Autentyzm natury w malarstwie barbizończyków
Ważne daty
lata 30 XIX wieku – narodziny szkoły Barbizon
1822 – przybycie do Barbizon Camille’a Corota
1843 – osiedlenie się w Barbizon Charlesa‑Francoisa Daubigny’ego
1849 – osiedlenie się na stale w Barbizon Théodora Rousseau
1849 – przeprowadzka do Barbizon Jean‑Françoisa Milleta
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
2) wymienia cechy sztuki poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
4) prawidłowo sytuuje w czasie i w przestrzeni geograficznej poszczególne epoki, style, kierunki i tendencje w sztuce;
5) charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
7) łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;
8) porównuje style i kierunki oraz ich wzajemne oddziaływania; uwzględnia źródła inspiracji, wpływ wydarzeń historycznych i kulturalnych oraz estetyki na cechy tych stylów;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
2) wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
5) wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, między innymi: portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
9) identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
13) dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych;
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji,
14) wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1) wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
2) zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
6) porównuje dzieła różnych artystów tworzących w podobnym czasie;
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2) zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6) właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3) łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
określać zasięg działania szkoły barbizońskiej;
wskazywać cechy malarstwa barbizończyków;
rozpoznawać dzieła barbizończyków;
omawiać dzieła pod kątem formalnym;
Barbizon – miejsce fascynacji artystów
Barbizon to niewielka miejscowość koło Paryża, w okolicach lasu Fontainebleau, znana przede wszystkim z naturalnego piękna. Od roku 1820 coraz częściej była odwiedzana przez artystów. W 1849 roku jako pierwszy osiedlił się na stale Théodore Rousseau. Zakupił dom, w którym o każdej porze roku znajdują gościnę malarze, m.in.: Daumier, Barye, Ziem czy Díaz de la Peña. Artyści nawiązują przyjaźń, prowadzą dyskusje na temat malarstwa pejzażowego.
„Brodaczy z Barbizon” - jak ich nazywano, ponieważ nosili brody - łączą wspólne ideały, nade wszystko zaś umiłowanie malarstwa flamandzkiego. Uważają, że malarstwo włoskie jest zbyt podporządkowane religii i grecko‑rzymskiej mitologii. Rousseau, Millet i inni bardziej cenią mistrzów z Północy - Bruegla (starszego, ok. 1525/ 1530‑1569) czy Ruisdaela (1628‑1682), którzy lepiej niż ktokolwiek potrafili oddać w swych obrazach autentyczną, naturalną atmosferę wsi. Wielu barbizończyków odbywa podróże - niemalże pielgrzymki - do Holandii; Troyon (1810‑1865) odkrywa tam dzieła Cuypa (1620- l 691) oraz własne powołanie do malarstwa animalistycznego. Rousseau, jeden z filarów szkoły Barbizon, posiada wiele akwafort Ruisdaela, Durera (1471‑1 528), Van de Velde'go (1590- 1630). Millet najbardziej z całej grupy pozostaje pod wpływem malarstwa francuskiego. W swoim wczesnym „okresie kwiecistym” nawiązuje do osiemnastowiecznych mistrzów: Bouchera (1703‑1770) i zwłaszcza Fragonarda (1732‑1806), którego szczerze podziwia. Interesuje się również braćmi Le Nain, gdyż tak jak ich, pasjonuje go przedstawianie życia wsi. Innym ważnym źródłem inspiracji jest dla malarzy z Barbizon angielska szkoła pejzażu, a przede wszystkim Constable (1776‑1837), który w 1824 roku wystawia na paryskim Salonie Wóz z sianem. Obraz wzbudza entuzjazm młodych barbizończyków. Także akwarela, przywrócona do łask przez angielskich pejzażystów, jest przez barbizończyków chętnie stosowana, ponieważ jest to technika w malarstwie plenerowym bardzo przydatna. Tym, co dodatkowo jednoczy grupę barbizońską, jest bunt wobec autorytetów: na równi z akademizmem odrzucają romantyzm. „Akademia Sztuk Pięknych jest pepinierą miernoty wykorzystywanej przez Instytut” - oznajmia Paul Huet (1803‑1869). Brodacze nie mają zamiaru podporządkowywania się dyktatowi Instytutu Sztuk Pięknych, skutkiem czego przez długie lata ich najbardziej awangardowe prace nie są wystawiane na Salonie. Oni jednak dobrze wiedzą, co leży w interesie „szkoły „.
Wielcy Malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło, nr 26, Eaglemoss Polska Sp. z o.o., s. 28‑29
Barbizończycy uprawiali malarstwo pejzażowe. Zapoczątkowali realizm, ale ze względu na kult natury, nie odbiegało od romantycznej funkcji pejzażu. Tworzyli w plenerze – studia przyrody oparte były na bezpośredniej obserwacji natury: leśnych pejzaży Fontainebleau, które wzbogacali o sztafaższtafaż. Od romantycznego melodramatyzmu malarstwo to odróżniało naturalistyczne podejście do pejzażu, w którym widzieli przede wszystkim wartość malarską, natura nie stanowiła tła, a była głównym tematem dzieł. Barbizończycy stosowali różne techniki – oprócz tradycyjnego malarstwa olejnego, sięgali po akwarelę, ale zawsze wykonywali płótna w jednym miejscu i koncentrowali się na wpływie światła na pejzaż. Wielu pracowało także przy użyciu luźniejszych pociągnięć pędzla i swobodnego stylu odchodząc od malarstwa akademickiego. Eksperymenty te miały wpływ na pracę impresjonistów, którzy jako młodzi artyści podróżowali do Barbizon, aby uczyć się od członków Szkoły.
Malarze – reprezentanci szkoły barbizońskiej
Artystą, który zapoczątkował ruch i stał się jego przywódcą był Théodore Rousseau (1812–1867). Od dzieciństwa kochał przyrodę. Uczył się z akademickimi architektami krajobrazu, ale malowanie czystego krajobrazu bez motywu mitologicznego przyniosło mu wrogość francuskiego tego środowiska. Wystawa na Salonie na początku lat 30. XIX wieku, a następnie odrzucenie jego prac roku zraziły go do akademizmu i wyjechał do wioski Barbizon. Na jego twórczość wpłynęli holenderscy pejzażyści XVII wieku oraz John Constable. Jego pleneryzmpleneryzm znalazł później aprobatę konserwatywnego Salonu francuskiego. Rousseau stworzył nowy typ pejzażu, w którym połączył realizm i romantyczną wrażliwość. Kontemplował podparyską przyrodę, tworząc liczne rysunki i szkice. Nie porzucił więc akademickiej dokładności. Sam mawiał, że jego dzieł są jedynie szkicami. Na oficjalnym Salonie w 1855 roku wystawiany został obraz „Dęby w Apremont”.
1. Rousseau przedstawił wczesne lato. Użył palety barw związanej z ziemią i naturą: z, zieleni, żółcieni.
2. W dziele przeważa melancholijny nastrój, tchnący spokojem, ale jednocześnie malarz uchwycił ulotność światła słonecznego.
3. Tytułowe dęby są wystudiowane, oddane z niezwykłą dokładnością.
4. Sztafaż w postaci pasących się krów i pilnującego ich mężczyzny doskonale łączą się z pejzażem.
Większą popularność niż Rousseau zyskał Camille Corot (1796–1875), który stworzył unikalny styl realizmu o bardzo atrakcyjnym, łagodnym i romantycznym charakterze. Malarz zaprzeczał związkom z jakimikolwiek szkołami malarskimi, odrzucał szczególnie przynależność do szkoły Barbizon. Przybył do miejscowości w 1822 roku, aby malować Las Fontainebleau. Następnie wrócił tu jesienią 1830 roku i latem 1831 roku, wykonał rysunki i studia olejne, z których powstał obraz przeznaczony do Salonu w 1834 roku Las Fontainebleau (obecnie w Galerii Narodowej w Waszyngtonie) oraz namalowany 11 lat później kolejny pod tym samym tytułem, przyjęty na Salonie w 1846 roku, mimo niemitologicznej tematyki i zaprzeczenia tradycji neoklasycznej.
1. Obraz powstał w pracowni na podstawie szkiców i opracowań, które zostały sporządzone w plenerze.
2. Chociaż głównym przedmiotem Corota jest krajobraz, leżącą na pierwszym planie kobieta identyfikowana jest jako Maria Magdalena. Jej niezwiązane włosy i chłopski kostium, jeleń w tle i samotność na pustyni to tradycyjne atrybuty świętej.
1. Ten spokojny pejzaż przedstawia Las Fontainebleau w środkowej Francji wraz z bydłem i odległym pasterzem prowadzącym swoich podopiecznych do wody. Wygląda jak dzieło skomponowane na podstawie lokalizacji, ale staranne połączenie poziomów i pionów zdradza skrupulatne planowanie. Niemniej jednak jest to ważny obraz wskazujący, zarówno pod względem tematyki, jak i stylu, zaangażowanie Corota w szkołę malarstwa, a następnie związane z Fontainebleau.
2. Corot porzucił alegorię, aby uchwycić cichą godność świata przyrody.
3. Corot uzyskał pochwałę symbolistycznego poety Charlesa Baudelaire'a, który umieścił go na czele współczesnego rozwoju malarstwa pejzażowego.
Jean‑François Millet (1814–75), syn chłopa z Normandii, był oddanym realistą. Po szkoleniu u miejscowego malarza w Cherbourg, a następnie w Paryżu (1837) u Delaroche, w 1849 roku przeprowadził się do Barbizon i pozostał tam przez resztę życia. Prace Milleta są bliższe malarstwu realistycznemu niż pejzażowi, ale jego wręcz naturalistyczne przedstawienie wsi miało ogromny wpływ na gatunek pejzażu jako całości. Podobnie jak inni malarze wsi, był silnym zwolennikiem sztuki plenerowej. Człowiek u Milleta zespolony jest z naturą. Jego „Pasterka siedząca na skraju lasu” jest przykładem odejścia od idealizacji w malarstwie na rzecz ukazania prawdy.
1. Niewielkich rozmiarów obraz o ciemnych, brunatnych barwach odpowiada od strony formalnej stylistyce szkoły z Barbizon.
2. Zamiast sztafażu, będącego głównym elementem dzieł innych barbizończyków, Millet psychologizuje portret pasterki, nadaje jej indywidualnych cech.
Innym uczniem Delaroche był Charles‑François Daubigny (1817–1878), znany ze swojego entuzjazmu dla pleneryzmu. Początkowo malował w tradycyjnym stylu, ale po 1843 roku, gdy osiadł w Barbizon, aby pracować w plenerze, jego sposób malowania uległ zmianie. Jeszcze ważniejsze było spotkanie z Camillem Corotem w 1852 roku w Optevoz (Isère). Od tego czasu przykłada coraz większą wagę do krajobrazów malowanych z natury. W 1860 roku osiedlił się w Auvers‑sur‑Oise, dużo podróżował po Francji. Z upływem lat malował pejzaże coraz bardziej swobodnie, technicznie przybliżając się do stylistyki impresjonistów. Pierwszym docenionym dziełem Daubigny’ego jest obraz „Żniwa”, zauważony na Salonie w 1852 roku.
1. Obraz podzielony jest na pasy kompozycji, wydzielone polami.
2. Faktura podkreśla realizm przedstawienia.
3. Szybkie i krótkie pociągnięcia pędzla ożywiają obraz i dodają ulotności, wpływając na późniejszy impresjonizm.
Constant Troyon (1810‑1865) specjalizował się w malowaniu zwierząt. określany jest jako pierwszy malarz zwierząt swojej epoki. Nauczył się rysować w fabryce porcelany w Sevres, a później studiował u Victora Bertaina, malarza historycznego. Około 1830 r. zaczął malować pejzaże, przedstawiające okolice Paryża i Tourain. Jego zamiłowanie do studiów przyrodniczych skłoniło go do nawiązania kontaktu z malarzami ze szkoły Barbizon. Wkrótce uznano go za jednego z jej najbardziej reprezentatywnych członków. Później zaczął włączać do swoich krajobrazów duże zwierzęta, zwłaszcza bydło, zainspirowane holenderskim malarzem zwierząt Paulusem Potterem, którego prace studiował podczas podróży do Holandii w 1847 roku. Jego ostatnimi pracami były malowane bardzo swobodnie pejzaże morskie. W obrazie z wczesnego okresu twórczości Droga pomiędzy drzewami scena kieruje oko odbiorcy jednocześnie w górę w lewo i w dół w prawo. Troyon przyjął tę podwójną perspektywę, zapożyczoną z XVII‑wiecznego holenderskiego malarstwa pejzażowego, które stało się alternatywą dla akademickich wzorców włoskich. Troyon przedstawił przenikanie jaskrawego światła słonecznego przez koronę drzew.
Z 1855 roku pochodzi obraz „Woły prowadzone do orki rano”. Malarz podejmuje w nim temat z wołami, często pojawiający się w jego twórczości z tego okresu, ujmowany w różnych okolicznościach – u wodopoju, między drzewami, z udziałem człowieka lub jako samodzielnie portretowane zwierzęta. W poniższym dziele na prowadzone do pracy zwierzęta przemierzają brunatne pole. Dolna przestrzeń, ciężka i ciemna kontrastuje z górną, w której malarz oddał wrażenie poświaty wschodzącego słońca. Na horyzoncie kolejne stado łączy te przestrzenie.
1. Woły i pastuch ustawieni są pod światło, które pada na obraz z tyłu, rzucając do przodu długie cienie.
2. Smugi czystych kolorów i bieli na grzbietach zwierząt tworzą efekty świetlne.
3. Troyon nie zaniedbuje żadnego drobiazgu odtwarzanej rzeczywistości: parujące nozdrza, trawę pokrytą rosą, mgłę na horyzoncie wykorzystuje do ukazania gry świateł.
Narcisse Díaz de la Peña (1808–1876), syn wygnanej rodziny hiszpańskiej już w młodym wieku został osierocony. Wcześnie rozpoczął pracę jako malarz porcelany w fabryce Sevrres. Jego pierwsza wystawa miała miejsce na Salonie 1831. Wpływ Delacroix i Rousseau, a także jego przyjaźń z Milletem, nakierowały go do malarstwa pejzażowego o osobistym i innowacyjnym ujęciu, z bardzo szkicowym stylem, długimi pociągnięciami pędzla i plamami ponurego koloru. Jego Las Fontainebleau jest jednym z wielu artystycznych przedstawień tego tematu. Wśród dębów w jesiennych barwach, kobieta dźwiga naręcze gałęzi. Gra świateł, biel pni, odbijające się w kałuży niebo to efekty, a wśród nich mała, prawie niewidoczna postać pozbawiają obraz patetyzmu i świadczą o jego naturalizmie.
Rozpoznaj, jakie miejsce jest tematem poniższych obrazów.
Rozpoznaj autorów dzieł. Wpisz nazwiska malarzy.
Wskaż malarzy, którzy nie są reprezentantami szkoły z Barbizon.
- Théodore Rousseau
- William Turner
- Charles-Francois Daubigny
- John Constable
- Constant Troyon
Wskaż obraz namalowany przez Milleta.
- 1
- 2
- 3
Wskaż inspiracje w twórczości Narcisse Diaza de la Peny.
- Caravaggio
- Rousseau
- Delacroix
- Turner
Do opisów dopasuj właściwe hasła.
Pleneryzm, salon, sztafaż
.................. – publiczna, odbywająca się regularnie wystawa prac artystów żyjących.
.................. – niewielkie postacie ludzi, zwierząt lub scenki rodzajowe uzupełniające i ożywiające pejzaż lub widok wnętrza.
Uzupełnij dane o poniższym dziele.
Tytuł obrazu ...................................
Muzeum ............ w ...............
Słownik pojęć
malarstwo plenerowe jako jedno z założeń programowych impresjonistów.
publiczna, odbywająca się regularnie wystawa prac artystów żyjących. Salony zostały zapoczątkowane we Francji 1667 (Salon Quarré w Luwrze, skąd nazwa); początkowo nieregularnie, i tylko dla członków Akademii francuskiej, od 1737 stały się regularną imprezą, odbywaną w różnych okresach co 2 lata lub corocznie, włączoną w państwowy system administrowania sztuką; od XIX w. rozpowszechniony w wielu krajach europejskich; salony, zwłaszcza szczególnie prestiżowy Salon paryski, odgrywały dominującą rolę w dziewiętnastowiecznym życiu artystycznym, co było też powodem wielu konfliktów (Salon Odrzuconych), a ich monopolistyczna pozycja skłaniała artystów do tworzenia od końca XIX w., niezależnych instytucji wystawienniczych (Salon Niezależnych, Salon Jesienny); z Salonem związany był rozwój krytyki artystycznej — słowem „Salon” określano też przeglądy, recenzje z wystawy, pisane czasem przez najwybitniejszych pisarzy i poetów: D. Diderota, Ch. Baudelaire’a, É. Zolę.
niewielkie postacie ludzi, zwierząt lub scenki rodzajowe uzupełniające i ożywiające pejzaż lub widok wnętrza.
Źródło:
encyklopedia.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Wielcy Malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło, nr 26, Eaglemoss Polska Sp. z o.o.,
A. Dulewicz: Słownik sztuki francuskiej, Wiedza Powszechna 1977