Autonomia moralna jako czynnik niezbędny przy dokonywaniu oceny moralnej
Autonomia moralna jako czynnik niezbędny przy dokonywaniu oceny moralnej
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń:
zna proces przechodzenia od heteronomii do autonomii moralnej,
zna podstawowe czynniki zagrażające budowaniu autonomii moralnej,
zna zagrożenia związane z kierowaniem się heteronomią moralną,
rozumie istotność i społeczny kontekst poruszanego problemu.
b) Umiejętności
Uczeń:
wykazuje umiejętność dyskutowania na temat istotności autonomii w podejmowaniu moralnych decyzji i dokonywaniu ocen moralnych,
umie dokonać autoanalizy w odniesieniu do poruszanych na zajęciach kwestii,
umie odnieść teoretyczny problem etyczny do kontekstu praktycznego,
uczy się analizy tekstu i dyskutowania na temat jego treści.
c) Podstawy
Lekcja realizuje podstawę programową w zakresie:
celów edukacyjnych – kształtuje refleksyjną postawę wobec człowieka i różnych sytuacji życiowych oraz rodzi refleksję związaną z odpowiedzialnością za siebie i dokonywane wybory moralne,
zadań szkoły – uświadamia ważny problem moralny i sposoby jego rozwiązania oraz umożliwia rozwój umiejętności prezentacji własnego stanowiska w dialogu z innymi,
treści – należy do bloku tematycznego „samowychowanie jako droga rozwoju”,
osiągnięć – uczy dokonywania wyboru wartości, rozstrzygania wątpliwości i problemów wartości zgodnie z przyjętą hierarchią wartości i dobrem wspólnym.
2. Metoda i forma pracy
Dyskusja, wykład, praca w parach.
3. Środki dydaktyczne
Przypadek Anny do analizy - fragment tekstu z : Hołówka J., Etyka w działaniu (s. 34).
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Na zajęciach nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i informuje o celu zajęć.
b) Faza realizacyjna
1. Nauczyciel informuje uczniów na czym polega budowanie autonomii moralnej i czym się charakteryzuje proces przejścia od heteronomii do autonomii. Kładzie nacisk na rolę świadomości i pokonania nawyków w budowaniu autonomii.
2. Nauczyciel prosi by uczniowie wypisali wszystkie cechy i nawyki (zwyczaje) jakimi się charakteryzują. Następnie w parach porównują listy i rozmawiają o tym, czy są cechy na liście partnera, które dodaliby do swoich list?
3. Nauczyciel podsumowuje ćwiczenie: „czasami ludzie którzy dobrze nas znają widzą w nas rzeczy, których sami nie widzimy. Następnie informuje uczniów, że podczas dorastania ludzie nabywają pewne nawyki, zwyczaje i że nawyki są tym, co ludzie robią rozmyślając o tym. Zadaje uczniom następujące pytania:
Jakie nawyki do tej pory nabyłem?
Czy są nawyki, o których czasami zapominam, że je mam?
4. Nauczyciel informuje uczniów, że w dochodzeniu do autonomii czasami przeszkadza nieświadomość przyjmowanych przez siebie ról i zachowań z tym związanych. Pyta uczniów:
Kim jesteśmy, jakie role społeczne odgrywamy i jak się wtedy zachowujemy?
Skąd nabyłem zdolności zmiany zachowań w odniesieniu do różnych ról społecznych?
5. Nauczyciel wspólnie z uczniami analizuje jakie rzeczy i jacy ludzie mieli na nich wpływ. Nauczyciel informuje uczniów o niekiedy unieszczęśliwiającym wpływie czynników lub osób z zewnątrz (na przykład chcielibyśmy wyglądać jak ktoś z czasopisma lub telewizji). Zadaje uczniom następujące pytania:
Dlaczego czasami chcę być kimś innym?
Kogo naśladowałem kiedyś a kogo naśladuję dziś?
Czy jest coś co pochodzi tylko ode mnie?
Dlaczego nie mogę po prostu zaakceptować siebie jakim jestem?
6. Nauczyciel podkreśla rolę zaufania wobec życiowych przewodników w kształtowaniu autonomii moralnej. Zadaje uczniom pytania:
Komu ufam?
Dlaczego ufam tej osobie?
6. Nauczyciel podkreśla rolę szacunku do samego siebie jako istotnego elementu w budowaniu autonomii moralnej. Zadaje uczniom pytanie: „Jak mogę zaakceptować samego siebie za to, kim jestem, skoro tak wielu ludzi oczekuje ode mnie bym był inny?”
7. Nauczyciel pyta uczniów, co może negatywnie wpływać na nasze poczucie, czy coś jest słuszne czy niesłuszne? Następnie podkreśla, że przytomność umysłu i niezależność myślenia jest niezbędnym składnikiem wyrabiania autonomii moralnej zaś automatyzm i konformizm jest złym doradcą człowieka.
8. Nauczyciel prosi o przeanalizowanie przypadku Anny (J. Hołówka „Etyka w działaniu” s. 34).
Dlaczego Anna nie pozwoliła ukraść komputera?
Czy czuła się bardziej lojalna wobec firmy czy dostawcy?
Wnioski: Anna wyrobiła w sobie trwałe zasady postępowania, które pozwoliły jej szybko zdecydować i oprzeć się żądaniom dwóch oportunistów. Miała mocne poczucie własnej racji i wyrobioną autonomię moralną.
9. Nauczyciel przeprowadza wykład odnośnie następujących kwestii:
uproszczone wersje moralności:
psychologia moralności,
socjologizowanie,
przeteoretyzowana filozofia moralna,
wpływ psychiki na kształtowanie autonomii moralnej:
autyzm,
zależność,
postawa krnąbrno‑roszczeniowa,
superego/sumienie – wpływ silnego i słabego superego na kształtowanie się autonomii moralnej,
autonomia moralna a bycie sobą (autentyzm):
folgowanie sobie,
satysfakcja z życia,
poszukiwanie czegoś lepszego,
przecenianie własnych możliwości,
niedocenianie własnych możliwości,
autonomia moralna a socjalizacja.
c) Faza podsumowująca
Nauczyciel informuje, że zalecanym stanowiskiem w budowaniu autonomii moralnej jest roztropność. Charakteryzuje, na czym polega roztropność (nawiązanie do piętrowej osobowości) i przed czym chroni. Podkreśla na koniec istotę autonomii moralnej jako czynnika warunkującego poprawną ocenę moralną.
d) Praca domowa
Nauczyciel zadaje następujące ćwiczenie pisemne: „Po przeczytaniu fragmentów Etyki bez kodeksu Leszka Kołakowskiego, odpowiedz czym wedle autora miałaby być autonomia moralna, a co jej zagraża. Podaj przykład kodeksu który może zagrażać autonomii moralnej bądź taki który może ją wzmacniać.”.
5. Bibliografia
Hołówka J., Etyka w działaniu, Prószyński i S‑ka, Warszawa 2002.
Jenkins J., Contemporary Moral Issues, Heinemann, Oxford 1994.
Jenkins J., Introducing Moral Issues, Heinemann, Oxford 1994.
6. Załączniki
Brak
7. Czas trwania lekcji
90 minut (2x45 minut)
8. Uwagi do scenariusza
Brak