Argumentum: Participium futuri activi. Coniugatio periphrastica activa

Uczeń wie, jak wyglądają formy participium futuri activi, coniugatio periphrastica activa; wie, co wyrażają i jak należy je tłumaczyć.

Umiejętności

Uczeń umie utworzyć formy participium futuri activi, odmienić, a także dopasować pod względem przypadka, rodzaju i liczby do rzeczownika; umie stosować i tłumaczyć coniugatio periphrastica passiva.

Metoda i forma pracy

• Bezpośrednia: powitanie uczniów, zapisanie numeru lekcji i tematu na tablicy;

• Pośrednia: wykonywanie ćwiczeń, tłumaczenie tekstu;

• Metoda podająca – podaję uczniom nowe pojęcia: participium futuri activi, coniugatio periphrastica activa;

• Pogadanka: przy pomocy pytań uczniowie sami dochodzą do niektórych wiadomości;

• Metoda problemowa: uczniowie, widząc daną formę po raz pierwszy, np. amaturus, sami są
  w stanie powiedzieć, jak została ona utworzona, a następnie potrafią utworzyć analogicznie formy imiesłowów od innych czasowników.

Środki dydaktyczne

Anna Osipowicz, Lingua Latina. Lingua nostra, Warszawa 2003.

Czynności wstępne: Witam uczniów po łacinie: Salvete! Sedete! Zapisuję numer, temat lekcji na tablicy, sprawdzam listę obecności.

Faza realizacyjna

Wprowadzenie materiału oraz sprawdzenie i ćwiczenie wiadomości:

Krok I:

Pytam uczniów, co oznacza: Participium futuri activi? Odpowiedź: Imiesłów czasu przyszłego strony czynnej. Następnie zapisuję przykład dla czasownika I koniugacji:

I amo, amare, amavi, amatum – kochać

amaturus, a, um – mający kochać

Pytam uczniów, w jaki sposób ich zdaniem należy tworzyć Participium Futuri Activi?
Z czego zostało utworzone? Czy jego końcówki są dla nich obce, czy może już je gdzieś widzieli? Do jakiego innego paticipium jest podobna jego budowa? Wspólnie z uczniami dochodzimy do wniosków:

Participium futuri activi tworzymy z tematu supinum (amat-), do którego następnie dodajemy formant -ur- oraz końcówki, jak dla przymiotnika I i II deklinacji.

In tabula:

amat‑um => amat‑ur–us, amat‑ur‑a, amat‑ur‑um

Budowa participium futuri activi jest podobna do participium perfecti passivi, różnią się formantem -ur-., którego p.p.p. nie posiada.

Inny sposób tworzenia, to zamiana końcówki supinum -um na -urus, -ura, -urum.

Krok II:

Proszę „wybrańca” o utworzenie imiesłowów od kolejnych czasowników:

In tabula:

II video, videre, vidi, visum

vis‑ur‑us, a, um – mający widzieć

III dico, dicere, dixi, dictum

dict‑ur‑us, a, um – mający mówić

IV audio, audire, audivi, auditum

audit‑ur‑us, a, um – mający słuchać

Krok III:

Pytam uczniów, jak będziemy odmieniać Participium futuri activi? Odpowiedź: tak, jak przymiotniki należące do I i II deklinacji.

Zapisuję na tablicy rzeczowniki i proszę jednego z uczniów, by dopisał do nich odpowiednie formy (przypadek, liczba) od participium futuri activi: amaturus, amatura, amaturum i przetłumaczył:

dominus => amaturus

homini => amaturo

puella => amatura

discipuli => amaturi

magistro =>amaturo

liberos =>amaturos

Krok IV:

Zapisuję na tablicy zdanie:

Ave, Caesar, morituri te salutant.

Mówię, że zdanie to wypowiadali gladiatorzy podczas walk, po których czekała ich śmierć.

Proszę o wskazanie participium i przetłumaczenie zdania.

Następnie podaję uczniom, iż participium futuri activi może występować w roli orzecznika przy czasowniku esse. I wówczas tłumaczymy takie orzeczenie przez „mam zamiar coś zrobić”, a całość (participium + sum, esse) nazywamy Coniugatio periphrastica activa = koniugacja omowna czynna np.:

In tabula:

scripturus sum – mam zamiar pisać

amatura sum – mam zamiar kochać

visuri sumus – mamy zamiar oglądać

Mówię, że Coniugatio periphrastica activa służy do wyrażania zamiaru czynności lub przewidywania, że coś może nastąpić.

Krok V:

Przechodzimy do tłumaczenia zdań – Ćwiczenie 1 str. 80:

a) Bellum scripturus sum, quod populus Romanus cum Iugurtha, rege Numidarum, gessit
(-). Sallustius, Bellum Iugurtinum 5,1

b) Qui post me venturus est, ante me factus est, quia prior me erat. Io 1, 15

c) Signum magnum apparuit in caelo: mulier (-) in utero habens (-) peperit filium, masculum, qui recturus est omnes gentes in virga ferrea. apocalypsis 12, 1‑5

Faza podsumowująca

1. Utrwalenie wiadomości: Proszę jednego z uczniów o przypomnienie, jak wygląda Coniugatio periphrastica activa i do czego jej używamy.

2. Zadanie pracy domowej: Jako pracę domową zadaję napisać (w trzech zdaniach), co każdy ma zamiar zrobić, np. Cras librum lecturus sum – mam zamiar przeczytać książkę.

Bibliografia

Osipowicz A., Lingua Latina. Lingua nostra, Warszawa 2003