Architektura starożytna

Wprowadzenie

Zanim rozwinęła się architektura starożytna, ludzie mieszkali w pokrytych skórą chatach, opartych na konstrukcji szkieletowo‑kostnej. Tysiące lat później osady ludzkie przekształciły się w ufortyfikowane mury z mułowej cegły, otaczające prostokątne bryły z przebitymi otworami wentylacyjnymi, pełniącymi jednocześnie rolę dostępu do światła słonecznego. Ubita ziemia była wykorzystywana w budownictwie już od tysięcy lat, a dowody jej użycia sięgają epoki neolitu. Technika ta powszechnie stosowana była zwłaszcza w Chinach – używano jej zarówno do budowy obiektów monumentalnych, np. do Wielkiego Muru, jak i do architektury ludowej.

Ruiny starożytnych budowli świadczą o rozwoju cywilizacyjnym. Dzięki nim możemy dowiedzieć się o sposobie budowy i użytych materiałach. Współczesne techniki pozwalają na zrekonstruowanie tych cudów architektury, a to pozwala lepiej zrozumieć kultury, które je stworzyły.

Architektura_starozytnej_Mezopotamii

Architektura starożytnej Mezopotamii

Mezopotamia oznacza w języku greckim „międzyrzecze”, określano tak tereny Azji Zachodniej, położonej między Tygrysem a Eufratem. Sztuka tego regionu rozwijała się niemal równolegle z państwem egipskim, od ok. 3750 p.n.e. 539 p.n.e., chociaż nie był to rozwój jednolity, gdyż wpływ na nią wywierały coraz to inne narody, plemiona, kultury i religie. Mówiąc o Mezopotamii, należy rozumieć ją jako kulturę: Sumerów, Akadyjczyków, Babilończyków, Asyryjczyków.

Zigguraty [czytaj: zikkuraty]

Budowle Mezopotamii na początku wznoszono z gliny i trzciny, potem z cegły suszonej, hartowanej lub wypalanej, a jako spoiwa używano smoły bitumicznej. Najbardziej charakterystycznym obiektem architektury Mezopotamii jest ZigguratZiggurat [czytaj: zikkurat]Ziggurat [czytaj: zikkurat], czyli budowla sakralna o podstawie prostokąta lub kwadratu, często składająca się z kilku tarasów, umieszczonych schodkowo i zwężających się ku górze.

Przykładem takiego obiektu jest Ziggurat [czytaj: zikkurat] z Ur, starożytnym mieście w południowej Mezopotamii, w XXI wieku p.n.e. stolicy imperium III dynastii z Ur. Ziggurat [czytaj: zikkurat] poświęcony był bogu księżyca Nannie [czytaj: nanie]. Pierwotnie składał się z trzech tarasów, a na górze znajdowało się sanktuarium, do którego prowadziły schody. Obok Zigguratu [czytaj: zikkuratu] stała świątynia poświęcona bogini Ningal wraz ze skarbcem Enunmah [czytaj: enuma], a w południowej części dzielnicy usytuowany został pałac królewski Ehursag [czytaj: ełrsak].

RZ0W54Yfxbeso

Fotografia przedstawia budynek w kształcie trapezu. Ma on pochyłe ściany i płaski szczyt. Od frontu budynku po lewej stronie są umieszczone równoległe, wąskie schody bez barierek, wpuszczone na szczyt budowli. Natomiast po prawej stronie znajdują się schody otoczone murem, prostopadle ułożone do konstrukcji. Przed budynkiem stoją cztery osoby zwrócone przodem do budowli. Z tyłu, po lewej stronie znajduje się linia wysokiego napięcia, która jest połączona z linią, która stoi przed budynkiem obok prawych schodów. Całość umieszczona jest na obszernym, piaszczystym i kamienistym terenie. Zdjęcie zostało zrobione na tle błękitnego nieba.

Miasta‑państwa – schemat budowy

Po upadku sumero‑akkadów w wyniku najazdu Elamitów powstało kilka państw‑miast, wśród których silnym architektonicznie okazał się Babilon. Do otoczonego murami, czworobocznego miasta prowadziło osiem bram. We wschodniej części usytuowane były świątynie, a w południowej – pałace.

Najsłynniejszym zabytkiem Babilonu jest Brama Isztar z licowanej, glazurowanej w kolorze niebieskim lapis‑lazuliLapis‑lazulilapis‑lazuli cegły, z czteroma wieżami na planie kwadratu, na której znajdują się wizerunki zwierząt, symbolizujące poszczególne bóstwa: węże‑smoki – Marduka, byki – Adada i lwy –Isztar. Wzniesiona za panowania króla Nabuchodonozora II i poświęcona była bogini Isztar. Brama zakończona jest krenelażemKrenelażkrenelażem i pełniła funkcję obronną.

RXnAqx6F18m2F

Fotografia przedstawia fragment dioramy przedstawiającej Bramę Isztar i drogę procesyjną. Model ten jest w granatowym, szarym, różowym oraz brązowym kolorze. Środkowa część konstrukcji jest w granatowym kolorze ze złotymi i białymi zdobieniami w kształcie zwierząt. Od frontu bramy znajduje się trzypasmowa powierzchnia. Środkowe pasmo jest szare, a dwa boczne w różowym kolorze. Wejście do środka budynku jest w łukowatym kształcie. Z prawej i lewej strony bramy są umieszczone mury w brązowym kolorze, dopasowane do kształtu konstrukcji. Na fotografii w lewym, dolnym rogu są namalowane na budynku trzy lwy. Całość sfotografowana została na białym tle.

Dojście Asyrii do władzy nadało witalności architekturze Mezopotamii. Ogromne pałace podkreślają zainteresowanie budownictwem świeckim i odzwierciedlają wielkość królów asyryjskich.

Po reorganizacji państwa coraz bardziej rozwija się inżynieria budowlana – budowane są tamy, kanały, urządzenia nawadniające, forteceFortecafortece i mury obronne otaczające miasta.

Powstają liczne zespoły świątynno‑pałacowe. Ich bramy flankowane są przez kolosalne rzeźby portalowePortalportalowe z kamienia, a ich wewnętrzne komnaty zdobią malarskie płaskorzeźby wyryte na pionowych kamiennych płytach lub ortostatachOrtostatyortostatach. Usytuowane były na rozległych, często sztucznie usypanych i fortyfikacyjnych tarasachTarastarasach, a ich integralną część stanowiły budowle sakralne.

Przykładem budownictwa asyryjskiego jest pałac Sargona w Khorsabad [czytaj: korsabad] – otoczony masywnymi murami i basztamiBasztabasztami zespół architektoniczny.

R1Iy8mfAYwnRT

Ilustracja przedstawia wizualizację Pałacu Sargona drugiego z lotu ptaka. Jest to konstrukcja płaska, o prostokątnym kształcie, otoczona z dwóch stron murem obronnym. Na górze budowli znajduje się mała piramida oraz kilkanaście otworów w kształcie kwadratów i prostokątów. W tle jest kilkanaście palm, które są usytuowane na piaszczystym terenie.

Budynki mieszkalne

Do budowy mezopotamskich budynków mieszkalnych, zarówno w południowej części, jak i w Asyrii, wykorzystywano suszoną cegłę, spajaną mułem i gliną. Kamień ze względu na kosztowny transport i obróbkę zajmuje pozycję uboczną.

Domy prywatne, parterowe, rzadziej piętrowe, budowano zazwyczaj z cegły surowej, zadowalając się tynkowaniem wnętrz, stropy układano gęsto z okrąglaków, uszczelniając gliną. Budowano na planie prostokąta, bez fundamentów, na ubitym podłożu. Ściany wewnętrzne okładano cienką warstwą gipsu. Domy kryto stropem płaskim lub w kształcie kopułyKopułakopuły, wykonanymi z trzciny i gliny.

W Mezopotamii po raz pierwszy pojawiły się sklepienia. Z powstałych łęków można skonstruować sklepienie kolebkoweSklepienie kolebkowesklepienie kolebkowe lub sklepienie pozorneSklepienie pozornesklepienie pozorne. Wewnątrz budynku znajdował się dziedziniec, zapewniający dostęp światła. Małe okna, zamieszczone w górnej części, izolowały wnętrze przed ciepłem.

R1Kll0FajWIO6

Ilustracja przedstawia przykład sklepienia pozornego. Konstrukcja ta jest w czarno‑białym kolorze. Zbudowana jest z dwóch skośnych ścian z cegieł, które są ze sobą połączone w kilku rzędach, jedna po drugiej. Ściany od góry zostały połączone kilkoma poziomymi belkami. Tuż pod nimi znajduje się przejście.

Architektura_starozytnego_Egiptu

Architektura starożytnego Egiptu

Państwo egipskie powstało na przełomie IV i III tysiąclecia p.n.e. Rozwinęło się na wąskim terenie Afryki u wybrzeży Nilu i jej deltowatego ujścia. Tej właśnie rzece Egipcjanie zawdzięczają wszystko, co stworzyli. Nil sprzyjał nawadnianiu pustynnych terenów, pełnił role komunikacyjnego szlaku, którym transportowano materiały budowlane. Oprócz korzyści coroczne wylewy zmuszały do budowania tam i zapór.

Okres archaiczny, I i II dynastia

W okresie archaicznym, za panowania I i II dynastii architekturę sepulkralną reprezentowały wielkie kompleksy grobowe, tzw. mastabyMastabamastaby, których budulcem była suszona cegła, z czasem zastąpiona kamieniem. Ten wolnostojący grobowiec zbudowany był na planie prostokąta o lekko pochylonych ścianach, posiadających w przekroju kształt trapezu. Składał się z części naziemnej oraz z części podziemnej z komorą grobową, która połączona była prostopadłym lub ukośnym szybem prowadzącym na zewnątrz (zasypywanym po pochówku). Nad „wrotami” usytuowana była stela z wizerunkiem i imieniem zmarłego oraz stał stół ofiarny.

R1MxQ9ceFad0X

Fotografia przedstawia widok na Mastabę Seshemnefera czwartego. Ukazany jest grobowiec z dwoma kolumnami, wspierającymi przednią część budowli. Przed wejściem, po obu stronach znajdują się dwa posągi strażników. W niektórych miejscach leżą rozsypane pozostałości budulca. W tle ukazane są piramidy. Piaskowy kolor omawianych konstrukcji kontrastuje z błękitem nieba.

Okres Starego Państwa

Niezwykle ważny dla rozwoju architektury jest okres Starego Państwa (XXVIII‑XXIII w. p.n.e.) Wtedy to państwo uzyskało stabilizację polityczną, a sztuka stała się środkiem propagandy władzy. Okres ten określany bywa „epoką budowniczych piramid”, ponieważ piramidy stały się obowiązującą formą królewskiego grobowca.

Piramidy

Najstarszą piramidą jest piramida Dżesera w Sakkarze o układzie schodkowym. Zbudowana jest z sześciu spiętrzonych stopni, zmniejszających się ku górze. Została wzniesiona ok. 2650 r. p.n.e. przez architekta Imhotepa.

Do największych i najsłynniejszych należą piramidy ostrosłupowe w Gizie, powstałe za czasów IV dynastii: Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa. Boki piramid skierowane były na cztery strony świata.

RRigC178qAS5j

Fotografia przedstawia piramidę Dżesera. Konstrukcja ta jest w piaskowym kolorze o trójkątnym wyglądzie i płaskiej powierzchni u jej szczytu. Budowla stoi na piaszczystej powierzchni. Przed nią stoi kilka osób, za nią jest błękitne, bezchmurne niebo.

RxsGJYAcv5Gui

Fotografia przedstawia sześć piramid wykonanych z ciemnego piaskowca. W pierwszym rzędzie są trzy mniejsze piramidy o podobnej wielkości. Tuż za nimi stoją trzy, o wiele większe, jedna za drugą, każda kolejna przesunięta w prawo, z czego środkowa jest nieco wyższa od tych dwóch bocznych. Całość jest usytuowana na dużym, piaszczystym terenie. U podnóża piramid po lewej stronie jadą trzy osoby na czarnych koniach.

Świątynie

Obok piramid wznoszono ze skał porfiruPorfirporfiru, granitu lub bazaltu świątynie, poświęcone czci zmarłych lub bogów. Niektóre wykuwano bezpośrednio w skałach.

W okresie Nowego Państwa (1550 - 1070 p.n.e.) wykształcił się monumentalny typ świątyni o określonym kanonieKanonkanonie architektonicznym, na który składały się cztery pomieszczenia: sanktuariumSanktuariumsanktuarium, sala na barkę, sala stołu ofiarnego, sala kolumnowaKolumnakolumnowa. Właściwa bryła poprzedzona była dziedzińcemDziedziniecdziedzińcem, bramami i pylonamiPylonpylonami, przedstawiającymi sceny z wojen, walk bogów z wrogami, wzbogacone hieroglifami i ornamentami. Budowle te były symetryczne, o wyraźnie zaznaczonej osi podłużnej.

W Karnaku znajduje się jedna z największych budowli – kompleks poświęcony Amonowi‑Re, bogu niewidzialnego wiatru, urodzaju i płodności.

Rto8IBhtzFjmo

Ilustracja przedstawia kompleks budynków na białym tle. Poszczególne elementy są oznaczone cyframi i opisane. Schemat rozciąga się od lewej, dolnej krawędzi ilustracji do prawej, górnej. W lewym, dolnym rogu jest niebieska strzałka z napisem "Aleja Sfinksów". Wskazuje na wejście do świątyni, przy którym znajduje się pierwszy z oznaczonych elementów konstrukcji - pylony. Dalej, wewnątrz znajduje się duży, przestronny dziedziniec z kolumnami (oznaczony cyfrą 3), obok którego są pomieszczenia świątyni Ramzesa Drugiego. Dalej, oznaczona cyfrą 4, znajduje się sala hypostylowa z dużą ilością kolumn, podpierających strop. W kolejnej części budowli ukazane są 4 obeliski (oznaczenie numer 7) i sanktuarium (sala na barkę), oznaczone cyfrą 5. Obok znajduje się prostokątna świątynia Tootmesa, a za nią, na końcu schematu są 2 obeliski.

R1jTkPN22npaR

Fotografia przedstawia kolumny w Sali hypostylowej. Konstrukcja ta jest w beżowym kolorze, a na niej znajdują się wyżłobione hieroglify. Zdjęcie zrobione jest z dolnej perspektywy na tle niebieskiego nieba.

RQFpQFxC3keCP

Fotografia przedstawia widok na stojące naprzeciwko siebie rzędy sfinksów z kamienia. Konstrukcje te mają ciało lwa i głowę człowieka. Całość jest zabezpieczona metalowymi prętami połączonymi sznurami. Pomiędzy sfinksami znajduje się szerokie przejście, a za nimi zielone drzewka. W oddali umieszczone są wysokie mury Świątyni, między którymi jest wąskie przejście. W tle widać błękitne niebo.

Zespół świątyń Karnaku połączony był aleją procesyjną Sfinksów ze świątynią Amona w Luksorze z ogromną salą hypostylową. W przeciwieństwie do innych, luksorski obiekt nie posiada imienia kultowego boga ani faraona. Świątynia jest poświęcona „odmłodzeniu królestw” – mogło to być miejsce koronacji wielu faraonów. Na tyłach świątyni znajdują się kaplice zbudowane przez Amenhotepa III z XVIII dynastii i Aleksandra. Pozostałe części świątyni zostały zbudowane przez Tutenchamona i Ramzesa II.

Rycc1CFVyIWK6

Fotografia pylony i obelisk przed świątynią Amona. Na pierwszym planie w centralnej części zdjęcia znajdują się posągi dwóch postaci w pozycji siedzącej, z dłońmi położonymi na udach. Po prawej natomiast jest stojący posąg. Natomiast obok lewego, w środkowej części ilustracji znajduje się wysoka, wąska konstrukcja z wyżłobionymi hieroglifami. Obok niej leży kamienna głowa Ramzesa oraz rozsypane części konstrukcji. W centralnej części zdjęcia, miedzy posągami jest wąskie przejście. W wąskiej uliczce po prawej stronie znajduje się jeszcze jeden identyczny siedzący posąg, a tuż za nim kilka wysokich kolumn. Po lewej stronie w oddali widzimy zielone palmy, natomiast po prawej kilka zielonych drzew. W tle jest błękitne niebo.

Architektura sepulkralna

Czołowym dziełem architektury sepulkralnej jest kompleks grobowy Mentuhotepa w Deir el‑Bahari [czytaj: der el bari], powstały w okresie Średniego Państwa, za panowania XI dynastii, a nadzorowany przez królewskiego budowniczego Senmuta. Na jego terenie znajduje się słynna świątynia poświęcona królowej Hatszepsut, poprzedzona obszernym dziedzińcem i składająca się z trzech tarasówTarastarasów z portykamiPortykportykami, których ściany dekorowane są reliefamiRelief [czytaj: relief]reliefami.

RT6C7595KOJJP

Ilustracja przedstawia plan budynku w białym kolorze, z zaznaczonymi szarym kolorem ścianami, kolumnami oraz innymi elementami. Na ilustracji zamieszczono cyfry od 1 do 9, a pod ilustracją zamieszczono legendę. Po lewej stronie, w górnej części znajduje się kwadratowa sala otoczona wieloma kolumnami. Podpisano ją świątynia Mentuhotepa drugiego. Wyżej, po skosie od pierwszej świątyni znajduje się świątynia Tutmozisa trzeciego. Po prawej stronie znajduje się przylegająca konstrukcja, podpisana świątynia Hatszepsut. Na niej zaznaczono poszczególne elementy: na dole pierwszy taras, pośrodku drugi taras, a na samej górze trzeci taras. Zaznaczono również portyki: dolny, środkowy i górny.

Budownictwo mieszkalne

Budownictwo mieszkalne znacznie różniło się od sakralnego – było zazwyczaj skromne. Do budowy domów używano cegieł mułowych. Coroczne powodzie przyniosły dużo błota, co ułatwiało budowę. Domy biednych budowano z pojedynczych murów o grubości jednej cegły, a bogatych z podwójnych dla zapewnienia większego bezpieczeństwa. Większość egipskich domów miała zadaszony główny pokój i dołączone mniejsze pomieszczenia.

Dom zamożniejszego Egipcjanina różnił się rozmiarami, miał kilka dodatkowych pokoi. Bogatsze rodziny stawiały domy z suszonej cegły, drewna lub kamieni, a także posiadały one niewielkie dziedzińce z kolumnami i tarasem oraz basen. Bogate domy konstrukcją zbliżone były do posiadłości władcy. Otaczał je mur z wejściową bramą i posiadały kilka wejść. Przyległe tereny zagospodarowane były budynkami gospodarczymi oraz ogrodami.

RVhx604hF0fs2

Zdjęcie przedstawia model staroegipskiego domu mieszkalnego. Konstrukcja jest z gliny w ceglastym kolorze. Znajdują się w niej dwie kolumny podpierające górną i dolną ścianę. Z lewej strony umieszczone jest kręte wejście z kilkoma schodkami wypuszczonymi na górną część modelu. Całość umieszczona jest na szarym tle.

R1Gd04y2C5NpZ

Ilustracja przedstawia przykład rekonstrukcji zamożnego staroegipskiego domu. Budynek ten jest w beżowym kolorze. W lewej jego części są schody prowadzące na taras, który znajduje się na dachu. Na tarasie umieszczony jest baldachim podparty czterema, drewnianymi kijami. Na jednym z nich znajduje się zielona palma. Obok schodów w dolnej części budynku jest okno z trzema drewnianymi patykami. W prawej części domu znajdują się dwie pary drewnianych drzwi. Na posesji znajdują się dwie zielone palmy, kilka stojących wazonów oraz dwa wiszące z tarasu, w których są umieszczone kwiaty. Z dachu zwisa beżowo‑brązowy materiał we wzory. Identyczny materiał leży przed domem, obok wejściowych drzwi. W prawej części ilustracji, przed domem znajduje się mały, zaokrąglony piec, kształtem przypominający igloo. Posiada otwór od góry oraz z boku. Wokół domu jest mur, a w przedniej jego części została umieszczona drewniana bramka na posesję. Za domem stoi kilka zielonych oraz zaschniętych palm. Dom znajduje się na tle błękitnego nieba.

Architektura_starozytnej_Grecji

Architektura starożytnej Grecji

Architektura starożytnej Grecji dotyczy budynków wzniesionych w Grecji kontynentalnej, wysp Morza Egejskiego i całej greckiej kolonii w latach 900 - 30 p.n.e. Oprócz świątyń i ołtarzy, greccy projektanci, wśród których byli niektórzy z największych architektów klasycznej starożytności, zasłynęli również z projektów teatrów, publicznych placów, stadionów i monumentalnych grobowców.

Podobnie jak rzeźba grecka, architektura Grecji jest tradycyjnie podzielona na trzy okresy:

• archaiczny (ok. IX - V w. p.n.e.),

• klasyczny (ok. 480 – 323 r. p.n.e.),

• hellenistyczny (ok. 323 - 30 r. p.n.e.).

Cechy architektury

Architekturę grecką cechuje logika i porządek. Hellenowie planowali swoje świątynie zgodnie z zakodowanym schematem, opartym najpierw na funkcji, a następnie na rozsądnym systemie dekoracji rzeźbiarskiej.

Greccy projektanci stosowali precyzyjne obliczenia matematyczne, aby określić wysokość, szerokość i inne cechy elementów architektonicznych. Proporcje te mogły ulec nieznacznej zmianie, a poszczególne elementy (kolumny, kapiteleKapitelkapitele, podstawa) mogły się zwężać lub być zakrzywione, tak aby uzyskać optymalny efekt wizualny.

Cechy budownictwa greckiego – rozwój świątyń

Około 650 roku p.n.e. nastąpiło odnowienie kontaktów handlowych między Grecją a Bliskim Wschodem, w tym Egiptem – kolebką kamiennej architektury. W rezultacie greccy projektanci i budowniczy zapoznali się z technikami konstrukcyjnymi Egipcjan, w wyniku czego drewniane konstrukcje zastąpiono kamiennymi.

Wapienia używano do budowy filarówFilarfilarów i ścian, terakotyTerakotaterakoty do dachówek, a marmur służył do zdobień. Jednocześnie przejście z cegły i drewna na bardziej trwały kamień skłoniło greckich architektów do opracowania „reguł” dla konstrukcji świątyń i innych budynków publicznych. Tak powstał porządek dorycki, określający wymiary i cechy kolumn oraz górnych elewacjiElewacjaelewacji i ich dekoracji, następnie joński i koryncki.

W przeciwieństwie do swoich minojskich i mykeńskich przodków, starożytni Grecy nie mieli królewskich rodzin i dlatego nie potrzebowali pałaców. Z tego powodu ich architektura poświęcona była budynkom użyteczności publicznej – budowali głównie świątynie, projektowali centralne rynki (agoraAgoraagora) z zadaszoną kolumnadą, monumentalne bramy lub wejścia procesyjne (propylonPropylonpropylon), budynki rady, teatry pod gołym niebem, gimnazjonyGimnazjongimnazjony (palestraPalestrapalestra), stadiony oraz monumentalne grobowce (mauzoleumMauzoleummauzoleum).

Jednak – ze wszystkich tych budowli – świątynia najlepiej oddaje walory greckiej architektury.

Układ wewnętrznej świątyni zazwyczaj był zgodny z jednym z pięciu podstawowych projektów: prostylosProstylosprostylos, amfiprostylosAmfiprostylosamfiprostylos, peripterosPeripterosperipteros (lub pseudoperipterosPseudoperipterospseudoperipteros) dipteros (lub pseudodipterosPseudodipterospseudodipteros), tripterosTripterostripteros.

REnn60OoZDWIb

Czarno‑biała ilustracja przedstawia rzut na świątynię typu Prostylos. Do świątyni prowadzą dwie pary schodów, a sama budowla składa się ze ścian oraz kolumnady - cztery kolumny stojące przy czole budynku.

RGlPENJeE8HBe

Czarno‑biała ilustracja przedstawia rzut na świątynię typu Amfiprostylos. Do świątyni prowadzą dwie pary schodów, a sama budowla składa się ze ścian oraz kolumnady - po cztery kolumny od czoła budynku i od tyłu budynku.

R1SCHfx2FisYY

Czarno‑biała ilustracja przedstawia rzut świątyni typu Peripteros. Na planie prostokąta rozmieszczona została kolumnada, okalająca budowlę. W centralnej części grubymi, szarymi liniami oznaczone są ściany świątyni ułożone w prostokąt z wydłużonymi w pionie dłuższymi bokami tak, że tworzą się niejako dwie wnęki (na górze i na dole). W każdej z nich znajduje się, odsunięta od budynku, para kolumn, a przy tej znajdującej się na dole planu jest wejście do świątyni.

Ro7vYn3Iy73cp

Czarno‑biała ilustracja przedstawia rzut świątyni typu Dipteros. Na planie prostokąta rozmieszczone zostały dwa rzędy kolumnady, okalające budowlę. W centralnej części, grubymi, szarymi liniami oznaczone są ściany świątyni ułożone w prostokąt z wydłużonymi w pionie dłuższymi bokami tak, że tworzą się niejako dwie wnęki (na górze i na dole). W każdej z nich znajduje się, odsunięta od budynku, para kolumn, a przy tej znajdującej się na dole planu jest wejście do świątyni.

RHusq6kc8LjDm

Czarno‑biała ilustracja przedstawia rzut świątyni typu Dipteros, który został opisany na planie prostokąta, na którym rozmieszczone zostały dwa rzędy kolumnady, wewnątrz której znajdują się ściany budowli. Świątynia jest w kształcie prostokąta, którego dłuższe boki zostały wydłużone w dół, tworząc swego rodzaju wnękę, w której stoją trzy pary kolumn. Są one oddalone od ścian budynku i oddalone od siebie nawzajem w równych odległościach. Wytyczają drogę do wejścia do świątyni, wewnątrz której również znajduje się kolumnada, złożona z równoodległych od siebie sześciu par kolumn.

Rj0bgXJvMsATT

Czarno‑biała ilustracja przedstawia rzut na świątynię typu Pseudodipteros. Na planie prostokąta rozmieszczone zostały dwa rzędy kolumnady a wewnątrz niej ściany świątyni, do której prowadziło jedno wejście.

RMj7QgAo1ZJp6

Czarno‑biała ilustracja przedstawia rzut świątyni typu Pseudodipteros. Na planie prostokąta rozmieszczony został rząd kolumnady, okalający budowlę. W centralnej części grubymi, szarymi liniami oznaczone są ściany świątyni ułożone w prostokąt z wydłużonymi w pionie dłuższymi bokami tak, że tworzą się niejako dwie wnęki (na górze i na dole). W każdej z nich znajduje się, odsunięta od budynku, para kolumn, a przy tej znajdującej się na dole planu jest wejście do świątyni.

Świątynia została zbudowana na murowanej podstawie, składającej się z trzech stopni. Wewnątrz niej znajdowało się sanktuarium (cella, naos) [czytaj: czella] [czytaj: naos].

RLkEDEgIFidIu

Ilustracja przedstawia rzut świątyni greckiej. Wewnątrz, w środku pomieszczenia znajduje się najważniejsze pomieszczenie w starożytnej świątyni, w której stał posąg bóstwa - Naos. Świątynia jest zamkniętą przestrzenią w kształcie prostokąta z kolumnami po jej obwodzie, czyli portykiem. Wejście do sanktuarium poprzedza przedsionek zwany pronaosem, a w tylnej części symetrycznie do niego znajduje się opistodomos, czyli pomieszczenie pełniące funkcję skarbca. Między skarbcem a naosem znajduje się miejsce święte, w którym przechowywano najcenniejsze relikwie, a dostęp do nich mieli wyłącznie kapłani i osoby wybrane.

Wczesne świątynie miały płaski dach pokryty strzechą, wsparty na kolumnach, ale gdy ściany były wykonane z kamienia i mogły wytrzymać większe obciążenie, kryto je dachem spadzistym, wykończonym ceramiczną terakotą.

Konstrukcja pozioma – belkowanieBelkowaniebelkowanie: okala świątynię i podtrzymuje dach oraz frontonFrontonfronton. Najniższa cześć belkowania to architrawArchitrawarchitraw, składający się z szeregu kamiennych nadprożyNadprożenadproży. Środkowa część to fryz (dekorowany lub gładki). W świątyniach jońskich i korynckich fryz jest ciągły, natomiast w świątyniach doryckich naprzemiennie pojawiają się w nim metopyMetopametopy i rowkowane prostokątne bloki – tryglifyTrygliftryglify. Górna część belkowania, bezpośrednio pod dachem to gzymsGzymsgzyms.

RgrbiMiCxpYI6

Ilustracja przedstawia elementy składające się na część doryckiego porządku architektonicznego. Od dołu, nad kolumnami zaznaczone jest belkowanie, które składa się z warstwy podtrzymującej, czyli architrawu oraz fryzu. Fryz tworzą tryglify i metopy ułożone naprzemiennie. Tryglify to dekoracje w postaci prostokątnych płyt zdobionych dwoma pionowymi żłobieniami, natomiast metopy to prostokątne płyty z płaskorzeźbami. Nad belkowaniem znajduje się przyczółek, którego podstawę stanowi gzyms, stykający się od dołu z fryzem. Przyczółek to warstwa położona najwyżej, ograniczona krawędziami bocznymi dachu dwuspadowego. Wewnątrz wypełniony jest dekoracją rzeźbiarską.

Doskonałym przykładem architektury doryckiej z okresu klasycznego jest Partenon (447 - 437 r. p.n.e) na Akropolu Ateńskim – świątynia o precyzyjnie wyliczonych proporcjach i idealnej rytmice, powstała według planów Iktinosa i wzniesiona przez Kallikratesa.

RHJ9hTrGPCDxd

Fotografia przedstawia ruiny antycznej budowli, której konstrukcja, podparta została na kilkudziesięciu wąskich kolumnach ułożonych w rzędzie jeden za drugim. Wewnątrz, po lewej stronie znajduje się metalowy stelaż podtrzymujący starożytną konstrukcje. Budynek stoi na wąskich, wysokich schodach, posiada on dach, który nie jest w całości pełny. Na dachu w przedniej jego części znajdują się dwa kamieniste posągi lwa. Przed schodami na ścieżce znajduje się sześciu turystów. Przed budowlą znajduje się ogrodzenie, które zabezpiecza szczątki budowli. Konstrukcja została sfotografowana w ciągu dnia na błękitnym niebie.

R7UwFGOZdSEBs

Fotografia przedstawia replikę Partenonu. Konstrukcja budynku jest podparta na kolumnadzie, od frontu na dwóch rzędach. Na tympanonie i fryzie rozmieszczono płaskorzeźby z wizerunkami półnagich ludzi - kobiet w sukniach, mężczyzn w orężu. W narożnikach dachu znajdują się kamienne rzeźby sfinksów. Do budynku prowadzą trzystopniowe schody na całej szerokości budynku, z każdej jego strony. Budynek stoi na zielonym wzgórzu.

RY6MA5YkZARcK

Ilustracja przedstawia czarno‑białą grafikę prezentującą plan greckiego Partenonu. Budynek został oparty na prostokątnym planie i posiada dwa pomieszczenia: większe i mniejsze. Otoczony jest przez rząd kolumn. Dodatkowo przed wejściami, znajdującymi się w dolnej i górnej części planu, znajduje się po 6 kolumn. W większym pomieszczeniu, znajdującym się w dolnej części planu, jest prostokątna kolumnada, wewnątrz której, w centralnej części, znajduje się oznaczenie w postaci małego prostokąta. W pomieszczeniu mniejszym (w górnej części planu) znajdują się cztery kolumny, ułożone w centralnej części na kształt prostokąta.

W przeciwieństwie do projektów doryckich, kolumny jońskie zawsze mają bazyBazabazy. Ponadto ich trzony mają więcej żłobień i są one węższe, co nadaje im smukłości i delikatności. Świątynie w tym stylu można rozpoznać po dekoracyjnych kapitelach kolumn. W belkowaniu architraw najczęściej jest ozdobiony układem nakładających się pasm.

Jońską świątynię można również szybko zidentyfikować po nieprzerwanym fryzie, okalającym cały budynek. Jest oddzielony od gzymsu i architrawu serią wypustów zwanych zębami. W architekturze jońskiej, zwłaszcza od 480 roku p.n.e., istnieje większe zróżnicowanie dekoracji, zwłaszcza w obrębie wejść. Przykładem może być użycie podpór zwanych kariatydami, czego przykładem jest Erechtejon na ateńskim Akropolu (421 – 405 p.n.e.).

RPlfeQ1YvjiEx

Fotografia przedstawia Erechtejon z widokiem od strony portyku. Fragment budowli jest po współczesnej rekonstrukcji. W centralnej jej części są kariatydy - kolumny w kształcie kobiet. Po lewej stronie fragment antyczny, zniszczony, w kolorze kamienia. Po prawej fragment zrekonstruowany, kolorowy. Kariatydy mają czerwone suknie, złote tarcze i ciemne włosy. Kapitele nad ich głowami oraz fryz są w kolorowe pasy. W tle ukazany jest krajobraz miasta i gór oraz bezchmurne niebo.

Przykładem budowli jońskiej z okresu hellenistycznego, jest Ołtarz Zeusa w Pergamonie (ok. 180 - 160 r. p.n.e.). Nie była to świątynia, a jedynie ołtarz, prawdopodobnie wykonany do doryckiej świątyni Ateny (ok. 310 roku p.n.e.).

Trzeci porządek architektury greckiej, zwany korynckim, został po raz pierwszy opracowany w późnym okresie klasycznym, ale rozpowszechnił się dopiero w czasach hellenistycznych. Głowica była znacznie wyższa niż dorycka czy jońska i ozdobiona podwójnym rzędem liści akantuAkantakantu. Zwykle miała parę wolutWolutawolut w każdym rogu, zapewniając ze wszystkich stron w ten sposób ten sam widok. W największym stopniu styl koryncki zdominował Świątynię Zeusa Olimpijskiego w Atenach (174 r. p.n.e.).

RrkwWIwbI5aYM

Fotografia przedstawia pozostałości po świątyni Zeusa Olimpijskiego, która składa się z kolumnady stojącej na kamienistym podwyższeniu. Na zdjęciu od frontu budowli są obecne dwie osoby. Całość została sfotografowana na tle zielonych drzew oraz niewielkiej góry w oddali.

Architektura mieszkalna

Architektura mieszkalna w antycznej Grecji w ciągu wieków ewoluowała od skromnego schronienia do małego prywatnego zamku obywateli przestrzegających prawa, którzy byli zadowoleni z siebie i solidnych murów swojego domu. Dla wielu były skromną wizytówką stylu życia, w którym wygląd miał znaczenie.

Największą popularność zyskał dom, który składał się z dwóch lub trzech pokoi, znajdujących się wokół odkrytego dziedzińca, zbudowanego z kamienia, drewna lub glinianych cegieł. Większe domy miały również kuchnię, pomieszczenie do kąpieli, męską jadalnię i być może część wypoczynkową dla kobiet. Domy te miały także:

• hol,

• dziedziniec,

• klatkę schodową,

• kilka wejść,

• piętro dla gości i niewolników

• pomieszczenia publiczne graniczące z dziedzińcem.

Większość domów w starożytnych greckich miastach była zbudowana z kamienia i gliny. Domy stawiano także z suszonej na słońcu cegły mułowej. Podłogi w pokojach były wyłożone kafelkami, aby utrzymać je w chłodzie, chociaż zimą czasami potrzebne były ogniska w metalowych koszach.

Architektura_starozytnego_Rzymu

Architektura starożytnego Rzymu

Spis_zagadnien_Rzym

Cechy budownictwa

Architektura rzymska była niezwykle funkcjonalna. W miarę jak Imperium Rzymskie rozszerzyło się, obejmując nie tylko region śródziemnomorski, ale także znaczne obszary Europy Zachodniej, rzymscy architekci walczyli o osiągnięcie dwóch nadrzędnych celów: zaprezentowania wielkości i potęgi Rzymu, jednocześnie poprawiając życie swoich współobywateli.

W tym celu opanowali ważne techniki architektoniczne. Rzymscy inżynierowie przyczynili się do powstania jednych z największych budowli w historii architektury, m.in.: (świątynie, bazylikiBazylikabazyliki, amfiteatry, łuki triumfalne, pomniki i łaźnie publiczne, liczne akwedukty, systemy odwadniające i mosty, a także rozległą sieć dróg). Rzymianie zapożyczyli wiele ze sztuki etruskiej i architektury greckiej. Pragnienie imponowania wielkością doprowadziło do wspaniałych dzieł inżynieryjno‑budowlanych.

Łuk i sklepienie staną się fundamentem sztuki, w której ludy Italii przewyższą Hellenów. Popularnością będą cieszyły się pokryte sztukaterią lub płytkami sklepienia, czy będąca ich rozwinięciem kopuła, umożliwiająca pokrycie dużych przestrzeni publicznych, takich jak łaźnie publiczne i bazyliki.

Opanowane przez rzymskich architektów i inżynierów łuki, sklepienia i kopuły - dodatkowo wzmocnione przez ich betonowanie, dało nowe możliwości konstrukcyjne.

Korzystając z greckich porządków architektonicznych, doryckiego, jońskiego i korynckiego, Rzymianie stworzyli dwa: toskański i kompozytowy (warianty doryckiego i korynckiego).

Porządki rzymsko‑doryckie, jońskie i korynckie były smuklejsze.

Bazylika

Bazylika

Jednym z przykładów budowli rzymskich miast jest bazylika. Usytuowana na Forum i zaprojektowana jako duża zadaszona sala, która miała służyć za miejsce zgromadzeń walnych dla handlu, bankowości i administracji prawa. Standardowy plan Bazyliki miał nawę centralną między nawami bocznymi. Najstarszą bazyliką jest Basilica Porcia [czytaj: bazilika porczia] (184 r. p.n.e.) – budynek o trzech nawach i dwóch kondygnacjach, o długości około 39 m, szerokości 17 m i wysokości 16 m., był platformą widokową podczas uroczystości i procesji.

RfJl9RSdQaTEi

Ilustracja przedstawia komputerową rekonstrukcję budynku Basilica Porcia [czytaj: czytaj: bazilika porczia] w kolorze szaro - białym. Budynek ten jest dwupiętrowy, w kształcie prostokąta. Całość budynku stoi na kilku wąskich schodach. Od przodu i boku podpierają go białe kolumny. Na górnym piętrze budynku od prawej strony znajduje się dziewięć okien z kratami. Budynek został przedstawiony na białym tle.

Panteon

Panteon

Największą zachowaną, zbudowaną na planie koła świątynią w Rzymie jest Panteon wzniesiony przez Apollodorosa z Damaszku. Niska kopuła osadzona jest na bębnie, tworzącym ściany. Budowla pozbawiona jest okien, światło dostaje się jedynie przez wielki oculus [czytaj: okulus]. Od wewnątrz kopułę dekorują kasetony.

RJhcgBP5ck5JO

Zdjęcie przedstawia duże, szare oraz okrągłe pomieszczenie z dużą beżową kopułą. Na szczycie znajduje się okrągły otwór, przez który wbiega światło do środka budowli. Na kopule od wewnętrznej strony znajdują się małe, wklęsłe kasetony w kształcie kwadratów. Tuż pod kopułą znajdują się małe biało‑czarne okna, a pod nimi cztery filary, między którymi są umiejscowione posągi oraz obrazy. Na zdjęciu po lewej stronie jest duże wejście. Na środku znajduje się mnóstwo stojących oraz siedzących na brązowych ławkach turystów. Marmurowa posadzka dekorowana jest wzorami kół i kwadratów.

Amfiteatr

Amfiteatr

Ogromną popularnością w Rzymie cieszyły się amfiteatry – publiczne areny, na których odbywały się pojedynki gladiatorów, pokazy publiczne, spotkania i walki byków. Budowane były przez cesarzy Wespazjana, Tytusa i Domicjana (ok. 70 - 82 r. n.e.)

Koloseum jest przykładem budowli użyteczności publicznej, ogromnego kompleksu i osiągnięciem konstrukcyjnym: owal z miejscami siedzącymi opartymi na strukturze plastra miodu, z ogromną ilością arkadArkadaarkad i sklepień, przejściami dla widzów, pomieszczeniami dla gladiatorów i celami dla zwierząt.

R17YCy5210tlx

Fotografia przedstawia Koloseum widoczne od wewnątrz. Na pierwszym planie - scena ogrodzona współczesnymi barierkami. Na bocznych częściach sceny znajdują się trybuny umiejscowione w prawym i lewym łuku, a w przedniej jej części jest wejście oraz kilka betonowych schodków. Wokół konstrukcji umieszczono kila pięter trybun, kolumny połączone od góry łukiem oraz prostokątne otwory okienne. W oddali przechadzają się turyści. Zdjęcie zostało zrobione w ciągu dnia, o lekko pochmurnym niebie.

Cyrk

Cyrk

Oprócz amfiteatrów, w starożytnym Rzymie budowano także cyrki, w których w centrum znajdował się tor wyścigowy, zaprojektowany dla wyścigów konnych lub rydwanów. Tor otoczony był rzędami siedzeń, centralnie zamieszczoną trybuną, a także z mniejszych stadionów, powstałych z myślą o lekkoatletyce. Największym tego typu rzymskim obiektem był Circus Maximus [czytaj: cirkus maksimus], zaprojektowany w kształcie litery U, przebudowany i powiększony około 500 r. p.n.e. - 320 r. n.e.

R1WhYgbOWCg6H

Fotografia przedstawia wizualizację Circus Maximus z lotu ptaka. W środkowej części stadionu znajduje się długi, wąski tor, który został wokół otoczony trybunami. Na zdjęciu, wkoło całej konstrukcji stoi wiele brązowo‑czerwonych domów. Między nimi znajdują się ścieżki, drogi oraz place. W centralnej części zdjęcia, tuż za trybunami, rozpościerają się zielone drzewa.

Laznia

Łaźnia

Prawdopodobnie najbardziej popularnymi budowlami były łaźnie publiczne, czyli termy, które pod koniec republiki stały się rozpoznawalną cechą rzymskiego życia. Służyły spotkaniom towarzyskim wyższych klas i odznaczały się niezwykłą pomysłowością inżynieryjną i erotyczną dekoracją architektoniczną w postaci mozaik i malowideł. Często nadawano im imiona cesarzy, którzy je zbudowali. np. Nerona, Trajana, Dioklecjana. Pierwsze termy powstały w Rzymie około 21 roku p.n.e. za czasów Marka Agryppy. Inne zostały zbudowane przez cesarzy Nerona, Tytusa, Trajana, Karakallę, Dioklecjana i Konstantyna. Najlepiej zachowane są Termy Karakalli, Termy Dioklecjana.

R1XvG8cHkarof

Fotografia przedstawia ruiny budynku - dużej konstrukcji, zbudowanej z kamienia. Po bokach znajdują się dwie wysokie wieże oraz liczne łuki, na których został oparty budynek. Całość umiejscowiona jest na zielonym terenie. Między fragmentami stojących ścian, na ziemi leżą oderwane, mniejsze fragmenty. Z przodu konstrukcji znajduje się niskie, czarne, metalowe ogrodzenie. Zdjęcie zostało wykonane w ciągu dnia, na tle lekko zachmurzonego nieba.

Luk_triumfalny

Łuk triumfalny

Gloryfikacji władcy służyły łuki triumfalne, upamiętniające ważne wydarzenie lub kampanię wojskową. Wzniesione zwykle z dala od głównych arterii komunikacyjnych, były zazwyczaj ozdobione płaskorzeźbami, ilustrowały wydarzenia. Najbardziej znanym jest Łuk Tytusa, upamiętniający zdobycie Jerozolimy oraz Łuk Konstantyna (ok. 315 r.), powstały na cześć zwycięstwa nad Maksencjuszem. Podobną funkcję pełnił pomnik z pojedynczą kolumną, którego przykładem jest Kolumna Trajana (ok. 113 r.).

R98NuxoGWrQlM

Fotografia przedstawia dużą, bogato zdobioną konstrukcję w kształcie łuku, który zbudowany został z białego marmuru. W górnej części znajduje się wyżłobiony napis: „SENATVS POPVLVSQVE ROMANVS DIVO TITO DIVI VESPESIANI F[ILIO] VESPASIANO AVGVSTO” [czytaj: senatus populuskfe romanus diwo tito diwi wespesjani filio wespesjano augusto]. Całość umiejscowiona jest na placu. W tle, za łukiem znajdują się budynki oraz zielone drzewa. Zdjęcie zostało zrobione w ciągu dnia, na tle błękitnego nieba.

RWcfCrL44y4sm

Fotografia przedstawia wysoką, wąską i okrągłą kolumnę. W górnej części kolumny znajduje się mały kwadratowy taras, ogrodzony czarnym, metalowym płotem. Na jej szczycie stoi posąg. Rzeźba została umiejscowiona w dole placu, który jest ogrodzony metalowym płotem. Wokół rzeźby, na placu, znajdują się zwiedzający turyści. W tle po prawej stronie stoi biały, okrągły budynek z kopułą oraz oknami w górnej części. Na szczycie znajduje się czarny krzyż. Po lewej stronie zdjęcia stoją kamienice z białymi oknami. Zdjęcie zostało zrobione w ciągu dnia, na tle lekko zachmurzonego nieba.

Akwedukty

Akwedukty

Ze względu na użyteczność, nieocenioną rolę pełniły akwedukty, będąc najwyższym architektonicznym świadectwem doskonałości Cesarstwa Rzymskiego. Poza rolą komunikacyjną doprowadzały wodę do dużych miast, wykorzystując naturalny spadek. Do dziś zachował się słynny trzypiętrowy Pont du Gard [czytaj: pą di gar], pozbawiony dekoracyjności, skonstruowany z arkad i mający ok. 50 km długości.

R1FgiliSiD88Z

Fotografia przedstawia akwedukt we Francji. Konstrukcja przecina rzekę i łączy oba brzegi, które są obficie obsadzone zielonymi drzewami. Akwedukt składa się z trzykondygnacyjnej arkady w piaskowym kolorze. Od górnej części, pierwsza kondygnacja składa się z małych łuków. Druga i trzecia z większych o tej samej wielkości. W dole, pod jednym z łuków przepływa rzeka, która ma kamieniste brzegi. Zdjęcie zostało zrobione w ciągu dnia, na tle lekko zachmurzonego nieba.

Dom_mieszkalny

Dom mieszkalny

W Rzymie istniały dwa podstawowe typy domów – domus i insula. Domus, które zostały odkryte w Pompejach i Herkulanum, składały się z zestawu pokoi rozmieszczonych wokół centralnego holu lub atrium. Niewiele okien wychodziło na ulicę, a światło wpadało z atrium. W samym Rzymie zachowało się niewiele pozostałości tego typu domu. Jednym z przykładów jest Dom Liwii na Palatynie.

Tylko zamożni obywatele mogli sobie pozwolić na dom z dziedzińcem, zadaszonym atrium, ogrzewaniem podłogowym czy ogrodem. Ograniczenia przestrzenne w wielu prowincjonalnych miastach sprawiały, że nawet zamożne domy były stosunkowo zwarte.

Insula to wielokondygnacyjne budynki o kilku piętrach, stawiane najczęściej z nietrwałych materiałów. Na parterze zazwyczaj znajdował się sklep i warsztat. Na piętrze mieszkał właściciel, a na wyższych kondygnacjach znajdowały się mieszkania o niższym standardzie dla lokatorów.

R1eLyFoSvLr6v

Fotografia przedstawia fragment starego kamiennego budynku. Na pierwszym planie fotografii znajduje się wysoki komin i dziedziniec. Za kominem znajduje się wąskie, współczesne ogrodzenie z połączenia cegły i metalowych obręczy. Wokół dziedzińca znajdują się ściany domu z łukowatymi wejściami do jego wnętrza, na każdej ze ścian. Całość zbudowana jest z szarego kamienia. Zdjęcie zostało zrobione w ciągu dnia.

Animacje_omawiajace_Partenon_i_Panteon

Animacje 3D – Partenon oraz Panteon

RV3VZyZbm7MT4

Animacja, przedstawiająca wizualizację Partenonu w 3D.

Animacja, przedstawiająca wizualizację Partenonu w 3D.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RV3VZyZbm7MT4

Animacja, przedstawiająca wizualizację Partenonu w 3D.

R1NUHrUoVGLBN

Animacja, przedstawiająca wizualizację Panteonu w 3D.

Animacja, przedstawiająca wizualizację Panteonu w 3D.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1NUHrUoVGLBN

Animacja, przedstawiająca wizualizację Panteonu w 3D.

Cwiczenia

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ra1LyU3rbBlJI

Uzupełnij tekst. W okresie Nowego Państwa wykształcił się monumentalny typ świątyni o określonym kanonie architektonicznym, na który składały się cztery pomieszczenia: Tu uzupełnij, Tu uzupełnij, Tu uzupełnij, Tu uzupełnij.

Uzupełnij tekst. W okresie Nowego Państwa wykształcił się monumentalny typ świątyni o określonym kanonie architektonicznym, na który składały się cztery pomieszczenia: Tu uzupełnij, Tu uzupełnij, Tu uzupełnij, Tu uzupełnij.

2

Ćwiczenie 1

Podaj nazwę świątyni, w której znajdują się poniższe kolumny oraz określ, jak nazywa się sala, w której się znajdują.

RHIXGUHi3BE4T

Fotografia przedstawia widok na kolumny w Sali hypostylowej. Konstrukcja ta jest w beżowym kolorze, a na niej znajdują się wyżłobione hieroglify. Zdjęcie zrobione jest z dolnej perspektywy na tle niebieskiego nieba.

RRcOTQbqGupOB

Świątynia: Tu uzupełnij Sala: Tu uzupełnij

Świątynia: Tu uzupełnij Sala: Tu uzupełnij

Slownik

Słownik pojęć

Sklepienie pozorne

Sklepienie pozorne

sklepienie budowane zwykle z kamienia lub z cegieł, gdzie warstwy elementów budowlanych układane są schodkowo w stronę przekrywanego otworu, aż do zetknięcia się w środku, w najwyższej linii.

R1Kll0FajWIO6

Ilustracja przedstawia przykład sklepienia pozornego. Konstrukcja ta jest w czarno‑białym kolorze. Zbudowana jest z dwóch skośnych ścian z cegieł, które są ze sobą połączone w kilku rzędach, jedna po drugiej. Ściany od góry zostały połączone kilkoma poziomymi belkami. Tuż pod nimi znajduje się przejście.

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

• sjp.pwn.pl

• encyklopedia.pwn.pl

Notatki ucznia

Galeria

Galeria

R1MxQ9ceFad0X

Fotografia przedstawia widok na Mastabę Seshemnefera czwartego. Ukazany jest grobowiec z dwoma kolumnami, wspierającymi przednią część budowli. Przed wejściem, po obu stronach znajdują się dwa posągi strażników. W niektórych miejscach leżą rozsypane pozostałości budulca. W tle ukazane są piramidy. Piaskowy kolor omawianych konstrukcji kontrastuje z błękitem nieba.

RRigC178qAS5j

Fotografia przedstawia piramidę Dżesera. Konstrukcja ta jest w piaskowym kolorze o trójkątnym wyglądzie i płaskiej powierzchni u jej szczytu. Budowla stoi na piaszczystej powierzchni. Przed nią stoi kilka osób, za nią jest błękitne, bezchmurne niebo.

RxsGJYAcv5Gui

Fotografia przedstawia sześć piramid wykonanych z ciemnego piaskowca. W pierwszym rzędzie są trzy mniejsze piramidy o podobnej wielkości. Tuż za nimi stoją trzy, o wiele większe, jedna za drugą, każda kolejna przesunięta w prawo, z czego środkowa jest nieco wyższa od tych dwóch bocznych. Całość jest usytuowana na dużym, piaszczystym terenie. U podnóża piramid po lewej stronie jadą trzy osoby na czarnych koniach.

R1jTkPN22npaR

Fotografia przedstawia kolumny w Sali hypostylowej. Konstrukcja ta jest w beżowym kolorze, a na niej znajdują się wyżłobione hieroglify. Zdjęcie zrobione jest z dolnej perspektywy na tle niebieskiego nieba.

RQFpQFxC3keCP

Fotografia przedstawia widok na stojące naprzeciwko siebie rzędy sfinksów z kamienia. Konstrukcje te mają ciało lwa i głowę człowieka. Całość jest zabezpieczona metalowymi prętami połączonymi sznurami. Pomiędzy sfinksami znajduje się szerokie przejście, a za nimi zielone drzewka. W oddali umieszczone są wysokie mury Świątyni, między którymi jest wąskie przejście. W tle widać błękitne niebo.

Rycc1CFVyIWK6

Fotografia pylony i obelisk przed świątynią Amona. Na pierwszym planie w centralnej części zdjęcia znajdują się posągi dwóch postaci w pozycji siedzącej, z dłońmi położonymi na udach. Po prawej natomiast jest stojący posąg. Natomiast obok lewego, w środkowej części ilustracji znajduje się wysoka, wąska konstrukcja z wyżłobionymi hieroglifami. Obok niej leży kamienna głowa Ramzesa oraz rozsypane części konstrukcji. W centralnej części zdjęcia, miedzy posągami jest wąskie przejście. W wąskiej uliczce po prawej stronie znajduje się jeszcze jeden identyczny siedzący posąg, a tuż za nim kilka wysokich kolumn. Po lewej stronie w oddali widzimy zielone palmy, natomiast po prawej kilka zielonych drzew. W tle jest błękitne niebo.

R167RDGzgk8p7

Fotografia autorstwa Ad Meskens przedstawia o kształcie prostokąta i posiada trzy piętra. Między nimi w centralnej części znajduje się poczwórne, strome podejście dla zwiedzających turystów. Całość usytuowana jest w głębi skał oraz na kamienistej, dużej powierzchni. Konstrukcja jest zbudowana z kilkudziesięciu mniejszych kolumn. Na zdjęciu jest spora ilość turystów oraz stojący biały bus. Po prawej stronie budowli znajduje się mały taras z krzesłami dla zwiedzających. Natomiast po lewej stoi mały, kremowy pojazd do przewożenia turystów. Fotografia została wykonana w ciągu dnia.

RVhx604hF0fs2

Zdjęcie przedstawia model staroegipskiego domu mieszkalnego. Konstrukcja jest z gliny w ceglastym kolorze. Znajdują się w niej dwie kolumny podpierające górną i dolną ścianę. Z lewej strony umieszczone jest kręte wejście z kilkoma schodkami wypuszczonymi na górną część modelu. Całość umieszczona jest na szarym tle.

RZ0W54Yfxbeso

Fotografia przedstawia budynek w kształcie trapezu. Ma on pochyłe ściany i płaski szczyt. Od frontu budynku po lewej stronie są umieszczone równoległe, wąskie schody bez barierek, wpuszczone na szczyt budowli. Natomiast po prawej stronie znajdują się schody otoczone murem, prostopadle ułożone do konstrukcji. Przed budynkiem stoją cztery osoby zwrócone przodem do budowli. Z tyłu, po lewej stronie znajduje się linia wysokiego napięcia, która jest połączona z linią, która stoi przed budynkiem obok prawych schodów. Całość umieszczona jest na obszernym, piaszczystym i kamienistym terenie. Zdjęcie zostało zrobione na tle błękitnego nieba.

R1Iy8mfAYwnRT

Ilustracja przedstawia wizualizację Pałacu Sargona drugiego z lotu ptaka. Jest to konstrukcja płaska, o prostokątnym kształcie, otoczona z dwóch stron murem obronnym. Na górze budowli znajduje się mała piramida oraz kilkanaście otworów w kształcie kwadratów i prostokątów. W tle jest kilkanaście palm, które są usytuowane na piaszczystym terenie.

RHJ9hTrGPCDxd

Fotografia przedstawia ruiny antycznej budowli, której konstrukcja, podparta została na kilkudziesięciu wąskich kolumnach ułożonych w rzędzie jeden za drugim. Wewnątrz, po lewej stronie znajduje się metalowy stelaż podtrzymujący starożytną konstrukcje. Budynek stoi na wąskich, wysokich schodach, posiada on dach, który nie jest w całości pełny. Na dachu w przedniej jego części znajdują się dwa kamieniste posągi lwa. Przed schodami na ścieżce znajduje się sześciu turystów. Przed budowlą znajduje się ogrodzenie, które zabezpiecza szczątki budowli. Konstrukcja została sfotografowana w ciągu dnia na błękitnym niebie.

R7UwFGOZdSEBs

Fotografia przedstawia replikę Partenonu. Konstrukcja budynku jest podparta na kolumnadzie, od frontu na dwóch rzędach. Na tympanonie i fryzie rozmieszczono płaskorzeźby z wizerunkami półnagich ludzi - kobiet w sukniach, mężczyzn w orężu. W narożnikach dachu znajdują się kamienne rzeźby sfinksów. Do budynku prowadzą trzystopniowe schody na całej szerokości budynku, z każdej jego strony. Budynek stoi na zielonym wzgórzu.

RPlfeQ1YvjiEx

Fotografia przedstawia Erechtejon z widokiem od strony portyku. Fragment budowli jest po współczesnej rekonstrukcji. W centralnej jej części są kariatydy - kolumny w kształcie kobiet. Po lewej stronie fragment antyczny, zniszczony, w kolorze kamienia. Po prawej fragment zrekonstruowany, kolorowy. Kariatydy mają czerwone suknie, złote tarcze i ciemne włosy. Kapitele nad ich głowami oraz fryz są w kolorowe pasy. W tle ukazany jest krajobraz miasta i gór oraz bezchmurne niebo.

RrkwWIwbI5aYM

Fotografia przedstawia pozostałości po świątyni Zeusa Olimpijskiego, która składa się z kolumnady stojącej na kamienistym podwyższeniu. Na zdjęciu od frontu budowli są obecne dwie osoby. Całość została sfotografowana na tle zielonych drzew oraz niewielkiej góry w oddali.

RJhcgBP5ck5JO

Zdjęcie przedstawia duże, szare oraz okrągłe pomieszczenie z dużą beżową kopułą. Na szczycie znajduje się okrągły otwór, przez który wbiega światło do środka budowli. Na kopule od wewnętrznej strony znajdują się małe, wklęsłe kasetony w kształcie kwadratów. Tuż pod kopułą znajdują się małe biało‑czarne okna, a pod nimi cztery filary, między którymi są umiejscowione posągi oraz obrazy. Na zdjęciu po lewej stronie jest duże wejście. Na środku znajduje się mnóstwo stojących oraz siedzących na brązowych ławkach turystów. Marmurowa posadzka dekorowana jest wzorami kół i kwadratów.

R17YCy5210tlx

Fotografia przedstawia Koloseum widoczne od wewnątrz. Na pierwszym planie - scena ogrodzona współczesnymi barierkami. Na bocznych częściach sceny znajdują się trybuny umiejscowione w prawym i lewym łuku, a w przedniej jej części jest wejście oraz kilka betonowych schodków. Wokół konstrukcji umieszczono kila pięter trybun, kolumny połączone od góry łukiem oraz prostokątne otwory okienne. W oddali przechadzają się turyści. Zdjęcie zostało zrobione w ciągu dnia, o lekko pochmurnym niebie.

R1WhYgbOWCg6H

Fotografia przedstawia wizualizację Circus Maximus z lotu ptaka. W środkowej części stadionu znajduje się długi, wąski tor, który został wokół otoczony trybunami. Na zdjęciu, wkoło całej konstrukcji stoi wiele brązowo‑czerwonych domów. Między nimi znajdują się ścieżki, drogi oraz place. W centralnej części zdjęcia, tuż za trybunami, rozpościerają się zielone drzewa.

R1XvG8cHkarof

Fotografia przedstawia ruiny budynku - dużej konstrukcji, zbudowanej z kamienia. Po bokach znajdują się dwie wysokie wieże oraz liczne łuki, na których został oparty budynek. Całość umiejscowiona jest na zielonym terenie. Między fragmentami stojących ścian, na ziemi leżą oderwane, mniejsze fragmenty. Z przodu konstrukcji znajduje się niskie, czarne, metalowe ogrodzenie. Zdjęcie zostało wykonane w ciągu dnia, na tle lekko zachmurzonego nieba.

R98NuxoGWrQlM

Fotografia przedstawia dużą, bogato zdobioną konstrukcję w kształcie łuku, który zbudowany został z białego marmuru. W górnej części znajduje się wyżłobiony napis: „SENATVS POPVLVSQVE ROMANVS DIVO TITO DIVI VESPESIANI F[ILIO] VESPASIANO AVGVSTO” [czytaj: senatus populuskfe romanus diwo tito diwi wespesjani filio wespesjano augusto]. Całość umiejscowiona jest na placu. W tle, za łukiem znajdują się budynki oraz zielone drzewa. Zdjęcie zostało zrobione w ciągu dnia, na tle błękitnego nieba.

RWcfCrL44y4sm

Fotografia przedstawia wysoką, wąską i okrągłą kolumnę. W górnej części kolumny znajduje się mały kwadratowy taras, ogrodzony czarnym, metalowym płotem. Na jej szczycie stoi posąg. Rzeźba została umiejscowiona w dole placu, który jest ogrodzony metalowym płotem. Wokół rzeźby, na placu, znajdują się zwiedzający turyści. W tle po prawej stronie stoi biały, okrągły budynek z kopułą oraz oknami w górnej części. Na szczycie znajduje się czarny krzyż. Po lewej stronie zdjęcia stoją kamienice z białymi oknami. Zdjęcie zostało zrobione w ciągu dnia, na tle lekko zachmurzonego nieba.

R1FgiliSiD88Z

Fotografia przedstawia akwedukt we Francji. Konstrukcja przecina rzekę i łączy oba brzegi, które są obficie obsadzone zielonymi drzewami. Akwedukt składa się z trzykondygnacyjnej arkady w piaskowym kolorze. Od górnej części, pierwsza kondygnacja składa się z małych łuków. Druga i trzecia z większych o tej samej wielkości. W dole, pod jednym z łuków przepływa rzeka, która ma kamieniste brzegi. Zdjęcie zostało zrobione w ciągu dnia, na tle lekko zachmurzonego nieba.

R1eLyFoSvLr6v

Fotografia przedstawia fragment starego kamiennego budynku. Na pierwszym planie fotografii znajduje się wysoki komin i dziedziniec. Za kominem znajduje się wąskie, współczesne ogrodzenie z połączenia cegły i metalowych obręczy. Wokół dziedzińca znajdują się ściany domu z łukowatymi wejściami do jego wnętrza, na każdej ze ścian. Całość zbudowana jest z szarego kamienia. Zdjęcie zostało zrobione w ciągu dnia.

Bibliografia

• Ałapatow Michał W., Historia sztuki, t. 1 Starożytność, Arkady, Warszawa 1968.

• Boardman J., Sztuka grecka, Warszawa 1999.

• Bogusz W., Zarys historii architektury, Warszawa 1996.

• Charytonow E., Historia architektury i formy architektoniczne, Warszawa 1963.

• Derwojedowa A., Dulewicz A., Grochala B. (red.), Encyklopedia sztuki starożytnej, Warszawa 1998.

• Porębski M., Dzieje sztuki w zarysie. T. 1, Od paleolitu po wieki średnie, Warszawa 1976.