłymi prześwitami.

Tłuszcze trawione są w organizmie do glicerolu i wolnych kwasów tłuszczowych. W takiej formie są one wchłaniane i transportowane do tkanek. W organizmie zwierzęcym tłuszcze występują w ilości 10–60%. Zawartość tłuszczu w paszach jest bardzo zróżnicowana. Spośród pasz roślinnych najwięcej tłuszczów jest w nasionach, mniej w łodygach i liściach, a najmniej w korzeniach.

Dużo tłuszczu zawierają nasiona lnu, rzepaku i słonecznika (30–40%) oraz ziarno owsa i kukurydzy (4–7%).

Powrót do spisu treści7Powrót do spisu treści

Węglowodany są podstawowym źródłem energii, biorą też udział w przemianach komórkowych, wchodzą w skład kwasów nukleinowych i koenzymów.

Węglowodany są wchłaniane z układu pokarmowego w postaci cukrów prostych, głównie glukozy. Stanowią ważny składnik energetyczny. Po wchłonięciu wędrują z krwią do wątroby, gdzie przy udziale insuliny zamieniane są w materiał zapasowy, wielocukier o nazwie glikogen. Glikogen magazynowany jest w wątrobie i stopniowo, w miarę zapotrzebowania, uwalniany. W postaci glukozy dociera do komórek, gdzie jest wykorzystywany jako źródło energii.

Spośród cukrów złożonych w roślinach najczęściej występują: sacharoza – dwucukier, rafinoza – trójcukier oraz skrobia – wielocukier. Skrobia jest materiałem zapasowym gromadzonym w nasionach, owocach, bulwach, kłączach i korzeniach. W ziarnie zbóż znajduje się 50–70% skrobi.

Do wielocukrowców zalicza się też celulozę i hemicelulozę. Wchodzą one w skład tzw. włókna. Oprócz wymienionych włókno budują pektyna, lignina, kutyna i suberyna. Włókno występuje w paszach roślinnych i najwięcej jest go w łodygach, mniej w liściach, a najmniej w korzeniach i bulwach.

W paszach suchych, takich jak słoma, plewy czy siano, zawartość włókna sięga 45%, a w ziarnie zbóż – do 12%. Jest ono najtrudniej trawionym przez zwierzęta składnikiem paszy, ale również istotnym. Włókno pobudza ruchy perystaltyczne jelit oraz stymuluje wydzielanie soków trawiennych. Jest też składnikiem balastującym, czyli wypełniającym układ pokarmowy, dającym uczucie sytości.

Powrót do spisu treści7Powrót do spisu treści

Witaminy to związki organiczne, których organizm sam nie potrafi wyprodukować, a są one niezbędne do normalnego wzrostu, rozwoju i zachowania zdrowia. Wyróżnia się dwie grupy witamin: rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie.

Powrót do spisu treści7Powrót do spisu treści

Związki mineralne są szczególnie ważne dla młodych osobników, zwierząt wysokoprodukcyjnych i ciężarnych samic. Niedobór tych związków wywołuje określone reakcje, a czasami nawet choroby. Również nadmiar niektórych pierwiastków może być szkodliwy.

Składniki mineralne w organizmie występują w różnych ilościach. Te, których jest więcej niż 0,01%, nazywa się makroelementami lub makroskładnikami. Te w ilościach poniżej 0,01% to mikroelementy lub mikroskładniki.

Powrót do spisu treści7Powrót do spisu treści

Miejsce na notatki