Wstęp
We współczesnej prasie i na portalach internetowych spotykamy się z wieloma artykułami, czyli dłuższymi wypowiedziami na tematy polityczne, społeczne, kulturalne, sportowe.
Szczególnym rodzajem jest publikacja naukowa, czyli tekst napisany przez specjalistę w danej dziedzinie, naukowca, badacza, przedstawiający obecny stan wiedzy, wyniki badań, ich interpretację i wynikające z badań wnioski. Może być opublikowany w prasie, Internecie, w książce naukowej, w monografii, w zbiorze artykułów z konferencji.
Artykuł naukowy przeznaczony jest dla specjalistów w danej dziedzinie, badaczy, naukowców, studentów. Natomiast popularyzacji tej wiedzy wśród zwykłych czytelników służą artykuły popularnonaukowe. Spotykacie się z nim na przykład w szkolnych podręcznikach.
Ze względu na cel wypowiedzi i jej funkcje wyróżnia się typowe dla języka polskiego stylestyle: urzędowy, potoczny, publicystyczno‑dziennikarski, retoryczny naukowy, artystyczny. Przypomnijmy najważniejsze cechy poznanych stylów.
Styl urzędowy jest charakterystyczny dla różnego rodzaju pism: aktów prawnych, wezwań, podań, protokołów itp. Najważniejsze cechy tego stylu to:
bezosobowy i kategoryczny charakter wypowiedzi; konwencjonalne formuły i szablony; charakterystyczne słownictwo, np. najemca, płatnik, uiścić, należy, jest zobowiązany; brak wyrazów nacechowanych emocjonalnie; zdania w stronie biernej; podział tekstu na wyodrębnione jednostki: punkty, podpunkty, paragrafy itp.
Styl potoczny jest charakterystyczny dla języka mówionego, ale stosowany w języku pisanym np. w pamiętnikach, w dialogach utworów literackich. Najważniejsze cechy tego stylu to: typowe wyrażenia i zwroty języka mówionego; podstawową funkcją stylu jest nazywanie; dominacja słownictwa konkretnego o niskim poziomie ogólności; wyrazy o silnym zabarwieniu emocjonalnym; bogata metaforyka; swobodna składnia; przewaga zdań pojedynczych i równoważników zdania.
Styl publicystyczno‑dziennikarski: występuje w środkach masowego przekazu. Jest bardzo zróżnicowany; zależy od typu wypowiedzi dziennikarskiej (notatka prasowa, komentarz, felieton, reportaż), tematu, od konkretnego autora (dziennikarza) i odbiorcy. Jego celem jest komunikowanie i komentowanie. Może zbliżać się do stylu naukowego, gdy popularyzuje jakąś dziedzinę wiedzy, do stylu artystycznego (esej filozoficzny) lub potocznego (felieton, reportaż).
Styl retoryczny (styl przemówień): ma charakter podniosły. Występują w nim sformułowania pozwalające na nawiązani e kontaktu z odbiorcą (apostrofy). Charakterystyczne środki to pytania retoryczne, metafory, wykrzyknienia.
Styl artystyczny jest właściwy literaturze, ma na celu zwrócenie uwagi odbiorcy nie tylko na treść, ale też i formę. Charakteryzuje go bogate słownictwo i obecność elementów innych stylów.
powtórzysz wiadomości o rodzajach stylów w polszczyźnie;
rozpoznasz charakterystyczne cechy stylu naukowego i popularnonaukowego.
Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia
doskonali umiejętność określania stylu tekstu;
rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł);
kształci umiejętność analizy artykułu naukowego;
dokonuje analizy środków językowych użytych w tekście artykułu naukowego;
samodzielnie dociera do tekstu artykułu naukowego, czyta go i przygotowuje jego prezentację.
ARTYKUŁ NAPISANY JEST STYLEM? – audiobook
Rozdziały:
Naukowcy potwierdzają: ruch chroni przed depresją
Jak napisać dobry artykuł naukowy, czyli naukowo o pisaniu
Jolanta Świetlikowska Dobry tekst naukowy
Przed rozpoczęciem pracy z audiobookiem, możesz skorzystać z przygotowanego scenariusza lekcji, który pokazuje, jak włączyć materiały multimedialne w tok lekcji.
Podczas słuchania poniższych wypowiedzi zwróć uwagę na tematykę oraz język artykułu naukowego, np. słownictwo, rodzaje zdań, funkcję dominującą w tekście. Zastanów się, co jest ważne przy powstawaniu tekstu naukowego.
Artykuł napisany jest stylem?
Rozdział 1
Naukowcy potwierdzają: ruch chroni przed depresją
Nagranie przedstawia wypowiedź popularnonaukową na temat zależności między aktywnością fizyczną a samopoczuciem psychicznym.
Doskonale zdajemy sobie sprawę z tego, że wysiłek fizyczny jest korzystny dla naszego zdrowia, sprawia, że lepiej się czujemy, mamy pogodniejszy nastrój, więcej energii i chęci do działania. Najnowsze odkrycia naukowe potwierdzają, że ćwiczenia fizyczne mogą chronić przed jedną z najgroźniejszych chorób cywilizacyjnych XXI wieku, na którą według Światowej Organizacji Zdrowia na świecie choruje już 350 milionów osób – przed depresją.
Amerykańscy neurobiolodzy zbadali zmiany biochemiczne zachodzące w organizmie pod wpływem ćwiczeń fizycznych. Dowiedli, że w mięśniach szkieletowych, pobudzonych do ruchu podczas ćwiczeń, rośnie poziom białka PGC‑1a1. Badania na myszach wykazały, że pod wpływem ruchu rośnie również poziom enzymów zwanych KAT. Enzym ten odpowiada za przetwarzanie substancji powstających w wyniku stresujących sytuacji w kwas kynureninowy. Wysoki poziom tego kwasu występuje u osób z depresją, tymczasem badanie pokazało, że ruch sprawia, iż kwas kynureninowy nie przedostaje się z krwi do mózgu, nie wpływa więc na jego działanie.
Zatem naukowcy są zgodni – ruch wspomaga zdrowie psychiczne. Warto o tym pamiętać i przede wszystkim – chętnie i często się ruszać.
Rozdział 2
Jak napisać dobry artykuł naukowy, czyli naukowo o pisaniu
Nagranie przedstawia wypowiedź prof. dr. hab. Emanuela Kulczyckiego, który zajmuje się oceną nauki oraz teorią komunikacji. Pracuje w Instytucie Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Na swoim blogu pisze między innymi o warsztacie badacza, narzędziach badawczych i komunikacji naukowej.
Każda dziedzina, dyscyplina i subdyscyplina ma swoją specyfikę. Mam nadzieję, że nie muszę nikogo przekonywać do tego, że zupełnie inaczej piszą artykuły filozofowie, językoznawcy, a jeszcze inaczej odbywa się to w fizyce czy bioinformatyce. [...]
Nie umiem pisać artykułów.
Nie oszukuję sam siebie: dopiero uczę się pisać artykuły naukowe – napisałem ich już kilkanaście, oprócz tego co najmniej tyle samo rozdziałów w monografiach. Ale to zupełnie co innego. Artykuł naukowy narzuca inną formą. I ta forma najczęściej jest bardzo sztywna – co nie pasuje wielu autorom. Ale skoro forma jest sztywna i skodyfikowana, to oznacza, że można się jej nauczyć. I wręcz trzeba, jeśli chcemy słać artykuły do dobrych czasopism.
Dlatego też staram się czytać różne artykuły naukowe na temat naukowego pisania. Wiem, brzmi strasznie [...] No ale cóż: bez pomocy doświadczonych kolegów i naukowców nie będę wiedział, jak w sposób bardziej klarowny i przejrzysty prezentować swoje myśli i wyniki. Bo znowu tutaj – dla ułatwienia – przyjmuję założenie, że mam coś ciekawego i sensownego do powiedzenia w tych artykułach.
Oczywiście warto szkolić się w pisaniu artykułów, bo to jest po prostu rzemiosło [...]
Wstępniak pewnego redaktora
Do napisania tego wpisu zainspirował mnie opublikowany w tym miesiącu artykuł Writing for Communciation Theory Thomasa Hanitzscha – redaktora naczelnego „Communication Theory” (jednego z najlepszych periodyków komunikacyjnych). Hanitzsch zdecydował się napisać wstępniak, ponieważ czasopismo otrzymuje coraz więcej propozycji artykułów, które nie spełniają podstawowych standardów. [...]
Hanitzsch stworzył checklistę, którą każdy autor wysyłający tekst do publikacji w „Communication Theory” powinien sobie przejrzeć. Jednakże ta lista jest na tyle ogólna, że zdecydowałem się na jej bazie stworzyć bardziej uniwersalną checklistę, którą warto przejrzeć: zarówno przed pisaniem artykułu, jak i już przed samym wysłaniem tekstu.
1. Czy naprawdę zaprezentowanie nowego pomysłu jest uzasadnione?
2. Czy artykuł mieści się w tematyce czasopisma?
3. Czy przedmiot badań jest jasno wskazany?
4. Czy artykuł odnosi się do ważnej literatury przedmiotu?
5. Czy przegląd literatury wskazuje ważne punkty wyjścia do dalszych rozważań?
6. Czy koncepcja zaprezentowana w tekście jest rzeczywiście nowa?
7. Czy w artykule w klarowny sposób zostało wyartykułowane zaplecze teoretyczne?
8. Czy wszystkie ważne terminy i pojęcia zostały wyjaśnione?
9. Czy argumentacja jest zaprezentowana w sposób klarowny?
10. Czy propozycja została skonfrontowana z innymi ważnymi ujęciami?
11. Czy wszystkie nieścisłości zostały wyeliminowane?
12. Czy w artykule jest używany przystępny język?
13. Jeśli w artykule pojawiają się dane empiryczne, to czy na pewno teoria z dowodem została w klarowny sposób połączona?
14. Czy artykuł podejmuje się przedyskutowania implikacji wynikających z nowego ujęcia?
15. Czy została zaprezentowana aplikacja nowego ujęcia?
16. Czy zostały wskazane ograniczenia tego ujęcia?
Muszę przyznać, że gdybym spojrzał przez pryzmat tej listy na swoje artykuły, to musiałbym zwiesić momentami głowę. Na ale cóż: trzeba pamiętać, że jeśli stare teksty ocenia się w sposób bardzo krytyczny, może oznaczać to np. że się rozwijamy. A jak tak, to jest naprawdę dobrze.[...]
Nie można zapominać o bibliografii.
Na zakończenie ważna uwaga: trzeba pamiętać o tym, że dobry artykuł oprócz treści i struktury jest również poprawnie sformatowany. [...]
Rozdział 3
Jolanta Świetlikowska, Dobry tekst naukowy
Nagranie przedstawia fragment artykułu opublikowany w Studiach z teorii wychowania, półrocznika Zespołu Teorii Wychowania Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk z 2011 roku.
Na początku jest zawsze wybór dziedziny, która nas będzie interesować. Nie można jednak napisać tekstu naukowego ot tak, z głowy. To nie wiersz. Nie da się w nim niczego wymyślić ani przypuścić, trzeba wiedzieć.
Odpowiednie opracowanie materiału, jaki zbierzemy czy to w trakcie analiz tekstowych, czy po przeprowadzeniu badań, musimy poprzedzić kwerendą naukową, czyli sprawdzeniem w bibliotekach tradycyjnych (zwłaszcza zbiorów Biblioteki Narodowej, spis dostępny online, oraz Biblioteki PAN, są też spisy bibliotek pedagogicznych) i wirtualnych, czy i jak wiele napisano na interesujący nas temat. Taka kwerenda pomaga zrozumieć, na ile nasz temat jest już opracowany, czy warto o nim pisać, które zagadnienia zostały w literaturze słabiej omówione. To, na ile wykorzystamy później te informacje, jest kwestią kompozycji tekstu. Nie może jednak być tak, że zajmując się danym tematem, czegoś nie wiemy. Przeszukując katalogi tematyczne i autorskie, które posiada każda biblioteka, na pewno odnajdziemy szereg pozycji na dany temat (warto pamiętać też, że biblioteki mają swoje specjalizacje; można spytać w informatorium, które z nich najlepiej będą nam odpowiadały). Polecam również „Bibliografię zawartości czasopism”, w niej świetnie sporządzone indeksy zagadnień, które w danym roku pojawiały się w określonej dziedzinie. Każda naukowa książka powinna zawierać bibliografię, z której możemy skorzystać. A poza tym... trzeba czytać, czytać i jeszcze raz czytać.
Co wspólnego ma wysiłek fizyczny z naszym samopoczuciem psychicznym? Jak tę zależność charakteryzują naukowcy? Jakie charakterystyczne cechy stylu zauważacie w tym tekście?
Jakie kryteria oceny artykułu naukowego wymieniają autorzy wysłuchanych tekstów?
Jakie działania trzeba podjąć przed przystąpieniem do napisania tekstu naukowego?
Podsumowanie
Nie jest łatwo napisać tekst naukowy – potrzebna jest do tego przede wszystkim wiedza z określonej dziedziny, którą należy przekazać w sposób ścisły, precyzyjny, jednoznaczny.
Charakterystyczne cechy stylu naukowego:
- funkcja poznawcza;
- precyzja, logika i jasność wywodu autora;
- stosowanie prostej struktury tekstu wstępu, rozwinięcia, zakończenia;
- abstrakcyjność, czyli operowanie pojęciami oderwanymi;
- dążenie do uogólnień;
- stosowanie środków językowych spajających wypowiedź np. na wstępie, jak już mówiliśmy, na zakończenie;
- występowanie terminów i wyrażeń o ściśle określonym znaczeniu, używanych w danej dziedzinie wiedzy;
- unikanie słów nacechowanych emocjonalnie, środków obrazowych i figur stylistycznych;
- stosowanie przeważnie długich, podrzędnie złożonych zdań o podrzędnej strukturze i często skomplikowanej budowie.
PRACA DOMOWA
Wyszukaj w dostępnych ci źródłach (czasopisma, Internet) artykuł naukowy lub popularnonaukowy. W formie notatki zaprezentuj jego tematykę oraz charakterystyczne cechy języka. Zwróć uwagę na słownictwo i budowę zdań. Przyjrzyj się także kompozycji tekstu.
Ćwiczenia
W przypadku braku możliwości rozwiązania zadania z klawiatury lub trudności z odczytem przez czytnik ekranu, skorzystaj z innej wersji zadania.
Przyporządkuj podane cechy do odpowiedniej kategorii.
Styl bardziej swobodny, zindywidualizowany, Dla Kogo? Laicy, amatorzy, Dla kogo? specjaliści, Przypisy i bibliografia nie są konieczne, Zdania wieloczłonowe, złożone podrzędnie, Przewaga słownictwa abstrakcyjnego, Przewaga słownictwa konkretnego, Różnorodna budowa zdań, Tylko ważniejsze terminy, Precyzja wypowiedzi, brak nacechowania emocjonalnego, Szczegółowe przypisy, obszerna bibliografia, Specjalistyczna terminologia
STYL NAUKOWY | |
---|---|
STYL POPULARNONAUKOWY |
Słowniczek
1. zespół cech charakterystycznych dla sztuki jakiejś epoki, jakiegoś regionu lub twórcy;
2. sposób wyrażania się i stała tendencja w wyborze środków językowych, charakterystyczna dla autora, kierunku, gatunku literackiego, dzieła lub okresu
stylistyczne odmiany polszczyzny charakteryzujące się doborem takich środków językowych, które uznane są za szczególnie przydatne ze względu na określony typ wypowiedzi i pełnione przez nie funkcje społeczne; odmiany: styl artystyczny, naukowy, potoczny, publicystyczny, urzędowy
styl właściwy rozprawom naukowym i pracom służącym popularyzacji osiągnięć nauki; cechy stylu naukowego to:
- brak emocjonalnego nacechowania języka, rezygnacja ze środków ekspresji słownej;
- obfitość wyrazów abstrakcyjnych i terminów naukowych;
- szerokie zastosowanie wyrazów określających relacje między pojęciami: spójników, przyimków, przysłówków;
- stosowanie zdań rozbudowanych, wieloczłonowych;
- uporządkowana, starannie przemyślana, logiczna kompozycja tekstu;
odmiana stylu naukowego; autor tłumaczy terminy naukowe na przystępniejszy język, używa porównań z życia, metafor i innych środków obrazowania; służy przełożeniu specjalistycznej wiedzy na język zrozumiały dla niespecjalistów
wyraz albo połączenie wyrazowe o ustalonym znaczeniu naukowym lub technicznym; nazwa naukowa;
Powrót do e‑podręcznika
E‑podręcznik „Kultura odmienia”
http://www.epodreczniki.pl/reader/c/142028/v/latest/t/teacher-canon
1.2.1.4 Świat medialny
http://www.epodreczniki.pl/reader/c/142028/v/latest/t/student-canon/m/j0000007VOB2v27