Badania w Arktyce i Antarktyce

Za kołami podbiegunowymi, północnym i południowym, leżą obszary, z którymi kojarzą nam się przejmujące zimno, huraganowe wiatry, śnieg, lód, trwające bez końca noce lub dnie. Mimo to w tak niegościnnych warunkach środowiska przebywają ludzie – pracownicy polarnych stacji naukowych, którzy dobrowolnie i z niesłabnącym entuzjazmem wykonują powierzane im zadania. Skorzystaj z e‑materiału i poznaj ich warunki życia, osiągnięcia naukowe oraz historię odkrywania tych niezwykłych obszarów Ziemi.

Historia odkryć Arktyki i Antarktyki

Badania obszarów polarnych

Tereny położone wokół biegunów należą do najpóźniej zbadanych obszarów na Ziemi. Badania naukowe rozpoczęły się w XIX wieku, a ich intensywny rozwój nastąpił dopiero po II wojnie światowej. Początkowo celem ekspedycji docierających na obszary polarne była budowa stałych i sezonowych stacji naukowo‑badawczych, natomiast od lat 60. XX wieku zaczęto intensywnie prowadzić badania naukowe środowiska przyrodniczego. Dotyczyły one m.in. fauny i flory, cech fizycznogeograficznych terenów polarnych (klimatu, gleb i gruntów, wód), lodowców górskich i lądolodów, dostępności i możliwości eksploatacji surowców naturalnych. Jednym ze szczególnie ważnych kierunków badań jest degradacja środowiska przyrodniczego. Dzięki pomiarom i obserwacjom prowadzonym na stacjach polarnych stwierdzono np. ubytek ozonu w wyższych warstwach atmosfery (tzw. dziura ozonowa) oraz określono intensywność globalnego ocieplenia i związane z nim tempo topnienia pokrywy lodowej w strefach okołobiegunowych. Badania te mają duże znaczenie zwłaszcza w Arktyce, region ten w przeciwieństwie do Antarktyki jest bowiem obszarem intensywnej działalności gospodarczej, zwłaszcza wydobywania surowców naturalnych. Są to tereny bogate przede wszystkim w zasoby węgla kamiennego i brunatnego oraz w gaz ziemny, w mniejszym stopniu rudy niektórych metali.

W polarnych stacjach badawczych prowadzone są także badania sezonowe (głównie wiosną i latem) przez różne grupy naukowców realizujących własne projekty naukowe. Korzystają oni wtedy z zaplecza logistycznego i naukowego stacji.

RSeH3Wy93QYnT

W centrum schematu pole o nazwie „Zakresy badań”. Dookoła strzałki prowadzące do pól z wymienionymi zakresami, są to: lodowce górskie i lądolody; choroby na obszarach polarnych; zmiany klimatu a środowisko przyrodnicze; charakterystyczne formy rzeźby terenu; dostosowywanie się ludzi do trudnych warunków życia; rdzenna ludność Arktyki; zasoby wodne; pogoda i klimat; fauna i flora; surowce mineralne i możliwości ich wydobycia.

Badania naukowe w różnych częściach Arktyki i Antarktyki są prowadzone przez cały rok. Naukowcy mieszkają w stacjach polarnych, w których na ogół mają zapewnione dobre warunki życia. Oprócz nich w stacjach przebywają też np. lekarze, informatycy, mechanicy, hydraulicy i kucharze, którzy dbają o sprawne funkcjonowanie stacji i komfort pracowników. Czasem polarnicy, oprócz swoich zawodowych obowiązków, zajmują się także w ramach dyżurów sprzątaniem czy pomaganiem w przygotowywaniu posiłków. Znacznie większe trudności sprawia konieczność wykonywania pomiarów i obserwacji oraz pobierania próbek na zewnątrz, niezależnie od warunków pogodowych. Są one związane z niekorzystnymi dla człowieka warunkami klimatu, zwłaszcza bardzo niskimi temperaturami powietrza i porywistymi wiatrami wzmagającymi odczucie zimna. Problemy powoduje także zaburzenie cyklu biologicznego związane z występowaniem zjawiska dnia polarnego i nocy polarnej oraz konieczność długotrwałej rozłąki z rodzinami. Dlatego polarnicy przed zakwalifikowaniem się na wyprawę przechodzą różnorodne badania medyczne i psychologiczne.

Badania polarne – galeria zdjęć

RF9VRs4aJnHl2

Zdjęcie przedstawia grupę osób zebranych wokół tablicy informacyjnej umieszczonej na biegunie południowym. Ubrani w ciepłe ubrania, dwójka z nich trzyma flagę Stanów Zjednoczonych. Za nimi skuter śnieżny i ciężki sprzęt.

RtANcIzo6jmII

Zdjęcie przedstawia kilku mężczyzn zebranych z wąskim podłużnym pomieszczeniu. Ubrani w grube ubrania. Jeden z nich wskazuje na podłużne próbki o walcowatym kształcie pobrane z lodowca, umieszczone na blacie pod ścianą.

ROMafTmyVnfb0

Zdjęcie przedstawia budynek stacji badawczej składający się z dwóch poziomów, umieszczony na rusztowaniu. Na fasadzie zamocowane schody. Obok budynku duży teleskop skierowany w górę. Dookoła płaski, ośnieżony, rozległy teren.

RHHdbRcKikZOI

Zdjęcie przedstawia grupę osób zgromadzonych przed zabudowaniami stacji badawczej. Puszczają balon składający się z białego, półprzezroczystego materiału.

RKw3YjwFn14mi

Fotografia przedstawiająca kilkadziesiąt próbek wody w plastikowych lub małych szklanych pojemnikach.

RadXvJ9n1Ee74

Zdjęcie przedstawia brązową skałę, na której na statywie znajduje się urządzenie do pomiarów geodezyjnych. Nieco poniżej kilkanaście pingwinów, w tle zbiornik wodny.

RgsP1xv1UV72M

Zdjęcie badacza ubranego w intensywnie pomarańczowy strój z kapturem. Mężczyzna nosi plecak, spogląda na dwa duże ptaki o ciemnobrązowej barwie stojące tuż przed nim. W tle pofalowany, nieośnieżony teren pokryty skałami i porostami.

R1Pl2ZElhlvWo

Fotografia przedstawiająca pomieszczenie ze sprzętem do treningu, między innymi z bieżniami i rowerami stacjonarnymi.

R1HJNr2K5WjuH

Zdjęcie jadalni, w której wzdłuż ścian rozstawiono nakryte stoły. Po bokach krzesła, na środku pomieszczenie mniejsze, okrągłe stoliki z wysokimi krzesełkami.

Polskie badania obszarów polarnych

W latach 1772–1775 Polacy uczestniczyli w wyprawach Jamesa Cooka, ważnych dla poznania Antarktyki. Byli to Johann Forster urodzony w Tczewie oraz jego syn Jan Jerzy Forster urodzony pod Pruszczem Gdańskim, późniejszy profesor Uniwersytetu Wileńskiego. W 1773 roku po raz pierwszy w dziejach przekroczyli oni wraz z pozostałymi członkami wyprawy południowe koło podbiegunowe.

W XIX i początkach XX wieku nie były organizowane polskie wyprawy polarne, czego powodem było nieistnienie państwa polskiego. Polacy dołączali do wypraw zagranicznych. W Arktyce prowadzili je m.in. zesłani na Syberię po powstaniu styczniowym Aleksander Czekanowski i jego uczeń Jan Czerski. W latach 1897–1899 w słynnej belgijskiej ekspedycji antarktycznej Belgica, dowodzonej przez Adriana de Gerlache, wzięli udział polscy geografowie, specjaliści geofizyki, meteorologii i glacjologii – Henryk Arctowski, który pełnił funkcję kierownika naukowego wyprawy, oraz będący jego asystentem Antoni Dobrowolski.

R1BriLQ2a3cX0

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę z długą, gęstą brodą i wydatną łysiną. W lewej dłoni trzyma okulary, spogląda w kierunku obiektywu aparatu. Prawą dłonią trzyma jedną z dużych kart z wykresami leżącymi przed nim na blacie.

R13gk74O8nYP2

Fotografia portretowa mężczyzny w średnim wieku, ubranego w garnitur, koszulę i krawat. Mężczyzna ma krótkie włosy zaczesane do tyłu, wąsy, krótką brodę wokół ust i okrągłe okulary.

Kiedy wreszcie w 1918 roku Polska pojawiła się na mapach świata, rozpoczął się okres intensywnych badań obszarów polarnych, które do końca lat 50. XX wieku koncentrowały się głównie w Arktyce, zwłaszcza na Svalbardzie. W latach 1932–1933 odbyła się pierwsza polska polarna wyprawa naukowa na Wyspę Niedźwiedzią (w norweskim archipelagu Svalbard), którą kierował Czesław Centkiewicz, znany także jako autor licznych książek podróżniczych (np. „Anaruk, chłopiec z Grenlandii”, „Na podbój Arktyki”, „Zdobywcy bieguna północnego”, „Okrutny biegun”, „Osaczeni wielkim chłodem” i wiele innych). W kolejnych latach ponawiano wyprawy na archipelag Svalbard, m.in. na Ziemię Torella na Spitsbergenie (1934 rok), Ziemię Oskara (1938 rok), oraz dokonano przejścia na nartach z południa na północ Spitsbergenu, głównej wyspy archipelagu Svalbard. Po tych ekspedycjach pozostało wiele polskich nazw geograficznych na oficjalnych norweskich mapach Spitsbergenu, np. lodowce Arctowskibreen, Siedleckibreen, Polakkbreen (Lodowiec Polaków), góry Pilsudskifjella (Góry Piłsudskiego) i występujące w nich szczyty, np. Bernadzikiewiczfjellet, Ostra Bramatoppen, Waweltoppen, Warszawaryggen i wiele innych.

W okresie międzywojennym polscy naukowcy odwiedzali także Grenlandię. Pierwszą polską ekspedycję naukową zorganizowano w 1937 roku. Wyprawą kierował Aleksander Kosiba – geograf o specjalności geofizyka, klimatologia, glacjologia, późniejszy profesor Uniwersytetu Wrocławskiego.

Po zakończeniu II wojny światowej kontynuowano badanie obszarów polarnych. Ich efektem była budowa stacji naukowych na obszarze Arktyki i Antarktyki. Aktualnie Polska posiada trzy stałe stacje naukowe w obszarach polarnych: Stację Polarną Hornsund im. Stanisława Siedleckiego, Stację im. Antoniego Dobrowolskiego w Oazie Bungera w Antarktydzie Wschodniej oraz Stację im. Henryka Arctowskiego na Wyspie Króla Jerzego (Szetlandy Południowe) w Antarktydzie Zachodniej.

Badania w Arktyce

R1OEIVcsGykLX

Grafika przedstawia mapę hipsometryczną Spitsbergenu z oznaczonymi Polskimi stacjami badawczymi. W prawym dolnym rogu legenda z oznaczeniami kolorów użytych na mapie oraz podziałką liniową. Mapa pokryta siatką południków i równoleżników co jeden stopień. Czerwonymi kropkami oznaczono pięć stacji, obok nich podano nazwy oraz krótki opis. W centralnej części znajduje się stacja Petuniabukta, sezonowa stacja badawcza UAM; wzdłuż zachodniego wybrzeża cztery pozostałe: KaffioyrKaffioyra, Stacja Polarna Uniwersytetu Mikołaja Kopernika; Calypsobyen, Stacja Polarna Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej; Stacja Uniwersytetu Wrocławskiego imienia Stanisława Baranowskiego; Hornsund, całoroczna Polska Stacja Polarna IGF PAN.

Stacja Polarna Hornsund im. Stanisława Siedleckiego na Spitsbergenie powstała w 1957 roku. Została zlokalizowana w Zatoce Białego Niedźwiedzia. Po przebudowie i okresowych remontach służy polskim polarnikom do dziś.

Znajdująca się na jej terenie stacja meteorologiczna pracuje w sieci stacji norweskich i zarejestrowana jest w Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO). Prowadzone są tu systematyczne, całodobowe pomiary i obserwacje podstawowych parametrów meteorologicznych. Prowadzi się także ciągłą rejestrację zmian elementów naturalnego ziemskiego pola magnetycznego, długoterminowe badania jonosfery, które mają na celu określanie oddziaływania wybuchów na Słońcu na naszą planetę, czy pomiary mające na celu określenie zmian dotyczących lodowców i grubości pokrywy śnieżnej. Obserwacje obejmują także zmiany pola elektrycznego Ziemi oraz promieniowania UV. W laboratoriach prowadzone są analizy składu chemicznego wód powierzchniowych oraz opadowych. Ich celem jest m.in. określenie ilości docierających tam i odkładających się zanieczyszczeń powstałych w wyniku działalności człowieka nawet w odległych częściach świata.

Oprócz Stacji Polarnej Hornsund powstały na Spitsbergenie jeszcze cztery sezonowe stacje. Należą do nich:

• Stacja Polarna „Petuniabukta” Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu położona nad Zatoką Petunia, w centralnej części Spitsbergenu. Na założonej w 1984 roku stacji prowadzone są badania klimatologiczne, geomorfologiczne, glacjologiczne, geologiczne i in.

• Stacja Polarna „Kaffiøyra” Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu położona  w północno‑zachodniej części Spitsbergenu. Stacja założona w 1975 roku działa przez 3‑4 miesiące w roku. Prowadzona tam jest większość polskich badań polarnych obszaru północno‑zachodniego Spitsbergenu, w tym pomiary meteorologiczne, hydrologiczne oraz pomiary właściwości gruntu i lodu. Planowana rozbudowa stacji umożliwi pracę i funkcjonowanie większych grup wyprawowych oraz jej przekształcenie w stację całoroczną.

• Stacja Polarna im. Stanisława Baranowskiego Uniwersytetu Wrocławskiego założona w 1971 roku w pobliżu Lodowca Werenskiolda na zachodnim Spitsbergenie. Służy jako baza wypraw geograficznych uniwersytetu, który wraz ze współpracującymi z nim ośrodkami prowadzi badania klimatologiczne, geomorfologicznebadania geomorfologicznegeomorfologiczne, glacjologicznebadania glacjologiczneglacjologiczne, geologiczne i inne.

• Stacja Polarna „Calypsobyen” Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, położona w dawnej osadzie górniczej o tej samej nazwie. Założona w 1986 roku stacja przyjmuje badaczy w sezonie letnim (czerwiec - październik). Podobnie jak na innych stacjach naukowcy prowadzą tu badania geomorfologiczne, geologiczne, z zakresu gleboznawstwa, hydrologii, klimatologii i meteorologii.

Stacje polarne – galeria zdjęć

R1cs8wfAQe6Xj

Zdjęcie przedstawia podłużny, niski budynek stacji badawczej. Przed nim antena satelitarna, za nim masywne wzniesienia. Teren pokryty śniegiem.

RrdmaUL4Degy1

Zdjęcie przedstawia niewielkie kontenery należące do stacji badawczej, rozlokowane na terenie pokrytym małymi kamykami. Na drugim planie pasmo górskie.

RdOzCMBiiN6Hj

Zdjęcie przedstawia niewielki budynek stacji badawczej o długości kilku metrów. Przed nim płaski teren, za nim wzniesienia. Całość pokryta drobnymi kamykami.

R1BkcJtkJyIEx

Zdjęcie przedstawia kilkumetrowej długości budynek stacji badawczej o spadzistym dachu. Przed nim zbiornik wodny, połacie śniegu. W tle wzniesienie, polska flaga.

Badania w Antarktyce

Stacja im. Antoniego Dobrowolskiego w Oazie Bungera w Antarktydzie Wschodniej powstała w 1959 roku w miejscu przejętej radzieckiej stacji naukowej „Oazis”, kilkadziesiąt kilometrów od brzegu Oceanu Południowego. Ze względu na trudny dostęp przez większość czasu pozostaje jednak nieużytkowana – ostatnia polska wyprawa do stacji miała miejsce w styczniu 1979 roku. Stacja nie uległa jednak likwidacji, sporadycznie odwiedzali ją naukowcy z innych krajów (głównie rosyjscy i australijscy). Obecnie planowane są jej remont i wyposażenie w całoroczne automatyczne stacje geofizyczne (sejsmiczne i magnetyczne), które pozwolą na badanie głębokich struktur Ziemi oraz procesu powstawania ziemskiego pola magnetycznego. W planach są także badania jonosferyjonosferajonosfery, badania geologiczne i geochemiczne oraz obserwacje i pomiary procesów geomorfologicznychprocesy geomorfologicznegeomorfologicznych, hydrologicznychprocesy hydrologicznehydrologicznych i glacjologicznychprocesy glacjologiczneglacjologicznych.

R4rpmtDlBghK5

Zdjęcie przedstawia wąskie, podłużne, niewielkie budynki stacji badawczej. Przed nimi teren pokryty kamieniami o różnej wielkości. Na drugim planie zbiornik wodny i wzniesienia.

W 1977 roku powstała Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego położona na obszarze wolnym od lodu nad Zatoką Admiralicji na Wyspie Króla Jerzego. Jest to jedyna polska stacja antarktyczna, na której prowadzi się badania przez cały rok. W skład stacji wchodzą także dwie bazy terenowe wykorzystywane do monitoringu ekologicznego. W bezpośrednim sąsiedztwie stacji na zachodnim brzegu Zatoki Admiralicji gniazdują trzy gatunki pingwinów: adeli, antarktyczny i białobrewy, których liczebność kontrolowana jest m.in. za pomocą dronów. Oprócz pingwinów gnieździ się tam również kilka gatunków ptaków morskich, np. wydrzyki. Na stacji prowadzone są także badania z zakresu oceanografii, geologii, geomorfologii, glacjologii, meteorologii, klimatologii, sejsmologii, magnetyzmu oraz ekologii.

RzU8wGsaGrjXT

Grafika przedstawia archipelag Szetlandów Południowych. W lewym górnym rogu mapa całej Antarktydy wraz z oznaczonym na niej archipelagiem. Na północ od niego znajduje się Cieśnina Drake’a, na południe Cieśnina Bransfielda. Kropkami oznaczono trzy stacje położone na Wyspie Króla Jerzego w jej południowej części, największej z całego archipelagu, położonej na północnym wschodzie. Jest to stacja imienia Henryka Arctowskiego, baza terenowa Delmay, baza terenowa Lions Rump.

Zespół stacji zmienia się rotacyjnie podczas dwóch zmian. Grupa zimowa, składająca się z 8 osób, pracuje w stacji przez okres całego roku (od października do listopada kolejnego roku). Grupa letnia przebywa na stacji od listopada do końca marca.

Materiały i dane gromadzone od 1977 roku na stacji są w sposób ciągły wykorzystywane przez placówki naukowe Polski i innych krajów. Dostarczają one informacji dotyczących m.in.:

• wielkości i kondycji populacji ptaków morskich i ssaków płetwonogich, dających pośrednią informację o kondycji ekosystemu morskiego,

• dobowych zmian pola elektrycznego Ziemi,

• przepływu wody w ciekach oraz ilości transportowanego przez nie materiału,

• składu chemicznego opadów (deszczu, śniegu, opadu suchego, np. pyłów), wód cieków, jeziorek, wypływów lodowcowych, gleby i przybrzeżnych osadów morskich pochodzących z obszaru zachodniego wybrzeża Zatoki Admiralicji, ich zmian w czasie oraz dróg przemieszczania się potencjalnych zanieczyszczeń pochodzących z dalekiego i lokalnego transportu atmosferycznego,

• tempa topnienia lodowców uchodzących bezpośrednio do morza,

• wpływu ruchu turystycznego na środowisko przyrodnicze w okolicach stacji.

Stacja arktyczna im. Henryka Arctowskiego – galeria zdjęć

R1Iqjpy1Oox1D

Na zdjęciu kompleks niskich budynków przy brzegu zbiornika wodnego. Teren pofałdowany, żwirowy, skąpa roślinność trawiasta, w zagłębieniach woda. W tle na drugim brzegu ośnieżone góry.

R16uD4kgIdZ02

Zdjęcie przedstawia drzwi wejściowe do budynku stacji badawczej. Budynek znajduje się około metra nad ziemią, prowadzą do niego metalowe schody. Obok drzwi tablica z napisem „Stacja antarktyczna Polskiej Akademii Nauk imienia Henryka Arctowskiego”. Nad napisem godło Polski.

RD8ZbMPCU6oLH

Zdjęcie przedstawia wnętrze laboratorium stacji badawczej. Na blatach i półkach sprzęt laboratoryjny i specjalistyczne urządzenia.

R1ZTuyC9jz8JR

Zdjęcie przedstawia dwóch obejmujących się mężczyzn, pozujących do zdjęcia. Za nimi pojazdy na gąsienicach, a dalej lekko ośnieżone wzniesienia.

RnT83w9gtjZki

Fotografia wybrzeża składającego się z dość stromych, w większości niepokrytych roślinnością stoków.

R4bZFAjVbZL3n

Zdjęcie wykonane nad brzegiem zbiornika wodnego, na którym zebrało się kilkaset pingwinów. W oddali zabudowania stacji badawczej oraz wzniesienia.

Sukcesy w badaniu obszarów okołobiegunowych odnoszą także indywidualni podróżnicy i badacze. Szczególne zasługi ma w tym względzie Marek Kamiński, który jako pierwszy człowiek na świecie bez pomocy z zewnątrz, zdobył w 1995 roku oba bieguny. Dotarł tam na nartach, ciągnąc sanie z dużym, ważącym ponad 100 kg, ekwipunkiem. Osiągniecie to powtórzył w 2004 roku z Janem Melą. Chociaż jego wyprawy nie miały charakteru naukowego, dostarczyły dużo danych dotyczących m.in. funkcjonowania ludzkiego organizmu w ekstremalnych warunkach.

R1O0lnFoLQxg7

Mężczyzna pozujący do zdjęcia z biało‑czerwoną flagą, której maszt trzyma lewą ręką. Prawą dłoń kładzie na srebrnej kuli na cokole, umieszczonej w miejscu bieguna południowego. W tle płaski zaśnieżony teren i flagi innych państw wbite w śnieg.

Codzienność w polarnej stacji badawczej

Życie na stacji polarnej to niezwykła przygoda pełna wyzwań i fascynujących doświadczeń. Pracownicy stacji, zróżnicowana grupa specjalistów, codziennie stawiają czoła ekstremalnym warunkom atmosferycznym, które charakteryzują się ujemnymi temperaturami, silnymi wiatrami i czasami długotrwałą ciemnością nocy polarnej lub niekończącą się jasnością dnia polarnego. Podczas pobytu ta zazwyczaj mała grupa ciekawych i zróżnicowanych osobowości musi ze sobą ściśle współpracować w codziennym życiu podążającym w rytmie naukowych badań. Pracownicy i goście stacji polarnej zaangażowani są w różnorodne projekty naukowe, które wymagają od nich określonych czynności, oprócz tego odpowiedzialni są za podstawowe czynności umożliwiające im pobyt w tym odizolowanym od innych skupisk ludności środowisku. Podczas pobytu na stacji badacze stawiają czoła głównie:

• Ekstremalnym warunkom atmosferycznym – temperatury na obszarach polarnych mogą spaść do bardzo niskich wartości. W okresie zimowym zdarza się, że stacje badawcze (a w tym ich mieszkańcy) są całkowicie odcięte od świata zewnętrznego przez kilka miesięcy.

• Izolacji – przez umiejscowienie na obszarach oddalonych od cywilizacji pracownicy stacji badawczej, zwłaszcza w trakcie zimy, poddawani są odosobnieniu, które wymaga siły psychicznej. Pracownicy i goście stacji często są odizolowani od swoich rodzin, co również wpływa na ich dobrostan psychiczny i samopoczucie.

• Dzikiej i niebezpiecznej faunie – w Arktyce i Antarktyce żyje dużo dzikich zwierząt, które stanowią zagrożenie dla przebywających na tych obszarach badaczy. Szczególnie niebezpieczny jest niedźwiedź polarny. Aby zapobiegać niebezpieczeństwu, badacze przebywający na północy mają obowiązek posiadania broni palnej i związanych z tym pozwoleń. Badacze są dokładnie przeszkoleni na wypadek spotkania dzikich zwierząt i wiedzą, jak zachować się w przypadku nieplanowanego spotkania.

• Konieczność życia według ustalonych zasad – każda wyprawa polarna ma swojego kierownika, który kontroluje i planuje życie stacji. Jest on odpowiedziany za ustalenie harmonogramu zadań, rozdzielanie zapasów, planowanie działań badawczych itp. Każdy uczestnik wyprawy musi bezwzględnie dostosować się do panujących na stacji zasad, aby zapewnić bezpieczeństwo sobie i swoim współpracownikom.

Stacja Polarna UMK na Spitsbergenie Kaffiøyra – galeria zdjęć

R1PQFpllIJA0q

Fotografia kilku osób w czarno‑pomarańczowych grubych kombinezonach i czapkach nad brzegiem zbiornika wodnego. Dwójka z nich wyprowadza na skalisty brzeg ponton z silnikiem. Na drugim planie na wodzie unosi się ogromna masa lodu, na drugim planie pasmo rozległych gór.

R1Vbe2F4wZArT

Na pierwszym planie zdjęcia grupa badaczy rozstawiających sprzęt pomiarowy, różne pojemniki, drabiny. Ubrani w ciepłą odzież. Dookoła jałowy teren, szary piasek, na drugim planie zabudowanie stacji badawczej i wzniesienia.

Rcgd3ED4e6RlN

Na pierwszym planie fotografii skutery śnieżne, dalej zabudowania stacji badawczej, a w tle góry. Całość pokryta śniegiem.

Stacja Polarna im. Stanisława Baranowskiego na Spitsbergenie

RGPQjyepTFOFd

Fotografia przedstawiająca panoramę stromych wzniesień. Na pierwszym planie płaski teren, brak roślinności. Pośrodku w oddali zabudowanie stacji badawczej.

RHGeaQPAm5zq2

Zdjęcie przedstawiające okno, po drugiej stronie niedźwiedź polarny z otwartą paszczą.

R1oQPMlsmdPfI

Na zdjęciu grupa badaczy przed budynkiem stacji badawczej. Ciepło ubrani, przed nimi leżą plecaki. Stacja przypomina mały, drewniany domek.

R14ys80eS0p0q

Na zdjęciu badacz wewnątrz stacji polarnej. Małe pomieszczenie, mężczyzna siedzi przy stole, na którym znajduje się komputer. Za nim mapa na ścianie, łóżka po obu stronach pomieszczenia. Drewniane ściany i podłoga, małe okno.

ROEeAVgtrNXLy

Czarno‑biała fotografia. Na pierwszym planie niedźwiedź polarny, na drugim fragment zabudowań stacji oraz dwóch mężczyzn. Jeden z nich trzyma broń palną.

RMK3MkN05yIFX

Na zdjęciu dwóch naukowców w trakcie prowadzonych badań. Prowadzą odwiert za pomocą bardzo długiego wiertła. Ziemia pod nimi pokryta gdzieniegdzie porostami, w większości pokryta śniegiem, w tle góry.

Obecnie w Arktyce w trakcie sezonu pracuje kilka polarnych grup badawczych pod kierownictwem znamienitych naukowców. Jednym z nich jest dr hab. Mateusz Czesław Strzelecki – kierownik Centrum Badań Regionów Zimnych im. Alfreda Jahna w Instytucie Geografii i Rozwoju Regionalnego na Wydziale Nauk o Ziemi i Kształtowania Środowiska Uniwersytetu Wrocławskiego, który wielokrotnie miał okazję badać obszary polarne.

R13BvYK1ORjHe

Fotografia badacza na tle wybrzeża w rejonie polarnym. Jałowy teren, ciemnoszare skały lub piasek. Na drugim planie wzniesienia i morze.

Audiobook

Podsumowanie

• Biegun północny został zdobyty przez Roberta Peary'ego w 1909 roku, a biegun południowy przez Roalda Amundsena w 1911 roku.

• Status prawny Antarktydy reguluje Układ Antarktyczny z 1959 roku. Arktyka nadal nie ma uregulowanego statusu prawnego.

• Polacy mają duży wkład w poznanie obszarów polarnych. Polskie naukowe stacje polarne znajdują się w Arktyce na Spitsbergenie i w Antarktyce w Oazie Bungera w Antarktydzie Wschodniej oraz na Wyspie Króla Jerzego w Antarktydzie Zachodniej.

• Najbardziej znani polscy polarnicy to: Henryk Arctowski, Antoni Dobrowolski, Stanisław Siedlecki, Stanisław Baranowski, Czesław Centkiewicz i Marek Kamiński.

• Życie na stacji polarnej jest pełne wyzwań, badacze stawiają czoła trudnym warunkom atmosferycznym, izolacji i niebezpiecznej faunie, jednocześnie prowadzą badania i zbierają informacje o środowisku.

Słownik

Ćwiczenia

11

Ćwiczenie 2

Opisz trasę podróży ze swojego miejsca zamieszkania na Stację Polarną Uniwersytetu Wrocławskiego im. Stanisława Baranowskiego, skorzystaj z poniższej mapy i dostępnych źródeł wiedzy.

R1VhknC9IDk2s

Ilustracja

R1Wa6vGYf9nOj

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Jedyną możliwością, aby dostać się z Longyearbyen do stacji polarnej, jest transport wodny.

Pokaż odpowiedź

Swoją podróż zaczynamy z Grudziądza. Pierwszym etapem podróży jest wybór lotniska, z którego udamy się do Oslo do Norwegii, ponieważ z Polski nie ma bezpośrednich połączeń do największego miasta Svalbardu. Najbliżej położonym portem obsługującym bezpośrednie loty do Oslo jest port lotniczy w Gdańsku. Z portu lotniczego Oslo udajemy się bezpośrednio do portu lotniczego Longyearbyen. Następnie wynajętą łodzią opływamy zachodnią część wyspy Spitsbergen, udając się na południe, bezpośrednio do Baranówki.

Ćwiczenie 2

Opisz, co zabrałbyś ze sobą na Stację Polarną Uniwersytetu Wrocławskiego im. Stanisława Baranowskiego, gdybyś był jednym z uczestników wyprawy polarnej.

R1IG2nzfVYyGi

Pokaż podpowiedź

Pokaż podpowiedź

Przygotowanie się do wyprawy polarnej wymaga zrozumienia ekstremalnych warunków pogodowych i izolacji od reszty świata. Zastanów się nad niezbędnymi przedmiotami do przetrwania w takich warunkach.

Pokaż odpowiedź

Pokaż odpowiedź

Gdybym był uczestnikiem wyprawy polarnej na Stację Polarną Uniwersytetu Wrocławskiego, zabrałbym ze sobą niezbędne przedmioty do przetrwania w ekstremalnych warunkach. Wśród nich znalazłyby się:

1. Odpowiednio ciepłe ubrania, w tym kurtka z ociepleniem, termoaktywne bielizna, rękawice, czapka i szalik.

2. Specjalne sprzęty do przemieszczania się po śniegu i lodzie, takie jak narty biegowe lub rakietki śnieżne.

3. Żywność o wysokiej zawartości kalorii i długim terminie ważności, zapewniająca odpowiednią ilość energii do codziennych działań.

4. Zestaw narzędzi do naprawy sprzętu, naprawy bazy, a także do ewentualnej obrony przed drapieżnikami.

5. Środki komunikacji, takie jak radio lub telefony satelitarne, umożliwiające kontakt ze światem zewnętrznym w razie nagłej potrzeby.

6. Apteczkę pierwszej pomocy zawierającą leki na wszelkie możliwe dolegliwości, bandaże, opatrunki oraz środki na zimno.

7. Latarki i baterie zapasowe, ponieważ w niektórych okresach polarna noc sprawia, że dzień trwa przez wiele miesięcy.

8. Zestaw do czyszczenia i odśnieżania, aby utrzymać teren wokół bazy w dobrym stanie i uniknąć zasypania jej przez śnieg.

9. Podstawowy zestaw higieniczny, w tym mydło, szczoteczka do zębów, pasta do zębów, szampon i ręczniki, aby dbać o higienę osobistą.

10. Notatnik i długopis do prowadzenia dziennika wyprawy oraz aparaturę do dokumentowania warunków pogodowych i obserwacji naukowych.

Notatnik

Bibliografia

Bożek D., (2021), Polarniczki – zdobywczynie podbiegunowego świata, Kraków: Wydawnictwo Mando.

Sobota I., (2015), Dom daleko od domu. Stacja Polarna Uniwersytetu Mikołaja Kopernika na Spitsbergenie, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Wieruch J., (2002), Jak zostałem polarnikiem, Warszawa: Wydawnictwo Egros.