Nagranie dźwiękowe z utworem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.
Nagranie dźwiękowe z utworem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Jesień to gwiazdy lecące z drzew
R16j6CdRI3c0W11
Zdjęcie przedstawia rzeźbę popiersia młodego mężczyzny. Twarz mężczyzny jest pociągła, nos wydatny, włosy falujące, zaczesane do góry/
Popiersie Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Alei Sław w Kielcach.
Źródło: Anna Dulny Perlińska, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
Jesień to gwiazdy lecące z drzew. Liście jak węże syczą. Przewożą arki na drugi brzeg głowy obciętych księżyców.
Ciągną kondukty przez zgasły czas – – spróchniałe ichtiozaury. Jak wieko spada nieba trzask na biały wzrok umarłych.
A on do stołu przykuty snem kamiennym jak klosz urny, widzi lodowce porosłe mchem i myśli, że to trumny.
krzysztof_kamil_baczynski Źródło: Jesień to gwiazdy lecące z drzew, [w:] Krzysztof Kamil Baczyński, Liryki najpiękniejsze, red. J. Kapica, Toruń 2004, s. 32.
1
Polecenie 1
Zapoznaj się z treścią nagrania. Zastanów się, które fragmenty utworu mogłyby zostać zobrazowane przez poniższe grafiki. Zapisz je poniżej i uzasadnij.
Zapoznaj się z treścią nagrania. Zastanów się, które fragmenty utworu mogłyby zostać zobrazowane przez poniższe grafiki. Zapisz je poniżej i uzasadnij.
Zapoznaj się z treścią nagrania. Zastanów się, które fragmenty utworu mogłyby zostać zobrazowane przez poniższe grafiki. Zapisz je poniżej i uzasadnij.
Wysłuchaj nagrania. Zastanów się, które fragmenty utworu mogłyby zostać zobrazowane przez poniższe grafiki. Zapisz je poniżej i uzasadnij.
R1Tvx3H9rP9RG
Zdjęcie przedstawia rozgwieżdżone niebo. Na jego tle znajduje się spadająca gwiazda.
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
R5sYbjkIpZEEd
1. (Uzupełnij).
1.
R1OZo2kehpffL
Obraz przedstawia płynącą po wzburzonej wodzie łódź. Siedzi na niej grupa ludzi, a wiosłuje starszy, rosły mężczyzna. Łódź odbija od skalistego brzegu, na którym leżą, klęczą wpółnagie osoby, próbujące dostać się na łódź.
Źródło: AlexanderLitovchenko, Charon przepływający z duszami zmarłych przez Styks, 1861, domena publiczna.
ROqSnARUuwWFs
2. (Uzupełnij).
2.
R42GM4VWMpjKk
Zdjęcie przedstawia ciemne niebo i etap po etapie zachodzący księżyc.
Źródło: domena publiczna.
R1EB6fVQi8WeI
3. (Uzupełnij).
3.
RuzLUKximiEdP
Zdjęcie przedstawia planetę. Jej powierzchnia jest pomarańczowa, zdaje się płonąć.
Źródło: domena publiczna.
R4xSbQLh1HTRP
4. (Uzupełnij).
4.
Rni8282ZW8AIR
Zdjęcie przedstawia niebo pełne białych, kłębiastych chmur.
Źródło: domena publiczna.
R11ooHWnSc8Z8
5. (Uzupełnij).
5.
R1EWv3lVxqaUj
Zdjęcie przedstawia dużą przestrzeń pokrytą śniegiem. Pośrodku jej stoi mała, drewniana chata.
Źródło: domena publiczna.
RFabagw6AUS8H
6. (Uzupełnij).
6.
[cytaty z nagrania wskazujące możliwe wybory fragmentów utworu]
Otwierająca wiersz metafora „gwiazdy lecące z drzew” powstała w wyniku połączenia dwu obrazów: spadających z drzew liści i spadających z nieba gwiazd. Pierwszy z nich jest oznaką zamierania przyrody na czas zimy, drugi zaś symbolicznym znakiem śmierci człowieka (widok gasnącej, „spadającej” gwiazdy odczytywany był jako zwiastun zgaśnięcia czyjegoś życia).
Arki przewożące na drugi brzeg „głowy obciętych księżyców” to nawiązanie do mitologicznego motywu dusz zmarłych, które w Hadesie są przewożone przez Charona na drugi brzeg rzeki Styks.
Przyjrzyjmy się teraz bliżej tej nadzwyczaj skondensowanej metaforze. Kojarzy ona dwa obrazy nawiązujące do przemian księżyca, który raz – przez swą okrągłość – przypomina ludzką twarz, a innym razem – sierp, służący do cięcia, ścinania. „Głowy obciętych księżyców” to obcięte głowy białych jak księżyc trupów, a zarazem ucięte, wycięte z płaszczyzny nieba księżyce.
Druga strofa wiersza jest w swych obrazach kontynuacją i konsekwencją pierwszej. Widzimy teraz „kondukty ciągnące przez zgasły czas”. Jeśli postaramy się wyobrazić sobie „zgasły czas”, to przed oczami – po gwiazdach i księżycach ze strofy pierwszej – ukaże się nam zapewne gasnące słońce. Upływ czasu i miary czasu są bowiem związane z porządkiem następujących po sobie faz światła i mroku, dni i nocy, a dalej – ze zmianami pór roku, z następującymi po sobie okresami ciepła i zimna.
Wraz z rozpadem czasu następuje rozpad przestrzeni: „Jak wieko spada nieba trzask”. Nieba nie znajdziemy we wszechświecie ani w nauce o wszechświecie; niebo nie jest kategorią obiektywną i nie da się go zobaczyć z żadnej innej perspektywy niż ziemska. Niebo to ludzka miara kosmosu, znak jego oswojenia i udomowienia przez człowieka; to jedna z najbardziej ludzkich własności, zarówno w sensie tego, co się posiada, jak i tego, w jaki sposób się istnieje.
W ramach dygresji powiedzmy, że obrazy nocy, ciemności, czerni – to istotne wyznaczniki nie tylko wyobraźni poetyckiej Baczyńskiego, ale w ogóle poetów pokolenia wojennego.
Słownik
Apokalipsa
Apokalipsa
(gr. apokaluptein – odsłonięcie, ujawnienie) ostateczna zagłada; znaczenie terminu wywodzi się z ostatniej księgi Nowego Testamentu, Apokalipsy św. Jana, opisującej naznaczony serią katastrofkatastrofizmkatastrof czas poprzedzający powtórne przyjście Chrystusa i Sąd Ostateczny
katastrofizm
katastrofizm
(łac. catastropha – punkt zwrotny) – przekonanie o nadchodzącym i nieuniknionym zniszczeniu świata lub jego aktualnego stanu; w literaturze postawa ta była szczególnie widoczna w okresie modernizmu, dwudziestolecia międzywojennego i II wojny światowej
metafora
metafora
(gr. metaphorá) inaczej przenośnia – językowy środek stylistyczny, w którym obce znaczeniowo wyrazy są ze sobą składniowo zestawione, tworząc związek frazeologiczny o innym znaczeniu niż dosłowny sens wyrazów, np. „od ust sobie odejmę”, „podzielę się z wami wiadomością” lub „złote serce”
porównanie
porównanie
zestawienie wskazujące na podobieństwo pod jakimś względem dwóch przedmiotów lub zjawisk przy użyciu słów typu jak (jakby, na podobieństwo...), np. „on jest uparty jak osioł”