Źródła zanieczyszczenia wód Morza Bałtyckiego

Czy wiesz, że nazwa Morza Bałtyckiego pochodzi z języka prasłowiańskiego od słowa „*bolto”, które miało oznaczać równinę pokrytą stojącą wodą? Nazwa ta bardzo dobrze opisuje charakter tego zbiornika, który jest śródlądowym, epikontynentalnym morzem szelfowym, płytkim i stosunkowo mało zasolonym w porównaniu z innymi morzami na świecie. Jednocześnie należy do najbardziej zanieczyszczonych mórz świata. Wpływ na to – oprócz dostaw zanieczyszczeń – ma także wspomniana specyficzna budowa i cechy hydrologiczne akwenu sprzyjające ograniczonej cyrkulacji wód. Bałtyk jest bowiem morzem o utrudnionym dopływie wód oceanicznych, co sprzyja zanieczyszczeniu jego wód. Bardzo wąskie połączenie Bałtyku z Morzem Północnym przez Cieśniny Duńskie powoduje, że wymiana wody jest powolna i trwa około 30 lat. Jest to przyczyną dużej podatności tego akwenu na zanieczyszczenie.

Jeszcze 200 lat temu Bałtyk był czysty. Jednak wraz z rozwojem przemysłu i rolnictwa, a przede wszystkim na skutek intensywnego wzrostu liczby ludności w jego zlewisku, doszło do poważnego zanieczyszczenia morskich wód. Ilość zanieczyszczeń rosła, a możliwość wymiany wody z oceanem przez Cieśniny Duńskie nie zmieniła się.

Na obszarze zlewiska Morza Bałtyckiego, którego powierzchnia wynosi około 1,7 mln km², leży 9 rozwiniętych rolniczo i uprzemysłowionych państw – Dania, Szwecja, Finlandia, Estonia, Litwa, Łotwa, Rosja, Polska i Niemcy. Kraje te są producentami zanieczyszczeń komunalnych, przemysłowych i rolniczych, które przez dopływy rzeczne albo drogą powietrzną trafiają do morskich wód. Na wybrzeżach rozwinęły się miasta, porty i zakłady przemysłowe. Do największych należą Rostock, Szczecin, Gdynia, Gdańsk, Sztokholm, Helsinki, Petersburg, Tallinn, Ryga i Kłajpeda, z których w wielu przypadkach ścieki o różnym stopniu oczyszczenia są odprowadzane bezpośrednio do morza. Morze Bałtyckie jest także ważną drogą morską dla państw nadbałtyckich – przez Cieśniny Duńskie i Kanał Kiloński przepływa rocznie około 75000 statków, które na pełnym morzu zrzucają nieczystości i odpady do wody. Szacuje się, że 97% wszystkich zanieczyszczeń wprowadzanych do Bałtyku powstaje na lądzie, pozostałe 3% na morzu.

Najwięcej zanieczyszczeń trafia z wodami rzecznymi do południowego i wschodniego Bałtyku. Strefy przyujściowe dużych rzek – na przykład Odry, Wisły, Niemna, Newy i wielu innych – oraz strefa przybrzeżna należą do najbardziej zanieczyszczonych części akwenu. Szczególnie duże stężenia osiągają tu substancje stosowane w rolnictwie.