Typowe usterki i dokonywanie diagnostyki stanu technicznego układu jezdnego, podwozia, zawieszenia
Mechanizmy nośne i jezdne w pojazdach samochodowych
ㅡ kontrola i diagnozowanie
E-materiały do kształcenia zawodowego
Kontrola stanu technicznego układu jezdnego, podwozia, zawieszenia
MOT.06. Organizajcja i prowadzenie procesu obsługi pojazdów samochodowych - Technik pojazdów samochdowych 311513
bg‑orange
Badanie i kontrola stanu technicznego układu jezdnego, podwozia, zawieszenia
PLANSZA INTERAKTYWNA
Klasyfikacja pojazdów samochodowych
Klasyfikacja pojazdów samochodowych
R1c1lKJ032Ru2
Ilustracja główna przedstawia cztery ikony pojazdów: to samochód osobowy, ciężarówka, motocykl oraz autobus. Ilustracja zawiera cztery punkty interaktywne wraz z audio. 1. Samochód osobowy. Pojazd samochodowy, którego konstrukcja pozwala na przewóz do osób wraz z kierowcą. Ponadto samochody osobowe można podzielić według:
nadwozia samochodu,
konstrukcji samochodu (ramowa, samonośna),
klasy samochodu. Ilustracja ukazuje samochód osobowy stojący na poboczu.
2. Samochód ciężarowy. Pojazd samochodowy, którego konstrukcja pozwala na przewóz ładunku. Pojazdy przeznaczone do przewozu ładunków są podzielone na podkategorie:
N1: Pojazd kategorii N, którego masa nie przekracza tony;
N2: Pojazd kategorii N, którego masa znajduje się w przedziale od tony do ton;
N3: Pojazd kategorii N, którego masa przekracza ton. Zdjęcie przedstawia ciężarówkę jadącą ulicą.
3. Motocykl. Pojazd samochodowy jednośladowy. Jeśli jest wyposażony w boczny wózek, jest pojazdem samochodowym wielośladowym. Zdjęcie przedstawia stojący na środku wąskiej drogi motocykl. Ma chromowane elementy.
4. Autobus. Pojazd samochodowy, którego konstrukcja pozwala na przewóz więcej niż osób wraz z kierowcą. Zdjęcie przedstawia autobus.
Ilustracja główna przedstawia cztery ikony pojazdów: to samochód osobowy, ciężarówka, motocykl oraz autobus. Ilustracja zawiera cztery punkty interaktywne wraz z audio. 1. Samochód osobowy. Pojazd samochodowy, którego konstrukcja pozwala na przewóz do osób wraz z kierowcą. Ponadto samochody osobowe można podzielić według:
nadwozia samochodu,
konstrukcji samochodu (ramowa, samonośna),
klasy samochodu. Ilustracja ukazuje samochód osobowy stojący na poboczu.
2. Samochód ciężarowy. Pojazd samochodowy, którego konstrukcja pozwala na przewóz ładunku. Pojazdy przeznaczone do przewozu ładunków są podzielone na podkategorie:
N1: Pojazd kategorii N, którego masa nie przekracza tony;
N2: Pojazd kategorii N, którego masa znajduje się w przedziale od tony do ton;
N3: Pojazd kategorii N, którego masa przekracza ton. Zdjęcie przedstawia ciężarówkę jadącą ulicą.
3. Motocykl. Pojazd samochodowy jednośladowy. Jeśli jest wyposażony w boczny wózek, jest pojazdem samochodowym wielośladowym. Zdjęcie przedstawia stojący na środku wąskiej drogi motocykl. Ma chromowane elementy.
4. Autobus. Pojazd samochodowy, którego konstrukcja pozwala na przewóz więcej niż osób wraz z kierowcą. Zdjęcie przedstawia autobus.
Klasyfikacja pojazdów samochodowych
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Układ napędowy
Układ napędowy
Ru3CD58SJ6WZG
Ilustracja główna przedstawia wypisane w pomarańczowych prostokątach elementy wchodzące w skład układu napędowego. To: silnik, skrzynia biegów, sprzęgło, wał napędowy, most napędowy, mechanizm różnicowy, półosie napędowe, skrzynia rozdzielcza. Ilustracja zawiera 8 punktów interaktywnych wraz z audio. 1. Silnik. Jednostka napędowa, która wytwarza moment obrotowy potrzebny do wprawienia pojazdu w ruch. Konwertuje energię zmagazynowaną w związkach chemicznych na energię mechaniczną służącą do napędu samochodu lub innego pojazdu silnikowego. Zdjęcie przedstawia liczne kable i części samochodu znajdujące się pod maską z przodu auta.
2. Skrzynia przekładniowa, skrzynia biegów. Mechanizm zmieniający przełożenia w celu efektywnego przekazania mocy wytworzonej przez silnik do napędu pojazdu lub maszyny roboczej. Skrzynia biegów jest połączona z silnikiem za pomocą sprzęgła. Zdjęcie ukazuje skrzynię biegów. To wał, na którym znajdują się biegi w postaci kół z ząbkami na obrzeżach.
3. Sprzęgło. Zespół elementów, które służą do łagodnego łączenia i rozłączenia momentu obrotowego pracującego silnika z pozostałymi elementami przeniesienia napędu. Gdy pojazd stoi w miejscu, umożliwia łatwe wbicie biegu, a dodatkowo ułatwia zmianę biegów podczas jazdy. Pozwala na łagodne ruszanie oraz zatrzymanie pojazdu. Zdjęcie ukazuje sprzęgło. Ma postać okrągłej tarczy. Widoczne elementy w postaci trójkątnych zębów układających się dookoła małego otworu. Na części ząbków są cyfry. Sprzęgło Haldex
Rodzaj sprzęgła wielotarczowego. Służy do dołączania napędu najczęściej tylnej osi w pojeździe ze stałym napędem przednim. Sprzęgło mocowane jest przy mechanizmie różnicowym tylnej osi. Schemat sprzęgła. Na dwóch krańcach sprzęgła są: po lewej stronie schematu wyjście na lewe koło, po prawej wyjście na prawe koło. Zaraz za wyjściem na lewe koło jest czołowe koło zębate. Od góry w kole zębatym jest strzałka w dół z napisem: ze skrzyni biegów. Następnie - opisując w prawą stronę - jest okrągły element - obudowa mechanizmu różnicowego, kolejno zaznaczono wałek drążony. Po prawej stronie wałka jest koło talerzowe. Poniżej wałka znajduje się zębnik stożkowy. Poniżej zębnika stożkowego jest wyjście na wał napędowy. Czerwonymi połączonymi strzałkami pokazano drogę do skrzyni biegów, przez górną część obudowy mechanizmu różnicowego, wałek drążony, koło talerzowe, po zębnik stożkowy i wyjście na wał napędowy. Schemat sprzęgła. Na dwóch krańcach sprzęgła są: po lewej stronie schematu wyjście na lewe koło, po prawej wyjście na prawe koło. Zaraz za wyjściem na lewe koło jest czołowe koło zębate. Od góry w kole zębatym jest strzałka w dół z napisem: ze skrzyni biegów. Następnie - opisując w prawą stronę - jest okrągły element - obudowa mechanizmu różnicowego, kolejno zaznaczono wałek drążony. Po prawej stronie wałka jest koło talerzowe. Poniżej wałka znajduje się zębnik stożkowy. Poniżej zębnika stożkowego jest wyjście na wał napędowy. Czerwonymi połączonymi strzałkami pokazano drogę do skrzyni biegów, przez górną część obudowy mechanizmu różnicowego, wałek drążony, koło talerzowe, po zębnik stożkowy i wyjście na wał napędowy. 4. Wał napędowy. Zadaniem wału napędowego jest przeniesienie momentu obrotowego do mostów napędowych. Ilustracja ukazuje wał zakończony okrągłymi elementami. 5. Most napędowy. Jest to zespół elementów w formie osi, którego głównym zadaniem jest przekazanie mocy z wału napędowego na koła poprzez mechanizm różnicowy rozdzielający moment obrotowy pomiędzy półosie. Pełni również funkcję utrzymania konstrukcji pojazdu. Ilustracja ukazuje część znajdującą się pomiędzy wałami. W części tej znajduje się układ różnej wielkości kół zębatych. 6. Mechanizm różnicowy. Układ kół zębatych znajdujących się pomiędzy wałem napędowym a osiami pojazdu. Zadaniem mechanizmu różnicowego jest rozdzielenie napędu na półosie i umożliwienie toczenia się kół napędzanych z różnymi prędkościami. Mechanizm różnicowy pozwala na toczenie się kół bez poślizgu w sytuacji, gdy w tym samym czasie pokonują one różną drogę. Ma to miejsca podczas jazdy po łuku lub gdy promienie dynamiczne kół nie są jednakowe (np.: na nierównościach drogi, przy niejednakowym obciążeniu kół, różnej wysokości bieżnika, niejednakowym ciśnieniu w ogumieniu itp.). Ilustracja ukazuje układ różnej wielkości kół zębatych, połączonych ze sobą. 7. Półosie napędowe. Półosie napędowe doprowadzają moment obrotowy z przekładni głównej do napędzanych kół jezdnych. Ilustracja ukazuje cztery oddzielne osie. Dwie z nich na jednym końcu mają gumowy element. Pozostałe na krańcach również mają gumowe elementy, ale za nimi znajdują się metalowe części - np. krótkie osie. 8. Skrzynia rozdzielcza. Przystawka do skrzyni biegów. Zadaniem skrzyni rozdzielczej jest przenoszenie napędu na drugą oś. Schemat skrzyni rozdzielczej. Zbudowana jest z przedniego wała wyjściowego, tylnego wała wyjściowego, łańcucha napędowego (przechodzi przez środek skrzyni), tuż obok łańcucha - po lewej stronie na schemacie - jest mechanizm różnicowy Torsen. Po prawej stronie łańcucha znajduje się kanał olejowy, a następnie wał wejściowy. Całość znajduje się w obudowie.
Ilustracja główna przedstawia wypisane w pomarańczowych prostokątach elementy wchodzące w skład układu napędowego. To: silnik, skrzynia biegów, sprzęgło, wał napędowy, most napędowy, mechanizm różnicowy, półosie napędowe, skrzynia rozdzielcza. Ilustracja zawiera 8 punktów interaktywnych wraz z audio. 1. Silnik. Jednostka napędowa, która wytwarza moment obrotowy potrzebny do wprawienia pojazdu w ruch. Konwertuje energię zmagazynowaną w związkach chemicznych na energię mechaniczną służącą do napędu samochodu lub innego pojazdu silnikowego. Zdjęcie przedstawia liczne kable i części samochodu znajdujące się pod maską z przodu auta.
2. Skrzynia przekładniowa, skrzynia biegów. Mechanizm zmieniający przełożenia w celu efektywnego przekazania mocy wytworzonej przez silnik do napędu pojazdu lub maszyny roboczej. Skrzynia biegów jest połączona z silnikiem za pomocą sprzęgła. Zdjęcie ukazuje skrzynię biegów. To wał, na którym znajdują się biegi w postaci kół z ząbkami na obrzeżach.
3. Sprzęgło. Zespół elementów, które służą do łagodnego łączenia i rozłączenia momentu obrotowego pracującego silnika z pozostałymi elementami przeniesienia napędu. Gdy pojazd stoi w miejscu, umożliwia łatwe wbicie biegu, a dodatkowo ułatwia zmianę biegów podczas jazdy. Pozwala na łagodne ruszanie oraz zatrzymanie pojazdu. Zdjęcie ukazuje sprzęgło. Ma postać okrągłej tarczy. Widoczne elementy w postaci trójkątnych zębów układających się dookoła małego otworu. Na części ząbków są cyfry. Sprzęgło Haldex
Rodzaj sprzęgła wielotarczowego. Służy do dołączania napędu najczęściej tylnej osi w pojeździe ze stałym napędem przednim. Sprzęgło mocowane jest przy mechanizmie różnicowym tylnej osi. Schemat sprzęgła. Na dwóch krańcach sprzęgła są: po lewej stronie schematu wyjście na lewe koło, po prawej wyjście na prawe koło. Zaraz za wyjściem na lewe koło jest czołowe koło zębate. Od góry w kole zębatym jest strzałka w dół z napisem: ze skrzyni biegów. Następnie - opisując w prawą stronę - jest okrągły element - obudowa mechanizmu różnicowego, kolejno zaznaczono wałek drążony. Po prawej stronie wałka jest koło talerzowe. Poniżej wałka znajduje się zębnik stożkowy. Poniżej zębnika stożkowego jest wyjście na wał napędowy. Czerwonymi połączonymi strzałkami pokazano drogę do skrzyni biegów, przez górną część obudowy mechanizmu różnicowego, wałek drążony, koło talerzowe, po zębnik stożkowy i wyjście na wał napędowy. Schemat sprzęgła. Na dwóch krańcach sprzęgła są: po lewej stronie schematu wyjście na lewe koło, po prawej wyjście na prawe koło. Zaraz za wyjściem na lewe koło jest czołowe koło zębate. Od góry w kole zębatym jest strzałka w dół z napisem: ze skrzyni biegów. Następnie - opisując w prawą stronę - jest okrągły element - obudowa mechanizmu różnicowego, kolejno zaznaczono wałek drążony. Po prawej stronie wałka jest koło talerzowe. Poniżej wałka znajduje się zębnik stożkowy. Poniżej zębnika stożkowego jest wyjście na wał napędowy. Czerwonymi połączonymi strzałkami pokazano drogę do skrzyni biegów, przez górną część obudowy mechanizmu różnicowego, wałek drążony, koło talerzowe, po zębnik stożkowy i wyjście na wał napędowy. 4. Wał napędowy. Zadaniem wału napędowego jest przeniesienie momentu obrotowego do mostów napędowych. Ilustracja ukazuje wał zakończony okrągłymi elementami. 5. Most napędowy. Jest to zespół elementów w formie osi, którego głównym zadaniem jest przekazanie mocy z wału napędowego na koła poprzez mechanizm różnicowy rozdzielający moment obrotowy pomiędzy półosie. Pełni również funkcję utrzymania konstrukcji pojazdu. Ilustracja ukazuje część znajdującą się pomiędzy wałami. W części tej znajduje się układ różnej wielkości kół zębatych. 6. Mechanizm różnicowy. Układ kół zębatych znajdujących się pomiędzy wałem napędowym a osiami pojazdu. Zadaniem mechanizmu różnicowego jest rozdzielenie napędu na półosie i umożliwienie toczenia się kół napędzanych z różnymi prędkościami. Mechanizm różnicowy pozwala na toczenie się kół bez poślizgu w sytuacji, gdy w tym samym czasie pokonują one różną drogę. Ma to miejsca podczas jazdy po łuku lub gdy promienie dynamiczne kół nie są jednakowe (np.: na nierównościach drogi, przy niejednakowym obciążeniu kół, różnej wysokości bieżnika, niejednakowym ciśnieniu w ogumieniu itp.). Ilustracja ukazuje układ różnej wielkości kół zębatych, połączonych ze sobą. 7. Półosie napędowe. Półosie napędowe doprowadzają moment obrotowy z przekładni głównej do napędzanych kół jezdnych. Ilustracja ukazuje cztery oddzielne osie. Dwie z nich na jednym końcu mają gumowy element. Pozostałe na krańcach również mają gumowe elementy, ale za nimi znajdują się metalowe części - np. krótkie osie. 8. Skrzynia rozdzielcza. Przystawka do skrzyni biegów. Zadaniem skrzyni rozdzielczej jest przenoszenie napędu na drugą oś. Schemat skrzyni rozdzielczej. Zbudowana jest z przedniego wała wyjściowego, tylnego wała wyjściowego, łańcucha napędowego (przechodzi przez środek skrzyni), tuż obok łańcucha - po lewej stronie na schemacie - jest mechanizm różnicowy Torsen. Po prawej stronie łańcucha znajduje się kanał olejowy, a następnie wał wejściowy. Całość znajduje się w obudowie.
Układ napędowy
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Układ kierowniczy
Układ kierowniczy
RTRmWHBg4Qp62
Ilustracja główna ukazuje podział układu kierowniczego. Obejmuje: mechanizm kierowniczy, mechanizm zwrotniczy, mechanizm wspomagania. Schemat zawiera trzy punkty interaktywne wraz z audio. 1. Mechanizm kierowniczy. Mechanizm kierowniczy służy do przekazywania ruchu obrotowego koła kierownicy do przekładni kierowniczej, przekształcającej z kolei ruch obrotowy kolumny kierownicy na ruch obrotowy lub prostoliniowy (w zależności od rodzaju mechanizmu zwrotniczego) elementu sterującego zwrotnicami kół.
Podstawowymi elementami mechanizmu kierowniczego są:
Koło kierownicy – okrągły element układu kierowniczego. Służy do zmiany kierunku jazdy zgodnie z zamysłem kierowcy. Zdjęcie ukazuje dłonie na kierownicy.
Kolumna kierownicza – element układu kierowniczego. Służy do przenoszenia momentu obrotowego z kierownicy na przekładnie. Kolumna kierownicza posiada systemy regulacji położenia, który może być manualny jak i wspomagany elektrycznie. Zdjęcie ukazuje kolumnę kierowniczą. Wyróżnione jest ramię przekładni kierowniczej. To połączone ze sobą wałki.
Przekładnia kierownicza – element układu kierowniczego. Służy do zmiany ruchu obrotowego koła kierownicy na ruch podłużny osi skręcającymi kołami. Najczęściej stosowaną przekładnią jest przekładnia zębatkowa (maglownica). W przypadku tej przekładni ruch obrotowy wału kolumny kierownicy przenoszony jest przez wałek zębaty na listwę zębatą, zamontowaną przesuwnie w obudowie przekładni. Obracanie się wałka zębatego powoduje wysuwanie się listwy zębatej, która poprzez drążek kierowniczy i jego końcówkę powoduje obrót zwrotnicy koła w prawą lub lewą stronę. Ilustracja przedstawia przekładnię kierowniczą. To podłużny element przypominający rurę. W środku znajduje się podłużny ząbkowany element. To listwa zębata. Przystaje do niej wałek zębaty połączony z drążkiem. W samochodach ciężarowych stosowana jest przekładnia śrubowo-kulkowa. W tego typu przekładni ruch obrotowy koła kierownicy powoduje obrót wałka wejściowego oraz przesunięcie nakrętki nakręconej na wałek. W wyniku obrotu wałka kulki przetaczają się prowadnicą i opuszczają gwint w którym się poruszają od strony nakrętki. Nakrętka wyposażona jest w zębatkę, przez to że jest zazębiona z wycinkiem zębatym wałka wyjściowego ruch obrotowy wałka wejściowego przekształcony zostaje w ruch posuwisty nakrętki a dalej na ruch obrotowy wałka wyjściowego. Schemat ukazuje przekładnię śrubowo-kulkową. Z prawej strony widoczny wałek kolumny kierowniczej. Następnie jest gwint o zarysie kołowym, w jego części schowanej w nakrętce są kulki łożyskowe. Nakrętka z jednej strony łączy się z wycinkiem zębatym. Poniżej wycinka jest wałek mocowania ramienia. Wokół niego zaznaczono uszczelniacz w postaci pierścienia.
2. Mechanizm zwrotniczy. Część układu kierowniczego. Służy do przenoszenia ruchu obrotowego koła kierownicy na skręt kół. Do elementów mechanizmu zwrotniczego wlicza się zespół dźwigni oraz drążków łączących koła. Aby mechanizm działał prawidłowo każde z kół samochodu musi toczyć się bez poślizgu bocznego podczas jazdy po łuku o różnym promieniu krzywizny. Ilustracja pokazuje mechanizm zwrotniczy. To zespół połączonych ze sobą dźwigni oraz drążków.
Elementy mechanizmu zwrotniczego:
Drążek kierowniczy – łączy przekładnię kierowniczą ze zwrotnicą zawieszenia. Odpowiada za właściwe prowadzenie przednich kół samochodu, dzięki przekazywaniu ruchu przekładni kierowniczej na zwrotnice kół. Drążek kierowniczy posiada przegub kulisty, który jest przykręcony do listwy przekładni kierowniczej. Drugi koniec drążka jest połączony z końcówką drążka, która jest przegubowo połączona ze zwrotnicą koła. Na ilustracji wyróżniono drążek kierowniczy. To podłużna część zakończona gumowym elementem.
Kolumna McPhersona – rodzaj zawieszenia samochodu, w którym amortyzator pełni jednocześnie rolę elementu tłumiącego i prowadzącego. Nazwa pochodzi od nazwiska Earle’a S. Macphersona, który opracował i zaprojektował konstrukcję. To element zawieszenia, który jest odpowiedzialny za prowadzenie koła samochodu w pozycji przewidzianej przez zawieszenie i układ kierowniczy. W zależności od konstrukcji samochodu, zwrotnica może być połączona z dolnym wahaczem pojazdu i z kolumną McPhersona lub z górnym wahaczem. Ilustracja ukazuje kolumnę McPhersona. Na krańcach podłużnego elementu są dwie identyczne części. To gumowe elementy otoczone czerwoną sprężyną.
Końcówka drążka kierowniczego – łączy zwrotnicę koła z drążkiem i przekładnią kierowniczą. Jak każda część samochodowa, również końcówki z czasem zużywają się i wymagają wymiany. W skrajnym przypadku zużyta końcówka drążka może nawet spowodować tragiczne w skutkach odczepienie się koła w trakcie jazdy. Ilustracja ukazuje wyróżnioną część większej całości. To końcówka drążka kierowniczego. To podłużna część zamocowana na śrubie.
Stabilizator – zazwyczaj jest montowany na osi przedniej i tylnej. Jego zadaniem jest zapobieganie nadmiernym przechyłom nadwozia podczas pokonywania zakrętów. Stabilizator łączy wahacze kół tej samej osi i jest zamocowany do nadwozia lub ramy pomocniczej za pomocą gumowych tulei. Na ilustracji jest stabilizator. Wyróżniono podłużną, poziomą część połączoną na dwóch końcach w górę krótkimi cienkimi osiami z innymi częściami samochodu.
Wahacze – to wielofunkcyjne elementy zawieszenia. Najważniejszą ich rolą jest umożliwienie wzdłużnego i poprzecznego przemieszczania się kół jezdnych. Stanowią one elementy prowadzące koła i mają za zadanie utrzymywanie ich w określonym położeniu. Ilustracja przedstawia wahacze. To łączniki pomiędzy kołem a nadwoziem auta. Ma postać sztywnego członu mechanicznego. W jednym miejscu łączy się z tuleją.
Zwrotnica – element odpowiedzialny za prowadzenie koła jezdnego w pozycji przewidzianej przez zawieszenie i układ kierowniczy. W zależności od rodzaju łożyska koła może być osadzona w zwrotnicy lub przykręcona do niej piasta koła. Ilustracja ukazuje zwrotnicę. To element z otworem. Ma liczne małe otwory na śruby.
3. Mechanizm wspomagania. Wspomaganie układu kierowniczego – system ułatwiający prowadzenie pojazdu. Zmniejsza on siłę obrotu kierownicy, jaką musi wykonać kierowca podczas zmiany toru jazdy. Najczęściej stosowanym układem wspomagania kierownicy jest układ hydrauliczny. Wykorzystuje on płyn hydrauliczny, sprężany przez pompę zasilaną przez silnik. W nowszych samochodach układem wspomagającym jest elektryczne wspomaganie kierownicy (EPS). Zasadą działania EPS jest wykorzystanie silnika elektrycznego, który pobiera energię z układu elektrycznego pojazdu. Schemat przedstawia hydrauliczny układ wspomagania kierownicy. W górnej części po prawej stronie jest zbiornik. Łączy się z lewej strony z pompą. Pompa łączy się w dół z przekładnią kierowniczą w postaci podłużnej części. Na dole schematu jest napis: Przekładnia kierownicza typu listwowego tak zwana maglownica.
Ilustracja główna ukazuje podział układu kierowniczego. Obejmuje: mechanizm kierowniczy, mechanizm zwrotniczy, mechanizm wspomagania. Schemat zawiera trzy punkty interaktywne wraz z audio. 1. Mechanizm kierowniczy. Mechanizm kierowniczy służy do przekazywania ruchu obrotowego koła kierownicy do przekładni kierowniczej, przekształcającej z kolei ruch obrotowy kolumny kierownicy na ruch obrotowy lub prostoliniowy (w zależności od rodzaju mechanizmu zwrotniczego) elementu sterującego zwrotnicami kół.
Podstawowymi elementami mechanizmu kierowniczego są:
Koło kierownicy – okrągły element układu kierowniczego. Służy do zmiany kierunku jazdy zgodnie z zamysłem kierowcy. Zdjęcie ukazuje dłonie na kierownicy.
Kolumna kierownicza – element układu kierowniczego. Służy do przenoszenia momentu obrotowego z kierownicy na przekładnie. Kolumna kierownicza posiada systemy regulacji położenia, który może być manualny jak i wspomagany elektrycznie. Zdjęcie ukazuje kolumnę kierowniczą. Wyróżnione jest ramię przekładni kierowniczej. To połączone ze sobą wałki.
Przekładnia kierownicza – element układu kierowniczego. Służy do zmiany ruchu obrotowego koła kierownicy na ruch podłużny osi skręcającymi kołami. Najczęściej stosowaną przekładnią jest przekładnia zębatkowa (maglownica). W przypadku tej przekładni ruch obrotowy wału kolumny kierownicy przenoszony jest przez wałek zębaty na listwę zębatą, zamontowaną przesuwnie w obudowie przekładni. Obracanie się wałka zębatego powoduje wysuwanie się listwy zębatej, która poprzez drążek kierowniczy i jego końcówkę powoduje obrót zwrotnicy koła w prawą lub lewą stronę. Ilustracja przedstawia przekładnię kierowniczą. To podłużny element przypominający rurę. W środku znajduje się podłużny ząbkowany element. To listwa zębata. Przystaje do niej wałek zębaty połączony z drążkiem. W samochodach ciężarowych stosowana jest przekładnia śrubowo-kulkowa. W tego typu przekładni ruch obrotowy koła kierownicy powoduje obrót wałka wejściowego oraz przesunięcie nakrętki nakręconej na wałek. W wyniku obrotu wałka kulki przetaczają się prowadnicą i opuszczają gwint w którym się poruszają od strony nakrętki. Nakrętka wyposażona jest w zębatkę, przez to że jest zazębiona z wycinkiem zębatym wałka wyjściowego ruch obrotowy wałka wejściowego przekształcony zostaje w ruch posuwisty nakrętki a dalej na ruch obrotowy wałka wyjściowego. Schemat ukazuje przekładnię śrubowo-kulkową. Z prawej strony widoczny wałek kolumny kierowniczej. Następnie jest gwint o zarysie kołowym, w jego części schowanej w nakrętce są kulki łożyskowe. Nakrętka z jednej strony łączy się z wycinkiem zębatym. Poniżej wycinka jest wałek mocowania ramienia. Wokół niego zaznaczono uszczelniacz w postaci pierścienia.
2. Mechanizm zwrotniczy. Część układu kierowniczego. Służy do przenoszenia ruchu obrotowego koła kierownicy na skręt kół. Do elementów mechanizmu zwrotniczego wlicza się zespół dźwigni oraz drążków łączących koła. Aby mechanizm działał prawidłowo każde z kół samochodu musi toczyć się bez poślizgu bocznego podczas jazdy po łuku o różnym promieniu krzywizny. Ilustracja pokazuje mechanizm zwrotniczy. To zespół połączonych ze sobą dźwigni oraz drążków.
Elementy mechanizmu zwrotniczego:
Drążek kierowniczy – łączy przekładnię kierowniczą ze zwrotnicą zawieszenia. Odpowiada za właściwe prowadzenie przednich kół samochodu, dzięki przekazywaniu ruchu przekładni kierowniczej na zwrotnice kół. Drążek kierowniczy posiada przegub kulisty, który jest przykręcony do listwy przekładni kierowniczej. Drugi koniec drążka jest połączony z końcówką drążka, która jest przegubowo połączona ze zwrotnicą koła. Na ilustracji wyróżniono drążek kierowniczy. To podłużna część zakończona gumowym elementem.
Kolumna McPhersona – rodzaj zawieszenia samochodu, w którym amortyzator pełni jednocześnie rolę elementu tłumiącego i prowadzącego. Nazwa pochodzi od nazwiska Earle’a S. Macphersona, który opracował i zaprojektował konstrukcję. To element zawieszenia, który jest odpowiedzialny za prowadzenie koła samochodu w pozycji przewidzianej przez zawieszenie i układ kierowniczy. W zależności od konstrukcji samochodu, zwrotnica może być połączona z dolnym wahaczem pojazdu i z kolumną McPhersona lub z górnym wahaczem. Ilustracja ukazuje kolumnę McPhersona. Na krańcach podłużnego elementu są dwie identyczne części. To gumowe elementy otoczone czerwoną sprężyną.
Końcówka drążka kierowniczego – łączy zwrotnicę koła z drążkiem i przekładnią kierowniczą. Jak każda część samochodowa, również końcówki z czasem zużywają się i wymagają wymiany. W skrajnym przypadku zużyta końcówka drążka może nawet spowodować tragiczne w skutkach odczepienie się koła w trakcie jazdy. Ilustracja ukazuje wyróżnioną część większej całości. To końcówka drążka kierowniczego. To podłużna część zamocowana na śrubie.
Stabilizator – zazwyczaj jest montowany na osi przedniej i tylnej. Jego zadaniem jest zapobieganie nadmiernym przechyłom nadwozia podczas pokonywania zakrętów. Stabilizator łączy wahacze kół tej samej osi i jest zamocowany do nadwozia lub ramy pomocniczej za pomocą gumowych tulei. Na ilustracji jest stabilizator. Wyróżniono podłużną, poziomą część połączoną na dwóch końcach w górę krótkimi cienkimi osiami z innymi częściami samochodu.
Wahacze – to wielofunkcyjne elementy zawieszenia. Najważniejszą ich rolą jest umożliwienie wzdłużnego i poprzecznego przemieszczania się kół jezdnych. Stanowią one elementy prowadzące koła i mają za zadanie utrzymywanie ich w określonym położeniu. Ilustracja przedstawia wahacze. To łączniki pomiędzy kołem a nadwoziem auta. Ma postać sztywnego członu mechanicznego. W jednym miejscu łączy się z tuleją.
Zwrotnica – element odpowiedzialny za prowadzenie koła jezdnego w pozycji przewidzianej przez zawieszenie i układ kierowniczy. W zależności od rodzaju łożyska koła może być osadzona w zwrotnicy lub przykręcona do niej piasta koła. Ilustracja ukazuje zwrotnicę. To element z otworem. Ma liczne małe otwory na śruby.
3. Mechanizm wspomagania. Wspomaganie układu kierowniczego – system ułatwiający prowadzenie pojazdu. Zmniejsza on siłę obrotu kierownicy, jaką musi wykonać kierowca podczas zmiany toru jazdy. Najczęściej stosowanym układem wspomagania kierownicy jest układ hydrauliczny. Wykorzystuje on płyn hydrauliczny, sprężany przez pompę zasilaną przez silnik. W nowszych samochodach układem wspomagającym jest elektryczne wspomaganie kierownicy (EPS). Zasadą działania EPS jest wykorzystanie silnika elektrycznego, który pobiera energię z układu elektrycznego pojazdu. Schemat przedstawia hydrauliczny układ wspomagania kierownicy. W górnej części po prawej stronie jest zbiornik. Łączy się z lewej strony z pompą. Pompa łączy się w dół z przekładnią kierowniczą w postaci podłużnej części. Na dole schematu jest napis: Przekładnia kierownicza typu listwowego tak zwana maglownica.
Układ kierowniczy
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Badanie diagnostyczne układu kierowniczego
Badanie diagnostyczne układu kierowniczego
Badania stanu technicznego układu kierowniczego przeprowadza się w celu wykrycia nieprawidłowości jego działania, określenia przyczyn tych nieprawidłowości oraz ustalenia zakresu czynności regulacyjnych lub naprawczych, które należy wykonać, aby je usunąć. Takie badanie obejmuje:
Wstępne sprawdzenie układu, w tym:
oględziny zewnętrzne układu,
próba pełnego skrętu kół, która polega na skręcaniu kierownicy w obie strony od środkowego położenia i liczeniu ilości obrotów. Wynik powinien być jednakowy dla skrętu w lewo i w prawo,
pomiar siły na kole kierownicy, wykonywany przy użyciu uchwytu dynamometru. Dynamometr powinien być zamontowany tak, aby siła dynamometru działała stycznie do obwodu koła kierownicy. Dynamometr należy pociągać do uzyskania obrotu koła o ok. na przemian w obie strony od środkowego położenia. Następnie należy odczytać wartości maksymalnej siły,
kontrola luzów w mechanizmie kierowniczym i zwrotniczym.
Kolejność czynności podejmowanych podczas oględzin zewnętrznych układu kierowniczego:
Sprawdzenie zamocowania kolumny kierowniczej, w tym:
uchwycenie kolumny kierowniczej znajdującej się pod kołem kierownicy,
obserwacja występowania przesunięć kolumny podczas wykonywania mocnych ruchów wzdłużnych i poprzecznych względem jej osi.
Sprawdzenie zamocowania przekładni kierowniczej, w tym:
uchwycenie koła kierownicy,
obserwacja występowania ruchów obudowy przekładni podczas obracania kołem kierownicy w obie strony od położenia środkowego.
Sprawdzenie luzów mechanizmu zwrotniczego, w tym:
przy uniesionym przodzie samochodu chwycenie oburącz koło w górnej i dolnej części opony, następnie próba poruszenia kołem poprzecznie do pojazdu, przy jednoczesnej obserwacji położenia zwrotnicy,
przy uniesionym przodzie samochodu chwycenie oburącz opony na wysokości osi koła, następnie próba poruszenia kołem w kierunku skręcania, przy jednoczesnej obserwacji, czy te ruchy wywołują obracanie się drugiego koła oraz koła kierownicy.
Sprawdzenie drążków kierowniczych.
przy uniesionym przodzie samochodu poruszenie drążkami i sprawdzenie zamocowania, połączenia i zabezpieczenia.
Kontrolę geometrii układu kierowniczego, w tym:
zbieżność kół,
kąt pochylenia koła,
kąt pochylenia osi sworznia zwrotnicy,
kąt wyprzedzenia osi sworznia zwrotnicy,
współzależność kątów skręcania kół kierowanych,
parametry ustawienia osi pojazdu.
Wstępne czynności:
skorygowanie ciśnienia w ogumieniu,
kontrola luzów w układzie kierowniczym, zawieszeniu, łożyskach kół,
kontrola występowania bić osiowych i promieniowych tarcz,
obciążenie pojazdu.
Czynności pomiarowe powinny być wykonywane w sposób, opisany poniżej.
Kontrola ustawienia kół osi tylnej powinna obejmować pomiary:
kątów pochylenia kół tylnych,
zbieżności połówkowych kół tylnych.
Kontrola ustawienia kół osi przedniej polega na wykonaniu pomiarów:
kątów wyprzedzenia osi sworzni zwrotnic,
kątów pochylenia kół przednich,
kątów pochylenia osi sworzni zwrotnic,
zbieżności połówkowych kół przednich,
różnicy kątów skrętu kół przy skręcie koła wewnętrznego o ,
maksymalnego skrętu kół.
Kontrola ustawienia osi jezdnych obejmuje pomiary:
Pomiar ciśnienia, szczelności, wydatku pompy, temperatury, prędkości obrotowej, przecieków wewnętrznych i parametrów geometrycznych.
W kontekście mechanizmu wspomagania kierownicy ciśnienie odnosi się do ciśnienia hydraulicznego w układzie. Pompa wspomagania kierownicy generuje to ciśnienie, które jest wykorzystywane do wspomagania obracania kierownicą.
Jeśli chodzi o szczelność, to odnosi się ona do zdolności układu do utrzymania integralności i szczelności elementów oraz przewodów, które są częścią układu wspomagania kierownicy. Szczelność jest kluczowym parametrem, ponieważ wszelkie wycieki lub utrata ciśnienia mogą prowadzić do utraty efektywności i niezawodności tego układu.
W kontekście mechanizmu wspomagania kierownicy temperatura odnosi się do oceny temperatury pracy w układzie wspomagania kierownicy, zwłaszcza w obszarze pompy wspomagania kierownicy. Temperatura jest istotnym parametrem, który może wpłynąć na wydajność i niezawodność układu wspomagania kierownicy.
W kontekście mechanizmu wspomagania kierownicy prędkość obrotowa odnosi się do prędkości, z jaką pracuje pompa wspomagania kierownicy. Pompa wspomagania generuje ciśnienie hydrauliczne, które pomaga kierowcy obracać kierownicą z mniejszym wysiłkiem, zwłaszcza podczas niskich prędkości lub manewrowania pojazdem.
W kontekście badań diagnostycznych układu kierowniczego przecieki wewnętrzne odnoszą się do wycieków płynów lub innych substancji wewnętrznych z elementów układu kierowniczego, takich jak przekładnie kierownicze lub mechanizmy zaworu. Przecieki wewnętrzne mogą mieć wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu kierowniczego i mogą sygnalizować potrzebę naprawy lub wymiany uszkodzonych elementów.
W kontekście badań diagnostycznych układu kierowniczego parametry geometryczne odnoszą się do aspektów związanych z geometrią kierownicy, układu zawieszenia i innych elementów tego systemu. Te parametry mogą obejmować czynniki, takie jak:
kąty ustawienia kół – ich badanie polega na sprawdzeniu zbieżności w celu zapewnienia prawidłowej geometrii układu kierowniczego i optymalnego zużycia opon,
kąt skrętu kół (skrętność) – pomiar kąta skrętu kół w momencie, gdy kierowca obraca kierownicą, aby zweryfikować, czy jest on zgodny z określonymi specyfikacjami fabrycznymi,
położenie koła kierownicy – badanie, czy kierownica znajduje się w prawidłowej pozycji wyjściowej, zapewniającej stabilność i bezpieczeństwo podczas jazdy,
wartości nachylenia lub innych parametrów zawieszenia – diagnozowanie układu kierowniczego może obejmować również pomiar nachylenia lub innych parametrów zawieszenia, które wpływają na geometrię kół,
wartości luzów lub luzów w układzie kierowniczym – badanie wartości luzów i luzów w elementach układu kierowniczego w celu zapewnienia odpowiedniej geometrii i bezpieczeństwa.
Układ jezdny
Układ jezdny
RrhZ4RLja312M
Schemat ukazuje elementy układu jezdnego. To: koła jezdne, zawieszenie, osie kół jezdnych, nadwozie. Ilustracja zawiera cztery punkty interaktywne wraz z audio. 1. Koła jezdne. Zadaniem kół jezdnych jest przenoszenie sił działających pomiędzy pojazdem a drogą. Zależnie od usytuowania i funkcji koła jezdne dzieli się na:
kierowane i niekierowane,
napędzane i nienapędzane,
pojedyncze i bliźniacze.
Koła jezdne mają znaczący wpływ na właściwości trakcyjne samochodu i powinna je cechować:
duża przyczepność do nawierzchni i odporność na boczne znoszenie,
odpowiednia nośność, czyli zdolność do przenoszenia obciążeń,
zdolność tłumienia drgań i wstrząsów,
mały opór toczenia,
duża trwałość, czyli odporność na zużycie i uszkodzenia. Zdjęcie ukazuje przednie koło samochodu.
2. Zawieszenie. Układ zawieszenia jest zespołem elementów łączących konstrukcję nośną (ramę lub nadwozie samonośne) z kołami pojazdu, służącym do przenoszenia sił oddziaływania poszczególnych kół, pochodzących od:
ciężaru pojazdu,
reakcji kół na nierówności jezdni,
sił napędowych i hamujących,
poprzecznych sił bezwładności występujących podczas pokonywania zakrętów.
Zawieszenie samochodu to zespół elementów łączących koła jezdne (osie, mosty napędowe) z ramą lub nadwoziem samonośnym. Zawieszenie powinno zapewnić utrzymanie nadwozia na określonej wysokości nad jezdnią oraz stateczność i sterowność pojazdu podczas jazdy, a także zapewnić podróżującym odpowiedni komfort poprzez minimalizowanie wstrząsów wywoływanych nierównościami podłoża. Ma ono także zadanie ochronić przewożony ładunek przed wstrząsami i drganiami oraz zwiększyć trwałość mechanizmów samochodu. W konstrukcjach pojazdów można znaleźć wiele rodzajów zawieszeń kół jezdnych, zarówno kierowanych, jak i niekierowanych, pędnych czy toczących się swobodnie. Jest wiele konstrukcji zawieszeń od prostych, przez wielowahaczowe, a skończywszy na zawieszeniach aktywnych (kontrolowanych i sterowanych za pomocą systemów elektronicznych). Niezależnie od rodzaju zawieszenia, zarówno w przednim, jak i tylnym zawieszeniu muszą się znaleźć następujące elementy:
elementy wodzące (prowadzące) koło zapewniają stateczność i możliwość kierowania pojazdem (wahacze, drążki reakcyjne, stabilizatory, metalowo-gumowe elementy mocujące),
elementy resorujące, które zapewniają płynność jazdy (resory piórowe, stalowe sprężyny śrubowe, sprężyny gazowe, miechy powietrzne, drążki skrętne, stabilizatory),
elementy tłumiące, których rolą jest rozpraszanie energii zmagazynowanej w elementach sprężystych i ułatwianie utrzymania ciągłego kontaktu kół jezdnych z nawierzchnią drogi (amortyzatory, tłumiki cierne),
ograniczniki skoku (dla fazy rozciągania i ściskania).
W zawieszeniach hydropneumatycznych można znaleźć także elementy samego układu hydraulicznego zasilające, sterujące i łączące (pompy hydrauliczne, zbiorniki płynu, filtry, rozdzielacze, regulatory, zawory, przewody, czujniki). Ilustracja przedstawia osiem układów. Są zbudowane z różnych połączeń drążków i belek.
Podział zawieszeńSchemat podziału zawieszeń. Zawieszenia dzieli się na zależne, niezależne i półzależne. Od zawieszenia zależnego strzałka do osi sztywnej. Od zawieszenia niezależnego strzałka do: oś łamana, wahaczowe, kolumnowe. Od niezależne wahaczowe strzałka do sześciu typów: jednowahaczowe, dwuwahaczowe, wielowahaczowe, wahacze wzdłużne, wahacze skośne, wahacze poprzeczne. Od wahaczy poprzecznych strzałki do: wahaczy równoramiennych i nierównoramiennych. Od wahaczy kolumnowych strzałka do Mc Pherson. Od zawieszenia półzależnego strzałka do belki skrętnej.
Zawieszenie zależne – koła na jednej osi połączone są ze sobą na sztywno za pomocą mostu. Ruch jednego koła oddziałuje jednocześnie na drugie.
Zawieszenie półzależne z belką skrętną – w tym rozwiązaniu zastosowano dwa wahacze wleczone, połączone ze sobą poprzeczną belką. Takie zawieszenie jest lekkie i proste w budowie.
Zawieszenie półzależne z belką skrętną i drążkami skrętnymi Watta składa się z belki z dwoma drążkami Watta połączonych ze sobą łącznikiem tzw. śmigłem.
Zawieszenie półzależne z drążkami skrętnymi zbudowane z belki połączonej z drążkami skrętnymi zastępującymi sprężyny.
Zawieszenie niezależne – koła jednej osi poruszają się niezależnie od siebie. Koła nie wpływają na siebie podczas ruchu.
Zawieszenie typu Mac Pherson to element zawieszenia odpowiedzialny za prowadzenie koła samochodu w pozycji przewidzianej przez zawieszenie i układ kierowniczy.
Zawieszenie wielowahaczowe składa się z wielu wahaczy, zwykle od dwóch do czterech. Taka budowa zapewnia stabilność podczas pokonywania szybkich łuków.
3. Osie kół jezdnych. Oś pojazdu to zespół elementów nośnych, na którym zamontowane są koła, połączonych z ramą lub samonośnym nadwoziem przy pomocy elementów sprężystych zawieszenia. Jej rolą jest przenoszenie części ciężaru samochodu. Osie napędowe nazywa się także mostami napędowymi, a wyróżnia je to, że są na nich montowane koła napędzane. Natomiast osie, które nie są napędzane, są nazywane osiami nośnymi. W zawieszeniu niezależnym oś może pełnić funkcję czopów, na których umieszczone są piasty kół. W przypadku zawieszenia zależnego oś nośna może być wyraźnie wydzielonym zespołem. Piasty kół nienapędzanych są zwykle ułożyskowane na czopach podobnie jak piasty kół napędzanych. W pojazdach ciężarowych najczęściej są stosowane piasty osadzone na dwóch łożyskach stożkowych. Natomiast w samochodach osobowych obecnie najpowszechniejsze są łożyska kulkowe. Ilustracja ukazuje pozioma oś pomiędzy kołami samochodu. Koła są na niej zamocowane.
4. Nadwozie. Nadwozie jest składową pojazdu, ustawioną na podwoziu lub służy do montażu jego elementów. Na nadwozie składają się struktura nośna oraz karoseria. Nadwozie pełni kilka funkcji:
Funkcja estetyczna — często kształt nadwozia jest jednym z elementów, które jest kluczowym w wyborze samochodu przez klienta.
Bezpieczeństwo — zadaniem nadwozia jest przyjęcie jak najwięcej energii i rozproszenie jej podczas wystąpienia zdarzenia drogowego.
Funkcja ergonomiczna — dobór wymiarów stanowiska kierowcy jest kluczową kwestią w trakcie projektowania samochodów, ale przy tym ważne jest zachowanie bezpiecznej konstrukcji nadwozia.
Funkcja użytkowa — na przykład wielkość przestrzeni bagażowej.
Zapewnienie odpowiednich właściwości jezdnych – ważny jest w tym przypadku rozkład mas i sztywność skrętu.
Nadwozia można podzielić ze względu na liczbę brył składającą się na sylwetkę nadwozia. Na podstawie tego podziału można wyróżnić nadwozia jedno-, dwu-, dwuipół- i trójbryłowe. Jest to podział ogólny, który może stanowić pierwszy stopień klasyfikacji. Schemat ukazuje cztery rodzaje nadwozi: trójbryłowe, dwubryłowe, jednobryłowe, dwuipółbryłowe. Nadwozie trójbryłowe: zamknięte nadwozie, wyodrębnione są wyraźnie trzy przedziały: silnikowy, osobowy i bagażowy. Nadwozie dwubryłowe: tam przestrzeń osobowa, komora silnika i przestrzeń bagażowa są zgrupowane w dwóch bryłach geometrycznych. Nadwozie jednobryłowe: ukształtowane w taki sposób, że trzy podstawowe segmenty funkcjonalne, czyli przestrzeń osobowa, komora silnika i przestrzeń bagażowa tworzą jedną bryłę geometryczną. Samochód ten na rysunku ma opływowy przód oraz ścięty, nieco zaokrąglony tył. Nadwozie dwuipółbryłowe: typ ten ma nieco dłuższy przód, krótszy tył z wypukłą tylną szybą. Kolejnym stopniem klasyfikacji jest podział na grupy form: zamkniętych, otwartych i mieszanych.
Schemat ukazuje podział formy zewnętrznej oraz grupy form. Forma zewnętrzna, wyróżniono: jednobryłowe, dwubryłowe, trójbryłowe, dwuipółbryłowe. Grupy form, wyróżniono: Zamknięte, Otwarte, Mieszane. Zamknięte: kareta, limuzyna, uniwersalne, wielofunkcyjne, coupé. Otwarte: kabriolet, roadster, speedster, torpedo, buggy. Mieszane: kabriolimuzyna, semi-kabriolet, landaulet. Elementem nadwozia pojazdów jest struktura nośna, której zadaniem jest odpowiednie usytuowanie przestrzenne wszystkich zespołów i układów pojazdu oraz przenoszenie obciążeń statycznych i dynamicznych, powstających w czasie ruchu i postoju samochodu.
Rodzaje struktur nośnych w samochodach to:
ramy nośne — w samochodach osobowych pod względem konstrukcyjnym można je podzielić na dwie grupy. Pierwszą stanowią ramy niezależne. Są to sztywne konstrukcje nośne, pozwalające umieścić na nich tzw. nadwozie nieniosące, czyli takie, które nie bierze udziału w przekazywaniu obciążeń. Druga grupa to ramy zespolone, zintegrowane z dolną częścią nadwozia. Takie nadwozia są określane jako półniosące ze względu na to, że tylko częściowo biorą udział w przenoszeniu obciążeń. Zestawienie uzupełniają ramy pomocnicze, zwane również częściowymi lub niepełnymi.
struktury samonośne — dominują w konstrukcjach współczesnych pojazdów samochodowych. Wśród struktur samonośnych można wyróżnić struktury skorupowe, szkieletowe i mieszane.
Systemy bezpieczeństwa biernego i czynnego pojazdów samochodowych
Konstrukcja samochodu jest kluczowym elementem, wpływającym na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Biorąc pod uwagę względy konstrukcyjne, można mówić o dwóch rodzajach bezpieczeństwa pojazdu samochodowego: bezpieczeństwo czynne i bezpieczeństwo bierne.
Bezpieczeństwo czynne, inaczej mówiąc aktywne, to zespół cech samochodu, których działanie wpływa na zmniejszenie prawdopodobieństwa powstania zdarzenia drogowego. Ten rodzaj bezpieczeństwa jest związany z mechanizmami i urządzeniami, które zapewniają kierowcy możliwość podejmowania działań, pozwalających uniknąć zdarzenia drogowego.
Z bezpieczeństwem czynnym wiążą się właściwości dynamiczne samochodu, czyli:
zdolność do skutecznego hamowania w różnych warunkach przyczepności kół,
zdolność do jazdy po krzywoliniowych torach,
zdolność do przyspieszania na śliskiej nawierzchni.
Wyposażenie pojazdu związane z bezpieczeństwem czynnym stanowią:
system ABS – system zapobiegający blokowaniu kół w czasie hamowania, Na ilustracji jest sylwetka samochodu. Zaznaczono koła oraz połączenia między nimi. W centrum kół znajdują się czujniki. To niewielkie elementy w kształcie małych walców, odchodzą od nich połączenia do modułu kontroli. To skrzynka w kształcie prostopadłościanu. Pomiędzy kołami w przedniej części auta znajduje się jednostka modelująca. Odchodzą od niej połączenia do kół. Na ilustracji jest zbliżenie na koło. Znajdują się tam: czujniki koła, zacisk hamulcowy (ma postać tarczy umieszczonej pomiędzy innymi tarczami na wałku), tarcza hamulcowa - duża, okrągła, czujnik koła przylega do niej.
system ASR – system ograniczający poślizg kół przy napędzie. Schemat ukazuje sylwetkę auta. Pomiędzy kołami się sieć połączeń. Przy kołach widoczne zębate elementy oraz tarcze. W pobliżu przednich kół na schemacie są dwa nieco oddalone od siebie elementy - jeden prostokątny, drugi kwadratowy.
system ESP – układ stabilizacji toru jazdy przy nagłych skrętach i łukach. Ilustracja ukazuje sylwetkę samochodu. Widoczne cztery koła. Pomiędzy kołami zaznaczono przewody elektryczne i hydrauliczne. Przewody wychodzą z tylnych kół i prowadzą do czerwonego elementu przypominającego skrzynkę pomiędzy przednimi kołami.
Bezpieczeństwo bierne, w którym wyróżnia się bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, jest zbiorem rozwiązań, zmierzających do zmniejszenia prawdopodobieństwa zranienia lub śmierci osób będących w pojeździe podczas zdarzenia. Bezpieczeństwo bierne zewnętrzne obejmuje natomiast rozwiązania, które prowadzą do zmniejszania prawdopodobieństwa obrażeń u innych uczestników ruchu, przede wszystkim tych niechronionych, czyli np. pieszych.
Bezpieczeństwo bierne zapewniają:
pasy bezpieczeństwa,
poduszki powietrzne,
kurtyny powietrzne,
specjalne foteliki i pasy bezpieczeństwa przeznaczone dla dzieci,
wyprofilowane fotele i zagłówki.
Bezpieczeństwo bierne obejmuje konstrukcję nadwozia wraz z kontrolowanymi strefami zgniotu i sztywną kabiną. Zapewnia je także m.in. umieszczenie zbiornika paliwa w takim miejscu, które zapewnia jak najmniejsze ryzyko zniszczenia lub wybuchu. Z tych samych względów akumulator również umieszcza się poza strefą kontrolowanego zgniotu. Ochronę bierną mają też zapewnić szyby warstwowe i drzwi z zamkami zabezpieczonymi przed otwarciem samoczynnym lub niepożądanym, np. przez dzieci. Jednocześnie takie zamki zapewniają możliwość otwarcia drzwi po kolizji lub wypadku.
Schemat ukazuje elementy układu jezdnego. To: koła jezdne, zawieszenie, osie kół jezdnych, nadwozie. Ilustracja zawiera cztery punkty interaktywne wraz z audio. 1. Koła jezdne. Zadaniem kół jezdnych jest przenoszenie sił działających pomiędzy pojazdem a drogą. Zależnie od usytuowania i funkcji koła jezdne dzieli się na:
kierowane i niekierowane,
napędzane i nienapędzane,
pojedyncze i bliźniacze.
Koła jezdne mają znaczący wpływ na właściwości trakcyjne samochodu i powinna je cechować:
duża przyczepność do nawierzchni i odporność na boczne znoszenie,
odpowiednia nośność, czyli zdolność do przenoszenia obciążeń,
zdolność tłumienia drgań i wstrząsów,
mały opór toczenia,
duża trwałość, czyli odporność na zużycie i uszkodzenia. Zdjęcie ukazuje przednie koło samochodu.
2. Zawieszenie. Układ zawieszenia jest zespołem elementów łączących konstrukcję nośną (ramę lub nadwozie samonośne) z kołami pojazdu, służącym do przenoszenia sił oddziaływania poszczególnych kół, pochodzących od:
ciężaru pojazdu,
reakcji kół na nierówności jezdni,
sił napędowych i hamujących,
poprzecznych sił bezwładności występujących podczas pokonywania zakrętów.
Zawieszenie samochodu to zespół elementów łączących koła jezdne (osie, mosty napędowe) z ramą lub nadwoziem samonośnym. Zawieszenie powinno zapewnić utrzymanie nadwozia na określonej wysokości nad jezdnią oraz stateczność i sterowność pojazdu podczas jazdy, a także zapewnić podróżującym odpowiedni komfort poprzez minimalizowanie wstrząsów wywoływanych nierównościami podłoża. Ma ono także zadanie ochronić przewożony ładunek przed wstrząsami i drganiami oraz zwiększyć trwałość mechanizmów samochodu. W konstrukcjach pojazdów można znaleźć wiele rodzajów zawieszeń kół jezdnych, zarówno kierowanych, jak i niekierowanych, pędnych czy toczących się swobodnie. Jest wiele konstrukcji zawieszeń od prostych, przez wielowahaczowe, a skończywszy na zawieszeniach aktywnych (kontrolowanych i sterowanych za pomocą systemów elektronicznych). Niezależnie od rodzaju zawieszenia, zarówno w przednim, jak i tylnym zawieszeniu muszą się znaleźć następujące elementy:
elementy wodzące (prowadzące) koło zapewniają stateczność i możliwość kierowania pojazdem (wahacze, drążki reakcyjne, stabilizatory, metalowo-gumowe elementy mocujące),
elementy resorujące, które zapewniają płynność jazdy (resory piórowe, stalowe sprężyny śrubowe, sprężyny gazowe, miechy powietrzne, drążki skrętne, stabilizatory),
elementy tłumiące, których rolą jest rozpraszanie energii zmagazynowanej w elementach sprężystych i ułatwianie utrzymania ciągłego kontaktu kół jezdnych z nawierzchnią drogi (amortyzatory, tłumiki cierne),
ograniczniki skoku (dla fazy rozciągania i ściskania).
W zawieszeniach hydropneumatycznych można znaleźć także elementy samego układu hydraulicznego zasilające, sterujące i łączące (pompy hydrauliczne, zbiorniki płynu, filtry, rozdzielacze, regulatory, zawory, przewody, czujniki). Ilustracja przedstawia osiem układów. Są zbudowane z różnych połączeń drążków i belek.
Podział zawieszeńSchemat podziału zawieszeń. Zawieszenia dzieli się na zależne, niezależne i półzależne. Od zawieszenia zależnego strzałka do osi sztywnej. Od zawieszenia niezależnego strzałka do: oś łamana, wahaczowe, kolumnowe. Od niezależne wahaczowe strzałka do sześciu typów: jednowahaczowe, dwuwahaczowe, wielowahaczowe, wahacze wzdłużne, wahacze skośne, wahacze poprzeczne. Od wahaczy poprzecznych strzałki do: wahaczy równoramiennych i nierównoramiennych. Od wahaczy kolumnowych strzałka do Mc Pherson. Od zawieszenia półzależnego strzałka do belki skrętnej.
Zawieszenie zależne – koła na jednej osi połączone są ze sobą na sztywno za pomocą mostu. Ruch jednego koła oddziałuje jednocześnie na drugie.
Zawieszenie półzależne z belką skrętną – w tym rozwiązaniu zastosowano dwa wahacze wleczone, połączone ze sobą poprzeczną belką. Takie zawieszenie jest lekkie i proste w budowie.
Zawieszenie półzależne z belką skrętną i drążkami skrętnymi Watta składa się z belki z dwoma drążkami Watta połączonych ze sobą łącznikiem tzw. śmigłem.
Zawieszenie półzależne z drążkami skrętnymi zbudowane z belki połączonej z drążkami skrętnymi zastępującymi sprężyny.
Zawieszenie niezależne – koła jednej osi poruszają się niezależnie od siebie. Koła nie wpływają na siebie podczas ruchu.
Zawieszenie typu Mac Pherson to element zawieszenia odpowiedzialny za prowadzenie koła samochodu w pozycji przewidzianej przez zawieszenie i układ kierowniczy.
Zawieszenie wielowahaczowe składa się z wielu wahaczy, zwykle od dwóch do czterech. Taka budowa zapewnia stabilność podczas pokonywania szybkich łuków.
3. Osie kół jezdnych. Oś pojazdu to zespół elementów nośnych, na którym zamontowane są koła, połączonych z ramą lub samonośnym nadwoziem przy pomocy elementów sprężystych zawieszenia. Jej rolą jest przenoszenie części ciężaru samochodu. Osie napędowe nazywa się także mostami napędowymi, a wyróżnia je to, że są na nich montowane koła napędzane. Natomiast osie, które nie są napędzane, są nazywane osiami nośnymi. W zawieszeniu niezależnym oś może pełnić funkcję czopów, na których umieszczone są piasty kół. W przypadku zawieszenia zależnego oś nośna może być wyraźnie wydzielonym zespołem. Piasty kół nienapędzanych są zwykle ułożyskowane na czopach podobnie jak piasty kół napędzanych. W pojazdach ciężarowych najczęściej są stosowane piasty osadzone na dwóch łożyskach stożkowych. Natomiast w samochodach osobowych obecnie najpowszechniejsze są łożyska kulkowe. Ilustracja ukazuje pozioma oś pomiędzy kołami samochodu. Koła są na niej zamocowane.
4. Nadwozie. Nadwozie jest składową pojazdu, ustawioną na podwoziu lub służy do montażu jego elementów. Na nadwozie składają się struktura nośna oraz karoseria. Nadwozie pełni kilka funkcji:
Funkcja estetyczna — często kształt nadwozia jest jednym z elementów, które jest kluczowym w wyborze samochodu przez klienta.
Bezpieczeństwo — zadaniem nadwozia jest przyjęcie jak najwięcej energii i rozproszenie jej podczas wystąpienia zdarzenia drogowego.
Funkcja ergonomiczna — dobór wymiarów stanowiska kierowcy jest kluczową kwestią w trakcie projektowania samochodów, ale przy tym ważne jest zachowanie bezpiecznej konstrukcji nadwozia.
Funkcja użytkowa — na przykład wielkość przestrzeni bagażowej.
Zapewnienie odpowiednich właściwości jezdnych – ważny jest w tym przypadku rozkład mas i sztywność skrętu.
Nadwozia można podzielić ze względu na liczbę brył składającą się na sylwetkę nadwozia. Na podstawie tego podziału można wyróżnić nadwozia jedno-, dwu-, dwuipół- i trójbryłowe. Jest to podział ogólny, który może stanowić pierwszy stopień klasyfikacji. Schemat ukazuje cztery rodzaje nadwozi: trójbryłowe, dwubryłowe, jednobryłowe, dwuipółbryłowe. Nadwozie trójbryłowe: zamknięte nadwozie, wyodrębnione są wyraźnie trzy przedziały: silnikowy, osobowy i bagażowy. Nadwozie dwubryłowe: tam przestrzeń osobowa, komora silnika i przestrzeń bagażowa są zgrupowane w dwóch bryłach geometrycznych. Nadwozie jednobryłowe: ukształtowane w taki sposób, że trzy podstawowe segmenty funkcjonalne, czyli przestrzeń osobowa, komora silnika i przestrzeń bagażowa tworzą jedną bryłę geometryczną. Samochód ten na rysunku ma opływowy przód oraz ścięty, nieco zaokrąglony tył. Nadwozie dwuipółbryłowe: typ ten ma nieco dłuższy przód, krótszy tył z wypukłą tylną szybą. Kolejnym stopniem klasyfikacji jest podział na grupy form: zamkniętych, otwartych i mieszanych.
Schemat ukazuje podział formy zewnętrznej oraz grupy form. Forma zewnętrzna, wyróżniono: jednobryłowe, dwubryłowe, trójbryłowe, dwuipółbryłowe. Grupy form, wyróżniono: Zamknięte, Otwarte, Mieszane. Zamknięte: kareta, limuzyna, uniwersalne, wielofunkcyjne, coupé. Otwarte: kabriolet, roadster, speedster, torpedo, buggy. Mieszane: kabriolimuzyna, semi-kabriolet, landaulet. Elementem nadwozia pojazdów jest struktura nośna, której zadaniem jest odpowiednie usytuowanie przestrzenne wszystkich zespołów i układów pojazdu oraz przenoszenie obciążeń statycznych i dynamicznych, powstających w czasie ruchu i postoju samochodu.
Rodzaje struktur nośnych w samochodach to:
ramy nośne — w samochodach osobowych pod względem konstrukcyjnym można je podzielić na dwie grupy. Pierwszą stanowią ramy niezależne. Są to sztywne konstrukcje nośne, pozwalające umieścić na nich tzw. nadwozie nieniosące, czyli takie, które nie bierze udziału w przekazywaniu obciążeń. Druga grupa to ramy zespolone, zintegrowane z dolną częścią nadwozia. Takie nadwozia są określane jako półniosące ze względu na to, że tylko częściowo biorą udział w przenoszeniu obciążeń. Zestawienie uzupełniają ramy pomocnicze, zwane również częściowymi lub niepełnymi.
struktury samonośne — dominują w konstrukcjach współczesnych pojazdów samochodowych. Wśród struktur samonośnych można wyróżnić struktury skorupowe, szkieletowe i mieszane.
Systemy bezpieczeństwa biernego i czynnego pojazdów samochodowych
Konstrukcja samochodu jest kluczowym elementem, wpływającym na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Biorąc pod uwagę względy konstrukcyjne, można mówić o dwóch rodzajach bezpieczeństwa pojazdu samochodowego: bezpieczeństwo czynne i bezpieczeństwo bierne.
Bezpieczeństwo czynne, inaczej mówiąc aktywne, to zespół cech samochodu, których działanie wpływa na zmniejszenie prawdopodobieństwa powstania zdarzenia drogowego. Ten rodzaj bezpieczeństwa jest związany z mechanizmami i urządzeniami, które zapewniają kierowcy możliwość podejmowania działań, pozwalających uniknąć zdarzenia drogowego.
Z bezpieczeństwem czynnym wiążą się właściwości dynamiczne samochodu, czyli:
zdolność do skutecznego hamowania w różnych warunkach przyczepności kół,
zdolność do jazdy po krzywoliniowych torach,
zdolność do przyspieszania na śliskiej nawierzchni.
Wyposażenie pojazdu związane z bezpieczeństwem czynnym stanowią:
system ABS – system zapobiegający blokowaniu kół w czasie hamowania, Na ilustracji jest sylwetka samochodu. Zaznaczono koła oraz połączenia między nimi. W centrum kół znajdują się czujniki. To niewielkie elementy w kształcie małych walców, odchodzą od nich połączenia do modułu kontroli. To skrzynka w kształcie prostopadłościanu. Pomiędzy kołami w przedniej części auta znajduje się jednostka modelująca. Odchodzą od niej połączenia do kół. Na ilustracji jest zbliżenie na koło. Znajdują się tam: czujniki koła, zacisk hamulcowy (ma postać tarczy umieszczonej pomiędzy innymi tarczami na wałku), tarcza hamulcowa - duża, okrągła, czujnik koła przylega do niej.
system ASR – system ograniczający poślizg kół przy napędzie. Schemat ukazuje sylwetkę auta. Pomiędzy kołami się sieć połączeń. Przy kołach widoczne zębate elementy oraz tarcze. W pobliżu przednich kół na schemacie są dwa nieco oddalone od siebie elementy - jeden prostokątny, drugi kwadratowy.
system ESP – układ stabilizacji toru jazdy przy nagłych skrętach i łukach. Ilustracja ukazuje sylwetkę samochodu. Widoczne cztery koła. Pomiędzy kołami zaznaczono przewody elektryczne i hydrauliczne. Przewody wychodzą z tylnych kół i prowadzą do czerwonego elementu przypominającego skrzynkę pomiędzy przednimi kołami.
Bezpieczeństwo bierne, w którym wyróżnia się bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, jest zbiorem rozwiązań, zmierzających do zmniejszenia prawdopodobieństwa zranienia lub śmierci osób będących w pojeździe podczas zdarzenia. Bezpieczeństwo bierne zewnętrzne obejmuje natomiast rozwiązania, które prowadzą do zmniejszania prawdopodobieństwa obrażeń u innych uczestników ruchu, przede wszystkim tych niechronionych, czyli np. pieszych.
Bezpieczeństwo bierne zapewniają:
pasy bezpieczeństwa,
poduszki powietrzne,
kurtyny powietrzne,
specjalne foteliki i pasy bezpieczeństwa przeznaczone dla dzieci,
wyprofilowane fotele i zagłówki.
Bezpieczeństwo bierne obejmuje konstrukcję nadwozia wraz z kontrolowanymi strefami zgniotu i sztywną kabiną. Zapewnia je także m.in. umieszczenie zbiornika paliwa w takim miejscu, które zapewnia jak najmniejsze ryzyko zniszczenia lub wybuchu. Z tych samych względów akumulator również umieszcza się poza strefą kontrolowanego zgniotu. Ochronę bierną mają też zapewnić szyby warstwowe i drzwi z zamkami zabezpieczonymi przed otwarciem samoczynnym lub niepożądanym, np. przez dzieci. Jednocześnie takie zamki zapewniają możliwość otwarcia drzwi po kolizji lub wypadku.
Układ jezdny
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Badanie diagnostyczne układu jezdnego, podwozia, zawieszenia
Badanie diagnostyczne układu jezdnego, podwozia, zawieszenia
Przegląd techniczny samochodu składa się z trzech części:
identyfikacja auta,
sprawdzenie dodatkowego wyposażenia (dotyczy m.in. pojazdów z i , które wymagają specjalnych regulacji),
ocena stanu poszczególnych podzespołów i układów.
Identyfikacja pojazdu polega na porównaniu numeru wybitego na nadwoziu z numerem w dowodzie rejestracyjnym. Diagnosta weryfikuje również zgodność tablic rejestracyjnych. Jeśli numer i numer rejestracyjny nie wzbudzają wątpliwości, diagnosta przystępuje do kontroli wyposażenia samochodu, tj. sprawdza, czy auto posiada:
gaśnicę,
trójkąt ostrzegawczy,
komplet zagłówków (są one obowiązkowe, jeśli pojazd wyjechał z fabryki w nie wyposażony).
Kontroli nie podlega apteczka która, choć niezbędna w wielu sytuacjach, to nie stanowi obowiązkowego elementu wyposażenia. Kolejnym krokiem jest kontrola szyb, a konkretnie sprawdzenie ich przepuszczalności i ogólnego stanu (pęknięcia). Zgodnie z prawem boczne szyby muszą przepuszczać światła, a przednia . Podstawą do negatywnej oceny stanu technicznego pojazdu jest także mocno skorodowane nadwozie.
W kolejnym kroku diagnosta kontroluje:
wycieraczki,
stan spryskiwaczy,
reflektory,
oświetlenie – regulacja ustawień świateł pozycyjnych i drogowych, a także świateł stopu i cofania.
Następnie przechodzi do oględzin stanu ogumienia. Zadaniem diagnosty jest sprawdzenie stopnia zużycia opon. Jeśli głębokość bieżnika w oponach jest mniejsza niż , wówczas diagnosta zaleci wymianę ogumienia na nowe.
Po oględzinach zewnętrznych pojazdu diagnosta przechodzi do weryfikacji działania poszczególnych układów w pojeździe. Na tym etapie sprawdza:
układ kierowniczy – ewentualne luzy, stan drążków kierowniczych,
układ hamulcowy – badanie hamowania, sprawdzenie stanu hamulca awaryjnego,
układ wydechowy – głośność,
amortyzatory – minimalny dopuszczalny poziom skuteczności tłumienia musi wynosić , a różnica skuteczności działania amortyzatorów na jednej osi nie może przekraczać ,
zawieszenie – potencjalne luzy elementów metalowo‑gumowych,
silnik – ewentualne wycieki, pomiar emisji szkodliwych związków (węglowodory, dwutlenek węgla).
W przypadku aut z instalacją właściciel powinien mieć ze sobą ważny dokument legalizacji butli. Legalizacja jest wydawana na 10 lat. Ponadto diagnosta kontroluje specjalnym czujnikiem szczelność całej instalacji.
Linia diagnostyczna
Linię diagnostyczną do prowadzenia okresowych badań technicznych tworzy zespół urządzeń pomiarowo‑kontrolnych, które umożliwiają badanie różnych rodzajów pojazdów, w tym:
samochodów osobowych,
samochodów ciężarowych,
motocykli,
autobusów,
ciągników rolniczych.
Do elementów linii diagnostycznej przy badaniu i kontroli stanu technicznego układu jezdnego, podwozia i zawieszenia należą:
centralna jednostka sterująca,
urządzenie płytowe do kontroli ustawienia kół,
urządzenie do wymuszania szarpnięć kołami jezdnymi,
urządzenie do badania zawieszeń,
podnośnik nożycowy (lub zwykły kanał przeglądowy),
dodatkowe urządzenia, np. dymomierz czy miernik poziomu dźwięku.
RLgUF8Zz9beB1
Ilustracja główna przedstawia linię diagnostyczną. Przez środek schematu biegnie linia przerywana i równoległe do niej linie - symbolizują one kanał do diagnostyki auta. Następnie po prawej stronie auta są liczne prostokąty i kwadraty oznaczające kolejne urządzenia do diagnostyki. Ilustracja zawiera siedem punktów interaktywnych wraz z audio. 1. Urządzenie płytowe do kontroli ustawienia kół. 2. Urządzenie rolkowe do kontroli układu hamulcowego. 3. Urządzenie do wymuszania szarpnięć kołami jezdnymi. 4.
Urządzenie do badania zawieszeń. 5. Pulpit sterowniczy.
6. Podnośnik całopojazdowy (nożycowy). 7. Urządzenie do kontroli ustawienia świateł.
Ilustracja główna przedstawia linię diagnostyczną. Przez środek schematu biegnie linia przerywana i równoległe do niej linie - symbolizują one kanał do diagnostyki auta. Następnie po prawej stronie auta są liczne prostokąty i kwadraty oznaczające kolejne urządzenia do diagnostyki. Ilustracja zawiera siedem punktów interaktywnych wraz z audio. 1. Urządzenie płytowe do kontroli ustawienia kół. 2. Urządzenie rolkowe do kontroli układu hamulcowego. 3. Urządzenie do wymuszania szarpnięć kołami jezdnymi. 4.
Urządzenie do badania zawieszeń. 5. Pulpit sterowniczy.
6. Podnośnik całopojazdowy (nożycowy). 7. Urządzenie do kontroli ustawienia świateł.
Budowa linii diagnostycznej
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
W badaniu pojazdu na linii diagnostycznej można wyróżnić następujące etapy:
wstępna kontrola prawidłowości ustawienia kół jezdnych pojazdu, dokonywana poprzez zmierzenie poprzecznego przesunięcia płyty pomiarowej podczas przejazdu koła badanej osi przez płytę,
pomiar nacisku statycznego osi i kół jezdnych,
ocena zawieszenia pod kątem tłumienia drgań metodą drgań wymuszonych,
pomiar kontrolnych i maksymalnych kątów skrętu kół,
kontrola luzów w układzie jezdnym, kierowniczym oraz w układzie zawieszenia.
RcygcahscB99f
Ilustracja ukazuje rolki hamulcowe - to urządzenie montowane we wnękach na kanale diagnostycznym. Widoczne po dwie rolki po jednej i po drugiej stronie kanału diagnostycznego.
Stacja diagnostyczna
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Powiązane ćwiczenia
Ćwiczenie 12. - Budowa podwozia samochodu
Uzupełnij podpisy na ilustracji
Ćwiczenie 12. - Budowa podwozia samochodu
R1YHbMrVtZClW
Przyporządkuj odpowiednio nazwy elementów znajdujących się na schemacie.
Przyporządkuj odpowiednio nazwy elementów znajdujących się na schemacie.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 13. - Funkcje nadwozia
Połącz w pary
Ćwiczenie 13. - Funkcje nadwozia
RG0kkzf9j8ECN
Dopasuj odpowiednie opisy do wymienionych funkcji nadwozia pojazdu.
Dopasuj odpowiednie opisy do wymienionych funkcji nadwozia pojazdu.
Ćwiczenie 14. - Badanie diagnostyczne pojazdu
Wstaw w tekst
Ćwiczenie 14. - Badanie diagnostyczne pojazdu
RAm6vbI73XTTm
Uzupełnij tekst brakującymi słowami, aby otrzymać spójną całość.
Uzupełnij tekst brakującymi słowami, aby otrzymać spójną całość.
